Βιογραφία και βιογραφισμός: η συμβολή του Γιώργου Ανδρειωμένου σε μια σχέση λεπτής ισορροπίας. Με αφορμή το βιβλίο: «Γιάννης Ρίτσος, Πρώιμα ποιήματα και πεζά» (εκδ. Κέδρος).

Της Άννας Αφεντουλίδου

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μαξίμ Λέο «Ψηλά τις καρδιές – Μια οικογένεια στην Ανατολική Γερμανία» (μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου, εκδ. Δώμα).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για το βιβλίο του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου «Τα όχι του ΝΑΙ» (εκδ. Οδός Πανός).

Της Τζένης Κουφοπούλου

Για το βιβλίο με τις ημερολογιακές καταγραφές του Werner Herzog «Οδοιπορία στον πάγο – Μόναχο-Παρίσι, 23 Νοεμβρίου-14 Δεκεμβρίου 1974» (μτφρ. Γιάννης Καλιφατίδης, εκδ. Alloglotta).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Για την έκδοση του 9ου τόμου των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη, «Μέρες Θ', 1 Φεβρουαρίου 1964 - 11 Μάη 1971» (εκδ. Ίκαρος) με φιλολογική επιμέλεια της Κατερίνα Κρίκου-Davis.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Για το βιβλίο της Ναουάλ Αλ Σααντάουι «Φιρντάους» (μτφρ. από τα αραβικά: Ελένη Καπετανάκη, εκδ. Δώμα).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για την προσωπική μυθιστορία του Απόστολου Δοξιάδη «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδ. Ίκαρος).

Του Θόδωρου Σούμα

Για την έκδοση του 8ου τόμου των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη, «Μέρες Η', 2 Γενάρη 1961–16 Δεκέμβρη 1963» (εκδ. Ίκαρος) με φιλολογική επιμέλεια της Κατερίνα Κρίκου-Davis.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Για το βιογραφικό μυθιστόρημα της Δέσποινας Λαλά-Κριστ «Έμιλυ Ντίκινσον – Θεά του Ηφαιστείου» (εκδ. Σμίλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για την προσωπική μυθιστορία του Απόστολου Δοξιάδη «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Για το βιβλίο του Μιχάλη Γελασάκη «Νίκος Καββαδίας, ο αρμενιστής ποιητής» (εκδ. Άγρα).

Του Νίκου Χρυσού

Για τη μελέτη του Γεώργιου N. Σχορετσανίτη «Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανένας δεν ήξερε – Μάργκαρετ Γουώκερ (1915-1998)» (εκδ. Οδός Πανός).

Της Χρύσας Φάντη

Για τη βιογραφία του Peter Ackroyd «Ουίλλιαμ Μπλέικ» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Πατάκης).

Του Κώστα Δρουγαλά

Η ογκώδης βιογραφία για τη ζωή και το έργο του Άγγλου ρομαντικού ποιητή, χαράκτη και ζωγράφου Ουίλλιαμ Μπλέικ (1757-1827) από τον συγγραφέα-ερευνητή Πίτερ Άκροϊντ μεταφράζεται στα ελληνικά είκοσι δύο χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου. Η μετάφραση του πονήματος ανήκει στον εξαιρετικό Γιώργο Λαμπράκο, στον οποίον αξίζουν εύσημα για τον τρόπο που απέδωσε τα αποσπάσματα των ποιημάτων του Μπλέικ.

Για το βιβλίο της Élisabeth Roudinesco «Ο Σίγκμουντ Φρόυντ στην εποχή του και τη δική μας» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαφέρη, εκδ. Πατάκη)

Του Χρήστου Τσαμπρούνη

Για τη μελέτη του Πέτρου Ι. Φιλίππου-Αγγέλου «Πέτρος Αν. Φουρίκης – Ο Σαλαμίνιος αρχαιολόγος, ιστορικός, λαογράφος, γλωσσολόγος (1878-1936)» (εκδ. ΑΩ).

