Pope Francis at Vargihna

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έχω διαβάσει και υπέροχες αυτοβιογραφίες. Για παράδειγμα τα υπέροχα σχεδόν αυτοβιογραφικά βιβλία του Βίκτορ Σερζ ή τις «Εξομολογήσεις» του Αγίου Αυγουστίνου και του «φιλόσοφου της πεφωτισμένης δημοκρατίας» Ζαν Ζακ Ρουσσώ.1 Αλλά η αυτοβιογραφία με τίτλο Ελπίδα του μεγάλου Πάπα Φραγκίσκου και υπέροχου ανθρώπου Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο είναι ένα συγκλονιστικό κείμενο, το οποίο καθοδήγησε με μεγάλη μαεστρία ο εκδότης και επιμελητής εκδόσεων Κάρλο Μούσο και προσωπικός του φίλος.

gutenberg papas fragkiskos elpida

Ο Πάπας της Εκκλησίας του λαού του Θεού

Μέσα και όχι ανάμεσα στις γραμμές αυτής της αυτοβιογραφίας καταλαβαίνεις γιατί ο προοδευτικός Πάπας Φραγκίσκος -συνεχιστής του έργου της Β’ Βατικανής Συνόδου (1962-1965), η οποία ήταν έργο δύο πολύ μεγάλων ανανεωτών Παπών: του Ιωάννη ΚΓ’ (1958-1963) και του Παύλου ΣΤ’ (1963-1978), έργο που δεν ανέτρεψαν αλλά αναπροσάρμοσαν στο δικό τους πνεύμα οι δύο επόμενοι Πάπες, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ και ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’- κατόρθωσε να ωθήσει σε ακόμα πιο προοδευτική κατεύθυνση την Καθολική Εκκλησία. Να ωθήσει; Πόσο φτωχή είναι η γλώσσα μερικές φορές; Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν ένας επαναστάτης. Όποιος/α διαβάσει αυτές τις γραμμές θα καταλάβει τι εννοώ. Αυτός επιχείρησε να διαψεύσει τις θεωρίες περί «θανάτου του Θεού», όχι με κληρικαλιστικό τρόπο, τον οποίο και κατηγορηματικά απέρριπτε, αλλά τονίζοντας πως ακόμη και αν δεχθούμε πως στη νεωτερικότητα ίσχυε ο «θάνατος του Θεού», όταν η Εκκλησία Tου συναντά τους αδικημένους αυτής της ζωής, Αυτός ανασταίνεται.

Σε μια Εκκλησία όπου η έννοια της αμαρτίας, του «αμάρτησα, πολύ βαθιά αμάρτησα» κουβαλά ένα σταυρό αιώνων, ο Πάπας Φραγκίσκος αλάφρωσε αυτό τον σταυρό, λέγοντας πως το πρόβλημα δεν είναι οι αναπόφευκτες αμαρτίες, αλλά η διαφθορά.

