eikosi stigmes diavgias

Για την ποιητική συλλογή του José Antonio Moreno Jurado «Είκοσι στιγμές διαύγειας» (μτφρ. Σταύρος Γκιργκένης, εκδ. Γράφημα). Κεντρική εικόνα: Graffiti στο Κίεβο © Marjan Blan/Unsplash.

Του Γιώργου Ρούσκα

«Ότι αν εκεί στην Ασία καίγεται η Τροία,
εδώ στην Ευρώπη η Λισαβόνα θεόρατη θεμελιώνεται»
(στίχοι του Luis Vaz Camões, Os Lusíadas I, 1,3,
στο ποίημα «Όχθες του τάγου») 

Είκοσι στιγμές διαύγειας. Είκοσι ποιητικές εκλάμψεις; Είκοσι στιγμές σύνδεσης με τη Δεξαμενή Απόλυτης Διαύγειας και στη συνέχεια μεταφορά της εμπειρίας με λέξεις ακόμα βρεγμένες από το ποιητικόν της ύδωρ στο χαρτί;

Τω καιρώ εκείνω, ποιήματα εγεννήθησαν εις τόπον καλούμενον Ισπανίαν. Διαπλέοντας τη Μεσόγειο, συνάντησαν ιδιαιτέρως προικισμένη γλωσσική ακτή της Βόρειας Ελλάδας, η οποία τα εδέχθη εγκαρδίως. Από τη δυναμική των εξ’ Ισπανίας κυμάτων, παρήχθη ποιητικός χάρτινος φλοίσβος εις την ελληνικήν. Ήτο θέρος του 2021. Πριν οριστικοποιηθούν, πέραν της μεσογειακής συγγένειας και των χρησιμότατων στο τέλος του βιβλίου σημειώσεων, προικοδοτήθηκαν με μία ακόμη ιδιαιτερότητα, όπως στον άρτιο πρόλογο αποσαφηνίζεται: «Η ευτυχής συγκυρία να γνωρίζει ο μεταφραζόμενος ποιητής τη γλώσσα του μεταφραστή οδήγησε σε μία μοναδική εμπειρία αμοιβαίας τροφοδότησης, με τον ένα να διορθώνει τις μεταφραστικές προτάσεις του άλλου. Επομένως η μετάφραση, τρόπον τινά, φέρει την έγκριση του ίδιου του ποιητή». Σπάνιο όσο και ευτυχές.

Ποιητής; Ο Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο, γεννημένος στη Σεβίλλη το 1946. Ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής της βυζαντινής και νεοελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης στα ισπανικά, τα οποία δίδαξε και στο πανεπιστήμιο. Έχει δημοσιεύσει πάνω από είκοσι ποιητικές συλλογές, λογοτεχνικά βιβλία, μελέτες και δοκίμια. Εξέδωσε και μια μεγάλη ανθολογία νεοελληνικής ποίησης στα ισπανικά, φθάνοντας μέχρι τη λεγόμενη γενιά του ’80. Έχει μεταφράσει κλασική, μεσαιωνική και σύγχρονη ελληνική ποίηση. Από την Ποιητική του Αριστοτέλη, την Απολογία του Πλάτωνα, τον Ακάθιστο Ύμνο, ως έργα του Ελύτη και του Σεφέρη, των οποίων πέρα από μεταφραστής είναι και σοβαρός μελετητής.

«Η ευτυχής συγκυρία να γνωρίζει ο μεταφραζόμενος ποιητής τη γλώσσα του μεταφραστή οδήγησε σε μία μοναδική εμπειρία αμοιβαίας τροφοδότησης, με τον ένα να διορθώνει τις μεταφραστικές προτάσεις του άλλου...»

Μεταφραστής; Ο Σταύρος Γκιργκένης, διδάκτωρ φιλολογίας του Α.Π.Θ. Μεταφραστής πολλών έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού «Νόημα», συντάκτης στο δίγλωσσο (ελληνικά-ισπανικά) περιοδικό «Ερατώ-ArsPoetica» και τακτικός συνεργάτης στο φιλοσοφικό περιοδικό «Φιλοσοφείν». Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές, χώρια τα ποιήματα και οι μεταφράσεις του σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Μετέφρασε και εξέδωσε μια εξαιρετική ανθολογία ποιημάτων [Άνοιγμα τρωικού ίππου] του μεξικανού ποιητή Homero Aridjis και μια ανθολογία αρχαίας ερωτικής ποίησης του λαού των Ταμίλ [Η αρχαία ερωτική ποιήση των Ταμίλ].

