Ιστορία, κοινωνία, φιλοσοφία: 60 βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο που αλλάζει γύρω μας

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
[ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ] 

Ντούσαν Σπασόγιεβιτς [Dušan Spasojević]
«Ελλάδα: Ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η συγκρότηση του κράτους και η παλιγγενεσία του έθνους»
Μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς
Εκδ. Καστανιώτη

Ο συγγραφέας, πρέσβης σήμερα της Σερβικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα, πολιτικός και άνθρωπος των γραμμάτων τονίζει πώς και γιατί, ενώ ξέσπασαν Επαναστάσεις κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, νωρίτερα από την Ελληνική (Σερβία με δυο ένοπλες εξεγέρσεις), αυτές απέτυχαν, αφού δεν έλαβαν καμία βοήθεια από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια και η πρώτη ήττα των Οθωμανών στο έδαφος των Βαλκανίων λόγω και της βοήθειας που έλαβε, έστω και την τελευταία στιγμή, από τη γεωπολιτική εμπλοκή Ρωσίας, Αγγλίας και Γαλλίας.

Ο συγγραφέας αναδεικνύει τα πολλά πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης, τη σχέση της ελληνικής ταυτότητας με την ορθοδοξία, την αρχαία κληρονομία, το βυζαντινό στοιχείο, τις ρίζες της ελληνικής επαναστατικότητας, το πώς αυτή επηρεάστηκε πριν ξεσπάσει από ανάλογες διαδικασίες στα υπόλοιπα Βαλκάνια, αλλά και από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και φυσικά τα ίδια τα πολεμικά γεγονότα.

Νίκος Μαραντζίδης
«Στη σκιά του Στάλιν – Μια παγκόσμια ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού»
Μτφρ. Χρήστος Η. Γεμελιάρης
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Ο συγγραφέας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, έχει γράψει πολλά βιβλία για τον ρόλο του ΚΚΕ στο Μεσοπόλεμο και στον Εμφύλιο.

Εδώ βουτά στα βαθιά νερά μιας σειράς αδημοσίευτων και δημοσιευμένων αρχείων διασκορπισμένων σε Ελλάδα, Ρωσία, Βαλκάνια, Ανατολική και Δυτική Ευρώπη για να ανασύρει από εκεί σημαντικές στιγμές της ιστορίας των σχέσεων του ΚΚΕ με τα «αδελφά» κόμματα και τις σοσιαλιστικές χώρες. Σημασία όμως έχει η μεθοδολογική προσέγγισή του.

Το ΚΚΕ ήταν ένα κόμμα αναγκασμένο να έχει δύο πρόσωπα. Αυτό της προώθησης μιας εθνικής ατζέντας που δεν θα το αποξένωνε από τους έλληνες πολίτες αλλά και αυτό του διεθνικού κόμματος, κύριος στόχος του οποίου ήταν η προάσπιση του σοσιαλισμού και, από τη στιγμή που επικράτησε η θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα», η προάσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας, της Σοβιετικής Ένωσης, δηλαδή του Στάλιν.

Βασίλης Γ. Σάνδρης
«Ήταν μια εποχή φωτιάς! Εκ βαθέων φωνές του παρελθόντος: Μια προσέγγιση της εποχής του εμφυλίου μέσα από τις εμπειρίες αυτών που τον έζησαν»
Πρόλογος: Σάκης Μουμτζής
Εκδ. Επίκεντρο

Τα τελευταία χρόνια ανθεί η ιστοριογραφία που βασίζεται στην καταγραφή της μνήμης των δρώντων παραγόντων της ιστορίας. Έτσι και εδώ ο συγγραφέας καταγράφει και μεταφέρει τις εμπειρίες – μαρτυρίες 171 δρώντων στην περίοδο του εμφυλίου.

Απ’ αυτούς μαθαίνουμε για τις δύσκολες συνθήκες ζωής που επικρατούσαν στην ελληνική ύπαιθρο κατά τη διάρκεια της ταραγμένης δεκαετίας 1940-'50, διακρίνουμε τους λόγους για τους οποίους οι νέοι άνθρωποι συμμετείχαν στον εμφύλιο, τα αίτια που προκάλεσαν τις συγκρούσεις μέσα στο χωριό και τη συμβολή τους στον γενικευμένο εμφύλιο πόλεμο.

Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στη συλλογή μαρτυριών από νέους ανθρώπους της εποχής. Μαρτυρίες που αφηγούνται τη βίαιη στρατολόγηση πολλών εξ αυτών, αλλά και την έξοδο τους από την Ελλάδα ή τις διώξεις όσων έμειναν.

Στο βιβλίο συγκλονίζουν και οι μαρτυρίες για την τύχη των παιδιών. Μαρτυρίες που προειδοποιούν για τις συνέπειες της άσκοπης βίας.

Ανδρέας Κ. Μπουρούτης
«Οι εβραϊκές περιουσίες – Κράτος και δωσιλογισμός στη Θεσσαλονίκη, 1943-1949»
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Μια μελανή σελίδα της ελληνικής ιστορίας παρακολουθεί εδώ ο συγγραφέας, διδάκτωρ και πολιτικός επιστήμονας-οικονομολόγος αυτήν της αρπαγής των περιουσιών των εβραϊκής καταγωγής Ελλήνων.

Πράξη που ξεκίνησε το 1943 και δυστυχώς συνεχίστηκε και στο επόμενο έτος της Κατοχής.

Πώς ο δοσιλογισμός ενεπλάκη σ’ αυτή την κλοπή, ποιος ήταν ο ρόλος των περιβόητων μεσσεγγυούχων στα χέρια των οποίων κατέληξαν οι περιουσίες, πώς ενεπλάκη το ελληνικό κράτος δια της Υπηρεσίας Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών, αλλά και πώς στη συνέχεια το ελληνικό κράτος κωλυσιεργούσε στην απόδοση ευθυνών γι’ αυτή την αρπαγή.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα στα οποία απαντά αυτή εδώ η εξαιρετική μελέτη.

Γιώργος Μαστροδήμος
«Φύγετε γιατί έρχονται – “Ίκνι ψε βίνιν”»
Εκδ. Βιβλιόραμα

Τον Αύγουστο του 1943 οι Γερμανοί ναζί κατακτητές με πρόσχημα τον τραυματισμό ή τον θανάτου, δεν επιβεβαιώθηκε ο θάνατος, ενός μοτοσικλετιστή τους, στην ουσία όμως για να εκφοβήσουν τους κατοίκους της περιοχής, πυρπόλησαν τρία χωρία της Βοιωτίας: την Δόμβραινα, την Θίσβη και τα Χώστια, δυο μοναστήρια και εκτέλεσαν έντεκα κατοίκους.

Στο βιβλίο καταγράφονται μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν αυτά τα γεγονότα από πρώτο χέρι, αλλά και συγγενών των παθόντων, φωτογραφίες και κείμενα για το σπαρακτικό αυτό γεγονός, όπως τα συνέλεξε όλα αυτά ο ακούραστος συγγραφέας και επιμελητής του βιβλίου.

Οι μαρτυρίες αποκαλύπτουν με γλαφυρό τρόπο και αμεσότητα το αληθινά απάνθρωπο πρόσωπο του ναζισμού. Συνάμα όμως αποκαλύπτουν και τη θέληση για ζωή των ανθρώπων που ζούσαν κάτω απ’ αυτή τη βία. «Ίκνι ψε βίνιν» είναι στα αρβανίτικα η προειδοποίηση προς τους κατοίκους για να φύγουν, επειδή έρχονταν οι Γερμανοί.

Στην έκδοση, πέραν των κειμένων του συγγραφέα, συμβάλουν με άρθρα τους πάρα πολλοί και μεταξύ αυτών ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος Β’ και ο μεγάλος Μίκης Θεοδωράκης. Το εξώφυλλο είναι έργο του Γιάννη Ψυχοπαίδη.

Γεώργιος Ι. Γιώτης
«Πόλεις και εναέρια βία – Η Ελλάδα σε πολεμικό κλοιό (1939-1941)»
Πρόλογος: Ιωάννης Στεφανίδης
Εκδ. Επίκεντρο

Ο συγγραφέας, διδάκτορας Αρχαιολογίας και εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρακολουθεί τα όσα έκανε το μεταξικό καθεστώς για να προπαρασκευάσει τις ελληνικές πόλεις και τον αστικό πληθυσμό τους, ώστε να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις πιθανές εναντίον τους αεροπορικές επιδρομές.

Καταγράφει το πώς στήθηκαν οι μηχανισμοί της παθητικής αεράμυνας (χώροι προστασίας, τήρηση συναγερμού και συσκότισης, αστική αραίωση) και το πώς προετοιμάστηκαν οι μηχανισμοί ψυχολογικής υποστήριξης του πληθυσμού σε περιπτώσεις αεροπορικών επιθέσεων.

Ο συγγραφέας προσεγγίζει με μεγάλη ακρίβεια το ρόλο της ΤΑ, τους μηχανισμούς προπαγάνδας και παθητικής αερασφάλειας, τον ρόλο της ΕΟΝ, της νεολαίας του μεταξικού καθεστώτος, τον ρόλο του Ερυθρού Σταυρού και άλλα κομβικά σημεία όπως η διατροφική πρόκληση, η κινητοποίηση των αστικών πληθυσμών κλπ.

Αν και οι ελληνικές πόλεις δεν γνώρισαν τη βιαιότητα των βομβαρδισμών κατά άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, είχαν προετοιμαστεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης
«Ελλάδα: Ορίζοντας 2030 – Οι προκλήσεις Τουρκίας και Ευρώπης. Πενήντα χρόνια ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης»
Εκδ. Παπαζήση

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι στενά συνδεδεμένος σχεδόν με όλα τα στάδια της ανάπτυξης των σχέσεων της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως της περιόδου της οκταετίας του εκσυγχρονισμού (1996-2024) αλλά και βαθύς γνώστης του σύνθετου πλέγματος των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Εδώ έχουμε τα γραπτά κείμενά του της τελευταίας τριετίας 2020-2023 που περιλαμβάνουν, μεταξύ πολλών άλλων, τις προτάσεις του για τη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου σχέσεων με τη γείτονα που θα βασίζονται στο διεθνές δίκαιο, τις σχέσεις καλής γειτονίας και τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Οι δυο όμορες χώρες που είναι «αιχμάλωτες» της γεωγραφίας τους, οφείλουν να αναζητήσουν μέσω της διπλωματίας και όχι των απειλών της Τουρκίας και της αμυντικής πολιτικής της Ελλάδας ένα modus vivendi που θα συμβάλλει στην απρόσκοπτη ανάπτυξη των οικονομικών και πολιτιστικών τους σχέσεων και θα τις απαλλάξει από μια συνθήκη θεμελιώδους αστάθειας, στην οποία βρίσκονται εδώ και μια πεντηκονταετία.

Μαθήματα αντιεθνικιστικού πνεύματος από έναν γνήσιο ευρωπαϊστή.

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης
«Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο – Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973»
Εκδ. Θεμέλιο

Ο συγγραφέας, ερευνητής, διδάκτορας του πανεπιστημίου της Σορβόννης και ερευνητής στο ΕΙΕ έχει εντρυφήσει ιδιαίτερα στην ιστορία της στρατιωτικής δικτατορίας.

Εδώ μας προσφέρει ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για την κορυφαία στιγμή της αντίστασης σ’ αυτήν. Γίνεται λόγος για το Πολυτεχνείο. Αλλά για ένα Πολυτεχνείο απαλλαγμένο από τη συντηρητική συζήτηση περί των μύθων του. Συζήτηση που δήθεν για να το προστατέψει από την «εκμετάλλευση», το απισχνάνει αφάνταστα.

Ο συγγραφέας καταδεικνύει αυτά που έγιναν σ’ αυτό, αλλά και έξω απ’ αυτό, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, αλλά και πριν και μετά. Καταδεικνύει τα προηγηθέντα αυτού του μεγάλου ιστορικού γεγονότος, από την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου το 1968 στην κηδεία του Γιώργου Σεφέρη το 1971 και μετά στις πρώτες αγροτικές κι εργατικές κινητοποιήσεις και τα πρώτα σκιρτήματα του φοιτητικού κινήματος έως τις μέρες του Πολυτεχνείου, όπου δεκάδες χιλιάδες νέοι αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία συγκεντρώθηκαν γύρω απ’ αυτό εκφράζοντας τη βούληση τους για ανατροπή της χούντας. Ακολούθησε η νύκτα της εισβολής και μετά οι συλλήψεις και τα βασανιστήρια. 