Ο Πάπας Φραγκίσκος ανέστησε όχι απλά την Εκκλησία του Θεού, αλλά την Εκκλησία του λαού του Θεού, όπως συνεχώς την ονομάζει εδώ μέσα. Και αυτή η Εκκλησία, όπως και κάθε άνθρωπος χριστιανός ή άλλου θρησκεύματος, πιστός ή άθεος, ανεξαρτήτως φύλου και χρώματος, σεξουαλικών προτιμήσεων έχει ανάγκη από μια Ελπίδα. Δεν ξέρω αν κατανοούμε την τομή που έφερε σ’ αυτήν την Εκκλησία και στον θεολογικό της λόγο ο Φραγκίσκος. Σε μια Εκκλησία όπου η έννοια της αμαρτίας, του «αμάρτησα, πολύ βαθιά αμάρτησα», κουβαλά ένα σταυρό αιώνων, ο Πάπας Φραγκίσκος αλάφρωσε αυτό τον σταυρό, λέγοντας πως το πρόβλημα δεν είναι οι αναπόφευκτες αμαρτίες, αλλά η διαφθορά. Ο Θεός συγχωρεί τους αμαρτωλούς, δεν συγχωρεί όμως τους διεφθαρμένους. «Γιατί οι διεφθαρμένοι θα πουλήσουν τη μάνα τους, θα πουλήσουν την οικογένειά τους, τον λαό τους» (σ.139). Αμαρτωλοί είμαστε όλοι, διεφθαρμένοι όμως είναι αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται πως είναι αμαρτωλοί. Το πρόβλημα δεν είναι να μη πέσεις, αλλά το πώς να σηκωθείς όταν πέσεις. Οι αμαρτωλοί μπορούν να κάνουν πολλά καλά. Ποια είναι αυτά; Είναι αυτά που, κατά τον Φραγκίσκο, μπορεί να κάνει όποιος/α κατανοεί πως η αγάπη προς τον Θεό δεν υπάρχει αν δεν είναι αγάπη προς «τα αδέλφια μας, τους πάντες, όχι μόνο αυτούς που μας είναι συμπαθείς ή που μας φαίνονται πιο ίδιοι μ’ εμάς, ή πιο χρήσιμοι» (σ.55). Οι διεφθαρμένοι δεν μπορούν να κάνουν κανένα καλό.

pope francis 2

Η τέχνη της συνάντησης

Η ζωή είναι «η τέχνη της συνάντησης» με τον διαφορετικό άλλο, ισχυρίζεται ο Πάπας Φραγκίσκος. Αν δεν αγαπάμε τον διαφορετικό από εμάς, δεν αγαπάμε και τον Θεό. Και τότε δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας. Αυτή υπάρχει μόνο εκεί που υπάρχει αγάπη για τους φτωχούς και τους κυνηγημένους της ζωής, αν και ποτέ, όπως εδώ δηλώνει, δεν του άρεσε ο τίτλος που του απέδωσαν ως «ο Πάπας των φτωχών». Μετανάστης και αυτός, με καταγωγή από δυο οικογένειες με δημοκρατικό και αντιμοναρχικό παρελθόν, τη ζωή του την οφείλει στ’ ό,τι οι γονείς του έχασαν το καράβι «Πριγκίπισσα Μαφάλντα» για την Αργεντινή, και πήραν το επόμενο. Εκείνο το πλοίο βυθίστηκε και παρέσυρε στον υγρό τάφο εκατοντάδες μετανάστες. Ξέρει, έτσι, από πρώτο χέρι, τι οδηγεί τους απελπισμένους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τον τόπο γέννησής τους, για να εγκατασταθούν σε μακρινούς και τις περισσότερες φορές αφιλόξενους τόπους. Δεν στηρίζει τη μετανάστευση για ωφελιμιστικούς λόγους, επειδή αποδίδει οικονομικά και πολλές φορές και δημογραφικά, αλλά γιατί αυτή είναι μια φυγή απελπισμένων ανθρώπων προς την Ελπίδα. Μιλά για τους συμπατριώτες του που πνίγηκαν με την «Πριγκίπισσα Μαφάλντα», αλλά και γι’ αυτούς που βουλιάξαν στην Πύλο, γι’ αυτούς που αψήφησαν τους κινδύνους για να φτάσουν, ή πνίγηκαν πριν φτάσουν, στη νήσο Λαμπεντούζα (πρώτο νησί που επισκέφτηκε όταν εκλέχθηκε Πάπας), αλλά και στην Λέσβο, την οποία επισκέφθηκε δύο φορές (το 2016 και το 2021).

«ο φτωχός είναι μια διαρκής διαμαρτυρία ενάντια στις αδικίες μαςׄ ο φτωχός είναι μια πυριτιδαποθήκη. Αν τής βάλεις φωτιά, ο κόσμος θα εκραγεί» (σ.27).

