Για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα να μου φέρονται, απολύτως, σαν αντικείμενο κάποιου ντοκιμαντέρ για ζώα - μου είναι δύσκολο να ξεχάσω τη στιγμή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"ΤΟ ΑΝΕΜΟΒΡΟΧΟ ΘΥΜΙΖΕ ΚΥΚΛΩΝΑ, ΑΛΛΑΖΕ ΣΥΝΕΧΩΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ.
Η πίεση στην αριστερή πλευρά υπήρξε μεγάλη και συνεχής, δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί στο δέντρο, η μεγάλη κλίση της κατηφόρας αύξησε την ταχύτητα της πτώσης, ως εδώ ήταν, θα αφήσει τα κόκαλά της στον Άραχθο. Ωστόσο, διατηρούσε τη νηφαλιότητά της, όταν ο κίνδυνος έγινε ιστορία το απέδωσε στην ψυχολογική υποστήριξη του Λευτέρη, έμαθε τρόπους αντίδρασης σε δύσκολες στιγμές.
Η Αρσινόη αναζητούσε κάποια λύση, έναν από μηχανής θεό. Είχε απλώσει τα χέρια, αναζητώντας κάτι να αρπαχτεί, να ανακόψει την ταχύτητα της καθόδου. Στα δεξιά της η παλάμη γραπώθηκε από κάτι, δεν μπορούσε να το αναγνωρίσει, όμως ένιωσε οξύ πόνο από τα αγκάθια του φυτού. Ούρλιαξε από τον πόνο, σαν να της έμπηγαν καρφιά, το ουρλιαχτό ήταν η απάντηση, η απόφασή της να νικήσει το θεριό, είχε συμμαχήσει με τον καιρό που λυσσομανούσε και το ποτάμι που ετοιμαζόταν να υποδεχτεί την προσφορά της θυσίας. Η καθοδική πτώση έχασε τη δύναμή της, σύρθηκε κάποια μέτρα ακόμη, ώσπου ένας βάτος έφραξε τον δρόμο προς το νερό".
Τι είναι το δρολάπι; "Υδρολαίλαψ" είναι η λέξη που μας έρχεται από παλιά. Η βρόχινη λαίλαπα, η αλύπητη βροχή, ανακατεμένη με δυνατό αέρα. Το μυθιστόρημα οργανώνεται με άξονα το ανεμόβροχο, που εμφανίζεται στην αφήγηση τόσο με την κυριολεκτική όσο και με τη μεταφορική του σημασία.
Τρία ζευγάρια που αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους, χωρίς τη σκόνη της συμβατικότητας. Το δρολάπι και η γέφυρα που πέφτουν παρασύρουν και τις δικές τους ψευδαισθήσεις. Ένας κόσμος καταρρέει. Οι βεβαιότητες παρασύρονται από το ανεμόβροχο, από το ποτάμι ή απ' όσες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές βρίσκονται σε εξέλιξη απορρυθμίζοντας τη ζωή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Μπροστά από τον κόσμο έπεφτε ένας μαγικός πέπλος, υφασμένος από θρύλους. Ο Θερβάντες έστειλε ταξίδι τον Δον Κιχότη, και έσκισε τον πέπλο. Ο κόσμος ξανοίχτηκε μπροστά στον περιπλανώμενο ιππότη σ’ όλη την κωμική γύμνια της πρόζας του». Σκίζοντας τον πέπλο της προερμηνείας, με τα στερεότυπα και τα ετοιμοπαράδοτα ερμηνευτικά σχήματα, ο Θερβάντες εγκαινίασε την ιστορία της τέχνης του