Με σεβασμό στα γεγονότα αλλά και χωρίς να υποκύπτει στη μόδα της απομείωσης της αξίας της εξέγερσης, ο συγγραφέας παραδίδει μια εξαιρετική αποτίμησή της.

Σταύρος Λυγερός
«Η εξέγερση του Πολυτεχνείου – Μια ξεχασμένη υπόθεση»
Εκδ. Πατάκη

Ο συγγραφέας, γνωστός δημοσιογράφος, εδώ αφηγείται το τι προετοίμασε το Πολυτεχνείο και το τι συνέβη σ’ αυτό.

Η ματιά του όμως είναι εσωτερική, από τα μέσα, αφού αυτός ως μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου περιγράφει γεγονότα που όχι μόνο έζησε ο ίδιος, αλλά και στα οποία συμμετείχε ενεργά.

Περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τις αντιθέσεις μεταξύ των φοιτητικών παρατάξεων, την αντίθεση πολλών καθηγητών σ’ αυτό, αλλά και τις συγκρούσεις προσωπικοτήτων μέσα στο φοιτητικό κίνημα, τις πλαστογραφίες και την προβοκατορολογία γύρω απ’ αυτό.

Ένα βιβλίο γραμμένο με πάθος για την αλήθεια, η οποία όμως έχει πάντα πολλές οπτικές γωνίες.

Πολυμέρης Βόγλης
«Δυναμική αντίσταση – Υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974»
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Η αντίσταση κατά της χούντας είναι μια πτυχή της ελληνικής ιστορίας που έχει μελετηθεί λιγότερο, αλλά και κάτι που έχει διαστρεβλωθεί πολύ. Ο πολύ αξιόλογος ιστορικός θέτει τον πήχη πολύ ψηλά. Και τον περνά με την πρώτη. Από τις πρώτες παραγράφους του βιβλίου.

Εδώ περιγράφονται οι πολλές αντιδικτατορικές οργανώσεις που αντιστάθηκαν δυναμικά με την τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών μικρής ισχύος, μεγάλου όμως συμβολισμού. Απέναντι σ’ ένα συντηρητικό πλαίσιο που η χρήση βίας ταυτίζεται με την τρομοκρατία, ο συγγραφέας αντιπαραθέτει μορφές βίας που αποτελούν αντίσταση και όχι τρομοκρατία. Σ’ αυτό το μεθοδολογικό πλαίσιο εντάσσει τις αντιστασιακές δυναμικές ενέργειες κατά της χούντας, αλλά και τις διώξεις, βασανιστήρια, εξορίες και φυλακίσεις των αγωνιστών εναντίον της.

Εξάλλου όπως δείχνει η μελέτη, δυναμικές ενέργειες κατά της χούντας δεν συνέβησαν μόνο από αριστερές οργανώσεις αλλά και από τον φιλελεύθερο χώρο. Δύσκολο να τα βάζει κανείς με τις συντηρητικές κοινοτοπίες περί βίας, όπως κάνει ο συγγραφέας, αλλά πολλαπλά ωφέλιμο για την επιστήμη.

ΙΣΤΟΡΙΑ
[ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΞ]

Μάθιου Γκάμπριελ [Matthew Gabriele] – Ντέιβιντ Πέρι [David M. Perry]
«Οι φωτεινοί αιώνες – Μια νέα ιστορία της Μεσαιωνικής Ευρώπης»
Μτφρ. Μενέλαος Αστερίου
Εκδ. Πατάκη

Εδώ και πολύ καιρό έχει ξεπεραστεί η αντίληψη που ήθελε ο λεγόμενος Μεσαίωνας να ήταν μια απολύτως σκοταδιστική εποχή. Οι δυο συγγραφείς αποκαθιστούν την αλήθεια σχετικά με τους «σκοτεινούς αιώνες», οι οποίοι σε πολλά πράγματα ήταν πιο φωτεινοί ακόμη και από τον ίδιο τον Διαφωτισμό. Ήταν φωτεινοί γιατί έλαμψαν μεγάλοι φιλόσοφοι αλλά και γιατί έλαμπαν οι πυρές των φωτιών που έκαιγαν τους καταδικασμένους από την Ιερά Εξέταση.

Από τον πέμπτο ως τον δέκατο τέταρτο αιώνα γινόμαστε μάρτυρες του συναρπαστικού τρόπου με τον οποίο οι δυο συγγραφείς μάς μεταφέρουν τα επιτεύγματα αλλά και τις ωμότητες της εποχής στη Ευρώπη, τη Μεσόγειο, την Ασία και την Αφρική.

Παρακολουθούμε την Πτώση της Ρώμης, τον Καρλομάγνο, τους Βίκινγκ, την ιδιοφυία της Χίλντεγκαρντ, τις Σταυροφορίες και τον Μαύρο θάνατο, αλλά και ένα από τα πρώτα πειράματα πολυπολιτισμού των θρησκειών στην Iβηρική, την άνοδο του Βυζαντίου, και τη δύναμη που είχαν γυναίκες που κατάφεραν να γίνουν βασίλισσες, για να τελειώσουμε με τον Παράδεισο και την Κόλαση του ποιητή Δάντη που σηματοδοτεί τη μετά το 1300 μετάβαση στην Αναγέννηση.

Αννί Ζουρντάν [Annie Jourdan]
«Νέα Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης»
Μτφρ. Κώστας Γαλανάκης
Εκδ. Πόλις

Θέλετε να διαβάσετε μια πολύ σοβαρά τεκμηριωμένη, με τη γραφή της λογικής αλλά και των συναισθημάτων, απάντηση στην αναθεωρητική σχολή του Φυρέ, η οποία ερμήνευσε τη Γαλλική Επανάσταση ως πρόπλασμα των μεταγενέστερων ολοκληρωτισμών; Ε, τότε αυτό το βιβλίο της Γαλλίδας καθηγήτριας Ιστορίας είναι ό,τι καλύτερο.

Για τη συγγραφέα η Γαλλική Επανάσταση δεν είναι μια «εξαίρεση», αλλά συνέχεια των επαναστάσεων, των ανατροπών και των πολιτικών συγκρούσεων που συνέβησαν κατά την τριακονταετία 1770-1799 τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Όσον αφορά τη βία που ασκήθηκε κατά την ίδια τη Γαλλική Επανάσταση, αυτή δεν περιεχόταν στο DNA της, αλλά οφειλόταν σε συγκυριακές καταστάσεις, στα συλλογικά πάθη, στην κατάρρευση του κράτους και των θεσμών, στις εξωτερικές επεμβάσεις.

Σε τελική ανάλυση, αυτή η βία οδήγησε στις Δημοκρατίες.

Τίμοθι Γκάρτον Ας [Timothy Garton Ash]
«Πατρίδες – Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης»
Μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης
Εκδ. Ψυχογιός

O γνωστός Βρετανός καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών πιάνεται από τις αναμνήσεις Γερμανών παλαίμαχων για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από τις μαρτυρίες Ελλήνων για τη χούντα και από τις διηγήσεις των βετεράνων της μεταπολεμικής Ευρώπης έως αυτές της γενιάς των μιλένιαλ, για να προχωρήσει σε μια βαθιά ανάλυση των κοινωνικών, πολιτισμικών και ιδεολογικών μετασχηματισμών που πραγματοποιήθηκαν κατά τον 20ο αιώνα.

Ένα νήμα, άλλοτε αδιόρατο άλλοτε πολύ ορατό, συνδέει τα όσα συνέβησαν επί υπαρκτού σοσιαλισμού με τη σημερινή εισβολή των Ρώσων του Πούτιν στην Ουκρανία. Μαζί με τους δεκάδες αγνώστους που συνομίλησε, συνάντησε και διάσημους όπως ο Χέλμουτ Κολ, η Μάργκαρετ Θάτσερ, ο Τόνι Μπλερ, ο Λεχ Βαλέσα, ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β’. Όλοι τους ερωτώνται και απαντούν σε καυτά θέματα για το παρελθόν και το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η αφήγησή του περιλαμβάνει τόπους και μνημεία που αποτέλεσαν τη βάση για τις μεγάλες ιδέες του 20ου αιώνα. Ένα μυθιστορηματικό δοκίμιο.

Έντσο Τραβέρσο [Enzo Traverso]
«Επανάσταση: Διανοητική και πολιτισμική ιστορία»
Μτφρ. Νίκος Κούρκουλος
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

Ο γνωστός Ιταλός αριστερός διανοούμενος και καθηγητής και σ’ αυτό το βιβλίο του, με συναρπαστική γραφή, αμφισβητεί ριζικά την κυρίαρχη μετά το 1989 άποψη που θεωρεί πως κάθε επανάσταση, υπό οιοσδήποτε συνθήκες συμβεί αυτή, είναι αναπόφευκτο να οδηγήσει σε δεσποτικά καθεστώτα.

Παραθέτει παραδείγματα Επαναστάσεων που είχαν αντίθετα αποτελέσματα απ’ αυτά που η συντηρητική σκέψη παραδέχεται, αλλά επανεξετάζει κριτικά και την ιστορία εκείνων των επαναστάσεων που οδηγήθηκαν σε ολοκληρωτικά συστήματα. Σκοπός του δεν είναι να μας συγκινήσει με τις επαναστάσεις του παρελθόντος, αλλά να καταδείξει τα όριά τους και την ανάγκη να έχουμε «την μνήμη των επαναστάσεων» ως κλειδί για την ανασυγκρότηση ενός νέου επαναστατικού φαντασιακού, ασυνεχούς, δημιουργικού, θρεμμένου από μνήμη και μη αποκομμένου από την ιστορία του 20ού αιώνα.

Κατ’ αυτόν τα επαναστατικά κινήματα του 21ου αιώνα θα μπορούσαν να αντλήσουν πολύτιμα διδάγματα και δύναμη από τη μνήμη των επαναστάσεων του παρελθόντος.

Ζορζ Ντιντί – Ουμπερμάν [Georges Didi – Huberman]
«Σκόρπια – Ταξίδι στο αρχείο του γκέτο της Βαρσοβίας»
Μτφρ. Ρίκα Μπενβενίστε
Εκδ. Νήσος

Ο καθηγητής, συγγραφέας, φιλόσοφος και ιστορικός τέχνης μάς παίρνει από το χέρι για να μας ταξιδέψει στη ζωή στο γκέτο της Βαρσοβίας. Το εισιτήριο γι’ αυτό το ταξίδι είναι κάποιες φωτογραφίες από το Άουσβιτς που ανήκουν στο «αρχείο Ρίνγκελμπλουμ».

Σκόρπια εδώ είναι τα θραύσματα της μνήμης που η ιστορία μάς προσφέρει, σκόρπιες είναι οι σκουριές που υπέστη η Βαρσοβία μετά την εξέγερση στο γκέτο, σκόρπια είναι και τα γράμματα που πέταγαν οι Εβραίοι όταν τους μετέφεραν για εξόντωση στην Τρεμπλίνκα.

Ο συγγραφέας βασίζεται και σ’ ένα αρχείο τριανταπέντε χιλιάδων σελίδων, το οποίο μετατρέπει σε ύμνο προς τη ζωή και την αντίσταση -παθητική και ενεργητική- απέναντι στο κακό.

Βιβλίο συμβολή στον αγώνα κατά του μεγαλύτερο κακού που γνώρισε ο κόσμος.

Γιώργος Α. Λεονταρίτης
«Ο Σοσιαλισμός στον Μεσοπόλεμο – 1933-2023: Ενενήντα χρόνια από την άνοδο των ναζί στη Γερμανία»
Εκδ. Καστανιώτη

Ο αστείρευτος και ακαταπόνητος δημοσιογράφος και συγγραφέας καταθέτει μια συναρπαστική εξιστόρηση των γεγονότων διαμόρφωσης του σοσιαλισμού στη διάρκεια του Μεσοπολέμου σε Ελλάδα και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη.