Ο Πάπας μιλά γι’ όλους αυτούς που αντί να βρουν τη Γη της Επαγγελίας, βούλιαξαν στα βάθη των ωκεανών και των πελάγων. «Κάποιοι δεν έφτασαν ποτέ στην πολυπόθητη στεριά, γιατί τους απώθησε ή τους κατάπιε ο ωκεανός» (σ. 21). Γι’ αυτό και ο Πάπας δεν μιλά εδώ για «λαθρομετανάστες», μουσουλμάνους, αλλόπιστους ή και εγώ δεν ξέρω τι άλλο, αλλά για ανθρώπους σαν όλους εμάς, γι’ ανθρώπους που σύμφωνα με αυτόν, ανεξαρτήτως θρησκείας, όλοι ανήκουν στην Εκκλησία του λαού του Θεού.

Ο Φραγκίσκος όμως δεν καταθέτει έναν «αγαπησιάρικο» λόγο για τους φτωχούς. Σε πείσμα ρηχών νεοσυντηρητικών και απολιτικών αναλύσεων της καταδίκης της βίας στην ιστορία «απ’ όπου κι αν προέρχεται», αυτός προσφεύγει στον δον Πρίμο Ματσολάρι, ο οποίος τόνιζε πως «ο φτωχός είναι μια διαρκής διαμαρτυρία ενάντια στις αδικίες μαςׄ ο φτωχός είναι μια πυριτιδαποθήκη. Αν τής βάλεις φωτιά, ο κόσμος θα εκραγεί» (σ. 27). Ο Ιωάννης Παύλος Β’, επίσης, μάς θυμίζει ο Πάπας Φραγκίσκος, είναι αυτός που πρώτος είπε πως «δεν υπάρχει ειρήνη, εκεί όπου δεν υπάρχει δικαιοσύνη» (σ. 284). Αλλά για τους νεοδεξιούς του «καταδικάζω τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται», για να το πει, μάλλον υπέρ της... woke κουλτούρας θα ήταν κι αυτός. Υπάρχει ένα νεοσυντηρητικό ρεύμα το οποίο ερμηνεύει τη σημερινή προοδευτική πορεία της Καθολικής Εκκλησίας ως υποχώρησή της στον «δικαιωματισμό». Woke και Εκκλησία συγκλίνουν, ισχυρίζονται. Ανοησίες.

Κατά του κοινωνικού αυτοματισμού

Ο Πάπας όμως κατηγορεί και τους υποστηρικτές του κοινωνικού αυτοματισμού, σύμφωνα με τους οποίους οι φτωχοί ευθύνονται οι ίδιοι για την φτώχεια τους. Η αυτοβιογραφία του βρίθει από ιστορίες τέτοιων φτωχών που ποτέ δεν έχασαν την Ελπίδα τους, γι’ αυτό και ποτέ δεν σταμάτησαν να αγωνίζονται κατά της «μοίρας» τους. Και οι μετανάστες είναι άνθρωποι φτωχοί που αναζητούν την Ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Στο στόχαστρό του δεν μπαίνουν όμως μόνο οι συνθήκες που οδηγούν στη μετανάστευση, αλλά και εκείνοι που αντιμετωπίζουν τους μετανάστες ως «λαθραίους» ανθρώπους.

Από την πρώτη στιγμή αναφέρθηκε στον «μαρτυρικό ουκρανικό λαό» (δικά του λόγια) και είναι τουλάχιστον άδικο, αν όχι ανέντιμο, να κατηγορείται ως ισορροπιστής.

