Για τη μελέτη της Χριστίνας Κουλούρη «Φουστανέλες και χλαμύδες – Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην εικόνα, ο πίνακας του Εζέν Ντελακρουά «Η μάχη του Γκιαούρη και του Χασάν» (1826), εμπνευσμένος από το ποίημα «Γκιαούρης» του Λόρδου Μπάιρον. 

Της Λεύκης Σαραντινού

Για το βιβλίο του Gilles Kepel, «Έξοδος από το χάος» (μτφρ. Αριστέα Κομνηνέλη, εκδ. Κλειδάριθμος), μια εμπεριστατωμένη και πλήρης ανάλυση της γέννησης και της ανάπτυξης του ισλαμικού εξτρεμισμού.

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για τη μελέτη του Στέφανου Καβαλλιεράκη «1814-1821: Η προετοιμασία μιας Επανάστασης – Πρωταγωνιστές - Γεγονότα - Συγκυρίες» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Λεύκης Σαραντινού

Για τη μελέτη του David Brewer «Η φλόγα της ελευθερίας – 1821-1833» (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ. Πατάκη), έναν από τους τρεις τόμους τους οποίους έχει αφιερώσει ο συγγραφέας στην ελληνική ιστορία.

Της Λεύκης Σαραντινού

Για το βιβλίο της Σοφίας Γκλιάτη-Χασιώτη «Μεσόγεια και Λαυρεωτική, έναν αιώνα πριν – Ο Δημήτριος Χατζόπουλος πεζοπορεί και γράφει» (εκδ. ΑΩ).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για τη μελέτη του Ράνταλ Ντ. Λω «Τρομοκρατία – Μια παγκόσμια ιστορία» (μτφρ. Φιλώτας Δήτσας, επιστημονική επιμέλεια: Μαίρη Μπόση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Για το βιβλίο του Νιλ Φόκνερ «Μια ριζοσπαστική ιστορία του κόσμου» (μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για την προσωπική, πολιτική μαρτυρία του Σωτήρη Βαλντέν «Δικτατορία και Αντίσταση, 1967-1974» (εκδ. Θεμέλιο).

Του Θόδωρου Σούμα

Για το βιβλίο του Γιώργου Γεωργή «Ταξιδεύουμε σε θάλασσες επικίνδυνες – Ο Γιώργος Θεοτοκάς και η Κύπρος» (εκδ. Καστανιώτη).

Της Χρύσας Φάντη

Για το βιβλίο του Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου «Φάσεις και αντιφάσεις του ελληνικού κράτους στον 20ο αιώνα, 1910-2001» (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για το βιβλίο του Ιωσήφ Βεντούρα «Ibbur – Οι Εβραίοι της Κρήτης 1900-1950» (εκδ. Μελάνι). Το Ολοκαύτωμα και η αίσθηση της συνέχειας.

Του Αλέξη Ζήρα

Για το βιβλίο του Richard J. Evans «Η επιδίωξη της ισχύος – Ευρώπη 1815-1914» (μτφρ. Ελένη Αστερίου, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για το βιβλίο του Κρίστοφερ Γουίκαμ «Μεσαιωνική Ευρώπη» (μτφρ. Χρήστος Γεμελιάρης, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για το βιβλίο του Λέωντα Α. Ναρ, «Ξανά στη Σαλονίκη. Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945- 1946)» (εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για τη μελέτη του Erwin Panofsky «Γοτθική αρχιτεκτονική και Σχολαστικισμός» (μτφρ. Σάβας Κονταράτος, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης).

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Από το Βυζάντιο, μέχρι τη σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή Ιστορία: Δώδεκα καλά βιβλία Ιστορίας που κυκλοφόρησαν τη χρονιά που τελειώνει.

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Για το βιβλίο του Εντμόντ Αμπού «Η Ελλάδα του Όθωνα» (μτφρ. Αριστέα Κομνηνέλλη, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Το 1852 ο φιλέλληνας Γάλλος μυθιστοριογράφος, ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος Εντμόντ Αμπού (1828-1885) εγκαθίσταται στην Αθήνα ως υπότροφος της Γαλλικής Σχολής. Αυτό που περιμένει να δει είναι το ίδιο με ό,τι ανέμεναν και ένα σωρό άλλοι φιλέλληνες του πρώτου μισού του 19ου αιώνα. Αναζητούσε το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Στο οδοιπορικό του, που, όπως θα προσπαθήσω να δείξω εδώ, δεν ήταν ένα απλό οδοιπορικό, αλλά μια κοινωνιολογική συμμετοχική παρατήρηση, αποκαλύπτει την «πραγματική» Ελλάδα, όπως αυτή φάνταζε στα μάτια ενός φιλελεύθερου «οριενταλιστή» Δυτικού. Αν κανείς προσεγγίσει αυτό το βιβλίο με τον «συνήθη ύποπτο» τρόπο, θέλοντας δηλαδή να ανακαλύψει αναλογίες της τότε Ελλάδας με τη σύγχρονη Ελλάδα και να καταλήξει σε επιδερμικά συμπεράσματα του τύπου «να, όπως και τότε» ή «τίποτα δεν αλλάζει», καλύτερα να μην το διαβάσει. Αυτή είναι μια προκατειλημμένη προσέγγιση που μόνο στόχο της έχει την επιβεβαίωση των στερεοτύπων που κουβαλά ένα είδος δήθεν «εκσυγχρονιστών» και «φιλελεύθερων» στον τόπο μας. Μάλλον έχει σχέση με την ημιμάθεια που παρουσιάζεται ως απόλυτη γνώση.