Δεν συνηθίζω τις αναφορές εργογραφίας στα σημειώματα κριτικής, μα τούτη τη φορά το θεώρησα απαραίτητο για να αναδείξω τη σπουδαιότητα του όλου εγχειρήματος με μαρκαδόρο υπογράμμισης αντάξιο της ποιότητας των συντελεστών του.

Η ποίηση έχει εδώ και αιώνες καταφέρει αυτό που σχετικά πρόσφατα κατάφερε το διαδίκτυο: να ενώσει διακειμενικά τόπους και χρόνους, πρόσωπα και πράγματα, όχι μόνο του παρόντος αλλά και του παρελθόντος. Η συγκεκριμένη ποίηση με τις ολούθε διάσπαρτες διακειμενικές αναφορές, τις απευθείας ατμοσφαιρικές μεταβάσεις σε τόπους, περιβάλλοντα –φυσικά, οικιστικά, νοητικά, ψυχολογικά–, στιγμές, μνήμες, ιστορικά γεγονότα ή μυθολογικά χωρία, τέχνη, πρόσωπα που σημάδεψαν τον χρόνο ή σημαδεύτηκαν από αυτόν, συναισθήματα, συνδηλώνει:

— την ενότητα των πάντων,
— τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της ενότητας του Όλου με το παλίνδρομο αυτής αντίδωρο,
— τη συμβολή του Όλου στη διαμόρφωση του Ενός.

Με την ίδια ευκολία με την οποία η ποιητική γλώσσα περιδιαβαίνει το Ghiado (περίφημη γειτονιά της Λισαβόνας με το άγαλμα του Πεσσόα), περιδιαβαίνει και τα σοκάκια της Πλάκας στην Αθήνα, τα τείχη της Τροίας, τη Λέσβο (για να συναντήσει τη Σαπφώ), τις Θεσπιές (από όπου και η καταγωγή της πανέμορφης εταίρας Φρύνης, μοντέλο του Πραξιτέλη για την κατασκευή του ονομαστού αγάλματος της Αφροδίτης της Κνίδου), τους Δελφούς, την Αγία Σοφία, ακόμα και τον πίνακα ζωγραφικής του Jacques-Louis David «Ο θάνατος του Σωκράτη». Η ποίηση και, απολύτως επιτυχημένα, οι Είκοσι Στιγμές Διαύγειας, συνεχίζει να κρηπιδώνει αυτό που εκείνη πρώτη απ' όλους και απ' όλα (ακόμα και από τη θεολογία) έχει διαισθανθεί: Όλα συνδέονται.

Ο ποιητής, θέλησε να δώσει είκοσι ποιητικά παραδείγματα, χρησιμοποιώντας την ποίηση ως μέσο άυλης μετάβασης στην εκάστοτε ενεργειακή-νοητική διασύνδεση αλλά και ως προβολέα για να εστιάσει στους τρόπους σύζευξης, στις χωροχρονικές επιπτώσεις και στην ανακύκλησή τους

Ίσως εδώ να οφείλεται και η ύπαρξη της λέξης «διαύγεια» στον τίτλο. Μόνο σε απόλυτη διαύγεια μπορείς να δεις ότι οι τόποι, οι χρόνοι, οι καταστάσεις, τα πρόσωπα, τα μνημεία, οι τέχνες, οι επιστήμες, τα επί γης, υπό γης, έξωθεν γης συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Ο ποιητής, θέλησε να δώσει είκοσι ποιητικά παραδείγματα, χρησιμοποιώντας την ποίηση ως μέσο άυλης μετάβασης στην εκάστοτε ενεργειακή-νοητική διασύνδεση αλλά και ως προβολέα για να εστιάσει στους τρόπους σύζευξης, στις χωροχρονικές επιπτώσεις και στην ανακύκλησή τους, αφού