Έχουμε εδώ τη νοσταλγία και το οδοιπορικό της γέννησης του σοσιαλισμού και του ρόλου του Λένιν, της άνθισης του σοσιαλισμού στη Γερμανία αρχικά και στη συνέχεια στη Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου, τη ζωή και τη δράση ηγετών όπως ο Ζαν Ζωρές, ο Λέον Μπλουμ και ο Μωρίς Τορές, αλλά και του άγνωστού μας ελληνικού σοσιαλισμού με κύριο εκπρόσωπο της περιόδου τον Ηλία Τσιριμώκο. Κι όλα αυτά δοσμένα με τη μορφή στιγμιότυπων από τη ζωή στα καφέ, αλλά και τις απεργίες και μαζώξεις των σοσιαλιστών.

Ένα ευχάριστο αλλά και ωφέλιμο ανάγνωσμα.

Σίλα Φιντζπάτρικ [Sheila Fitzpatrick]
«Σύντομη ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης»
Μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής
Εκδ. Μεταίχμιο

Μια πολύ καλή, ευσύνοπτη, ιστορία μιας χώρας, που εδώ και πάνω από τριάντα χρόνια δεν υπάρχει, έχει όμως χαράξει ανεξίτηλα την πορεία του σύγχρονου κόσμου. Μια ιστορία που κάνει τη συναρπαστική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης ακόμη πιο συναρπαστική.

Η συγγραφέας, καθηγήτρια ιστορίας σε πολλά πανεπιστήμια, αρχικά μάς εκθέτει τα γεγονότα που οδήγησαν στη δημιουργία της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών το 1919, δυο χρόνια μετά την επανάσταση, τον λιμό του 1921, τον πρόωρο θάνατο του Λένιν, τα χρόνια του σταλινικού ζόφου, τη νίκη της Σ.Ε. κατά του ναζισμού, τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, τη μπρεζνιεφική στασιμότητα έως την πτώση της Ένωσης το 1991, εβδομήντα χρόνια μετά την ίδρυσή της.

Από μια τέτοια ιστορία, δεν θα μπορούσαν ν’ απουσιάζουν και τα γεγονότα της ανόδου του Πούτιν, παρόλο που αυτά έγιναν μετά το τέλος της ΕΣΣΔ.

Μάρτιν Γκρος [Martin Gross]
«Η τελευταία χρονιά – Σημειώσεις από μια καταργημένη χώρα»
Μτφρ. Ηλίας Τριαντάφυλλος
Εκδ. Λέμβος

Ο συγγραφέας βρέθηκε τον Ιανουάριο του 1990 ως χρονικογράφος στο Βερολίνο, δύο μήνες μετά την πτώση του τοίχους και την ανατροπή του κοινωνικού συστήματος. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους οι δυο μέχρι τότε Γερμανίες ενώνονται.

Τι αλλαγές όμως πραγματοποιήθηκαν αυτό το διάστημα στην καθημερινότητα των πολιτών μιας υπό κατάργηση χώρας; Μιας χώρας που από τη μια στιγμή στην άλλη άλλαξαν όλα και οι πολίτες της δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν τις –με γοργό ρυθμό– επερχόμενες αλλαγές; Πώς αντέδρασαν αυτοί οι απλοί πολίτες στην αλλαγή της ζωής τους, της εκπαίδευσης, της ενημέρωσης, των ελευθεριών, των δυσκολιών της καθημερινότητας;

Ο συγγραφέας δηλαδή καταγράφει το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι όταν ένα κράτος στο οποίο έχουν ζήσει, παύει να υπάρχει και ακόμη δεν έχει έρθει κάποιο νέο στη θέση του. Θυμίζει την ταινία «Good Bye Lenin».

Τζόναθαν Ντίμπλεμπι [Jonathan Dimbleby]
«Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα – Πώς ο Χίτλερ έχασε τον πόλεμο»
Μτφρ. Μενέλαος Αστερίου
Εκδ. Ψυχογιός

Το συγκλονιστικό οδοιπορικό ενός πολέμου που αρχικά φάνηκε πως οι Σοβιετικοί θα χάσουν μέσα σε λίγες μέρες και τελικά οδήγησε στην ολοκληρωτική ήττα του ναζισμού.

Ο Βρετανός συγγραφέας του και ραδιοφωνικός παραγωγός μάς καθηλώνει γράφοντας για ένα πολυγραμμένο θέμα, το οποίο όμως κατορθώνει να το παρουσιάσει σαν να γράφει κάποιος για πρώτη φορά. Αρχικά περιγράφει ό,τι προηγήθηκε του πολέμου και κυρίως τη Συμφωνία Ρίμπεντροπ — Μολότοφ, μετά με κινηματογραφικό τρόπο περιγράφει τον «κεραυνοβόλο πόλεμο» και την αντίστροφη μέτρηση του ναζισμού που ξεκινά στο Στάλινγκραντ και το Λένινγκραντ και ολοκληρώνεται τον Μάιο του 1945 στο Βερολίνο.

Δεν έχουμε όμως εδώ μόνο την περιγραφή των μαχών, αλλά και την –με τη συνδρομή νεότερων ρωσικών αρχείων– ένταξή τους στο πλαίσιο των πολιτικών και διπλωματικών εξελίξεων. Ο όγκος του δεν κουράζει σε κανένα σημείο.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Τζ. Μπράντφορντ ΝτεΛονγκ [J. Bradford DeLong]
«Στον δρόμο προς την ουτοπία – Η οικονομική ιστορία του 20ου αιώνα»
Μτφρ. Κωστής Πανσέληνος
Εκδ. Μεταίχμιο

Σ’ αυτό το εξαιρετικά πλούσιο σε καταγραφές γεγονότων αλλά και ιδέες ο συγγραφέας του, καθηγητής Οικονομίας, καταγράφει τους τρόπους και τους λόγους που από την απόλυτη ένδεια των πρώτων 70 ετών του 19ου αιώνα περάσαμε στην εκρηκτική ανάπτυξη του εικοστού αιώνα (1870-2010).

Ένα διάστημα που για πρώτη φορά μεγάλο τμήμα της ανθρωπότητας γνώρισε πλεονάσματα τροφής, στέγης και υλικών αγαθών. Την ίδια όμως στιγμή που συνέβαινε αυτή η οικονομική άνθιση, αντί να έχουμε και μεγάλη ανάπτυξη των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, είχαμε την επικράτηση δύο μεγάλων ολοκληρωτισμών («ναζισμός – κομμουνισμός») και άλλων μικρότερων.

Μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ακολουθούν οι τρεις ένδοξες δεκαετίας της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά στη συνέχεια και μετά το 1980 αναπτύσσεται η νέα παγκοσμιοποίηση. Τώρα οι δημοκρατίες συνέχισαν να ανθίζουν, αλλά στην οικονομία επικράτησε ο νεοφιλελευθερισμός που δεν άφησε πολλά περιθώρια ανάπτυξης στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Σήμερα για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση, δεν αρκεί η οικονομία της αγοράς, αλλά χρειάζονται και γενναίες πολιτικές αποφάσεις υπέρ της παρέμβασης της πολιτικής στην οικονομία, είναι το συμπέρασμά του.

Άνταμ Τουζ [Adam Tooze]
«Πολιτική οικονομία μιας κατάρρευσης – Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις που άλλαξαν τον κόσμο»
Μτφρ. Νίκος Ρούσσος
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 

Η κρίση του 2008 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ούτε αναπόφευκτη, ούτε μόνο αμερικανική υπόθεση. Ήταν αποτέλεσμα της παγκόσμιας ανεξέλεγκτης λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και συνεχίστηκε με άλλη μορφή, αλλά το ίδιο περιεχόμενο και διαφορετική βεβαίως αντιμετώπιση με όλες τις άλλες κρίσεις που ακολούθησαν και τις οποίες περιγράφει με απίστευτη ακρίβεια και επιστημονική τελειότητα ο συγγραφέας.

Ο πολύ γνωστός βρετανός ιστορικός της Οικονομίας, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου στο ίδιο Πανεπιστήμιο, υποβάλλει εδώ σε αδυσώπητη κριτική τα γερμανικά «κωλύματα» στην αντιμετώπιση της κρίσης της ευρωζώνης, από θέσεις ενός προοδευτικού ιστορικού με ανησυχίες για τις ανισότητες και το μέλλον των μεσαίων και των αδύναμων στρωμάτων και με εκτενέστατη αναφορά στην ελληνική κρίση.

Για να περάσει μετά στις κρίσεις στον υπόλοιπο κόσμο, το Brexit, την εκλογή Τραμπ έως την απειλή για το μέλλον της Δύσης από την ανάπτυξη του κινεζικού οικονομικού μοντέλου. Έχουμε εδώ να κάνουμε με μια καταπληκτική στην επιστημονική της πληρότητα μελέτη. 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ
[ΘΕΣΕΙΣ, ΑΠΟΨΕΙΣ. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ, ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ] 

Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas]
Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και τη δημόσια σφαίρα
Μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής
Εκδ. Ροές

Ένας εξαιρετικός τόμος του πολύ μεγάλου φιλόσοφου και γερμανού διανοητή. Tο πρώτο μέρος αποτελείται από δυο κείμενα. Το πρώτο αφορά τον ρόλο των διανοουμένων για την ολοκλήρωση της πορείας ενοποίησης της Ευρώπης. Το δεύτερο αφορά το μεταναστευτικό όπως αυτό αναπτύσσεται στην Ε.Ε.

Σ’ αυτά τα δυο κείμενα αυτός καταγράφει τις μεταβολές στη διεθνή οικονομία και πολιτική, οι οποίες έχουν αλλάξει τη μορφή και τον χαρακτήρα των σύγχρονων παγκοσμιοποιημένων δημοκρατιών. Εξελίξεις που θέτουν νέες απαιτήσεις στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο δεύτερο μέρος ο φιλόσοφος σε άλλα δυο κείμενα του διαπραγματεύεται το μείζον θέμα του συνολικού του έργου που είναι η ορθολογικότητα της δημόσιας σφαίρας. Θέμα που αφορά τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ και τις παθολογίες τους, τους τρόπους μέσω των οποίων διαμορφώνεται η κοινή γνώμη, τη σχέση δημοκρατίας και επιστήμης, τις σύγχρονες δομές ισχύος και τέλος τις πολιτικές δημόσιες σφαίρες που κινούνται πέρα από το κράτος έθνος.

Ο αγέραστος διανοούμενος, για μια ακόμη φορά, παρέχει ισχυρές δόσεις υψηλού στοχασμού.

Γιώργος Ευαγγελόπουλος
«Παναγιώτης Κονδύλης και Alexandre Kojéve: Όταν η πολιτική φιλοσοφία συναντά τη διεθνή πολιτική»
Εκδ. Ευρασία

Ο συγγραφέας και αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας, ανασυνθέτει με δεξιοτεχνικό και σαφή τρόπο το πώς προσεγγίζουν τις βάσεις και τις αρχές των διεθνοπολιτικών αλλαγών ο Παναγιώτης Κονδύλης και ο Alexandre Kojéve.

Ο συγγραφέας παρακολουθεί το ιστορικό της διαμόρφωσης της σκέψης του Παναγιώτη Κονδύλη για να φτάσει με εκπληκτική μεθοδικότητα στο πώς ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος συμπλήρωσε το πάζλ των ιδεών του για το τι είναι η βασική φιλοσοφική κατηγορία του που ήταν η «Απόφαση» και η έννοια της μαζικοδημοκρατικής δημοκρατίας.

Όσον αφορά τον Kojéve ο συγγραφέας τον προσεγγίζει ως συνεχιστή στο σήμερα των αντιλήψεων του Χέγκελ για τη σύγκρουση «αφέντη και δούλου» για να καταλήξει σε μια προδρομική αντίληψη περί του τέλους της ιστορίας στις διεθνοπολιτικές σχέσεις. Σύντομο αλλά μεγάλου φιλοσοφικού στοχασμού βιβλίο.

Εμμανυέλ Καρρέρ [Emmanuel Carrère]
«V 13 – Δικαστικό χρονικό»
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

Σκέψεις και σχόλια που προέκυψαν από την παρακολούθηση, εκ μέρους του συγγραφέα, της δίκης των υπεύθυνων των τρομοκρατικών επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι (με απολογισμό 130 νεκρούς και 350 τραυματίες).