μυθιστορήματος, μιας τέχνης αυτόνομης, κατά τον Κούντερα, με τη δική της, αυτόνομη ιστορία. Από τον Ραμπελαί ως τον Φώκνερ και τον Τζόυς, από τον Φλωμπέρ ως τον Κάφκα, τον Μούζιλ, τον Μπροχ και τον Γκομπρόβιτς, την «Πλειάδα των μεγάλων μυθιστοριογράφων της Κεντρικής Ευρώπης», ο Μίλαν Κούντερα παρακολουθεί την ιστορία του μυθιστορήματος και, μέσα από αυτήν, μας δίνει τη δική του «ποιητική του μυθιστορήματος». Η «ηθική του ουσιώδους» στην τέχνη, ο δεσποτισμός του «αγγλικού» story και η «καταχρηστική εξουσία του μοναδικού αφηγητή» μέσα σ’ ένα μυθιστόρημα, η έννοια του τραγικού και ο πολιτικός εκσυγχρονισμός της αρχαίας τραγωδίας, η διασκευή έργων της λογοτεχνίας για το θέατρο και τον κινηματογράφο και άλλα θέματα συναντιούνται με προσφιλή μοτίβα του συγγραφέα, όπως το δικαίωμα του δημιουργού στο έργο του, ο ρόλος της λήθης, το χιούμορ, το κιτς. Μέσα από τον ανάλαφρο αλλά συχνά πικρό σαρκασμό του Κούντερα, ένας ορισμός της βλακείας, ένα «φάρσας εγκώμιον» ή η κακογουστιά της Ιστορίας που επαναλαμβάνεται μας βοηθούν να μην παίρνουμε «στα σοβαρά τη σοβαρότητα των ανθρώπων». (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

"ΟΛΗ ΤΟΥ Η ΖΩΗ ΗΤΑΝ ΑΠΛΩΣ ΜΙΑ ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΑΝΑΜΟΝΗ ΜΕΣΑ Σ' ΈΝΑΝ εγκαταλειμμένο τηλεφωνικό θάλαμο μπροστά στο ακουστικό ενός τηλεφώνου απ' το οποίο δεν μπορούσε να τηλεφωνήσει πουθενά".
Ωστόσο βγαίνει από εκεί, κυρίως χάρη στην ποίηση. Γιατί είναι ποιητής. Τον έχρισε πρώτα η μητέρα του, που σκηνοθετεί από πριν τη ζωή του, και τον βαφτίζει Γιάρομιλ, "που σημαίνει αυτός που αγαπάει την άνοιξη ή αυτός που τον αγαπάει η άνοιξη".
Ο Γιάρομιλ μεγαλώνει, κουβαλώντας σαν σημάδι στο μέτωπο τη μητρική αγάπη, αυτήν "που απωθεί τη συμπάθεια των συμμαθητών" στο σχολείο, απέραντα μόνος, αδέξιος με τα κορίτσια. Και αναζητεί απεγνωσμένα την ωρίμανσή του και την αναγνώριση, από την ποίηση, αλλά πιο πολύ από τη ζωή. Έτσι, αρπάζεται από την εποχή, τα πρώτα κομμουνιστικά χρόνια στην Τσεχοσλοβακία - όπου βαδίζει και αυτός, ακολουθώντας την κοινή άλλωστε ανθρώπινη μοίρα, μέσα στην ομίχλη, όπως το διατυπώνει ο ίδιος ο Κούντερα στις υστερότερες "Προδομένες διαθήκες" του. Μέσα στην ομίχλη ο Γιάρομιλ δεν γίνεται απλώς εκφραστής της νέας εποχής και του καθεστώτος, αλλά φτάνει να γίνει καταδότης. Γιατί πάντα αναζητεί τη ζωή, που όμως είναι πάντοτε αλλού από εκεί που την αναζητεί αυτός. Έτσι όπως ήταν αλλού και για τον Σέλλεϋ, τον Ρεμπώ, τον Λέρμοντοφ, τον Μαγιακόφσκι.
