alt

Για το βιβλίο της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου «Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας» (εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το Facebook δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας, αλλά (θεωρητικά) δεν πρόκειται για λογοτεχνικές, αλλά για ημερολογιακές καταγραφές διαδραστικού χαρακτήρα. Κι όμως, αν το δει κανείς σε άλλο περιβάλλον, και δομήσει τα επιμέρους στοιχεία του ως λογοτεχνικές ψηφίδες, τότε μπορεί να πάρει τη μορφή flash fiction.

Τόσο το διαδίκτυο και οι μηχανές κοινωνικής δικτύωσης όσο και τα κινητά, εγκαθιδρύουν ένα είδος λογοτεχνικής γραφής, που χαρακτηρίζεται από περιεκτικότητα, γλωσσική ευστοχία και επινοητικότητα.

Το Απόφθεγμα (και γιατί όχι και το Επίγραμμα), που καλλιεργήθηκε στην αρχαιότητα και στον Διαφωτισμό επανέρχεται ως μικρή φόρμα, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία. Τόσο το διαδίκτυο και οι μηχανές κοινωνικής δικτύωσης όσο και τα κινητά, με τον περιορισμένο χώρο που διαθέτουν, με την ταχύτητα της επικοινωνίας, με την αμεσότητα και την πυκνότητα από την οποία διακρίνονται, εγκαθιδρύουν ένα είδος λογοτεχνικής γραφής, που χαρακτηρίζεται από περιεκτικότητα, γλωσσική ευστοχία και επινοητικότητα. Είναι η λεγόμενη flash fiction, η λογοτεχνία-αστραπή, που, αν χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους οι οποίοι διαθέτουν λογοτεχνικό χάρισμα, μετατρέπεται από καθημερινός επικοινωνιακός λόγος σε αποφθεγματικό λογοτέχνημα. 

Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, για χρόνια μεταφράστρια, αποφασίζει να αδράξει την ευκαιρία που της δίνει το facebook και να συνθέτει, όταν γράφει σ’ αυτό, μικρά κείμενα. Αυτά άπτονται της καθημερινότητας και συνάμα τη σχολιάζουν σκωπτικά, λοξά, φεύγοντας απ’ αυτήν, τα οποία ναι μεν αφορμώνται από την επικαιρότητα, αλλά ταυτόχρονα προχωράνε σε αφορισμούς, ατάκες, συνθήματα, σχόλια και μικρές ιστορίες που αποκτούν διαχρονική ισχύ. Ούτως ή άλλως το Παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας, όπως δηλώνει με μαγκριτικό τρόπο ο τίτλος του έργου. Κι οι μεταμοντέρνοι θα έλεγαν ότι τα πάντα είναι λεκτικές κατασκευές, το νόημα εξάγεται από το πώς θα αφηγηθεί κανείς ό,τι έζησε, τίποτα δεν υπάρχει αν δεν κειμενοποιηθεί. Η εκτός γλώσσας πραγματικότητα δεν υφίσταται! Γι’ αυτό όχι μόνο το Παρόν αλλά και το παρόν βιβλίο είναι προϊόν μυθοπλασίας.

Το βιβλίο λοιπόν είναι μια συλλογή φεϊσμπουκικών αναρτήσεων, αδιάφορο αν η συγγραφέας τις επεξεργάστηκε κατόπιν ή τις άφησε όπως τις έγραψε αρχικά. Εκεί, παίζει γλωσσικά παιχνίδια, στήνει λεκτικές ακροβασίες, ηδονίζεται με την πολυσημία των λέξεων, με την ευλυγισία τους, με την ικανότητα του χειριστή της γλώσσας να βγάλει μέσα απ’ αυτήν κρυμμένα νοήματα. Ως homo ludens παραφράζει τραγούδια, παρωδεί την καθημερινή γλώσσα, στήνει λογοπαίγνια, ως μικρο-διηγηματογράφος υψώνει και κατεβάζει τις ιστορίες της μέσα σε λίγες γραμμές, φτάνει στην αποκορύφωση και απότομα πετάει τον αναγνώστη στα τάρταρα, και αλλού σαν κωμωδός φτιάχνει δέσεις και λύσεις μέσα σε χρόνο dt.

Αυτά τα μικροκείμενα, παρόλο που λειτουργούν ως κρουνοί φιλοσοφίας της καθημερινότητας, συστήνουν και έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα, πιθανόν τον μυθοπλαστικό εαυτό τής συγγραφέως. Οι κοινωνιολόγοι αναγνωρίζουν στις μηχανές κοινωνικές δικτύωσης τάσεις ναρκισσισμού και αυτοπροβολής, ενώ οι ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι εν τέλει δεν υπάρχει η εξιδανίκευση που φανταζόμασταν, αφού οι χρήστες παρωθούνται σε πιο αληθινές εξομολογήσεις. Το σίγουρο είναι ότι το facebook είναι μια φωτογραφία -ή πολλές- του εαυτού, συχνά ένα συνεχώς τροφοδοτούμενο άλμπουμ, όπου παρελαύνουν οι πολλαπλοί εαυτοί μας.

Ανάμεσα στις λέξεις μπορούμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ της «Ζαχαριάδου»: ζει ανάμεσα στα βιβλία, τους συγγραφείς και τους λογοτεχνικούς ήρωές τους, μάχεται με τις λέξεις και τη μεταφρασιμότητά τους, στοχάζεται πάνω στη ζωή και στην τέχνη.

Ανάμεσα στις λέξεις μπορούμε λοιπόν να σκιαγραφήσουμε το προφίλ της «Ζαχαριάδου»: ζει ανάμεσα στα βιβλία, τους συγγραφείς και τους λογοτεχνικούς ήρωές τους, μάχεται με τις λέξεις και τη μεταφρασιμότητά τους, στοχάζεται πάνω στη ζωή και στην τέχνη. Μόνη κατά βάση, σ’ ένα άδειο σπίτι, προσωποποιεί τα αντικείμενα, συνομιλεί με τις έννοιες και κατασκοπεύει τους γείτονες, όπως την αδιάκριτη πρώην διαχειρίστρια και τον ενοχλητικό γείτονα που-πιάνουν-τα-χέρια-του. Τρέχει να προλάβει τις (επείγουσες) υποχρεώσεις της, πίνει καφέδες για να ξυπνήσει το νωθρό μερικές φορές μυαλό της και προβληματίζεται που η ενηλικίωσή της χτυπά την πόρτα με ανεπαίσθητες κρούσεις αυτογνωσίας. Έτσι, η συγγραφέας είναι ταυτόχρονα έξω και μέσα στο βιβλίο, γράφουσα και γραφομένη, θεατής και ηθοποιός.

Τελικά, έχουμε ένα νέο μέσο με το οποίο μπορεί ο καθένας να (ανα)πλάσει την προσωπικότητά του. Μικρά αποσπάσματα που αντανακλούν απλές σκέψεις αλλά και καθημερινά βιώματα απαρτίζουν στο σύνολό τους τις πλείστες πτυχές μιας ζωής η οποία περνά στην επαγγελματική της ρουτίνα μέσω του υπολογιστή, μέσω της γλώσσας, μέσω των βιβλίων και των θραυσμάτων τους, και συνάμα έξω από αυτά γερνάει, ζει σε μια πολυκατοικία και κατασκοπεύει τους γύρω της, αντλεί από τη βιωμένη επικαιρότητα υλικό και το διαστρεβλώνει λογοτεχνικά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΤο παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας
Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Πόλις 2014
Σελ. 200, τιμή εκδότη € 10,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