Ο συγγραφέας παρακολούθησε τις μαρτυρίες 300 ατόμων, μερικοί εκ των διασωθέντων και τις απολογίες 20 κατηγορούμενων, ανάμεσά τους και ο Σαλάχ Αμπντεσλάμ, ο μόνος επιζών από τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους. Σ’ αυτό το διάστημα συνέταξε εβδομαδιαία χρονογραφήματα που δημοσιεύτηκαν σε τέσσερα μεγάλα ευρωπαϊκά έντυπα.

Εδώ επανεπεξεργάζεται τις διαφορετικές εκδοχές που έδωσαν μάρτυρες και κατηγορούμενοι και με συγκλονιστικό τρόπο αποδίδει τόσο τη φρίκη του τρομοκρατικού κτυπήματος και την απέχθεια για τη ζωή των θυτών, όσο και το τι βίωσαν και βιώνουν τα θύματα.

Ένα βίωμα που κινείται ανάμεσα στη φρίκη, την ιδεολογία, την τρέλα και τη δυστυχία.

Αχιλλέας Χεκίμογλου
«Ατομική εποχή – Πυρηνική ενέργεια, αντιδραστήρες και ουράνιο στην Ελλάδα του 20ου αιώνα»
Εκδ. Παπαδόπουλος

Μια πολύ σοβαρή μελέτη του δημοσιογράφου και ερευνητή συγγραφέα, η οποία απουσίαζε από την ελληνική βιβλιογραφία.

Αυτή αφορά τις πυρηνικές πολιτικές της μικρής Ελλάδας, τις χρήσεις της ατομικής ενέργειας, τα πρόσωπα, μεταξύ των άλλων η βασίλισσα Φρειδερίκη, ο καθηγητής Θεόδωρος Κουγιουμζέλης και ο ναύαρχος Θάνος Σπανίδης, ο πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης που συμμετείχαν στις πυρηνικές προσπάθειες της χώρας από τα πρώτα χρόνια της μετεμφυλιακής περιόδου των πυρηνικών έως το Τσερνόμπιλ.

Ο συγγραφέας ακάματα παρακολουθεί χιλιάδες ξένων και ελληνικών κρατικών εγγράφων που αποκαλύπτουν γνωστές και άγνωστες πτυχές της ιστορίας της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα από τη δημιουργία του Δημόκριτου το 1959, τον ρόλο της ΔΕΗ και της ΕΤΒΑ, έως την προσπάθεια της χούντας να ανταλλάξει ελληνικά καπνά με τη βοήθεια του Λονδίνου για τη δημιουργία πυρηνικού αντιδραστήρα έως το ελληνικό αντιπυρηνικό κίνημα και την παραίτηση από τις πυρηνικές φιλοδοξίες της χώρας.

Τάκης Ψαρίδης
«Χειραγωγική ελευθερία – Νόημα και εαυτός στη φυσική και ψηφιακή πραγματικότητα»
Εκδ. Εύμαρος

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος θέτει το ερώτημα και απαντά στο πόσο ελεύθεροι είναι οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια του βίου τους. Πόσο ελεύθερα κινούνται οι άνθρωποι στον φυσικό τους κόσμο, αλλά εσχάτως και στον ψηφιακό τους.

Μεταξύ πολλών άλλων δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως το αν υπάρχουμε, αν δεν είμαστε κάποιοι, ποια σημασία έχει για εμάς η αναγνώριση των άλλων, ποια η σχέση του παρόντος με την αιωνιότητα, πόσο και πώς επηρεάζει την καθημερινότητά μας το θέαμα και ο λόγος περί του θεάματος. Και πώς όλα αυτά αλλάζουν μέσα στον ψηφιακό κόσμο.

Ένα βιβλίο ψυχολογίας και κοινωνιολογίας για την ύπαρξη του ανθρώπου και τη βάση του νοήματος/νοημάτων της ζωής, γραμμένο με γλαφυρότητα αλλά και με σεβασμό της διανοητικής αυστηρότητας.

Συλλογικό
«Μισός αιώνας εκλογές – Συζητώντας για τις αναμετρήσεις της Μεταπολίτευσης»
Επιμέλεια: Πέτρος Ιωαννίδης – Ηλίας Τσαουσάκης
Εκδ. Πόλις

Μια σύνθεση του έργου 18 κοινωνιολόγων, πολιτικών επιστημόνων, ιστορικών, αναλυτών και δημοσιογράφων που αναλύουν γνωστές και λιγότερο γνωστές παραμέτρους των εκλογών που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα από το 1974 έως σήμερα. Τις εκλογές της μεταπολίτευσης και της μετά-μεταπολίτευσης αν επιτρέπεται ο όρος.

Στη αρχή έχουμε τα προλεγόμενα των δυο επιμελητών του Σταύρου Ιωαννίδη και του Ηλία Τσαουσάκη και το κείμενο για το δημοψήφισμα του 1974 του Ηλία Νικολακόπουλου, στον οποίο αφιερώνεται και το βιβλίο. Αναλύονται εδώ οι ιδιαιτερότητες, τα λάθη των ηττημένων και οι ευστοχίες των νικητών, οι ατζέντες των κομμάτων, ο διεθνής περίγυρος, η εκλογική συμπεριφορά των Ελλήνων στις 20 εκλογικές αναμετρήσεις που διεξήχθησαν από το 1974 έως αυτές του 2023. Μέσα όμως απ’ αυτές τις αναμετρήσεις αποκαλύπτεται μια πληρέστερη εικόνα της Μεταπολίτευσης, των επιτευγμάτων και των αντιφάσεών της.

Συνολικά οι Ρούλα Νέζη και Γιάννης Κωνσταντινίδης γράφουν για τις εκλογές της μετάβασης, ο Παναγιώτης Κουστένης για τις εκλογές της Αλλαγής του 1981, ο Κώστας Πουλάκης για τις εκλογές των μεγάλων ανακατατάξεων του 1995, ο Γιάννης Βούλγαρης για τις τριπλές εκλογές του 1989-1990, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου για τις εκλογές του 1993 και τη μεγάλη ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ, ο Γιάννης Μαυρής για τον πρώτο κλυδωνισμό του μεταπολιτευτικού δικομματισμού το 1995, ο Πάνος Σταθόπουλος για το μεγάλο ντέρμπι του 2000, ο Θοδωρής Λιβάνιος για τις εκλογές της μεγάλης συμμετοχής το 2004, η Ευτυχία Τεπέρογλου για τις πρώτες εκλογές της φθοράς του ελληνικού ονείρου το 2007, ο Νίκος Μαραντζίδης για τις εκλογές του 2009 και του τέλους της Μεταπολίτευσης, η Βασιλική Γεωργιάδου για τις δυο κρίσιμες εκλογές του 2012, ο Γεράσιμος Μοσχονάς για τις εκλογές του 2015 εποχή της αναστοίχισης του πολιτικοκομματικού μας συστήματος, ο Ευτύχης Βαρδουλάκης για τις εκλογές του 2019 και τα μεγάλα διλήμματά τους, οι Πέτρος Ιωαννίδης και Ηλίας Τσαουσάκης για τη μετάβαση από το PASOKification του 2012 στο SYRIZAfication του 2023 και ο Παύλος Τσίμας συνοψίζει για τις μέσα σε 49 χρόνια 20 εκλογικές αναμετρήσεις.

Πολύτιμο υλικό για κάθε ενδιαφερόμενο που επιθυμεί να γνωρίζει πως φτάσαμε έως εδώ και ποιες προοπτικές ανοίγονται στο μέλλον.

Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall]
«Το μέλλον της γεωγραφίας – Πώς η ισχύς και η πολιτική στο διάστημα θα αλλάξουν τον κόσμο μας»
Μτφρ. Σπυρίδων Κατσούλας
Εκδ. Διόπτρα

Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και γνωστός πολεμικός ανταποκριτής στα πιο καυτά πολεμικά μέτωπα, εδώ με το καυστικό χιούμορ και τη μυθιστορηματικού τύπου γραφή του, αλλά και τις αστείρευτες γνώσεις του γεωπολιτικής που έχειμ μάς μεταφέρει στο διάστημα. Εκεί που, κατ’ αυτόν, θα μεταφερθεί προσεχώς η γεωπολιτική αντιπαράθεση.

«Οι αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» του προηγούμενου έργου του θα γίνουν στο μέλλον αιχμάλωτοι του διαστήματος. Η σημερινή Κούρσα του Διαστήματος του πολυπολικού πλέον κόσμου με τους τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι κοστίζει περισσότερο από το ΑΕΠ των πιο πολλών χωρών.

Ο ανταγωνισμός στη γη που έχει μετατραπεί σε ανταγωνισμό στο διάστημα θα αλλάξει τα παιγνίδια γεωπολιτικής όπως τα ξέραμε έως τώρα. Αυτό που συμβαίνει στο διάστημα θα διαμορφώσει τη μελλοντική ανθρώπινη ιστορία, όσο ο παλιός ανταγωνισμός για το πετρέλαιο. Οι επόμενοι πόλεμοι, άραγε, θα είναι διαστημικοί;

Φρέντερικ Τζέιμσον [Fredric Jameson]
«Μια αμερικανική ουτοπία – Δυαδική εξουσία και καθολικός στρατός»
Επιμέλεια: Slavoj Zizek
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδ. Angelus Novus

Βιβλίο στο οποίο συμπεριλαμβάνεται επανεπεξεργασμένο και αναθεωρημένο παλαιότερο κείμενο του πολύ γνωστού καθηγητή Συγκριτικής Λογοτεχνίας, ένα δικό του επίλογο και κείμενα άλλων φιλόσοφων γι’ αυτόν.

Με αφετηρία τις γνωστές απόψεις του περί της δυαδικής εξουσίας, της ανάγκης ύπαρξης ενός στρατού καθολικού για όλους και όλες, την άνευ όρων αναγνώριση της σημασίας του φθόνου και της μνησικακίας ως βασικών στοιχείων μιας κομμουνιστικής κοινωνίας και τη θέση πως ο διαχωρισμός ανάμεσα στην εργασία και τον ελεύθερο χρόνο δεν μπορεί να καταργηθεί, ο συγγραφέας εκθέτει την άποψή του για τις αναγκαίες εναλλακτικές λύσεις απέναντι στον καπιταλιστικό κόσμο.

Μια ανάσα ουτοπίας στον τόσο σκληρό σημερινό κόσμο.

Φρανσουά Ντυμπέ [François Dubet]
«Ο καιρός των θλιμμένων παθών – Ανισότητες και λαϊκισμός»
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδ. Πόλις

Πολλά γράφηκαν τα τελευταία χρόνια για τους λαϊκισμούς. Λίγα όμως απ’ αυτά ασχολήθηκαν με την πραγματική αιτία τους. Και αυτή είναι η διεύρυνση των ανισοτήτων. Αυτήν ακριβώς τη διασύνδεση ανισοτήτων και λαϊκισμού εξετάζει ο ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπορντώ.

Οι μεγάλες ακραίες οικονομικά ανισότητες δυναμώνουν τους λαϊκιστές και φουντώνουν την αντίδραση απέναντι στα λεγόμενα συστημικά βάθρα. Αυτό όμως δεν το επιτυγχάνουν μόνο οι οικονομικές ανισότητες, αλλά και αυτές που θεωρούνται μικρότερες.

Με άλλα λόγια τον λαϊκισμό τον ενδυναμώνει και η μετάβαση από τις σταθερές ταξικές ανισότητες στο καθεστώς πολλαπλών ανισοτήτων. Αυτές όμως δεν έχουν τη δική τους δημοκρατική πολιτική έκφραση, όπως είχαν οι ταξικές. Αυτή χρειάζεται σήμερα να παραχθεί. Σύμφωνα με τον συγγραφέα η μάχη για τις ανισότητες δεν έχει τελειώσει και δεν έχει κριθεί, αρκεί οι δυνάμεις κατά των ανισοτήτων να βρουν τις σωστές αντιδράσεις.

Ξενοφών Κοντιάδης
«Το “φαινόμενο Κασσελάκη” – Το μεσσιανικό προσωπείο της μεταδημοκρατίας» 
Εκδ. Καστανιώτη

Μια γρήγορη και άμεση προσέγγιση του φαινομένου Κασσελάκη από τον επιδραστικό επιστήμονα, διανοούμενο και συγγραφέα.