Συνδέει επίσης άμεσα τη μετανάστευση με τον πόλεμο. «Μετανάστευση και πόλεμος είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος» (σ. 26). Κάποιοι «αδαείς» τον κατηγορούν πως αδιαφόρησε για την εισβολή της πουτινικής Ρωσίας. Αυτός όμως από την πρώτη στιγμή της ρωσικής εισβολής συνάντησε τον Ρώσο πρέσβη στο Βατικανό και έκανε έκκληση στον Πούτιν για ειρήνη. Από την πρώτη στιγμή αναφέρθηκε στον «μαρτυρικό ουκρανικό λαό» (δικά του λόγια) και είναι τουλάχιστον άδικο, αν όχι ανέντιμο, να κατηγορείται ως ισορροπιστής. Ο πόλεμος, κάθε άδικος πόλεμος, γι’ αυτόν είναι δυστυχία. Αλλά και πηγή κέρδους για τους ισχυρούς, την οποία και καταδικάζει. Αλλά και οι κατήγοροί του για τη στάση του έναντι της χούντας του αιμοδιψή Βιντέλα, καλό είναι να διαβάσουν για τις συνθήκες μέσα στις οποίες αυτός τότε ως έπαρχος του Τάγματος των Ιησουιτών στην Αργεντινή επιχειρούσε να βοηθά τις μητέρες που έψαχναν τα παιδιά τους, αλλά και να διασώζει κυνηγημένους. Γράφει: «Ήταν χρόνια φρικτά, και τεράστιας πίεσης για μένα επίσης: να μεταφέρω κρυφά περνώντας από τα μπλόκα στην περιοχή του Πάρκου του Μαΐου ανθρώπους, οι οποίοι είχαν εμπιστευτεί στα χέρια μου τη σωτηρία τους» (σ. 150). Θα μπορούσε να κάνει περισσότερα; Ίσως. Όχι όμως και να τον κατηγορούν για συνεργάτη της δικτατορίας (sic). Γι’ αυτό και σ’ αυτούς που ρωτούν «μα, που ήταν η Εκκλησία εκείνη τη στιγμή;», απαντά: «Εγώ σωπαίνω και τους συμπαραστέκομαι» (σ. 154).

Είναι ο Πάπας που τόλμησε να μιλήσει ανοικτά και να καταδικάσει τους παιδεραστές ιερείς, αλλά και ο Πάπας που πριν γίνει ιερέας είχε μια κανονική ζωή: αγαπούσε και ερωτοτροπούσε με τις ωραίες γυναίκες, έπαιζε ποδόσφαιρο, αλλά και «μοίρασε» γροθιές, όταν του πρόσβαλλαν τη μητέρα.

popas fragkiskos istock 728

«Η Εκκλησία είναι γυναίκα»

Ο Φραγκίσκος διηγείται το πώς από τεχνικός χημικών και φοιτητής της ιατρικής που ήθελαν οι δικοί του να γίνει, αυτός αποφάσισε το 1953 να γίνει ιερέας ως μέλος του Τάγματος των Ιησουιτών. Η μητέρα και ο πατέρας του, άνθρωποι φιλότιμοι και εργατικοί (ο πατέρας του έφυγε πολύ νωρίς, το 1961, στα 53 του), δεν τον εμπόδισαν, παρόλο που δεν ενθουσιάστηκαν με αυτή του την απόφαση. Στη συνέχεια αφηγείται τις σχέσεις του με ιερείς που επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις του, την επιρροή της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, στην οποία όμως ποτέ δεν εντάχθηκε. Αλλά αφηγείται και την αγνή του σχέση με πολλές μοναχές που του δίδαξαν τη σεμνότητα και την αυταπάρνηση. Του μετέδωσαν την αγάπη και το αίσθημα της ευσπλαχνίας, αλλά και την αγάπη προς την μητέρα του Χριστού.

(...) ήταν ο Πάπας που πιο πολύ απ’ όλους τους προηγούμενους άνοιξε το θέμα της διακονίας των γυναικών.