Για το βιβλίο του Λάμπρου Μπαλτσιώτη «Ο εχθρός εντός των τειχών – Η μουσουλμανική κοινότητα της Χαλκίδας (1833-1881)» (εκδ. Βιβλιόραμα).

Του Τάκη Καμπύλη

Οι μουσουλμανικές κοινότητες που έζησαν στην Ελλάδα δεν είναι πλέον άγνωστες. Φαίνεται όμως ότι υπάρχουν ακόμη «κρυμμένες» πτυχές. Ο συγγραφέας Λάμπρος Μπαλτσιώτης, ιστορικός με μακρά ενασχόληση στην ακαδημαϊκή προσέγγιση της ετερότητας στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, μας αποκαλύπτει μία από αυτές. Όπως αναφέρει και ο ίδιος, η ύπαρξη της μουσουλμανικής κοινότητας της Χαλκίδας δεν ήταν άγνωστη, απλώς έλειπαν τα στοιχεία για την ανασυγκρότηση του παρελθόντος.

Για το βιβλίο του Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου «Μετά το 1922 – Η παράταση του διχασμού» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Αυτό το βιβλίο «χρησιμοποιεί» τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Όχι, μην πάει ο νους σας στο κακό. Το αντίθετο. Η ιστορία της παράτασης του Διχασμού του 1922, όπως αυτή καταγράφεται από τον συγγραφέα, χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα και βαθύτερα τα προβλήματα που η χώρα αντιμετωπίζει ακόμη και σήμερα.

Για το βιβλίο του Ian Kershaw «Στην κόλαση των δύο πολέμων – Ευρώπη, 1914-1949» (μτφρ. Ελένη Αρσενίου, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ανακαλώντας στη μνήμη του το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Στέφαν Τσβάιχ, κι ας ήταν βαθύτατα πασιφιστής κι ανθρωπιστής, έγραφε μολαταύτα: «Υπήρχαν παρελάσεις στους δρόμους, σημαίες, κορδέλες και μουσική που ηχούσε από παντού, νεαροί κληρωτοί στρατιώτες βάδιζαν θριαμβευτικά, με τα πρόσωπά τους να προκαλούν επευφημίες». Ο Τσβάιχ ένιωσε ότι «το μίσος και η απέχθειά μου για τον πόλεμο» υποχώρησαν προσωρινά μπροστά στο «μεγαλειώδες, εκστατικό, θελκτικό θέαμα». Και νωρίτερα στην Ιταλία, το 1909, οι Ιταλοί Φουτουριστές διατράνωναν στο Μανιφέστο τους: «Θέλουμε να δοξάσουμε τον πόλεμο, τη μόνη πηγή υγείας στον κόσμο – τον μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό, τον καταστροφικό πόλεμο».

Για το βιβλίο του China Miéville «Οκτώβρης – Η Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης» (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Μεταίχμιο).

Τα βιβλία που έχουν γραφεί για την Οκτωβριανή Επανάσταση είναι πάρα πολλά. Στο παράρτημα μάλιστα του παρουσιαζόμενου εδώ βιβλίου, ο συγγραφέας μάς παραδίδει ορισμένες ακόμη προτάσεις από τη διεθνή βιβλιογραφία, ενώ και ο μεταφραστής Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, ο οποίος έχει μεταφράσει πολλά βιβλία που αφορούν τον υπαρκτό σοσιαλισμό, καταθέτει τις δικές του προτάσεις από την ελληνική βιβλιογραφία.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Ρωσική Επανάσταση, σας προτείνουμε μια επιλογή 11 + 1 βιβλίων που κυκλοφορούν ή κυκλοφόρησαν στα ελληνικά. Ορισμένα ίσως είναι πλέον δυσεύρετα αλλά αξίζει να προσπαθήσει κανείς να τα βρει και να τα μελετήσει. 