Στο δοκίμιο περιγράφεται και αναλύεται η σύντομη διαδρομή ενός εκκολαπτόμενου μεσσία από την αφάνεια στον θρίαμβο. Δεν γίνονται σαφείς αξιολογικές κρίσεις για τον «πολιτικό» Κασσελάκη, αν και ο συγγραφέας είναι κατά το μάλλον ή ήττον αρνητικός απέναντι σ΄ ένα φαινόμενο που εξέπληξε πολλούς, αν και δεν θα έπρεπε.

Ο νέος ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, κατά τον συγγραφέα, πέτυχε ένα επικοινωνιακό blitzkrieg, εκμεταλλευόμενος τους μετασχηματισμούς της σύγχρονης ελληνικής Δημοκρατίας, η οποία και ακολουθεί τους παγκόσμιους δρόμους του λεγόμενου φαινομένου της μεταδημοκρατίας.

Η ιστορία όμως τώρα γράφεται και τώρα καταγράφεται. Απομένει να δούμε και τη συνέχεια.

Μπεν Άνσελ [Ben Ansell]
«Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει – Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε»
Μτφρ. Γιώργος Μαραγκός
Εκδ. Μεταίχμιο

Τα προβλήματα που προκύπτουν από λανθασμένους χειρισμούς όσον αφορά τη Δημοκρατία, την Ισότητα, την Αλληλεγγύη, την Ασφάλεια και την ευημερία είναι οι πέντε παγίδες που, κατά τον καθηγητή Συγκριτικής Θεώρησης των Δημοκρατικών Θεσμών, οφείλουμε εμείς και οι κυβερνώντες να αποφύγουμε για να μη κινδυνέψουν οι δημοκρατίες.

Τη Δημοκρατία την απειλούν ζητήματα όπως η ακυβερνησία, η κυριαρχία της αρχής της πλειοψηφίας, τα εκλογικά συστήματα. ο λαϊκισμός. Η ισότητα κινδυνεύει από την παγίδα των ίσων δικαιωμάτων σε σχέση με αυτή των αποτελεσμάτων και το αντίστροφο. Την αλληλεγγύη τη θυμόμαστε μόνο όταν μας αφορά προσωπικά. Η ασφάλεια γίνεται πρόβλημα όταν την χρησιμοποιούμε με υπερβολικό τρόπο για ν’ αποφύγουμε την αναρχία και τότε πέφτουμε στην τυραννία, ενώ η ευημερία όταν την αναζητούμε στο παρόν ξεχνώντας το μέλλον.

Πέντε μαθήματα Δημοκρατίας δοσμένα με απαράμιλλη δεξιοτεχνία και πίστη σ’ αυτήν.

Συλλογικό
«Ο Συντηρητισμός στην Ελλάδα»
Επιμέλεια: Άγγελος Χρυσόγελος, Λεωνίδας Σταματελόπουλος, Ιωάννης Σ. Λάμπρου
Εκδ. Παπαδόπουλος

Πώς γίνεται και σε μια κοινωνία που οι συντηρητικές ιδέες κατέχουν σημαντική θέση, κανείς να μη θέλει να τον αποκαλούν συντηρητικό; Αυτό ερμηνεύουν οι έξι συγγραφείς αυτού του βιβλίου.

Ο Κώστας Ιορδανίδης ακολουθεί τα νήματα της συντηρητικής σκέψης. Ο Λεωνίδας Σταματελόπουλος απαντά στο ερώτημα αν υπάρχει ελληνικός συντηρητισμός και στο ποιες είναι οι συνιστώσες της ελληνικής συντηρητικής παράταξης, ο Ιωάννης Σ. Λάμπρου δίνει το περίγραμμα της ελληνικής συντηρητικής παράταξης, ο Βαγγέλης Κούμπολης αναδεικνύει τον ελληνικό συντηρητικό κόσμο μέσα από τα αρχεία του Ντίνου Τσαλδάρη (1945), ο Ιωάννης Κ. Φίλανδρος προσεγγίζει τις πολιτικές αντιλήψεις για το έθνος, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και ο Άγγελος Χρυσόγελος αναλύει τι δεν είναι η Νέα Δημοκρατία προσεγγίζοντας τις θεωρητικές δεσπόζουσες αυτού του συντηρητικού κόμματος.

Στον Πρόλογο των τριών επιμελητών η διακυβέρνηση των ετών 2004-2009 χαρακτηρίζεται ως θλιβερή. Ένα βιβλίο που καθόλου δεν είναι μόνο εισαγωγή στον ελληνικό συντηρητισμό, αλλά πηγαίνει πολύ βαθύτερα.

ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τζακ Λ. Ντέιβις [Jack. L. Davis] με τη συμβολή της Σάρον Ρ. Στόκερ [Sharah R. Stocker]
«Ένα ελληνικό κράτος υπό διαμόρφωση – Οι απαρχές της μυκηναϊκής Πύλου»
Μτφρ. Ευφροσύνη Μαργέλη
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ο συγγραφέας με τη συμβολή της συζύγου του, αρχαιολόγοι και οι δυο, αναλύουν με μεγάλη επιστημονική σοβαρότητα και προσοχή την ανάπτυξη του μυκηναϊκού πολιτισμού κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη νότια Ελλάδα, όπου και διαμορφώθηκε το πρώτο ελληνικό κράτος.

Για τον αρχαιολόγο, ο οποίος συνεχίζει μαζί με τη σύζυγό του τις ανασκαφές στο Ανάκτορο του Νέστορα στη μυκηναϊκή Πύλο, αυτή η μεσσηνιακή πόλη και το λιμάνι της υπήρξαν ο ενδιάμεσος κρίκος που ένωνε τον ήδη εδραιωμένο μινωικό πολιτισμό της Κρήτης με την ελληνική ενδοχώρα.

Προς επίρρωση της θέσης τους έρχεται και ο τάφος του άνακτα Τρύπα Πολεμιστή που τους αποκάλυψε πολύτιμα αρχαιολογικά και ιστορικά τεκμήρια.

Το βιβλίο συμπληρώνεται και με πλήθος στοιχείων για ολόκληρη την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην Πύλο.

Στίβεν Φράι [Stephen Fry]
«Ήρωες – Η αρχαία ελληνική μυθολογία αλλιώς»
Μτφρ. Πέτρος Γεωργίου
Εκδ. Πατάκη

Αυτό το βιβλίο είναι η συνέχεια του άλλου βιβλίου του συγγραφέα με τίτλο Μύθος. Ενώ εκεί ασχολείτο με τους μύθους των θεών, εδώ καταπιάνεται με χιούμορ, κομψότητα και δεξιοτεχνία με τους μύθους για τους Ήρωες και τα τρομακτικά τέρατα που αυτοί αντιμετώπισαν.

Ο ηθοποιός, παρουσιαστής, σκηνοθέτης και συγγραφέας αυτού του βιβλίου συνεχίζει τις διαδρομές του στα μονοπάτια και στις λεωφόρους του κόσμου των μύθων, κυρίως των ελληνικών. Εδώ, μεταξύ πολλών άλλων, με ιδιαιτέρως θελκτικό τρόπο μάς επιβιβάζει στην «Αργώ» του Ιάσωνα και μας ταξιδεύει στην Αργοναυτική Εκστρατεία.

Μάς γνωρίζει την Αταλάντη, αναθρεμμένη από μια αρκούδα, νικήτρια πολλών ανδρών στην ταχύτητα. Μάς γνωρίζει με το δικό του στυλ τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή και τη λύση του αινίγματος της Σφίγγας.

Σκοπός του να καταδείξει το ότι τα μονοπάτια του κακού και του καλού στον ανθρώπινο βίο είναι κοινά.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
[ΒΙΟΓΡΑΦΟΥΝΤΑΙ, ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ…]

Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson]
«Ο Κώδικας της ζωής – Η βραβευμένη με το Νόμπελ Χημείας 2020 Τζένιφερ Ντάουντα και το μέλλον της ανθρωπότητας»
Μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Εκδ. Κλειδάριθμος

Ο συγγραφέας, καθηγητής Ιστορίας, συνθέτει εδώ μια συναρπαστική βιογραφία της νομπελίστριας χημικού Τζένιφερ Ντάουντνα, η οποία μαζί με τους συναδέλφους της προχώρησαν σε μια επανάσταση όσον αφορά την αποκωδικοποίηση του κώδικα της ζωής, της αποκαλούμενης και διπλής έλικας, της ζωής.

Μια επανάσταση που μπορεί να μας επιτρέψει να θεραπεύουμε νόσους, να αντιμετωπίζουμε ιούς και να κάνουμε υγιέστερα παιδιά. Αυτή και οι συνεργάτες της ανακάλυψαν το CRISPR. Ένα εύχρηστο εργαλείο που μπορεί να τροποποιεί το DNA.

Κάτι όμως που θέτει πολλά ηθικά διλήμματα, όσα βιολογικά λύνει. Και αυτά είναι εκείνα που με μεγάλη σοβαρότητα και εμπιστοσύνη στην επιστήμη εξετάζει ο συγγραφέας.

Αν και το θέμα είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκο και επιστημονικά σύνθετο το βιβλίο δεν κουράζει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες σε κανένα σημείο. Αντιθέτως πέραν από τις γνώσεις που μεταδίδει, προκαλεί και αισθητική απόλαυση.

Κάι Μπερντ [Kai Bird] και Μάρτιν Σέργουιν [Martin J. Sherwin]

«Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ»
Μτφρ. Μαριλένα Κορωναίου
Εκδ. Τραυλός

Μια εξαιρετική επανέκδοση, που στην πραγματικότητα είναι σαν μια νέα, ολοκαίνουργια έκδοση, για τον βίο και την πολιτεία μιας από τις σημαντικότερες μορφές των Ηνωμένων Πολιτειών του 20ου αιώνα.

Η ιστορία του Οπενχάιμερ υπενθυμίζει ότι η εθνική ταυτότητα των Η.Π.Α. παραμένει στενά συνδεδεμένη με τον πολιτισμό της πυρηνικής εποχής. Στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, αξίζει να θυμόμαστε ότι ο «πατέρας της ατομικής βόμβας» είχε προειδοποιήσει ότι επρόκειτο για ένα όπλο τρόμου δίχως διακρίσεις, που στα επόμενα χρόνια κατέστησε την Αμερική στόχο των πλέον ετερόκλητων επιθέσεων.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα πολύτιμο έργο, τόσο για την κατανόηση του πρόσφατου παρελθόντος μας, όσο και για τις μελλοντικές επιλογές μας. Η έρευνα για τη συγγραφή του διήρκεσε 25 χρόνια. Πέρα από τη μεγάλη λογοτεχνική αξία του, και τη μοναδικότητά του ως μια ολοκληρωμένη βιογραφία, αποκάλυψε πολλά νέα στοιχεία για την Αμερική της Οικονομικής Ύφεσης, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και τον Ψυχρό Πόλεμο. Δικαίως τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ.

Η παρούσα έκδοση είναι με σκληρόδετο εξώφυλλο και θαυμάσια τυποτεχνική ποιότητα – ένα αληθινό εκδοτικό κόσμημα.

Ίαν Κέρσοου [Ian Kershaw]
«Προσωπικότητα και εξουσία – Δημιουργοί και καταστροφείς της σύγχρονης Ευρώπης»
Μτφρ. Κωστής Πανσέληνος
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Δώδεκα πορτρέτα ηγετών του 20ου αιώνα μέσα από ένα προβληματισμό που αναδεικνύει τη σχέση της ιστορικής προσωπικότητας με την κοινωνική αλλαγή, τη δημοκρατία αλλά και τον ολοκληρωτισμό.

Ο μεγάλος και πολυδιαβασμένος Βρετανός ιστορικός και καθηγητής, ιδιαίτερα γνωστός για την ανυπέρβλητη βιογραφία του Χίτλερ, εδώ μας παρουσιάζει έξι ηγέτες που συνδέθηκαν με τη συγκρότηση των ολοκληρωτικών συστημάτων του 20ου αιώνα (Λένιν, Μουσολίνι, Χίτλερ, Στάλιν, Φράνκο και Τίτο) και έξι ηγέτες που άλλος/η στον ένα ή τον άλλο βαθμό και με τις ενστάνσεις πολλών για το έργο μερικών εξ αυτών, συνέβαλαν στην ανάπτυξη των δημοκρατιών (Τσώρτσιλ, ντε Γκωλ, Αντενάουερ, Θάτσερ, Γκορμπατσόφ, Κολ).