«το άρωμα μπορεί να εμφανιστεί ομοίως
στα ερείπια στα αγάλματα στα αρχαιολογικά στρώματα
για να γυρίσει σε μια εποχή που δεν ήμουν
που μόνο κατείχα σε χίλια παλαιά βιβλία με γαλάζια καλύμματα»

Μεγάλα ζητήματα σε τέσσερις μόλις στίχους: Αθανασία, Προβίωση, Μετενσάρκωση, Τέχνη, Ύλη, Χρόνος, Μνημοσύνη. Ο τρόπος για καταπιαστείς με αυτά ή με άλλα εξίσου καυτά, κάθε φορά διαφέρει. Στη συγκεκριμένη ποίηση, εκτός από τα διακείμενα κάθε λογής, χρησιμοποιούνται και τα εργαλεία της μεταφοράς, του υπαινιγμού, της συνδήλωσης, της απουσίας σημείων στίξης, της ιδιαίτερης στοίχισης, τα οποία στα χέρια ενός υπέροχου και ισορροπημένου λυρισμού συνθέτουν την ποιητική δημιουργία με αρμονία θαυμαστή. Αν προστεθούν και οι γλωσσικές δεξιότητες του μεταφραστή, το ποιητικό ύδωρ κελαρύζει, όπως λ.χ. με τη βοήθεια των υπέροχων (τροπικών επιρρηματικών) ποιητικών λεξιπλασιών: «ακανθηδόν», «πληγηδόν», «θινηδόν», τα οποία έχουν παραχθεί από ουσιαστικά (άκανθος, πληγή, θιν - νεοελλ. θίνα):

«περνώντας γοργά μέσα από τις κορφές
των πεύκων
ακανθηδόν πράσινος

...ένα δάκρυ
δικό μου
άρχιζε να διατρέχει την απόσταση
ανάμεσα σε όσα αγάπησα και όσα αγαπώ
από ένα ποίημα από μάρμαρο από ένα άγαλμα ποίημα πληγηδόν

...έφτασε σε μένα θινηδόν
θέλω να πω αργά σαν την κίνηση των αμμόλοφων»

grafima moreno jurado eikosi stigmes diavgiasΤα τρία παραπάνω αποσπάσματα είναι από διαφορετικά ποιήματα, μπορούν όμως να διαβαστούν στη σειρά και ως ένα, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες-αρετές του αμιγώς ποιητικού λόγου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο έχει βραβευτεί με το «Βραβείο Ποίησης Adonáis» (1973), το «Διεθνές Βραβείο Ποίησης Juan Ramón Jiménez» (1985) και πρόσφατα στη χώρα μας με το «Βραβείο Θανάσης Νάκας» (2021). Ελπίζω να ακολουθήσουν και άλλα, διότι το αξίζει και με το παραπάνω. Εκείνος βέβαια σεμνός (είχα την τύχη να τον γνωρίσω από κοντά) και προσηλωμένος, γνωρίζει πολύ καλά ότι:

«αυτοί που προσδίνουν αίσθημα και συναίσθημα στο λόγο
χειμαρρωδώς ελεύθεροι μέσα τους και από το πλήθος και από τα
στολίδια
πεθαίνουν κάθε μέρα
κατασπαραγμένοι
με μύριους τρόπους επίσης
όπως εσύ
όπως εγώ
από τα ακόρεστα σκυλιά του χρόνου»

Θυμήθηκα και τα άλλα σκυλιά στις «Μέρες τ' Απρίλη '43» του Σεφέρη:

«χίλια λιμάρικα σκυλιά τού κουρελιάζουν τα μπατζάκια και τον γυμνώνουν».

Η ποίηση μιλά: όλα συνδέονται.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ είναι ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητικκή συλλογή «Χοϊκά – Χάικου και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια» (εκδ. Κοράλλι).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

Για την ποιητική συλλογή της Βίκυς Κατσαρου «Μόρα» (εκδ. Ενύπνιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εύα, Παπούσα, ο Θεός ως γυναίκα και τώρα η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