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Επίκαιρες σκέψεις και προβληματισμοί, με αφορμή το βιβλίο του ιστορικού Marc Ferro Τύφλωση ή γιατί αρνούμαστε να δούμε την πραγματικότητα (μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Ο Μαρκ Φερό δεν έχει ανάγκη ιδιαίτερων συστάσεων. Ο πρώην Διευθυντής Σπουδών του Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales και για πολλά χρόνια συνδιευθυντής του περιοδικού ιστορίας Annales θεωρείται ως ένας ιστορικός που το δικό του «λογότυπο» υπάρχει σε περίοπτη θέση στη σημαία της Επιστήμης της Ιστορίας του 20ου αιώνα. 

Για τη μελέτη του Κωστή Καρπόζηλου Κόκκινη Αμερική, Έλληνες μετανάστες και το όραμα ενός Νέου Κόσμου, 1900-1950 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Μπορεί ένα θέμα όπως η ιστορική παρουσία των «Κόκκινων» στις ΗΠΑ από το 1900 έως το 1956 που διαπραγματεύεται ο ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) Κωστής Καρπόζηλος να ενδιαφέρει το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό και όχι μόνο μια στενή ομάδα ιστορικών; Βεβαίως, μπορεί. Αρκεί ο συγγραφέας να συνδυάζει την έρευνά του με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιστημονική επάρκεια και συνάμα να μην κρύβεται πίσω από «ουδετερόπληκτες» αναγνώσεις της ιστορίας. Και με της σειρά της, η απόρριψη της ουδετεροπληξίας να μην συνοδεύεται από την κυριαρχία του επιστημονισμού και του ιστορικισμού. Όλες αυτές οι «αρετές» είναι παρούσες στο έργο του Καρπόζηλου, μαζί με κάποιες ελλείψεις που θα επισημάνω στο τέλος.

Για την επίτομη έκδοση του βιβλίου του Ian Kershaw Χίτλερ (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, Στέφανος Ροζάνης, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Σύμφωνα με τον Διαφωτισμό δυο είναι οι μεγάλοι εχθροί του ανθρώπινου πνεύματος και της προόδου: ο φανατισμός και η άγνοια. Στο παρουσιαζόμενο βιβλίο Χίτλερ (συνοπτική έκδοση του δίτομου Χίτλερ, 1889- 1936- Ύβρις και Χίτλερ, Νέμεσις 1936-1945 με τους ίδιους μεταφραστές) αυτοί οι δυο εχθροί του ανθρώπινου είδους δέχονται συνεχώς τα «πυρά» του ορθολογικού και μετριοπαθούς τρόπου του σκέπτεσθαι.

Για το βιβλίο του Βασίλη Ι. Τζανακάρη Η Ελλάδα φλέγεται. Από την είσοδο των Γερμανοβουλγάρων, στη ματωμένη Αθήνα των Δεκεμβριανών (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Τραϊανού Χατζηδημητρίου

Με τίτλο Η Ελλάδα φλέγεται και υπότιτλο Από την είσοδο των Γερμανοβουλγάρων, στη ματωμένη Αθήνα των Δεκεμβριανών, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το νέο βιβλίο του Βασίλη Τζανακάρη, το οποίο αριθμεί περί τις 750 σελίδες. Ο συγγραφέας είναι ήδη γνωστός από τα προηγούμενα βιβλία του σχετικά με την ληστοκρατία και την μικρασιατική καταστροφή και προσφυγιά, ένα μάλιστα από τα οποία, το Δακρυσμένη Μικρασία τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο 2008.

Για το βιβλίο του Eugene Rogan Η πτώση των Οθωμανών - Ο Μεγάλος Πόλεμος στη Μέση Ανατολή 1914-1920 (μτφρ. Ελένη Αστερίου, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Στην Ελλάδα, αλλά σε μεγάλο βαθμό και διεθνώς, το ενδιαφέρον για τον Α’ Παγκόσμιο ή τον Μεγάλο Πόλεμο έχει εστιασθεί στο πεδίο των μαχών που διεξήχθησαν στο ευρωπαϊκό έδαφος. Και όμως στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Τουρκία, Μεσοποταμία, Κεντρική Αραβία, Αίγυπτος, Λιβύη κ.λπ) διεξήχθη επίσης ένας μεγάλος και ιδιαίτερα φονικός πόλεμος. Αν στην Ευρώπη ο πόλεμος οδήγησε στην καταστροφή δυο αυτοκρατοριών, της Ρωσικής και της Αυστροουγγρικής, καταλήγοντας στην αυτονόμηση υπαρχουσών εθνικών συνειδήσεων και οντοτήτων, η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφύπνισε συνειδήσεις που έως τότε χαλιναγωγούνταν κάτω από τη σκέπη του Ισλάμ. Δημιούργησε νέα έθνη και νέα προβλήματα, που ως τότε κρύβονταν κάτω από το χαλί της Αυλής του σουλτάνου. 