Με την απαράμιλλη πένα του αλλά και τις εδραίες γνώσεις του ανεβασμένες πάνω σ’ ένα σκηνικό σύνθεσης μάς εισαγάγει σ’ ένα μαγικό κόσμο: αυτόν της σχέσης της κίνησης των κοινωνιών με τον ρόλο των δημιουργών και των δημιουργημάτων της Ιστορίας.

Λέσλι Λεβίν [Lesley Levene]
«Τα σημαντικότερα πρόσωπα της δυτικής Φιλοσοφίας και οι ιδέες τους»
Μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος
Εκδ. Οκτώ

Σύνοψη της ζωής και των ιδεών των σημαντικότερων εκπροσώπων της δυτικής φιλοσοφίας. Σ’ αυτούς η συγγραφέας συμπεριλαμβάνει και μουσουλμάνους και εβραίους φιλόσοφους.

Βιογραφώντας κάθε φιλόσοφο τον τοποθετεί στο ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής και σ’ αυτή τη βάση εξηγεί και τα βασικά ερωτήματα για τη ζωή στα οποία επιχείρησαν ν’ απαντήσουν.

Ο Ηράκλειτος, ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, οι μουσουλμάνοι Αβερρόης και Αβικέννας, ο Εβραίος Μαϊμονίδης, αλλά και ο Ντεκάρτ, ο Ρουσσώ, ο Μαρξ, ο Κίρκεγκορ, ο Σάρτρ και πολλοί άλλοι σ’ ένα διάστημα 2.500 ετών που συμπεριλαμβάνει την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή φιλοσοφία, την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, τον 19ο αιώνα και τη σύγχρονη εποχή.

Βιβλίο γραμμένο με ανοικτό πνεύμα και ευχάριστο ύφος. 

Ιωάννης Π. Χουντής
«Ο ρομαντισμός στην εξουσία – Όψεις πολιτικής ιδεολογίας του Λόρδου Βύρωνα και η δράση του στην Ελληνική Επανάσταση»
Πρόλογος: Λόρδος Alexander Dundee
Εκδ. Αρμός 

Στο βιβλίο αυτό το βάρος πέφτει στην περιγραφή του περιβάλλοντος του Λόρδου Βύρωνα και των ιδεών που κυριαρχούσαν σ’ αυτό.

Με σεβασμό στα γεγονότα και στους ανθρώπους που επηρέασαν τον μεγάλο ποιητή του ρομαντισμού, ο συγγραφέας και φιλόλογος αναλύει στη λεπτομέρειά τους τις πολιτικές ιδέες του και το πως αυτές τον οδήγησαν στην επαναστατημένη Ελλάδα, για την οποία και θυσιάστηκε.

Εδώ, μέσα από μια γραφή που ενεργοποιεί και την κριτική σκέψη των αναγνωστών, παρακολουθούμε τι πίστευε ο ποιητής για τις επαναστάσεις που συγκλόνισαν την Ευρώπη τον 18ο και τον 19ο αιώνα και για το πώς αυτός έβλεπε τους Έλληνες της εποχής. Ταυτοχρόνως παρακολουθούμε βήμα βήμα τη ζωή του ποιητή από τα πρώτα πολιτικά και ποιητικά βήματά του μέχρι την ανάδειξή του σε στρατηγό στην επαναστατημένη Ελλάδα και τον πρόωρο θάνατό του στο Μεσολόγγι.

Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell]
«Μια ασήμαντη γυναίκα»
Μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη
Εκδ. Μίνωας

Η βρετανή δημοσιογράφος και συγγραφέας αφηγείται τη συναρπαστική ιστορία της αμερικανίδας Βιρτζίνια Χολ, η οποία από το καλοκαίρι του 1940 διείσδυσε στα εδάφη της κατεχόμενης Γαλλίας και συνέβαλε στην αποφασιστική οργάνωση πράξεων δολιοφθοράς και υπονόμευσης των δυνάμεων Κατοχής.

Μια κατάσκοπος μέσα στη φωλιά του φιδιού που δεν φοβήθηκε τίποτα και ποτέ.

Ακόμη και όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν το πρόσωπό της και την επικήρυξαν, αυτή δεν υποχώρησε.

Συνέχισε το κατασκοπευτικό της έργο, παρά την αναπηρία της. Είχε χάσει το πόδι της και ζούσε με προσθετικό.

Συναρπαστική ζωή αποδομένη με συναρπαστική τρόπο.

Αλέξης Ντε Τοκβίλ [Alexis De Tocqueville]
«Δυο εβδομάδες στο τελευταίο σύνορο»
Μτφρ. Έφη Κορομηλά
Επίμετρο: Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος
Εκδ. Στερέωμα

Ο μεγάλος φιλόσοφος και αναλυτής της Αμερικανικής Δημοκρατίας, το 1831, λίγα χρόνια πριν ξεκινήσει να γράφει το μνημειώδες έργο του Η Δημοκρατία στην Αμερική, ταξιδεύει με ατμόπλοιο στις λίμνες, με βάρκες στα ποτάμια και με άλογα στα δάση της Βόρειας Αμερικής. Σε περιοχές όπου έως τότε ακόμη ζούσαν οι ηττημένοι Ινδιάνοι και οι οποίοι έχασαν τον τρόπο ζωής και τη γη τους που κατείχαν μόλις λίγο πριν.

Ο φιλόσοφος βίωσε μεγάλη απογοήτευση από τη θέα αυτών των εξαθλιωμένων Ινδιάνων. Γνώρισε όμως και τη ζωή των αποίκων από την Ευρώπη πιονέρων. Μια ζωή απομονωμένων μέσα στην άγρια φύση ανθρώπων, την οποία και αυτοί εκχερσώνουν. Ζωή που στηρίζεται στην εξίσωση των συνθηκών ζωής και αυτή η ισότητα γίνεται η βάση της Αμερικανικής Δημοκρατίας.

Αυτός ο ανατόμος της Αμερικανικής Δημοκρατίας αποδεικνύει πολύ νωρίς την ικανότητά του όχι απλώς να παρατηρεί, αλλά και να ανατέμνει το κοινωνικό περιβάλλον εντός του οποίου αναπτύσσονται οι νέες κοινωνίες. Η περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος αξεπέραστη. Απολαυστικό ανάγνωσμα.

Φερναντο Πεσσόα [Fernando Pessoa]
«Η παιδεία του στωικού»
Μτφρ. Νίκος Πρατσίνης
Πρόλογος: Richard Zenith
Επιμέλεια – σημειώσεις: Μαρία Παπαδήμα
Εκδ. Gutenberg 

Μια ακόμη από τις μεταμφιέσεις των ηρώων (οι ετερώνυμοι) του μεγάλου Πορτογάλου συγγραφέα. Εδώ είναι ο Άλβαρο Κοέλιο Βαρόνος ντε Τέιβε. Ένας απροσάρμοστος και ασυμβίβαστος αριστοκράτης, διανοούμενος «άκαμπτος και συγκρατημένος», τελειομανής, σεξουαλικά ανενεργός, στωικός αλλά όχι πεσιμιστής, ζει απομονωμένος σε μια αγροικία στα περίχωρα της Λισαβόνας.

Περνά τον καιρό του γράφοντας σημειώσεις για τη ζωή, την ηθική, τον ανθρώπινο πόνο, θλίψη, λογική και ευτυχία. Παρά τις αποτυχίες του θεωρεί πως έχει κατακτήσει «τη χρήση της λογικής στην πληρότητά της» και έχοντας φτάσει «στον κορεσμό του τίποτα, στην πληρότητα του κανενός πράγματος», οδηγείται στην αυτοκτονία. Πριν από το μοιραίο διάβημα, ο Τέιβε καίει όλα του τα κείμενα εκτός από το παρόν έσχατο και μοναδικό χειρόγραφό του.

Ένα συγκλονιστικό στωικό κείμενο της νεωτερικής εποχής.

ΣΚΕΨΗ-ΔΙΑΝΟΗΣΗ-ΙΔΕΕΣ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 

Μικαέλ Φεσέλ [Michaël Fœssel]
«Κόκκινα Φανάρια – Η ηδονή και η Αριστερά»
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδ. Πόλις

Είναι η Αριστερά μια μουντή, σκοτεινή, άχαρη, ασκητική παράταξη που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η κοινωνική χειραφέτηση; Ο συγγραφέας, καθηγητής φιλοσοφίας και σύμβουλος έκδοσης του περιοδικού Esprit υποστηρίζει πως το αντίθετο ισχύει. Αυτή καμία σχέση δεν έχει με τον ασκητισμό και την άρνηση των ηδονών, μόνο που αυτές δεν τις βλέπει ατομικιστικά και αδιαίρετες, αλλά ως αντικείμενο «μοιρασιάς» του έρωτα.

Δεν είναι όμως αυτό εδώ ένα βιβλίο που απλά μάς υπενθυμίζει το αίτημα της σεξουαλικής απελευθέρωσης, αλλά ένα βιβλίο που ισχυρίζεται πως το να κάνουμε κριτική στο κοινωνικό κατεστημένο, δεν σημαίνει ότι αρνούμεθα τις ηδονές, επειδή τάχα μου αυτές έχουν ενσωματωθεί στον καταναλωτικό τρόπο ζωής.

Ένα προβοκατόρικο έργο γραμμένο με γλαφυρό, αλλά όχι ανάλαφρο τρόπο.

Τόμας Νέιγκελ [Thomas Nagel]
«Νους και κόσμος – Γιατί η υλιστική νεοδαρβινική αντίληψη της φύσης είναι σχεδόν σίγουρα λανθασμένη»
Μτφρ. Αντώνης Χατζημωϋσής
Επίμετρο: Κωνσταντίνος Τσαγγάρης
Εκδ. Εκκρεμές

Ο συγγραφέας, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας κι ένας από τους πιο επιδραστικούς Αμερικανούς φιλοσόφους, ξεκινά από την απόρριψη του ψυχοφυσικού αναγωγισμού, ο οποίος αξιώνει ν’ αποτελέσει μια ερμηνεία των πάντων.

Ο φιλόσοφος εκλαμβάνει τη νεοδαρβινική εξήγηση της προέλευσης της ζωής ως ψυχοφυσικά αναγωγιστική και ως τέτοια τής ασκεί κριτική. Έτσι απαντά σε δυο μείζονα ερωτήματα. Το πρώτο είναι το κατά πόσο οι αυτοαναπαραγωγικές μορφές ζωής εμφανίστηκαν αυτόνομα και μόνο μέσω της χημείας. Το δεύτερο είναι το κατά πόσο η ζωή προέκυψε ως ατύχημα. Και στα δυο ερωτήματα απαντά αρνητικά.

Στη θέση του αναγωγισμού τοποθετεί αυτό που ο ίδιος ονομάζει ουδέτερο μονισμό/παμψιχισμό και τελεολογία. Τα συμπεράσματά του –πως η συνείδηση αποτελεί μια εγγενή ιδιότητα του σύμπαντος και ότι η φύση αυτού είναι τέτοια που να υποστηρίζει αυτή την ιδιότητα–, εξέπληξαν πολλούς που τού άσκησαν δριμύτατη κριτική.

Το Επίμετρο παρουσιάζει αυτές τις κριτικές με υποδειγματικό τρόπο. Βιβλίο όχι για γρήγορα συμπεράσματα, αλλά απαράμιλλων αλληλουχιών, έστω κι αν δεν γίνονται όλες αποδεκτές.

Γιούργκεν Μόλτμαν [Jürgen Moltmann]
«Ο σταυρωμένος Θεός – Ο σταυρός του Χριστού ως θεμέλιο και κρίση της χριστιανικής θεολογίας»
Μτφρ. Πέτρος Γιατζάκης
Εκδ. Άρτος Ζωής

Ο προοδευτικών πεποιθήσεων γερμανός καθηγητής Συστηματικής Θεολογίας και Κοινωνικής Ηθικής αν και ξεκινά από το θεολογικό αξίωμα της μέγιστης συμβολής του σταυρού στη χριστιανική θεολογία, προχωρεί πολλά βήματα παραπέρα.