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια έκδοση που έχει ως θέμα τον Πέτρο Φουρίκη, αρχαιολόγο, ιστορικό, λαογράφο και γλωσσολόγο, διευθυντή του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, δεν μπορεί παρά να είναι ενδιαφέρουσα και ως ενδελεχής αναφορά στην πολυσχιδή δραστηριότητα του Σαλαμίνιου διανοούμενου αλλά και ως επίπονη και πολύχρονη εργασία του Πέτρου Φιλίππου, του ανθρώπου που με πολύ μεράκι συνέλεξε το υλικό και μας το παρουσιάζει σ’ αυτήν την πολύ φροντισμένη μορφή. Το ενδιαφέρον εστιάζεται ομοίως στη θεματική του βιβλίου αυτού, καθόσον παρουσιάζεται (με τη συνδρομή πληθώρας κειμένων και την παράθεση αρβανίτικων παραμυθιών και τραγουδιών) η συμβολή του Φουρίκη στη μελέτη της ιστορίας και της γλώσσας των Αρβανιτών.

Για το βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου «Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη» (εκδ. Μαλλιάρης) και το βιβλίο του Ηλία Σ. Σπυρόπουλου «Από τα χρόνια και τα χαρτιά του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Οδός Πανός).

Του Διονύση Στεργιούλα

Στις συνεντεύξεις που ανθολογούνται στο βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου με τίτλο Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη (δόθηκαν στους: Γιώργο Γαλάντη, Μάνο Κοντολέων, Χλόη Κουτσουμπέλη και στην ανθολόγο), ο Σφυρίδης μιλά για το έργο του σαν να μιλά για τη ζωή του. Από το ευθύ και εξομολογητικό ύφος των συνεντεύξεων γίνεται σαφές ότι ο πεζογράφος εισήλθε στη λογοτεχνία από τη ζωή και την εμπειρία και όχι από τη φιλολογική ενασχόληση. Συνδέει την ιατρική του ιδιότητα με τα διηγήματά του και εξηγεί με ποιον τρόπο οδηγήθηκε από την ποίηση στην πεζογραφία και από τα βιώματα, τα δικά του και των φίλων του, στη λογοτεχνική καταγραφή τους. Λέει, μεταξύ άλλων, για τη γραφή του, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ρεαλιστική-βιωματική: «Για μένα προηγείται η ζωή κι ακολουθεί η λογοτεχνία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στα διηγήματά μου δεν υπάρχει η απαραίτητη μυθοπλασία, γιατί αλλιώς δεν θα συζητούσαμε για λογοτεχνία, αλλά για φτηνή δημοσιογραφία».

Για το βιβλίο της Παρήνας Δουζίνα-Στειακάκη «Σταύρος Νιάρχος. Ο αρχηγός του στόλου. Με τα μάτια του πατέρα μου» (Μικρές Εκδόσεις).

Της Διώνης Δημητριάδου Βιογραφία του Σταύρου Νιάρχου; Όχι ακριβώς. Κατ’ αρχάς είναι ένα χρέος της Παρήνας Δουζίνα προς τον πατέρα της. Το βιβλίο αυτό βασίζεται στις σημειώσεις του Νικόλαου Δουζίνα, που υπήρξε στενός συνεργάτης του μεγάλου εφοπλιστή –και τώρα πλέον ευεργέτη της πατρίδας του– αλλά και στις κατά καιρούς προφορικές διηγήσεις του. Όχι πλήρης βιογραφία, λοιπόν. Είναι μια καταγραφή της εξέλιξης του Σταύρου Νιάρχου ως επιχειρηματία αλλά και ως προσωπικότητας, πάντα μέσα από το πρίσμα των βιωμάτων του πατέρα της συγγραφέως, αλλά και μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που ζει σε ένα σπίτι όπου η παρουσία του Νιάρχου είναι καταλυτική, καθόσον δεν ήταν καθόλου περίεργο ένα τηλεφώνημα μέσα στα άγρια μεσάνυχτα να στείλει αμέσως τον πατέρα της από τη μια άκρη της γης στην άλλη. (από τον πρόλογο του Δημήτρη Μπούκουρα)