Για το βιβλίο του Σπυρίδωνα Γ. Πλουμίδη Το καθεστώς Ιωάννη Μεταξά (1936- 1941) (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Η επιστήμη της ιστορίας είναι από τους λίγους τομείς της ελληνικής πραγματικότητας για τους οποίους μπορεί κανείς άφοβα να δηλώσει ότι τα τελευταία χρόνια –από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000– υπάρχει μεγάλη άνοδος, η οποία αντί να μειωθεί στα χρόνια της κρίσης, συνεχίζει με υψηλούς ποσοτικούς και πολύ ανώτερους ποιοτικά ρυθμούς. 

Για το βιβλίο του Σωτήρη Ριζά Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας - Ο Βενιζέλος, ο Αντιβενιζελισμός και η Μικρά Ασία (εκδ. Καστανιώτη)

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας σηματοδοτείται από την πιο μεγάλη στρατιωτική ήττα του ελληνισμού, της Παλαιάς Ελλάδας και των Νέων Χωρών, των ηγετικών τάξεων της χώρας, αλλά και των απλών πολιτών. Το τέλος μιας ιδέας που υπερέβη κατά πολύ τους ορίζοντές της. Ένα τέλος που κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει εγκαίρως, μια ήττα που βρήκε τη χώρα εντελώς απροετοίμαστη. 

Για το βιβλίο Η ελληνική επανάσταση του 1821 - Τεκμήρια, αναψηλαφήσεις, ερμηνείες του Βασίλη Κρεμμυδά (εκδ. Gutenberg)

Του Κώστα Κατσουλάρη

Καθώς κοντοζυγώνει η συμπλήρωση των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, με το πολιτικό σύστημα ήδη να ευαγγελίζεται την «απελευθέρωση» από νέες, φαντασιακές ή κατασκευασμένες «σκλαβιές», σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει νόημα να διαβάζουμε, να συζητούμε, να ερευνούμε το βάθος και την ουσία του κορυφαίου αυτού ευρωπαϊκού γεγονότος που υπήρξε η Επανάσταση του 1821 και η συνακόλουθη ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους λιγότερο από μια δεκαετία μετά. [στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη, Μάχη]

Για το βιβλίο του ιστορικού Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου 1915 - Ο εθνικός διχασμός (εκδ. Πατάκη). 

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει στα σχολεία στις εθνικές γιορτές, στις διαφορετικές συζητήσεις, στα καφενεία, πως ο Έλληνας όταν ομονοεί καταφέρνει να μεγαλουργεί και όταν επικρατεί το «μικρόβιο της φυλής», που δεν είναι άλλο από τη Διχόνοια, τότε η πατρίδα καταστρέφεται. Πρόσφατα αυτή η κοινοτοπία ακούστηκε και από τα χείλη του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αυτός, συμμετέχοντας στις πανηγυρικές εορταστικές εκδηλώσεις της 103ης επετείου Απελευθέρωσης της επαρχίας Ελασσόνας από τον τουρκικό ζυγό εξέφρασε την ανάγκη «υπέρβασης κάθε διχόνοιας, καθώς και κάθε μικρόψυχης πολιτικής, κομματικής ή άλλης σχετικής διαφοράς». Ίσως αυτό να ήταν μια προειδοποίηση να μην «αγχώνουμε» και πολύ τις εκάστοτε κυβερνήσεις, γιατί θα μας βγει σε κακό. Τέλος πάντων. 

Για το βιβλίο του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη Αθήνα, Η μυθολογία μιας πόλης (εκδ. Καστανιώτη).

Της Άννας Μιχαλιτσιάνου

Χαζεύω στο παράθυρο του λεωφορείου που διασχίζει την Αχαρνών, ξεχνώ αφετηρία, προορισμό, πόλη· Έλληνες εμφανίζονται μετά τον Άγιο Παντελεήμονα και σκέφτομαι ότι το Αθήνα, Μυθολογία μιας πόλης, του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη κατέφθασε σαν καταφύγιο, σε γκάγκαρους, εσωτερικούς μετανάστες και πρόσφυγες (πολιτογραφημένους και μη) να μας προφυλάξει, σε μια ιστορική στιγμή σημαντικών ανακατατάξεων και απρόβλεπτων κοινωνικών εξελίξεων. Η έκδοση συγκεντρώσει τους μύθους που διαμόρφωσαν την πόλη των Αθηνών στη σημερινή πρωτεύουσα.