Παιδική ηλικία, μητρότητα, επανάσταση, η ίδια η ποίηση, αξίες ταμπού, διαβρώνονται μεθοδικά από την ειρωνική ματιά και το χιούμορ του Κούντερα, χωρίς όμως να λείπει η τρυφερότητα, ακόμα και η συγκίνηση, έτσι όπως τις γεννά η βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης μοίρας που διακρίνει όλο το έργο του συγγραφέα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Ο δικός μου κόσμος δεν είναι ο κόσμος των θεωριών. Οι σκέψεις αυτές είναι σκέψεις ενός πρακτικού. Το έργο κάθε μυθιστοριογράφου περιλαμβάνει μια εγγενή αντίληψη της ιστορίας του μυθιστορήματος, μια ιδέα για το τι εστί μυθιστόρημα. Σ' αυτήν ακριβώς την ιδέα περί μυθιστορήματος που εμπεριέχεται στα μυθιστορήματα μου έδωσα τον λόγο.» (Μ.Κ., από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τα εφτά κείμενα εδώ γράφτηκαν, δημοσιεύτηκαν ή εκφωνήθηκαν ανάμεσα στο 1979 και το 1985. Παρότι γεννήθηκαν σε διαφορετικές περιστάσεις, η αρχική τους σύλληψη έγινε με την προοπτική να ενωθούν αργότερα σ' ένα βιβλίο. Αυτό και έγινε το 1986.

Μια ορεινή λουτρόπολη, μια μικρή πόλη ολόκληρος κόσμος, σαν το πανδοχείο του Δον Κιχότη, όπου συναντώνται και συγχέονται ρεαλιστικό και φανταστικό, πραγματικό και εξωπραγματικό (αν και "τίποτα δεν είναι πιο πραγματικό απ' το εξωπραγματικό"). Γυναίκες στείρες που αναζητούν τη γονιμότητα στα ιαματικά νερά, ο ιδιόρρυθμος γιατρός με το δικό του σχέδιο ευγονικής, ο βαθιά θεολογημένος και φιλόσοφος των ηδονών του βίου Αμερικανός ασθενής, ο πρώην πολιτικός κρατούμενος που εγκαταλείπει τη χώρα του ανακαλύπτοντας πως δεν την είχε τελικά γνωρίσει ούτε καν ζήσει, ο διάσημος τρομπετίστας και η όμορφη νοσοκόμα με τ' αχυρόχρωμα μαλλιά στροβιλίζονται σ' ένα αποχαιρετιστήριο βαλς, οδηγημένοι από την απαράμιλλη χορογραφία του Κούντερα. Σ' ένα "μαύρο βοντβίλ" σε πέντε πράξεις, μια κωμωδία φαινομενικά ανάλαφρη, γεμάτη εξαιρετικές συμπτώσεις και ριζικές ανατροπές, τονισμένη με μαύρο χιούμορ κι ακόμα πιο πικρό σαρκασμό, με υπερβολές που αναδεικνύουν την γκροτέσκα πλευρά του τραγικού, οι ήρωες του "Βαλς" αποχαιρετούν μια εποχή.

Με το "Βαλς του αποχαιρετισμού" αποχαιρέτησε και ο Κούντερα τη χώρα του, καθώς ήταν το τελευταίο έργο που έγραψε εκεί προτού εγκατασταθεί στη Γαλλία, με την πρόθεση μάλιστα να είναι το τελευταίο του μυθιστόρημα. Με εύγλωττο αρχικό τίτλο "Επίλογος", το "Βαλς" γράφτηκε το 1971-72, λίγα χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, και δεν κυκλοφόρησε στα τσέχικα, παρά εκδόθηκε κατευθείαν σε γαλλική μετάφραση το 1976 στο Παρίσι. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Στη Συνάντηση, άλλο ένα δοκίμιο γραμμένο σαν συναρπαστικό μυθιστόρημα, ο Κούντερα χτίζει το δικό του Πάνθεον, όπου συναντιούνται, όπως σημειώνει, οι σκέψεις του και οι αναμνήσεις του, τα παλιά υπαρξιακά και αισθητικά θέματά του και οι παλιοί του έρωτες, ο Ραμπελαί, ο Γιάνατσεκ, ο Φελίνι, ο Μαλαπάρτε... (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

"Σκέφτομαι και τον Σολζενίτσιν. Αυτός ο μεγάλος άνδρας ήταν άραγε μεγάλος μυθιστοριογράφος; Πού να ξέρω; Δεν άνοιξα ποτέ κανένα του βιβλίο. Οι ηχηρές δημόσιες τοποθετήσεις του (τις οποίες χειροκροτούσα για το σθένος τους) με έκαναν να πιστεύω ότι γνώριζα εκ των προτέρων όλα όσα είχε πει". Τα παραπάνω, αν δεν τα είχε πει ο Μίλαν Κούντερα, θα τα θωρούσαμε ευφυολογήματα ενός σνομπ. Γραμμένα όμως από έναν άνθρωπο τόσο μοναχικό, που οι δημόσιες εμφανίσεις του είναι σπάνιες, που όταν ταξιδεύει από το Παρίσι, όπου ζει, στην Πράγα δεν το μαθαίνει κανείς, είναι αποκαλυπτικά. Ο συγγραφέας Κούντερα ζει μέσα στον κόσμο όπου τα βιώματά του είναι προεκτάσεις τού διαλόγου του με την τέχνη των άλλων, η οποία γονιμοποιεί και τη δική του. Το βιβλίο του Συνάντηση περιέχει μια σειρά από μικρά δοκίμια, για μυθιστοριογράφους κυρίως και μουσικούς, και συμπληρώνει εκείνη τη θαυμάσια Τέχνη του μυθιστορήματος.
