alt

Για το βιβλίο της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου «Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας» (εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το Facebook δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας, αλλά (θεωρητικά) δεν πρόκειται για λογοτεχνικές, αλλά για ημερολογιακές καταγραφές διαδραστικού χαρακτήρα. Κι όμως, αν το δει κανείς σε άλλο περιβάλλον, και δομήσει τα επιμέρους στοιχεία του ως λογοτεχνικές ψηφίδες, τότε μπορεί να πάρει τη μορφή flash fiction.

Τόσο το διαδίκτυο και οι μηχανές κοινωνικής δικτύωσης όσο και τα κινητά, εγκαθιδρύουν ένα είδος λογοτεχνικής γραφής, που χαρακτηρίζεται από περιεκτικότητα, γλωσσική ευστοχία και επινοητικότητα.

Το Απόφθεγμα (και γιατί όχι και το Επίγραμμα), που καλλιεργήθηκε στην αρχαιότητα και στον Διαφωτισμό επανέρχεται ως μικρή φόρμα, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία. Τόσο το διαδίκτυο και οι μηχανές κοινωνικής δικτύωσης όσο και τα κινητά, με τον περιορισμένο χώρο που διαθέτουν, με την ταχύτητα της επικοινωνίας, με την αμεσότητα και την πυκνότητα από την οποία διακρίνονται, εγκαθιδρύουν ένα είδος λογοτεχνικής γραφής, που χαρακτηρίζεται από περιεκτικότητα, γλωσσική ευστοχία και επινοητικότητα. Είναι η λεγόμενη flash fiction, η λογοτεχνία-αστραπή, που, αν χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους οι οποίοι διαθέτουν λογοτεχνικό χάρισμα, μετατρέπεται από καθημερινός επικοινωνιακός λόγος σε αποφθεγματικό λογοτέχνημα. 

Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, για χρόνια μεταφράστρια, αποφασίζει να αδράξει την ευκαιρία που της δίνει το facebook και να συνθέτει, όταν γράφει σ’ αυτό, μικρά κείμενα. Αυτά άπτονται της καθημερινότητας και συνάμα τη σχολιάζουν σκωπτικά, λοξά, φεύγοντας απ’ αυτήν, τα οποία ναι μεν αφορμώνται από την επικαιρότητα, αλλά ταυτόχρονα προχωράνε σε αφορισμούς, ατάκες, συνθήματα, σχόλια και μικρές ιστορίες που αποκτούν διαχρονική ισχύ. Ούτως ή άλλως το Παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας, όπως δηλώνει με μαγκριτικό τρόπο ο τίτλος του έργου. Κι οι μεταμοντέρνοι θα έλεγαν ότι τα πάντα είναι λεκτικές κατασκευές, το νόημα εξάγεται από το πώς θα αφηγηθεί κανείς ό,τι έζησε, τίποτα δεν υπάρχει αν δεν κειμενοποιηθεί. Η εκτός γλώσσας πραγματικότητα δεν υφίσταται! Γι’ αυτό όχι μόνο το Παρόν αλλά και το παρόν βιβλίο είναι προϊόν μυθοπλασίας.

Το βιβλίο λοιπόν είναι μια συλλογή φεϊσμπουκικών αναρτήσεων, αδιάφορο αν η συγγραφέας τις επεξεργάστηκε κατόπιν ή τις άφησε όπως τις έγραψε αρχικά. Εκεί, παίζει γλωσσικά παιχνίδια, στήνει λεκτικές ακροβασίες, ηδονίζεται με την πολυσημία των λέξεων, με την ευλυγισία τους, με την ικανότητα του χειριστή της γλώσσας να βγάλει μέσα απ’ αυτήν κρυμμένα νοήματα. Ως homo ludens παραφράζει τραγούδια, παρωδεί την καθημερινή γλώσσα, στήνει λογοπαίγνια, ως μικρο-διηγηματογράφος υψώνει και κατεβάζει τις ιστορίες της μέσα σε λίγες γραμμές, φτάνει στην αποκορύφωση και απότομα πετάει τον αναγνώστη στα τάρταρα, και αλλού σαν κωμωδός φτιάχνει δέσεις και λύσεις μέσα σε χρόνο dt.

Αυτά τα μικροκείμενα, παρόλο που λειτουργούν ως κρουνοί φιλοσοφίας της καθημερινότητας, συστήνουν και έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα, πιθανόν τον μυθοπλαστικό εαυτό τής συγγραφέως. Οι κοινωνιολόγοι αναγνωρίζουν στις μηχανές κοινωνικές δικτύωσης τάσεις ναρκισσισμού και αυτοπροβολής, ενώ οι ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι εν τέλει δεν υπάρχει η εξιδανίκευση που φανταζόμασταν, αφού οι χρήστες παρωθούνται σε πιο αληθινές εξομολογήσεις. Το σίγουρο είναι ότι το facebook είναι μια φωτογραφία -ή πολλές- του εαυτού, συχνά ένα συνεχώς τροφοδοτούμενο άλμπουμ, όπου παρελαύνουν οι πολλαπλοί εαυτοί μας.

Ανάμεσα στις λέξεις μπορούμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ της «Ζαχαριάδου»: ζει ανάμεσα στα βιβλία, τους συγγραφείς και τους λογοτεχνικούς ήρωές τους, μάχεται με τις λέξεις και τη μεταφρασιμότητά τους, στοχάζεται πάνω στη ζωή και στην τέχνη.

Ανάμεσα στις λέξεις μπορούμε λοιπόν να σκιαγραφήσουμε το προφίλ της «Ζαχαριάδου»: ζει ανάμεσα στα βιβλία, τους συγγραφείς και τους λογοτεχνικούς ήρωές τους, μάχεται με τις λέξεις και τη μεταφρασιμότητά τους, στοχάζεται πάνω στη ζωή και στην τέχνη. Μόνη κατά βάση, σ’ ένα άδειο σπίτι, προσωποποιεί τα αντικείμενα, συνομιλεί με τις έννοιες και κατασκοπεύει τους γείτονες, όπως την αδιάκριτη πρώην διαχειρίστρια και τον ενοχλητικό γείτονα που-πιάνουν-τα-χέρια-του. Τρέχει να προλάβει τις (επείγουσες) υποχρεώσεις της, πίνει καφέδες για να ξυπνήσει το νωθρό μερικές φορές μυαλό της και προβληματίζεται που η ενηλικίωσή της χτυπά την πόρτα με ανεπαίσθητες κρούσεις αυτογνωσίας. Έτσι, η συγγραφέας είναι ταυτόχρονα έξω και μέσα στο βιβλίο, γράφουσα και γραφομένη, θεατής και ηθοποιός.

Τελικά, έχουμε ένα νέο μέσο με το οποίο μπορεί ο καθένας να (ανα)πλάσει την προσωπικότητά του. Μικρά αποσπάσματα που αντανακλούν απλές σκέψεις αλλά και καθημερινά βιώματα απαρτίζουν στο σύνολό τους τις πλείστες πτυχές μιας ζωής η οποία περνά στην επαγγελματική της ρουτίνα μέσω του υπολογιστή, μέσω της γλώσσας, μέσω των βιβλίων και των θραυσμάτων τους, και συνάμα έξω από αυτά γερνάει, ζει σε μια πολυκατοικία και κατασκοπεύει τους γύρω της, αντλεί από τη βιωμένη επικαιρότητα υλικό και το διαστρεβλώνει λογοτεχνικά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΤο παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας
Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Πόλις 2014
Σελ. 200, τιμή εκδότη € 10,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