Εδώ διαπιστώνει πως η απάντηση της Εκκλησίας στην κρίση της είναι το άνοιγμά της σε ολόκληρη την κοινωνία, πιστών και άθεων, και ο εσταυρωμένος Χριστός είναι ο ίδιος μια πρόκληση για τη χριστιανική θεολογία.

Δεν αναφέρεται φυσικά στην αυτοαναφορική Εκκλησία και θεολογία του σταυρού αλλά σ’ αυτήν την Εκκλησία που μας καλεί να αποφύγουμε τις μονομέρειες της αρχαίας εκκλησιαστικής παράδοσης και βλέπει τον εσταυρωμένο όχι ως απειλή αλλά ως μήνυμα ελευθερίας και απελευθέρωσης.

Γιώργος Αργείτης
«Keynes: Κεϊνσιανισμός και σοσιαλδημοκρατία»
Εκδ. Παπαζήση

Ο συγγραφέας και καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του ΕΚΠΑ και Επιστημονικός Διευθυντής στο ΙΝΕ–ΓΣΕΕ Γιώργος Αργείτης γράφει ένα διπλό βιβλίο.

Στο πρώτο μέρος, μας αποκαλύπτει τον πραγματικό Κέινς. Στο δεύτερο μέρος όμως κάνει κάποιες ακόμη πιο καινοτόμες αποκαλύψεις. Εκεί περιγράφει τα τρία ρεύματα κεϊνσιανισμού, τις τρεις διαφορετικές σχολές κεϊνσιανής οικονομικής σκέψης τα οποία επηρέασαν σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικούς τρόπους τη σοσιαλδημοκρατία. Γίνεται λόγος για τη Σχολή της νεοκλασικής σύνθεσης (1940-1960) και τη Σχολή των νέων κεϊνσιανών οικονομικών (1980-1990 και ύστερα). Δυο ρεύματα-σχολές που αν και θεωρητικά τάσσονταν κατά του laisse faire, στην ουσία, ιδιαιτέρως η δεύτερη Σχολή, προσχώρησαν στη λογική της πλήρους απελευθερωμένης αγοράς.

Η τρίτη Σχολή είναι αυτή του θεσμικού κεϊνσιανισμού, τον οποίο ο συγγραφέας προτείνει ως λύση στα αδιέξοδα της σοσιαλδημοκρατίας.

Σημαντική έκδοση στην προσπάθεια διαμόρφωσης ενός σύγχρονου σοσιαλδημοκρατικού αφηγήματος.

Αγκουστίν Φουέντες [Agustín Fuentes]
«Γιατί πιστεύουμε – Η εξέλιξη και ο ανθρώπινος τρόπος ύπαρξης»
Μτφρ. Θεόδωρος Παραδέλλης
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

Πιστεύουμε, όχι μόνο σε μια θρησκεία, αλλά και σ’ άλλες περισσότερο γήινες αξίες, όπως είναι η αγάπη και οι οικονομίες, γιατί αυτό μάς κάνει ανθρώπους. Αυτό απαντά ο συγγραφέας, καθηγητής Ανθρωπολογίας, στο ερώτημα γιατί πιστεύουμε.

Αυτός αναλύοντας εξελικτικά, ανθρωπολογικά και νευροβιολογικά στοιχεία, ισχυρίζεται πως η ικανότητα να δεσμευόμαστε και ν’ αφοσιωνόμαστε κυριολεκτικά σε μια ιδέα αποτελεί συστατικό στοιχείο του ανθρώπινου τρόπου ύπαρξης. Ο φτιαγμένος από βιολογικά μέρη και οργανικά στοιχεία άνθρωπος μπορεί και να ονειρεύεται, να ελπίζει, να φανατίζεται με κάποιες αξίες και πεποιθήσεις. Τους μηχανισμούς με τους οποίους συμβαίνει αυτό παρακολουθεί και καταγράφει με κινηματογραφικό τρόπο ο συγγραφέας.

Ως πολύ καλός εξελικτικός επιστήμονας ανιχνεύει τις ιδιαίτερες καταβολές, λειτουργίες και διαδικασίες που διέπουν την ικανότητά μας να διαμορφώνουμε πεποιθήσεις περισσότερο ή λιγότερο σταθερές.

Τζον Ντιούι [John Dewey]
«Το Εργαστηριακό Σχολείο – Τρία κείμενα του Τζον Ντίουι»
Εισαγωγή- μτφρ.- σχολιασμός: Δημήτρης Αλεξάκης
Εκδ. Νήσος

Ο συγγραφέας, μαζί με τη γυναίκα του, δημιούργησε, τον Ιανουάριο του 1896, το University Elementary School (πιο γνωστό με τις ονομασίες Dewey School ή Laboratory School), που ήταν ένα πειραματικό σχολείο του τμήματος Παιδαγωγικής. Το σχολείο λειτούργησε επτά χρόνια έως το 1903. Σ’ αυτό το σχολείο όλα ξεκινούσαν από την αντίληψη που αναδείκνυε τη σημασία της ενεργητικής συμμετοχής των παιδιών στη μάθηση, της διερευνητικής προσέγγισης της γνώσης και της δημοκρατικής οργάνωσης της σχολικής κοινότητας.

Στον τόμο συγκεντρώνονται τα τρία σημαντικότερα κείμενα του μεγάλου φιλόσοφου, στα οποία αυτός εκθέτει τους παιδαγωγικούς στοχασμούς αλλά και τις πρακτικές σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να οργανώνεται η εκπαίδευση των νέων ανθρώπων.

Ο σχολιασμός του, από τον μεταφραστή των τριών κειμένων, μάς εισάγει στο ιστορικό περιθώριο εντός του οποίου δρούσε ο φιλόσοφος και παιδαγωγός.

Άρτουρ Σοπεγχάουερ [Arthur Schopenhauer]
«Συνομιλίες – Όψεις από τη ζωή και το έργο του φιλοσόφου»
Μτφρ. Βάλια Κακοσίμου, Νάγια Παπασπύρου
Εκδ. Printa

Μια έξυπνη ιδέα αποτελεί το σώμα αυτού του βιβλίου.

Έχουμε εδώ σχεδόν μια βιογραφία και εργογραφία του μεγάλου φιλοσόφου, μέσα από 33 συνομιλίες με πρόσωπα οικεία στον συγγραφέα, μαθητές του και αντιπάλους.

Έχουμε το πορτρέτο ενός στοχαστή που άλλαξε τον τρόπο αντιμετώπισης και τις προσδοκίες από τη φιλοσοφία.

Οι συναντήσεις του με θαυμαστές του, οι πολύτιμες συμβουλές του προς τους νέους, οι βόλτες με το σκυλάκι του και οι λογομαχίες στο περίφημο ξενοδοχείο Englischer Hof, το οποίο επισκεπτόταν πολλά χρόνια, συνθέτουν την εικόνα ενός δασκάλου, που η σκέψη του δεν τοποθετείται εύκολα σε καλούπια.

Εδώ, βιογραφία και εισαγωγή στο έργο του ανταγωνίζονται το ένα το άλλο.

Τζον Φ. Χόουτ [John F. Haught]
«Ο Θεός μετά τον Αϊνστάιν – Τι πραγματικά συμβαίνει στο σύμπαν»
Μτφρ. Γιώργος Μαραγκός
Εκδ. Πεδίο

Ο συγγραφέας αυτής εδώ της νοητής συνομιλίας με τον Αϊνστάιν, η οποία θα μπορούσε να είναι και πραγματική, συζητά για το απεριόριστο του διαστήματος.

Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως όχι μόνο ο Αϊνστάιν δεν είναι εχθρός της θεολογίας, αλλά και τής προσφέρει υλικό για έναν εντελώς νέο τρόπο προσέγγισης των αιώνιων ερωτημάτων της για την ύλη, τον χρόνο, τον Θεό, τον σκοπό μας στο σύμπαν και τη σημασία της ανθρώπινης ζωής.

Ο Αϊνστάιν δίνει στη θεολογία τη δυνατότητα ν’ αναστοχαστεί μια καινούργια οπτική γωνία από την οποία αυτή μπορεί να απαντά στα ερωτήματα που αφορούν το νόημα της ζωής, την αλήθεια του εξωτερικού κόσμου, τις δυνατότητες και τα όρια της σκέψης, της ελευθερίας του ατόμου και τη δύναμη της πίστης.

Ένας νέος τρόπος αντίληψης της σχέσης της επιστήμης με τη θεολογία.

Dimitris Xygalatas
«Η δύναμη της τελετουργίας – Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν»
Μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά
Εκδ. Διόπτρα

Είναι οι τελετουργίες ένα μεγάλο παράδοξο; Σίγουρα ναι, αλλά και σίγουρα όχι. Ναι, γιατί αυτές, χωρίς να το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι, καθοδηγούν τη ζωή τους και όχι γιατί είναι οι άνθρωποι που δημιουργούν τις τελετουργίες και όχι αυτές αυτούς.

Ο συγγραφέας αυτού εδώ του βιβλίου, αναπληρωτής Καθηγητής Ανθρωπολογίας, σαν επιστήμονας Σέρλοκ Χόλμς παρακολουθεί τα ίχνη που άφησαν πάνω στα εδάφη των ανθρώπινων πολιτισμών οι τελετουργίες. Αυτές, αν και μοιάζουν να μην έχουν κανένα απολύτως νόημα, συντονίζουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές από τις χειραψίες και τις κατάρες μέχρι τα καψόνια και τις παρελάσεις.

Ο συγγραφέας με γλαφυρότητα μας καλεί σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι για να διαπιστώσουμε το πώς αυτές, ακόμη και σήμερα, επαναπροσδιορίζουν ακόμη και τον κόσμο της Επιστήμης. Αυτές γεννούν ευζωία, αρκεί να ξέρουμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη γνώση και τη σοφία των τελετουργιών σε συνδυασμό με τον κόσμο της νέας επιστήμης, ώστε να ενδυναμώσουμε τα αισθήματα κοινωνικής αλληλεγγύης και γνώσης του πραγματικού κόσμου.

Το βιβλίο κέρδισε το βραβείο Carol R. Ember Book Prize ως το βιβλίο της χρονιάς στις ανθρωπολογικές επιστήμες.

Σπύρος Βλαχόπουλος
«Το “εγωιστικό γονίδιο” του Δικαίου και το Δίκαιο της Τεχνητής Νοημοσύνης – Από τον ανθρωποκεντρισμό στον οικοκεντρισμό και στους έξυπνους αλγόριθμους»
Εκδ. Ευρασία

Ο συγγραφέας και καθηγητής Δημοσίου Δικαίου καταγράφει με μεθοδικότητα και αναλυτική ματιά τις μεγάλες αλλαγές στις αντιλήψεις μας για το τι είναι δίκαιο. Καταρχάς είχαμε το λεγόμενο "εγωιστικό γονίδιο" του δικαίου και τον τρόπο που το προσέγγισε ο Humboldt και οι απόγονοί του. Αυτό το ανθρωποκεντρικό δίκαιο, αποτέλεσε ιστορικό αποτέλεσμα της κοινωνικής εξέλιξης και καθόριζε μέχρι πρότινος και εν πολλοίς ακόμα και τώρα καθορίζει το ισχύον δίκαιο.

Πλέον, όμως, τα πράγματα αλλάζουν κέντρο βάρους και έχει αρχίσει η μετάβαση από το ανθρωποκεντρικό στο οικοκεντρικό δίκαιο. Τώρα η ανθρώπινη έννομη τάξη δεν ενδιαφέρεται μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για την περιβάλλουσα αυτόν φύση, την προστασία του περιβάλλοντος και την προστασία των ζώων. Ο ανθρώπινος λόγος πλέον δεν αποτελεί προνομία της λεγόμενης ιδέας περί ανθρώπινης ανωτερότητας, αλλά πραγματεύεται τα ζητήματα που προκύπτουν από τον νέο οικοκεντρικό χαρακτήρα του δικαίου και την τεχνητή.

Βιβλίο πολλαπλών μηνυμάτων και νοημάτων.

Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης
«Για την πολιτική που διαμορφώνει – Εργατικό Κίνημα και Κράτος»
Εκδ. Τόπος

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης μάς εισαγάγει στις περιπέτειες των πολιτικών που καταδυναστεύτηκαν από το δόγμα της ΤΙΝΑ («There Is No Alternative» / «Δεν υπάρχει εναλλακτική πολιτική πρόταση»).

