"Πράγα, ένα ποίημα που χάνεται", κείμενο που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Le debat το 1980, πέντε χρόνια μετά τον εκπατρισμό του Κούντερα και την εγκατάστασή του στη Γαλλία. Ένα κείμενο υπεράσπιση της κουλτούρας του "μικρού έθνους" μέσα στην οποία διαμορφώθηκε ο συγγραφέας και η οποία εξέθρεψε την ιδιαιτερότητα του έργου του.
Στο κείμενο αυτό συναντούμε, μαζί με την ίδια αγωνιώδη νοσταλγία που διατρέχει τον Ακρωτηριασμό της Δύσης, την καταδίκη αφενός του "ρωσικού πολιτισμού", που καταδίωξε και κατέπνιξε αυτή την κουλτούρα, και αφετέρου της Δυτικής Ευρώπης, που δεν μπόρεσε να τη διακρίνει, πόσο μάλλον να τη γνωρίσει.
Μαζί αναδημοσιεύονται, για ιστορικούς κυρίως λόγους, οι Ογδόντα εννιά λέξεις, που κι αυτές εμφανίστηκαν στο Debat το 1985, αποτελώντας ένα "πρώτο σχεδίασμα" του προσωπικού λεξικού ενός συγγραφέα αντιμέτωπου με μια διπλή δοκιμασία: την εξορία, τη ζωή μέσα σε γλώσσα άλλη από τη μητρική, και τις προδοσίες των μεταφράσεων. Το κείμενο αυτό εντάχτηκε την αμέσως επόμενη χρονιά (1986) στην Τέχνη του μυθιστορήματος, ριζικά αναθεωρημένο, κυρίως με την αφαίρεση σημαντικού ποσοστού λέξεων και την προσθήκη άλλων. (Από τον εκδότη)

Όταν αφήνουμε να φύγουν όλες οι προκαταλήψεις μας, δεν υπάρχει καμία άλλη πιθανή πραγματικότητα από αυτή που υφίσταται ακριβώς τώρα. [...] Αυτή η αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα είναι η πραγματικότητα της ζωής, που είναι ριζικά συνδεδεμένη με τα πάντα στο σύμπαν. Ως εκ τούτου, το ακριβώς τώρα είναι αυτό το οποίο έχει τη μεγαλύτερη σημασία.
Το να παραμένουμε στο εδώ και στο τώρα, στην ίδια την πραγματικότητα, το ν' αφήνουμε να φύγουν όλα τα πράγματα τα οποία τυχαία εμφανίζονται στον νου μας, είναι αυτό που εννοώ «ανοίγοντας το χέρι της σκέψης».
Πολύ λίγα κείμενα εισδύουν σε βάθος στη φιλοσοφία και την πρακτική του Ζεν όσο αυτό εδώ. Το βιβλίο αυτό μεταδίδει την ουσία της πρακτικής του Ζεν και του ζαζέν -του καθιστικού διαλογισμού- με ασύγκριτη διαύγεια και δύναμη, που πηγάζουν από τη βιωμένη εμπειρία ενός μοναδικού σύγχρονου δασκάλου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το βιβλίο αυτό ιχνηλατεί τη διαδρομή της μεγαλώνυμου ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας Σιαυροδρομίου, γνωστής επίσης ως κοινότητας του Πέρα (στα τουρκικά Μπέπογλου), στην καρδιά της Πόλης. Στηρίζεται κυρίως στα ενοριακά αρχεία και καλύπτει την περίοδο από το 1804 μέχρι το 1923. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, η διοικητική οργάνωση, το προφίλ των ελίτ, τα φιλανθρωπικά δρώμενα (εκπαίδευση, αγαθοεργίες) αποτελούν τους κύριους θεματικούς του άξονες. Μέσα από το παράδειγμα τπς κοινότητας Σταυροδρομίου, μιας από τις πιο ακμαίες της Ανατολικής Μεσογείου, ο στόχος είναι να κατανοηθούν η λειτουργία και οι προσδοκίες των μη μουσουλμανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την εποχή των εθνικισμών. Οι χριστιανοί και οι εβραίοι είχαν άραγε συνειδητοποιήσει ότι ζούσαν το τέλος μιας εποχής; Εμμέσως, η μελέτη γυρεύει να εντοπίσει τα προειδοποιητικά σημάδια της κατάρρευσης του αυτοκρατορικού οικοδομήματος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τα σπίτια τους έχουν πολλά μικρά δωμάτια, ένα για τον καθένα, με κρεβάτι και παράθυρο κι ένα μικρό κουτί στον τοίχο που το λένε "ντουλάπα". Στη μέση του σπιτιού υπάρχει μια αλάνα που λέγεται "σαλόνι" κι εκεί δεν κοιμάται κανείς. Για να βγεις κάτω στον δρόμο, έχει κάτι ψηλές και βαρετές σκάλες - ή πρέπει να μπεις σε κείνο το τρομακτικό κουτί που λέγεται "ασανσέρ". Και φυσικά αν σε πετύχει ο γείτονας στο ασανσέρ γίνεται φασαρία επειδή είσαι σκυλί και δεν επιτρέπεται. Τα παιδιά της οικογένειας, που μας κατέβαζαν για βόλτα, μας υπερασπίζονταν, εμείς κουνούσαμε τις ουρές και δίναμε όσο πιο πολύ χεράκι μπορούσαμε, αλλά παρά τις προσπάθειες κανένας στην πολυκατοικία δεν μας χώνευε. Η ευγένεια, σκεφτόμουν, είναι κι αυτή μια απάτη. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.
Πώς φαίνεται άραγε ο κόσμος μέσα από τα μάτια του ξένου, του άλλου, του σκύλου; Οι αξίες και οι σκέψεις, που μεταφράζονται συχνά σε πράξεις, δεν είναι ενιαίες για όλους, όπως αυτάρεσκα θεωρούμε ως κυρίαρχοι της φύσης και της ζωής. Η βεβαιότητα για το σωστό και το λάθος μεταφράζεται συχνά σε σκληρότητα, και δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Τα σκυλιά, τα πουλιά, ακόμα και τα δέντρα (ιδίως αυτά), μπορεί να έχουν άλλη άποψη για τη ζωή - πόσο μάλλον οι ξένοι, οι μοναχικοί, οι ανέστιοι. Όμως όλοι έχουν δικαίωμα στην ελπίδα, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για το κάθε πλάσμα.
Μια περιπλάνηση, μια Οδύσσεια σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής μέσα από δοκιμασίες και περιπέτειες, που οδηγούν στην αυτογνωσία - και τελικά πίσω σε μια παράξενη Ιθάκη. Η καλύτερη ζωή είναι αυτή που ονειρεύονται οι πρωταγωνιστές του Ψεύτη Παράδεισου , αλλά η αληθινή ζωή είναι αυτή που μαθαίνουν στην πορεία. (Από την έκδοση)

