Τόνι Μόρισον: «Η γλώσσα δεν πρέπει να εκπροσωπεί τη σκλαβιά, τη γενοκτονία, τον πόλεμο»

Η Τόνι Μόρισον (συγγραφικό ψευδώνυμο της Chloe Ardelia Wofford) μεγάλωσε στις Μεσοδυτικές Πολιτείες. Από πολύ μικρή ηλικία, γαλουχήθηκε με τις ιστορίες, τους μύθους και τα τραγούδια τής αφροαμερικανικής κουλτούρας.

Σπούδασε στα πανεπιστήμια Howard και Cornell. Στα φοιτητικά της χρόνια, επισκέφτηκε για πρώτη φορά στη ζωή της φυλετικά διαχωρισμένους χώρους, λεωφορεία, εστιατόρια και άλλα μέρη όπου απαγορευόταν στους μαύρους πολίτες να κάτσουν μαζί με τους λευκούς. Το 1955 αποφοίτησε από το Cornell, παραδίδοντας τη διπλωματική εργασία της με θέμα την «αποξένωση στο έργο της Βιρτζίνια Γουλφ και του Ουίλιαμ Φόκνερ».

Δίδαξε λογοτεχνία στο Texas Southern University και στο πανεπιστήμιο Howard. Μετά από το διαζύγιό της και τη γέννηση των δυο παιδιών της, η Μόρισον άρχισε να εργάζεται ως επιμελήτρια στις εκδόσεις Random House. Συνέχισε την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία της το 1984, διδάσκοντας δημιουργική γραφή στο State University της Νέας Υόρκης και τέλος, στο Princeton.

Το πρώτο βιβλίο της, Γαλάζια μάτια (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Νεφέλη), κυκλοφόρησε το 1970. Η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος, η νεαρή Κλαούντια, είναι μια Αφροαμερικανίδα που μεγαλώνει την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης και αναπτύσσει σύμπλεγμα κατωτερότητας, καθώς ντρέπεται για τη φυλετική της ταυτότητα.

Η Μόρισον έγινε περισσότερο γνωστή χάρη στο τρίτο μυθιστόρημά της, Το τραγούδι του Σόλομον (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Παπαδόπουλος), το οποίο αφηγείται τη ζωή ενός νεαρού Αφροαμερικανού που πασχίζει να ανακαλύψει τον εαυτό του.

Το πέμπτο μυθιστόρημά της, με τίτλο Αγαπημένη (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Παπαδόπουλος), διαδραματίζεται λίγο μετά από τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Η πρωταγωνίστρια, η Σιθ, είναι μια σκλάβα που καταφέρνει να δραπετεύσει. Η Σιθ προσπαθεί να κάνει μια νέα αρχή, όμως τα φαντάσματα του παρελθόντος της την καταδιώκουν ακόμα, εφόσον το σπίτι της είναι στοιχειωμένο από το πνεύμα του νεκρού μωρού της, που πέθανε προτού βαπτιστεί. Το βιβλίο, στο οποίο ανιχνεύονται αρκετά στοιχεία από τη λογοτεχνία του φανταστικού και του τρόμου, βραβεύτηκε με Πούλιτζερ το 1987 και είναι το γνωστότερο έργο της.

Η Μόρισον τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1993. Στην τελετή απονομής, μίλησε για τη δύναμη της γλώσσας:

«Η σεξιστική γλώσσα, η ρατσιστική γλώσσα, η γλώσσα της θρησκείας - όλες τους εκπροσωπούν την αστυνόμευση, την εξουσία, και δεν επιτρέπουν την καλλιέργεια νέων γνώσεων, δεν ενθαρρύνουν την αμοιβαία ανταλλαγή ιδεών… Η γλώσσα δεν πρέπει να εκπροσωπεί τη σκλαβιά, τη γενοκτονία, τον πόλεμο. Δεν είναι αυτός ο σκοπός της. Η δύναμή της, ο πλούτος της έχει να κάνει με το ότι συχνά καταφέρνει να περιγράψει το απερίγραπτο».

«Εμείς, τα περιπλανώμενα παιδιά, ακούσαμε τη φωνή της Τόνι Μόρισον και μας έσωσε»

Η Μόρισον πέθανε το 2019, σε ηλικία 88 ετών, από πνευμονία. Στην κηδεία της παρευρέθηκαν πολλοί γνωστοί Αφροαμερικανοί καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και η βραβευμένη λογοτέχνης Τζέσμιν Γουάρντ, η οποία δήλωσε:

«Εμείς, τα περιπλανώμενα παιδιά, ακούσαμε τη φωνή της Τόνι Μόρισον και μας έσωσε».