Ο Κούντερα είναι σήμερα ο σημαντικότερος εν ζωή συγγραφέας που προέρχεται από την Κεντρική Ευρώπη. Όλο του το έργο το διατρέχει ένα υπόγειο ρεύμα όπου καθρεφτίζονται η γαλατική ευφυΐα και η κεντροευρωπαϊκή σοβαρότητα. Ενας τέτοιος πεζογράφος επόμενο ήταν να μας δώσει και δοκιμιακό έργο πρώτης γραμμής. Θα έλεγα μάλιστα ότι τα δοκίμιά του, για να θυμηθώ τον Μπρόντσκι - και παραφράζοντας τον Κλαούζεβιτς-, είναι η συνέχεια της πεζογραφίας του με άλλα μέσα. (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 25/7/2010)

Ο Μίρεκ που αναζητεί τα γράμματα που είχε γράψει στην παλιά ερωμένη του, προσπαθώντας νε ελέγξει το παρελθόν του, η Τάμινα που αυτοεξόριστη στη Δύση επιχειρεί να σώσει την εικόνα του νεκρού άντρα της από τη λήθη, ανακαλώντας τα ονόματα που της έδινε, ο χορός του Ελυάρ στον ουρανό πάνω από την Πράγα που στέλνει στην αγχόνη τους πολιτικούς της αντιπάλους, ο Κούντερα που γράφει με ψευδώνυμο ωροσκόπια για να επιζήσει, είναι μερικές από τις διαφορετικές ιστορίες που διασταυρώνοντα σ' αυτό το "μυθιστόρημα για το γέλιο και τη λήθη, για τη λήθη και την Πράγα, για την Πράγα και τους αγγέλους".
"'Οταν τελείωσα το Βαλς του αποχαιρετισμού, αρχές της δεκαετίας του '70, θεώρησα πως είχε ολοκληρωθεί η συγγραφική μου σταδιοδρομία. Ήταν η περίοδος της ρωσικής κατοχής και η γυναίκα μου κι εγώ είχαμε άλλες έγνοιες. Ξανάρχισα πια να γράφω ένα χρόνο μετά την άφιξή μας στη Γαλλία (και χάρη στη Γαλλία), έπειτα από εξάχρονη πλήρη διακοπή" γράφει ο Μίλαν Κούντερα στις Προδομένες διαθήκες για τη γέννηση του Βιβλίου του γέλιου και της λήθης. 1968, εισβολή των ρωσικών τανκς στην τότε Τσεχοσλοβακία, 1975 ο Κούντερα, που του απαγορεύεται και εκδίδει του έργο του αλλά και να εργάζεται, αυτοεξορίζεται στη Γαλλία, 1978 κυκλοφορεί το Βιβλίο του γέλιου και της λήθης, και αμέσως μετά, το 1979, του αφαιρείται η τσέχικη υπηκοότητα. Δύο χρόνια αργότερα ο Κούντερα παίρνει τη γαλλική υπηκοότητα. Μόνιμα εγκατεστημένος πια στο Παρίσι, Γαλλοτσέχος συγγραφέας, όπως δηλώνει ο ίδιος, αρχίζει από ένα σημείο και μετά να γράφει στα γαλλικά, και, αναθεωρώντας όλες τις προηγούμενες μεταφράσεις των έργων του, συγκροτεί ένα γαλλικό corpus. Το Βιβλίο του γέλιου και της λήθης βρίσκεται έτσι στο μεταίχμιο της συγγραφικής δράσης αλλά και της προσωπικής ζωής του Κούντερα, και αποτελεί ίσως το πιο ιδιόμορφο έργο του, ένα μυθιστόρημα-παραλλαγές, σύμφωνα