Μπαίνοντας σε μια μεγάλη ομάδα ημιπεριθωριακών νυχτερινών τύπων, που για άγνωστους λόγους αυτοαποκαλούνται "Σαρίπολοι", ο άστεγος και άθυμος Στέλιος Μέσκουλας (πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης) αποκτά, πρόσκαιρα, νέο ενδιαφέρον για τη ζωή. Ως αφηγητής τούς σκιαγραφεί όλους, ανάμεσά τους και τον συγγραφέα τού ανά χείρας βιβλίου και πολλούς ήρωες από προηγούμενά του.
Στην τετράχρονης διάρκειας πλοκή ενσωματώνονται αυτοσχόλια του αφηγητή, θεατρικά μονόπρακτα, λίστες, "ένθετα" σχετικά με κομμωτήρια, γλωσσικές αντιλήψεις, σεξουαλικές πρακτικές, μουσική, κουκλάκια κλπ, μια μυστική αποστολή στη Λατινική Αμερική, όπως και το ολοένα επανερχόμενο ερώτημα: "Τι είναι πιο σημαντικό στη ζωή, η Τέχνη ή οι γυναικείοι κώλοι;"
Όμως, την ώρα που όλος ο πλανήτης ετοιμάζεται να δει τον τελικό του Μουντιάλ 2018 και η Αττική κλαίει μια εκατόμβη νεκρών από μια ξαφνική μεγάλη πυρκαγιά στο Μάτι, ο Μέσκουλας αποσύρεται στις παρατημένες παράγκες κάποιας ξεχασμένης μαγνησιακής παραλίας, με σκοπό να πεθάνει από ασιτία.
Εκεί βρίσκει την απάντηση στο ερώτημά του, όμως είναι αμφίβολο αν θα τον ωφελήσει. Μια ευφάνταστη και αντισυμβατική αφήγηση, μακριά από πολιτική ορθότητα και σοβαρότητα, στα όρια του σουρεαλισμού. (Από την έκδοση)

Αν η δημιουργία είναι ανάδυση μορφών και νοήματος, αυτό συμβαίνει επειδή συναντιέται με τη ριζική φαντασία, με τη σωματικότητα και την αισθητηριακότητα, με την ενόρμηση και την ασυνείδητη επιθυμία. Αν το έργο τέχνης παραπέμπει στην εργασία του ονείρου είναι επειδή συνδέεται με την πρωταρχική παραστασιακή δραστηριότητα της ψυχής: αυτήν που μετασχηματίζει αδιάκοπα τις πηγές και τα υλικά της σε σημασίες και εικόνες (οπτικές, ακουστικές, απτικές), τις οποίες συναντάμε στον μύθο, τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες, την αρχιτεκτονική και το θέατρο, τον χορό και τον κινηματογράφο- αυτήν που -τροφοδοτώντας το ασυνείδητο και το εγώ- εμψυχώνει την πένα, το πινέλο, τη σμίλη, την κάμερα του δημιουργού.
Επανερχόμενος στην προβληματική του υποκειμένου που "κατασκευάζει κατασκευαζόμενο", ο Γεράσιμος Στεφανάτος διευρύνει τον ορίζοντα των ερωτημάτων του, στρέφοντας το βλέμμα στα πεδία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του θεωρητικού πράττειν στη διασταύρωσή τους με την ψυχαναλυτική σκέψη.
Μας οδηγεί έτσι στον πυρήνα του τελευταίου αυτού έργου του: εκεί όπου το σκέπτεσθαι με εικόνες του Φρόυντ συναντά το σκέπτεσθαι με τη ζωγραφική του Σεζάν, εκεί όπου τα μυστικά της τέχνης παραμένουν ψυχαναλυτικά απροσπέλαστα, αλλά ο φροϋδικός λόγος τούς δίνει σάρκα και οστά αναδεικνύοντάς τα σε μορφές της ανθρώπινης δημιουργίας - μορφές του Κόσμου και μορφές της Αβύσσου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)