Η μητέρα γι’ αυτόν είναι το πιο άγιο πράγμα και «η Παναγία είναι η μητέρα των φτωχών και των ανυπεράσπιστων» (σ. 208). Λίγο παρακάτω προσθέτει πως «η Εκκλησία είναι γένους θηλυκού, όχι αρσενικού. Εμείς οι κληρικοί είμαστε άνδρες, όμως δεν είμαστε εμείς η Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι γυναίκα, γιατί είναι νύφη. Και είναι ο ευλογημένος λαός, ο πιστός στον Θεό: άνδρες και γυναίκες μαζί» (σ. 209). Η αγάπη του προς τη γυναίκα διατρέχει όλη του την αυτοβιογραφία και δεν είναι τυχαίο πως ήταν ο Πάπας που πιο πολύ απ’ όλους τους προηγούμενους άνοιξε το θέμα της διακονίας των γυναικών. Αλλά ούτως ή άλλως σ’ αυτό το θέμα η Καθολική Εκκλησία είναι πολύ πιο προχωρημένη από την Ορθόδοξη. Στις καθολικές λειτουργίες και οι γυναίκες καλούνται να διαβάσουν κείμενα από την Αγία Γραφή. Επίσης, επί της θητείας του οι γυναίκες που είχαν επιτελικά πόστα στο Βατικανό ήταν περισσότερες από ποτέ. Εκφράζει την αγάπη του για το θέατρο, τη μουσική και την όπερα, το λαϊκό και το έντεχνο τραγούδι, το ποδόσφαιρο, τον Μπόρχες αλλά και για το χιούμορ. Το αυτοσαρκαστικό ανέκδοτό του για τον ίδιο είναι ανεπανάληπτο. Ο Πάπας πάει στις ΗΠΑ και μια λιμουζίνα με έναν οδηγό τον περιμένει. Αφού ξεπέρασε τις αρχικές του αμφιβολίες να μπει σε μια λιμουζίνα, ζητά από τον σοφέρ του να οδηγήσει αυτός. Ο σοφέρ μετά από πολλές πιέσεις υποχωρεί και τον αφήνει να οδηγήσει. Κάθεται στο τιμόνι και από μια στιγμή και ύστερα «ξεχνιέται» από τη γοητεία τού να οδηγεί τέτοιο αυτοκίνητο και το γκαζώνει. Λίγο πιο κάτω τον σταματά η αστυνομία. Ο αστυνομικός, όταν ο Πάπας κατεβάζει το τζάμι, κοκκαλώνει. Τηλεφωνεί στον αρχηγό της Αστυνομίας και του λέει πως σταμάτησε ένα αυτοκίνητο, αλλά μέσα είναι ένας πολύ σημαντικός άνδρας. Ο αρχηγός τον ρωτάει μήπως είναι ο δήμαρχος, ο κυβερνήτης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ; Ο αστυνόμος τού απαντά πως δεν είναι αυτοί. Τότε ποιος είναι; «Ακούστε αρχηγέ, δεν ξέρω καλά ποιος είναι, να σας πω όμως μόνο ότι σοφέρ του είναι ο Πάπας», απαντά ο αστυνομικός.

Ο Μουχίκα μόλις κατάλαβε πως φεύγει απ’ αυτή τη ζωή, δήλωσε: «Θέλω να εμφανιστώ στο τελευταίο ταξίδι, όπως κάποιος που μπαίνει σ’ ένα μπαρ και λέει στον μπάρμαν: Δική μου αυτή η γύρα». Είμαι σίγουρος πως όταν ο Πάπας Φραγκίσκος τον συναντήσει στον παράδεισο θα του ζητήσει αυτός να κεράσει την επόμενη. Αυτοί οι δυο απέδειξαν πως ακόμη υπάρχουν μεγάλες αφηγήσεις. Αρκεί να τις ψάχνουμε.