Αφετηρία του είναι οι κατ’ αυτόν αποτυχημένες σοσιαλδημοκρατικές στρατηγικές στον 20ό αιώνα. Στη συνέχεια αποκαλύπτει γνωστά και άγνωστα στοιχεία για τα πολιτικά περιεχόμενα των κομμουνιστικών κινημάτων και για τον ρόλο του ελληνικού εργατικού κινήματος στον Μεσοπόλεμο. Αναλύει επίσης τις αντιφάσεις ενός ελληνικού ατελέσφορου εκσυγχρονισμού, τα ζητήματα της Απασχόλησης και τη διασύνδεσή τους με το Κράτος, το Συνδικαλιστικό Κίνημα, και τις ευρωπαϊκές πολιτικές, την κρίση των κομμάτων και καταλήγει με το μέλλον της Παγκοσμιοποίησης.

Το νήμα της Αριάδνης που ακολουθεί ο συγγραφέας είναι η θέση του πως για τις κρατικές αποτυχίες (όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό και τη μη αντιμετώπιση της ανεργίας) υπεύθυνες δεν ήταν οι διεκδικήσεις, αλλά οι πολιτικές αντιμετώπισής τους. 

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ

Μόνα Σολέ [Mona Chollet]
«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά – Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις»
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδ. Στερέωμα

Η απάντηση στον αντιφεμινιστικό «φεμινισμό» του Πασκάλ Μπρυκνέρ. Ένα βιβλίο για την απελευθερωτική φύση του έρωτα από την καταπιεστική ανδρική κυριαρχία. Το να μιλάς για τον έρωτα και το να ερωτεύεσαι είναι πράξη βαθύτατα αντιπατριαρχική, υποστηρίζει η συγγραφέας και δοκιμιογράφος- δημοσιογράφος.

Το να μιλάς για τον έρωτα, όπως αυτά τα αποσπάσματα που «ανακαλύπτει» στα μεγάλα λογοτεχνικά έργα, είναι πράξη αποδοχής της τρωτότητάς σου, των αδυναμιών, των αμφιβολιών σου. Ένα ριζοσπαστικό φεμινιστικό βιβλίο για το πώς η πατριαρχία υπονομεύει όλες τις ερωτικές σχέσεις. Η συγγραφέας προσεγγίζει με απαράμιλλο τρόπο το πως ξεδιπλώνεται ο έρωτας στην κοινωνία μας.

Συνάμα στηλιτεύει τις ρομαντικές αναπαραστάσεις μέσα από τις οποίες κατασκευάζεται μια θέση κατωτερότητας για τις γυναίκες και αποκαλύπτει τους μηχανισμούς ανδρικής βίας κατά των γυναικών.

Ελοΐζα και Αβελάρδος
«Τέσσερα γράμματα έρωτα, ματαίωσης και λύτρωσης του 12ου αιώνα»
Μτφρ. από τα λατινικά- εισαγωγή- σχόλια: Ν.Ε. Καραπιδάκης
Εκδ. Εστία

Ο Αβελάρδος υπήρξε μεγάλος φιλόσοφος των μεσαιωνικών εποχών, πρόδρομος της Αναγέννησης, ο οποίος γνώρισε διώξεις από την εκκλησία λόγω των πρωτοπόρων αντιλήψεών του για τις αναλογίες χριστιανικής πίστης και φιλοσοφικής λογικής και τον σημαίνοντα ρόλο της αμφιβολίας στη ζωή των χριστιανών.

Αλλά και στην ιδιωτική του ζωή ο Αβελάρδος ήταν άτυχος, αφού παρόλο που παντρεύτηκε την αγάπη της ζωής του, την ιδιαιτέρως καλλιεργημένη Ελοΐζα, ο θείος του έβαλε να τον ευνουχίσουν και οι δυο ερωτευμένοι κλείστηκαν σε μοναστήρι. Εδώ έχουμε την άψογη μετάφραση από τα λατινικά των επιστολών των δυο. Εδώ απλώνεται μια προσέγγιση του έρωτα από τη σκοπιά της φιλοσοφίας και του γυναικείου λόγου για αυτόν. Επιστολές μεγάλου αισθητικού κάλλους και εξαιρετικό μνημείο ερωτικού λόγου.

Το βιβλίο συνοδεύει η πολύ κατατοπιστική Εισαγωγή του μεταφραστή και τα διευκρινιστικά σχόλια του.

Βάλτερ Μπένγιαμιν [Walter Benjamin]
«Νο 13 – Εξήντα πέντε θέσεις για τα βιβλία και τις πόρνες, το γράψιμο, την κριτική, τους σνομπ και την επιτυχία»
Μτφρ. Επιλεγόμενα: Κώστας Κουτσουρέλης
Εκδ. Κίχλη

Ο ελλειπτικός και αποφθεγματικός λόγος του μεγάλου αυτού στοχαστή και δοκιμιογράφου οργανώνεται σ’ αυτό το βιβλίο γύρω από τις λεγόμενες δεκατριλογίες (Νο 13) του, οι οποίες αφορούν θέματα όπως τις αναλογίες μεταξύ των πορνών και των βιβλίων, την τεχνική του συγγραφέα, την τεχνική του κριτικού, την κριτική στους σνομπ και δεκατρείς θέσεις για το πως «κτίζεται» η επιτυχία.

Με τη γνωστή του σκωπτική διάθεση ο φιλόσοφος σατιρίζει γεγονότα και καταστάσεις, απομυθοποιεί στερεότυπα και κοινούς τόπους, θέματα ταμπού που σκανδαλίζουν τον κοινό νου.

Ο συγγραφέας και μεταφραστής των Επιλεγόμενων του βιβλίου, εξηγεί γιατί ο φιλόσοφος επέλεξε οι αφορισμοί του να συγκεντρώνονται κάθε φορά σε 13 θέσεις, αλλά και διευκρινίζει τα συστατικά στοιχεία αυτού του κλασικού τρόπου έκφρασης του άδικα και πρόωρα χαμένου στοχαστή.

Χαν Ράινερ [Han Ryner]
«Μανιφέστο του ατομικισμού»
Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Γιάννης Μπαρτσώκας
Εκδ. Ροές

Μια σύντομη εισαγωγή στην έννοια του ατομικισμού με την οποία καταρρίπτεται η αντίληψη πως ο ατομικισμός ανήκει στη φιλελεύθερη καπιταλιστική σκέψη. Ο συγγραφέας του, από τους πιο φημισμένους αναρχικούς, θεωρεί πως ο ατομικισμός είναι το credo του αναρχισμού και της Επανάστασης.

Συνεχιστής της παράδοσης του Μαξ Στίρνερ, όπως μας ενημερώνει και ο μεταφραστής του βιβλίου, αντιτίθεται τόσο στους αστούς οπαδούς ενός ψευδούς ατομικισμού όσο και στους ψευδοεπαναστάτες που τον αποκηρύσσουν.

Αντιτίθεται όμως και στην αντίληψη που βλέπει στον αναρχισμό μια θεωρία που αγιάζει τη βία. Αντιθέτως, γι’ αυτόν ο αναρχισμός είναι μια ανθρωπιστική θεώρηση των πραγμάτων.

Ο ατομικισμός είναι γι’ όλους και ταιριάζει με τη φύση όλων.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ – ΘΕΩΡΙΑ – ΚΡΙΤΙΚΗ 

Χάρολντ Μπλουμ [Harold Bloom]
«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου»
Μτφρ. Άρης Μπερλής – Θέμελης Γλυνάτσης
Απόδοση-εισαγωγή-σχόλια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης
Εκδ. Gutenberg

Αυτό το βιβλίο του μεγάλου κριτικού θεωρείται –και βάσιμα– μια από τις καλύτερες μελέτες για το συνολικό θεατρικό έργο του Σαίξπηρ, αλλά και του αγγλικού και παγκόσμιου θεάτρου. Ο συγγραφέας του «ανακαλύπτει» κρυφές πτυχές του σαιξπηρικού έργου, τις όποιες φέρνει στην επιφάνεια και ανατρέπει συντηρητικές ερμηνείες του.

Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της ερμηνείας είναι πως οι δύο ήρωες του Σαίξπηρ, ο Φάλσταφ και ο Άμλετ αποτελούν την επινόηση του ανθρώπινου, την αρχή της προσωπικότητας. Αυτή η προσωπικότητα υπερβαίνει την αρχή του δυτικού ανθρώπου, την αρχή του ξεχωριστού χαρακτήρα δηλαδή. Ο δυτικός άνθρωπος προϋπήρχε της προσωπικότητας, αυτή όμως ήρθε, μέσω του Σαίξπηρ, για να αλλάξει τα πάντα σε σχέση με την πρόσληψη της τραγικής μοίρας του ανθρώπου.

Βεβαίως αυτό εδώ το βιβλίο αποτελεί αφενός μελέτη της οικουμενικότητας κυριολεκτικά ολόκληρου του σαιξπηρικού έργου και αφετέρου οδηγό για την προσέγγιση του θεατρικού καλλιτεχνικού φαινομένου συνολικά.

Τζορτζ Στάινερ [George Steiner]
«Ένα μακρύ Σάββατο. Συζητήσεις με την Λωρ Αντλέρ»
Μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής
Εκδ. Δώμα 

Αυτό το βιβλίο είναι αποτέλεσμα των συνομιλιών που είχε αυτός ο μεγάλος άνθρωπος των γραμμάτων με τη Γαλλίδα δημοσιογράφο και συγγραφέα που συνομιλεί μαζί του.

Η γκάμα των θεμάτων που συζήτησαν αφορούσε την εβραϊκή καταγωγή του και τη μοίρα του εβραϊσμού, το Ολοκαύτωμα, την Πίστη στον Θεό, το τι είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, τον μαρξισμό ως εβραϊκό μεσσιανισμό, την ψυχανάλυση, το αγαπημένο του θέμα που είναι η πρόσληψη των μεγάλων κλασικών κειμένων, τις γυναίκες ως δημιουργούς, τις γλώσσες, τα βιβλία, την ψυχανάλυση, τον πολυπολιτισμό ακόμα και τον θάνατο. Δηλώνει άπατρις και υπερήφανος γι’ αυτό.

Ο τίτλος «Ένα μακρύ Σάββατο» είναι δάνειο από την Καινή Διαθήκη και αφορά τη προσδοκία της Ανάστασης της Κυριακής, η οποία δεν έρχεται χωρίς πάλη για τη ζωή.

Βιβλίο υψηλών στοχασμών.

Χοσέ Ορτέγκα Υ Γκασσέτ [Jose Ortega Y Gasset]
«Η αποστολή του βιβλιοθηκάριου»
Μτφρ. Δήμητρα Παπαβασιλείου
Επίμετρο: Δημήτρης Μαρκόπουλος
Εκδ. Μάγμα

Ο μεγάλος Ισπανός διανοητής, πέντε χρόνια πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, έχοντας γράψει πολλές φορές για την εμπορευματοποίηση της πανεπιστημιακής γνώσης, εδώ εστιάζει στην εμπορευματοποίηση του βιβλίου και στην αποστολή του βιβλιοθηκάριου που είναι να διασώσει τη γνώση που παραδίδουν τα βιβλία των βιβλιοθηκών.

Ο βιβλιοθηκάριος που είχε χάσει τον ρόλο που είχε τον 19ο αιώνα να διαδίδει το βιβλίο, έχει πλέον γίνει θύμα και θύτης της γραφειοκρατικοποίησης. Καλείται λοιπόν εκ νέου να αναλάβει τον ρόλο της διάδοσης του καλού βιβλίου και της διευκόλυνσης των επιστημόνων και των διανοουμένων στο έργο της επιλογής των χρήσιμων για το καλό της ανθρωπότητας έργων.

Όποιος έχει διαβάσει μια φορά τον ισπανό διανοητή, ξέρει γιατί πρέπει να τον διαβάζει πάντα. Όποιος δεν τον έχει διαβάσει, αυτό το βιβλίο είναι μια καλή ευκαιρία.

^＊Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ. Κοινωνιολογίας. Τελευταίο βιβλίο του, η μελέτη «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Αλεξάνδρεια).