Για τη βιογραφία του Χαρίλαου Τρικούπη από τη Λύντια Τρίχα Χαρίλαος Τρικούπης (εκδ. Πόλις)

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Είναι αλήθεια ότι η ιστοριογραφία δεν είναι τόσο γενναιόδωρη με τον μεγάλο φιλελεύθερο πολιτικό των τελών του 19ου αιώνα, τον Χαρίλαο Τρικούπη, όσο είναι με τον άλλο μεγάλο φιλελεύθερο πολιτικό των αρχών του 20ου αιώνα, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι μονογραφίες, οι μελέτες και οι βιογραφίες για τον δεύτερο είναι πολύ περισσότερες απ’ όσες για τον πρώτο. Επομένως, οι αναγνώστες οι οποίοι 121 χρόνια μετά τον θάνατο του έχουν την ευκαιρία να διαβάζουν αυτή τη τόσο συστηματική αλλά και με γλαφυρό τρόπο γραμμένη μελέτη-βιογραφία για τον Χαρίλαο Τρικούπη, τον αποκαλούμενο και «μέγα υπνωτιστή» των μαζών, μόνο ως τυχεροί μπορεί να χαρακτηριστούν.

Για το βιβλίο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Λογαρά

Διάβασα το καινούριο βιβλίο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου με την ίδια περιέργεια που ένα παιδί θέλει να μάθει «τι έγινε τότε», και ρωτάει κάποιον μεγαλύτερο, αυτόπτη μάρτυρα, να του αφηγηθεί τις εμπειρίες της ζωής του, τα βιώματα από τις συναναστροφές του με πρόσωπα σημαντικά. Του ζητά να αναπαραστήσει τα χρόνια και τις εποχές, λεπτομέρειες και γεγονότα, πώς γράφτηκαν τα κομμάτια αυτά της «Ιστορίας». Και τον τραβάει συνέχεια απ’ το μανίκι «πες μου και πες μου». Την ίδια περιέργεια ακριβώς καλλιέργησε και σε μένα το πρόσφατο βιβλίο τού Δημήτρη Δασκαλόπουλου Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου.

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Moby Porcelain (μτφρ. Αφροδίτη Γεωργαλιού, εκδ. Ροπή).

Του Δημήτρη Αναστασόπουλου

Οι περισσότερες βιογραφίες των πρωταγωνιστών της σύγχρονης μουσικής σκηνής είναι λίγο πολύ όμοιες. Ένα παλίμψηστο από διηγήσεις για διονυσιακά όργια και μπόλικα ναρκωτικά, τσαμπουκάδες σε συναυλίες και κάποιες βαρετές και σίγουρα ανούσιες ιστορίες από το στούντιο. Ο Μόμπι δεν ήταν ποτέ σύμφωνος με το κλισέ αυτοκαταστροφικό λάιφσταιλ που συνοδεύει τους μουσικούς.

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Oliver Sacks Εν κινήσει. Μια ζωή (μτφρ. Ευαγγελία Μόσχου, εκδ. Ροπή).

Του Μάνου Σαββάκη

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο Αναβρασμός του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ (γεν. 1929) συγγραφέας και παιδί της δεκαετίας του ΄60, με πιο γνωστό του έργο «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας», έγραψε στα 85 του (2014) αυτό εδώ το αυτοβιογραφικό έργο.

Για τη βιογραφία του Κορνήλιου Καστοριάδη από τον Francois Dosse Καστοριάδης: Μια ζωή (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πόλις) και του Guy Debord από τον Jean-Marie Apostolidès Debord: Le naufrageur (εκδ. Flammarion).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Με αφορμή το βιβλίο της Αθηνάς Βογιατζόγλου Ποίηση και Πολεμική - Μια βιογραφία του Γιώργου Κοτζιούλα (εκδ. Κίχλη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο Γιώργος Κοτζιούλας υπήρξε δεδηλωμένος πολέμιος του μοντερνισμού. Στο «Πού τραβάει η ποίηση», το 1950, έγραφε:

Για το βιβλίο του Roderick Beaton Ο πόλεμος του Μπάιρον, Ρομαντική εξέγερση - Ελληνική επανάσταση (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Στα χρόνια της εγχώριας οικονομικής ύφεσης η δημόσια αντιπαράθεση γύρω από τις αιτίες της φουντώνει ολοένα περισσότερο και, δεδομένου ότι η πιθανότητα άμβλυνσής της δεν διακρίνεται στον βραχυχρόνιο ορίζοντα, η αντιπαράθεση δεν έχει λόγους να κοπάσει. Πού οφείλεται η παρατεταμένη οικονομική, κι όχι μόνο, κρίση; Οι απόψεις πέφτουν βροχή. Στην απερίσκεπτη πολιτική της Μεταπολίτευσης, λέει ένας. Στη δραματική ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα, με αρχή τον Εθνικό Διχασμό, απαντά ένας άλλος. Στην επώδυνη γέννηση του νεοελληνικού κράτους πριν από δύο αιώνες, προσθέτει κάποιος τρίτος. Στο ότι ως απόγονοι των Βυζαντινών μάλλον ανήκομεν εις την Ανατολήν και δεν ταιριάζουμε στη Δύση. Στο «ελληνικό DNA» που ως τέτοιο είναι αΐδιο, για το καλό ή για το κακό, κι έτσι διαπνέει όλη την ελληνική ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων. Στις ξένες δυνάμεις που ανέκαθεν μας εκμεταλλεύονται. Όποια κι αν είναι η σωστή απάντηση (ή κι ένας συνδυασμός τους), αυτή συναρτάται και με τον ιστορικό χρόνο στον οποίο αποφασίζει να εντρυφήσει κανείς, τη σημασία του οποίου επιθυμεί να αναδείξει.     

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Gary Shteyngart Μικρή αποτυχία. Μια αυτοβιογραφία (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Όταν ένας συγγραφέας γύρω στα σαράντα του αποφασίζει να γράψει και να εκδώσει την αυτοβιογραφία του έχοντας στο ενεργητικό του μόνο τρία βιβλία, θα μπορούσε βάσιμα να κατηγορηθεί για υπέρμετρο ναρκισσισμό, αν όχι και για υπέρμετρη βλακεία – αυτά τα δύο πάνε συχνά μαζί. Ο Γκάρι Στάινγκαρτ, που γεννήθηκε στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση στους κόλπους μιας εβραϊκής οικογένειας και στα επτά του χρόνια μετακόμισε μόνιμα με τους γονείς του στη Νέα Υόρκη, εξέδωσε το 2014 την αυτοβιογραφία του, που πλέον κυκλοφορεί με τίτλο Μικρή αποτυχία σε μετάφραση του Νίκου Α. Μάντη. Είναι άραγε, ως τόσο πρώιμος αφηγητής και τρόπον τινά διαφημιστής της ζωής του, μια τέτοια περίπτωση; Μόνο το ίδιο το βιβλίο θα μπορούσε να δώσει την απάντηση. Και η απάντηση είναι ευτυχώς –τι ανακούφιση για τον αναγνώστη που θέλει να αποφύγει το κουτσομπολιό– αρνητική.  

Για το βιβλίο της Margarette Buber-Neumann Μίλενα από την Πράγα (μτφρ. Τούλα Σιετή, επιμ.-επίμετρο Αδριανή Δημακοπούλου, εκδ. Κίχλη & Τα Πράγματα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Η Μίλενα από την Πράγα είναι ένα βιβλίο λεπτών παρατηρήσεων, η βιογραφία μιας ξεχωριστής γυναίκας, μια μαρτυρία για τη ζωή σ’ ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, καθώς κι ένας θησαυρός για όσους αγαπούν τη γερμανόφωνη και τσέχικη λογοτεχνία στην περίοδο του μεσοπολέμου.