Αφηγείται επίσης το πόσο απρόσμενο ήταν γι’ αυτόν τ’ ό,τι εκλέχθηκε Πάπας. Δεν υποκρίνεται όμως και δεν παριστάνει πως ήταν αντίθετος με μια τέτοια εξέλιξη. Το ήθελε και για τον εαυτό του αλλά και για την Εκκλησία του λαού του Θεού. Αφηγείται τα ταξίδια του στις διάφορες χώρες του κόσμου, όπως είδαμε ήδη και στην Ελλάδα, στη Χιροσίμα, απ’ όπου και μια φωτογραφία με ένα μικρό Γιαπωνέζο που κουβαλά στην πλάτη του τον μικρό νεκρό αδελφό του, για να πάει να τον θάψει, τα ταξίδια στο Άουσβιτς αλλά και στο Ιράκ, την εποχή που ο κίνδυνος από τους δολοφόνους του ISIS ήταν ακόμη υπαρκτός. Αυτό τού δίνει την ευκαιρία να καταδικάσει όλους τους φονταμενταλισμούς, όχι μόνο τον ισλαμικό. Του δίνει την ευκαιρία να τονίσει πως η πραγματική θρησκεία είναι αγάπη και ελπίδα και όχι μίσος και φόνος. Του δίνει έδαφος για να καταδικάσει την εργαλειοποίηση των θρησκειών και να κηρύξει την ανεξιθρησκεία. Να υποστηρίξει πως η θρησκεία είναι η παράδοση, είναι ρίζα και όχι στάχτη. «Η ιδέα της διαρκούς επιστροφής στις στάχτες είναι η νοσταλγία των φονταμενταλιστών» (σ. 114). Η παράδοση δεν είναι μουσείο αλλά εγγύηση του μέλλοντος. Γι’ αυτό και δεν συμφωνεί με όσους ιερείς υποστηρίζουν την επιστροφή της λειτουργίας στα λατινικά.

papas fragkiskos

Ο Φραγκίσκος από την άλλη ήταν Πάπας και ως τέτοιος ήταν υποχρεωμένος, λόγω της πίστης του, να μη αποδέχεται ορισμένα στοιχεία της νεωτερικότητας, όπως οι αμβλώσεις αλλά και οι παρένθετες μητέρες. Το δεύτερο όμως το καταδίκαζε όχι ως κάτι που δεν συνάδει με τη θρησκεία, αλλά ως κάτι που εμπορευματοποιεί το σώμα της γυναίκας. Το να τον κατηγορούν ορισμένοι γι’ αυτά σημαίνει πως έχουν άγνοια του ποιου θεσμού ήταν αυτός επικεφαλής. Ζητούν από τον Πάπα να δρα ως να ήταν ο Βολταίρος. Ο Πάπας μπορεί να αγαπούσε τον Βολταίρο, το δικό του «Πιστεύω», όπως το διατύπωσε κατά την χειροτονία του ως ιερέας στις 13 Δεκεμβρίου 1969, θυμίζει σε πολλά το «Πιστεύω» που ο μεγάλος φιλόσοφος έγραψε στο «Φιλοσοφικό Λεξικό» του, αλλά δεν είναι ο Βολταίρος, όπως και ο Βολταίρος δεν ήταν Πάπας. Ο Διαφωτισμός αμφισβήτησε κάθε αυθεντία. Πολύ φοβάμαι πως οι δογματικοί κατήγοροί του, είτε αυτοί προέρχονται από τους κόλπους της Εκκλησίας είτε από τους κόλπους όλων όσοι τον κατηγόρησαν για υποχωρήσεις στην woke κουλτούρα, δεν καταλαβαίνουν πως και αυτός αμφισβητούσε κάθε είδους αυθεντία. Ακόμη και τη δική του. Το προαναφερθέν ανέκδοτο είναι ενδεικτικό. Ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά αυτούς που μέσα στην Κουρία αντιστάθηκαν στις μεταρρυθμίσεις του, αλλά τους σέβεται ως ιερείς με άλλη άποψη απ’ αυτόν. Ανησυχεί όμως και για τη δημοκρατία, όταν παρατηρεί πως οι σύγχρονες δημοκρατίες έχουν μετατραπεί σε τηλεδημοκρατίες και τα κόμματα τους σε σουπερμάρκετ. Ενώ συνεχής και πανταχού παρούσα είναι η ανησυχία του για την κλιματική κρίση. Τελικά η ελπίδα και η αμφιβολία είναι τα μότο του Φραγκίσκου. Μα αυτά ήταν και τα μότο του Διαφωτισμού! Αυτά και η καταδίκη της αδιαφορίας για τις κοινωνικές ανισότητες.