με το δικό του πάλι χαρακτηρισμό, που συναντά την "μπετοβενική στρατηγική των παραλλαγών" και συναρμόζει αριστοτεχνικά διήγημα, δοκίμιο, φαντασία και αυτοβιογραφία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Δύο πρόσωπα που αναζητούν το ένα την ταυτότητα του άλλου, έπειτα από πολύχρονη ωστόσο συμβίωση, που αναζητούν όμως και το καθένα τη δική του ταυτότητα, μέσα ακριβώς από τη σχέση με τον άλλο, και μέσα από ένα στρατήγημα που δοκιμάζει την αγάπη τους, για να την αποκαταστήσει στο τέλος. Μια διαδρομή από την πραγματικότητα στην επικράτεια του ονείρου: Οι ήρωες και μαζί τους και ο αναγνώστης περνούν τα αόρατα σύνορα από την πραγματική ζωή στη φανταστική, παρασυρόμενοι από πρόσωπα, μοτίβα, χρώματα, τα οποία επανέρχονται από τον έναν κόσμο στον άλλο, υπονομεύοντας την πραγματικότητα και οδηγώντας σ' έναν εφιάλτη που θα τον καταλύσει ο έρωτας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

"Ξέρεις, Γιόχαν" είπε ο Χέμινγουεϊ [στον Γκαίτε, καθώς περπατούσαν στις αλέες του άλλου κόσμου], "ούτε κι εγώ γλιτώνω από το συνεχές κατηγορητήριό τους. Αντί να διαβάζουν τα βιβλία μου, γράφουν βιβλία για μένα. Λένε πως δεν αγαπούσα τις γυναίκες μου. Πως δεν ασχολήθηκα αρκετά με τον γιο μου. Πως έσπασα τα μούτρα ενός κριτικού. Πως δεν ήμουν ειλικρινής. Πως ήμουν υπερόπτης. Πως ήμουν φαλλοκράτης. Πως καυχήθηκα ότι είχα 230 τραύματα πολέμου ενώ είχα μόνο 206. Πως αυνανιζόμουν. Πως ήμουν κακός με τη μητέρα μου."
"Έτσι είναι η αθανασία, τι τα θες" είπε ο Γκαίτε. "Η αθανασία είναι αιώνια δίκη."
"Αν είναι αιώνια δίκη, χρειάζεται κι ένας πραγματικός δικαστής! Όχι μια δασκάλα του χωριού με τη βίτσα στο χέρι."
"Εμ αυτή είναι η αιώνια δίκη: η βίτσα στο χέρι μιας δασκάλας του χωριού! Τι φαντάστηκες δηλαδή, Έρνεστ;"
"Τίποτα δεν φαντάστηκα. Είχα απλώς την ελπίδα ότι, μετά τον θάνατό μου, θα ζούσα λίγο ήσυχα."
"Έκανες τα πάντα για να γίνεις αθάνατος."
"Σαχλαμάρες. Βιβλία έγραφα, αυτό είν' όλο."
"Ακριβώς!" έβαλε τα γέλια ο Γκαίτε.
"Καμία αντίρρηση να είναι αθάνατα τα βιβλία μου. Τα έγραψα έτσι που να μην μπορεί κανείς να τους αλλάξει ούτε λέξη. Που ν' αντέχουν στις φουρτούνες. Αλλά εγώ ο ίδιος σαν άνθρωπος, σαν Έρνεστ Χέμινγουεϊ, δεκάρα δεν δίνω για την αθανασία!"
"Σε καταλαβαίνω. Έπρεπε όμως να ήσουν πιο μετρημένος όσο ζούσες. Τώρα είναι μάλλον αργά." (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)