Για το βιβλίο του Γιάννη Μπεράτη Μαύρος φάκελος (εκδ. Ερμής).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Το Πλατύ ποτάμι του Γιάννη Μπεράτη, Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1966, είναι ένας ύμνος στον ηρωισμό του απλού ανθρώπου που δε θέλει μήτε να σκοτώσει μήτε να πεθάνει, αλλά που τον εξυψώνουν οι συνθήκες, η φιλοπατρία δίχως μισαλλοδοξία, κι ένα ήθος βαθιά ριζωμένο.

Για την τριλογία του Μπάμπη Κλάρα που ξανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΚΨΜ.

Της Άντας Κατσίκη Γκίβαλου

Ο Μπάμπης Κλάρας, επιστήμονας, στοχαστής, δημοσιογράφος (βλ. φωτογραφία, στο γραφείο του στην Βραδυνή), κριτικός βιβλίου και θεάτρου, ποιητής, σοβαρός γνώστης της ελληνικής φιλολογίας, αρχαίας και νεοελληνικής, όσο και της ξένης λογοτεχνίας, κοινωνικός αγωνιστής, έχει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο που ξεκινά το 1954. Τα πρώτα του βιβλία είναι φιλοσοφικού και κοινωνιολογικού περιεχομένου, ενώ τα φιλολογικά του δοκίμια που ακολουθούν αναφέρονται κυρίως σε νεοέλληνες ποιητές από το Σολωμό ως και τους μεταπολεμικούς, καθώς και στην αρχαιοελληνική γραμματεία. 

Για το βιβλίο του Irving Stone «Πάθος για ζωή Η ζωή του βαν Γκογκ» (μτφρ. Δημήτρης Κωστελένος, εκδ. Γκοβόστη 2014)

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Μητέρα και κόρη σε σχέση αγάπης και κατανόησης, στο βιβλίο Μεγαλώνοντας της Sophie Fontanel.

Της Βασιλικής Λαλαγιάννη

Με ευαισθησία, συγκίνηση, σεβασμό αλλά και με λεπτό χιούμορ η Sophie Fontanel αφιερώνει το βιβλίο της Μεγαλώνοντας στην μητέρα της. Διαχειρίζεται ένα πανανθρώπινο θέμα που θα κλιθεί ο καθένας να αντιμετωπίσει: τη σχέση ανάμεσα στα παιδιά και στους γονείς σε μία περίοδο όπου τα παιδιά βιώνουν την προσωπική και επαγγελματική ολοκλήρωση, ενώ οι γονείς μετατρέπονται σε πρόσωπα που χρειάζονται προσοχή και στήριξη. Η συγγραφέας εξέπληξε το γαλλικό κοινό με την εξιστόρηση των στιγμών που πέρασε μαζί με την γηραιά μητέρα της, των συναισθημάτων που διέτρεχαν αυτήν τη σχέση, τους δεσμούς που αναπτύχθηκαν ανάμεσά τους.

Σχέσεις μάνας και κόρης, στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Αννίτας Π. Πανάρετου Ψυχής Εγκώμιον (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Βέη

«Το σώμα είναι το πνεύμα που έγινε ορατό».
Schelling

Η αμφιθυμία, εμφανώς οριακή, υπαγορεύει κατεξοχήν την εθιμοτυπία της καθημερινότητας, προδικάζει τα κίνητρα των συμπεριφορών και εξηγεί τα ποικίλα αίτια και αιτιατά των δρώμενων στο εσωτερικό μιας καθόλα προβληματικής ατμόσφαιρας. Ο ιστός της ευγένειας είναι έτοιμος να διαρραγεί και μαζί μ΄ αυτόν η συνθήκη όλων των ισορροπιών που απαιτεί μια τυπική συναντίληψη. Προβάλλοντας την αδυσώπητη ερημιά του όντος, η αφηγηματική μηχανή ανιχνεύει ό,τι είναι ικανό και αναγκαίο για τα πορίσματά της. Όλα διακυβεύονται μόλις ακουσθεί άλλη μια φορά το αυστηρό, απαγορευτικό "μη!". Οι εναντιωματικές σχέσεις κόρης-μητέρας οδηγούν κατά τρόπο μαθηματικά βέβαιο σε μια επώδυνη, δια βίου μάλιστα, διάσταση.