Εδώ δεν πρέπει να ξεχάσω ν’ αναφέρω τη μεγάλη εκτίμηση που εκφράζει για τον Αλέξη Τσίπρα, «ενός ανθρώπου προς τον οποίο έχω βαθύ σεβασμό, ενός πολιτικού που ήξερε ν’ αγωνίζεται για το καλό του λαού του» (σ. 267). Αυτό είναι ενδεικτικό για το πως έβλεπε το 2015-2019 τα πράγματα στην Ελλάδα η ματιά ενός εξωτερικού προοδευτικού παρατηρητή και όχι η ματιά των δογματικών της δημοσιονομικής πειθαρχίας Σόιμπλε και Ντάιζεμπλουμ. Κι όμως ούτε αυτός ο «εξωτερικός παρατηρητής» είχε όλη την εικόνα – συγγνώμη για την επισήμανση, αγαπημένε μου Πάπα Φραγκίσκο.

pope francis carlo musso

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936-2025) με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κάρλο Μούσο. Το βιβλίο «Ελπίδα» συγκεντρώνει συνομιλίες, μηνύματα και κείμενα που του παρείχε ο ποντίφικας. «Στη συνέχεια έγραψα ένα πρώτο προσχέδιο και μετά το εξετάσαμε μαζί για λόγους ακρίβειας» έχει πει ο Μούσο περιγράφοντας τη διαδικασία της συγγραφής που διήρκησε σχεδόν έξι χρόνια. Ο Μούσο ξεκαθάρισε επίσης ότι ο Πάπας δεν απέφυγε κανένα θέμα: «Μου έδωσε απόλυτη ελευθερία, χωρίς να βάλει κόκκινες γραμμές».

Ο θάνατος αυτού του Πάπα, όπως και ο θάνατος του αντάρτη και μετέπειτα προέδρου της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα, του ελ Πέπε, φτώχυνε πολύ τον κόσμο μας. Δεν είναι τυχαίο πως μια από τις πρώτες συμβολικές κινήσεις που έκανε αμέσως μόλις εκλέχθηκε Πάπας το 2013 ήταν να προσκαλέσει τον Μουχίκα για να συναντηθούν στο Βατικανό. Ο Μουχίκα μόλις κατάλαβε πως φεύγει απ’ αυτή τη ζωή, δήλωσε: «Θέλω να εμφανιστώ στο τελευταίο ταξίδι, όπως κάποιος που μπαίνει σ’ ένα μπαρ και λέει στον μπάρμαν: Δική μου αυτή η γύρα». Είμαι σίγουρος πως όταν ο Πάπας Φραγκίσκος τον συναντήσει στον παράδεισο θα του ζητήσει αυτός να κεράσει την επόμενη. Αυτοί οι δυο απέδειξαν πως ακόμη υπάρχουν μεγάλες αφηγήσεις. Αρκεί να τις ψάχνουμε.

Η μετάφραση της έμπειρης Άννας Παπασταύρου διατηρεί το στακάτο και απολαυστικό ύφος του Πάπα και προπαντόν το ανεξάντλητο χιούμορ του. Ως μη φιλόλογος έχω κάποιες ενστάσεις σε κάποιες λέξεις (π.χ. συδαύλισμα ή συνδαύλισμα;), αλλά αυτές είναι δευτερεύουσας σημασίας.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ. Κοινωνιολογίας. Το νέο του βιβλίο «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

1. Γιώργος Σιακαντάρης, Ζαν Ζακ Ρουσσώ, ο φιλόσοφος της πεφωτισμένης δημοκρατίας, Πόλις, 2012.

politeia deite to vivlio 250X102


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Η προτιμησιακή αντιμετώπιση των φτωχών από την Εκκλησία πρέπει επίσης να μας κάνει να γνωρίσουμε και ν’ αξιολογήσουμε τους τρόπους με τους οποίους βιώνουν το Ευαγγέλιο. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον. Με τα λόγια του άγιου Ιωάννη Παύλου Β’, μπορούμε να πούμε ότι «ο άνθρωπος είναι συνάμα τέκνο και πατέρας του πολιτισμού, του οποίου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι». Και σε αυτό η πίστη δεν αποτελεί εξαίρεση. Η πίστη εκφράζεται πάντα μέσα από τον πολιτισμό. Είναι πρωτίστως θεία χάρις, η πίστη, αλλά και ανθρώπινη πράξη και επομένως πράξη πολιτισμού. Όταν ως Εκκλησία προσεγγίζουμε τους φτωχούς, διαπιστώνουμε, πέρα από τις τεράστιες καθημερινές δυσκολίες, μια υπερβατική έννοια της ζωής» (σ. 206).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (κριτική) – Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, η πρώτη ποιήτρια της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (κριτική) – Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, η πρώτη ποιήτρια της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης

Για τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Στην κεντρική εικόνα, η Ανθούλα Σταθοπούλου και ο Γιώργος Βαφόπουλος.

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη

«Μα τώρα πάλι ρωτι...

«Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (κριτική) – Μποέμικος τρόπος ζωής, ταξίδια, στέκια, πρόσωπα

«Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (κριτική) – Μποέμικος τρόπος ζωής, ταξίδια, στέκια, πρόσωπα

Για την αυτοβιογραφία του Γιώργου Χρονά «Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (εκδ. Οδός Πανός). Κεντρική εικόνα: Ο συγγραφέας με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο.

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Χρονάς (1948), από τους πιο σημαντικ...

«Μαχαίρι» του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – «Ένα φονικό φάντασμα από το παρελθόν»

«Μαχαίρι» του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – «Ένα φονικό φάντασμα από το παρελθόν»

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Μαχαίρι» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Υπάρχουν βιβλία που οι συγγραφείς προσδοκούν να γράψουν. Αυτά που θεωρητικά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Από το βιβλίο στην οθόνη»: «Ωρες» και «Επιστροφή στο Χάουαρντς Έντ» στον κήπο του ΕΛΙΒΙΠ – προβολές και συζητήσεις

«Από το βιβλίο στην οθόνη»: «Ωρες» και «Επιστροφή στο Χάουαρντς Έντ» στον κήπο του ΕΛΙΒΙΠ – προβολές και συζητήσεις

Στις 3 & 4 Ιουλίου, το ΕΛΙΒΙΠ και το Athens Open Air Film Festival παρουσιάζουν στον κήπο του ΕΛΙΒΙΠ στο Παλαιό Ψυχικό δύο ταινίες που βασίζονται στα μυθιστορήματα «Οι ώρες» του Μάικλ...

«Σωτηρία» της Χαράς Ρόμβη, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη – Μια λαμπρή στιγμή του Φεστιβάλ Αθηνών

«Σωτηρία» της Χαράς Ρόμβη, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη – Μια λαμπρή στιγμή του Φεστιβάλ Αθηνών

Για την παράσταση «Σωτηρία» της Χαράς Ρόμβη, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Από το διήγημα «Σωτηρία» της Χαράς Ρόμβη ( ...

Τρία νόμπελ λογοτεχνίας στο Φεστιβάλ Αθηνών: «Η πόλη των τυφλών», «Τα χρόνια», «Η χορτοφάγος»

Τρία νόμπελ λογοτεχνίας στο Φεστιβάλ Αθηνών: «Η πόλη των τυφλών», «Τα χρόνια», «Η χορτοφάγος»

Τρία σπουδαία μυθιστορήματα συγγραφέων που έχουν τιμηθεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας μεταφέρονται στο θεατρικό σανίδι από τρεις γυναίκες σκηνοθέτιδες σε παραστάσεις που θα δούμε τον Ιούλιο στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Πρόκειτα για τα: «Η πόλη των τυφλών» του Ζοζέ Σαραμάγκου, «Τα χρόνια» της Ανί Ερνό και «Η χορτοφάγο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