Για τη «ροζ λογοτεχνία» και τους αναγνώστες της μιλάει το βιβλίο της Εύας Στάμου.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η συζήτηση για τις (συνήθως) γυναίκες συγγραφείς που γράφουν ελαφριά, εμπορική λογοτεχνία για (συνήθως) γυναίκες  αναγνώστριες κρατά τουλάχιστον είκοσι-είκοσι πέντε χρόνια. Σίγουρα στην Ελλάδα σημείωσε κορυφώσεις με βιβλία που έκαναν τεράστια τιράζ, από το Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα (1998) της Μάιρας Παπαθανασοπούλου μέχρι Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι (2007) της Λένας Μαντά κι από τα έργα της Χρυσηίδας Δημουλίδου ως τα βιβλία της Παυλίνας Νάσιουτζικ και άλλων.

Του Νίκου Ξένιου

Στον χώρο του ελληνικού δοκιμίου έκανε αισθητή την παρουσία του το τρίπτυχο Μεταμοντέρνος Έρως των Γιαγιάννου, Λαμπράκου και Νάκου, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, με ενδιαφέρον επίμετρο του Στέφανου Ροζάνη.

Ο καθηγητής Δημήτρης Τζιόβας μελετά τη σχέση κουλτούρας και λογοτεχνίας.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Μία τάση που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τις τελευταίες δεκαετίες είναι αυτή που θέλει τη λογοτεχνία ως μέρος του ευρύτερου πολιτισμικού γίγνεσθαι να συνδιαλέγεται με άλλες φωνές όπως της επιστήμης, της κοινωνιολογίας, της πολιτικής, της θρησκείας κ.λπ. Μ’ αυτήν την οπτική γωνία, το να συζητάμε για το κείμενο, σαν να πρόκειται για ένα κλειστό σύμπαν, είναι πλέον παρωχημένη συνθήκη, καθώς έτσι κλείνουμε τα μάτια στα γενικότερα δεδομένα που τοποθετούν κάθε καλλιτεχνικό προϊόν στη διασταύρωση κοινωνικών και ιδεολογικών λεωφόρων.

Του Γιώργου Λαμπράκου

Η γνωστή τάση των Βρετανών να θεωρούν πως δεν ανήκουν τόσο πολύ στην Ευρώπη δεν φαίνεται μόνο από τη συνήθη πολιτική στάση τους απέναντι στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν ενίοτε τη λέξη continent, «ήπειρος». Οι Βρετανοί ονομάζουν την υπόλοιπη Ευρώπη «the Continent», αποκλείοντας δηλαδή τη δική τους χώρα, ωσάν αυτή να μην ανήκει στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αυτή η σημασία διαφαίνεται στον χαρακτηρισμό «ηπειρωτική φιλοσοφία» (continental philosophy), που επιφυλάσσεται για την (κυρίως) γαλλική και γερμανική φιλοσοφία, σε αντίθεση με την αγγλοσαξονική (αγγλική και αμερικανική) φιλοσοφία που, κάποια στιγμή μες στον 20ό αιώνα, ονομάστηκε «αναλυτική».  

Του Κώστα Αγοραστού

Η Κατερίνα Σχινά, από το πόστο της μεταφράστριας, έχει «γυρίσει» στα ελληνικά έναν μεγάλο αριθμό ξένης, ως επί το πλείστον, πεζογραφίας, και από αυτό της δημοσιογράφου έχει αρθρογραφήσει για ακόμη περισσότερα βιβλία. Αναπόφευκτα ήρθε η ώρα να γράψει και το δικό της. Ένα βιβλίο για μια από τις εξωλογοτεχνικές της αγάπες. Το πλέξιμο.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Σε μια παλιά, καλή, ελληνική ταινία του Αλέκου Σακελάριου, στην Κυρά μας τη μαμή (γυρισμένη το 1958, με τους αείμνηστους Γεωργία Βασιλειάδου και Ορέστη Μακρή), αποτυπώνεται ο κλονισμός που επέρχεται στις αντιλήψεις των ανθρώπων ενός απομακρυσμένου χωριού ονόματι Λεστινίτσα, όταν φτάνει ένας γιατρός από την Αθήνα. Μέχρι τότε οι χωριανοί λειτουργούσαν με βάση τις οδηγίες της μαμής, με μαντζούνια και κομπογιαννίτικες πρακτικές, με φυλακτά και ξεματιάσματα, ενώ τώρα καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε όλα αυτά και στην επιστήμη και τις μεθόδους της.

Για το βιβλίο του Σίγκμουντ Φρόιντ με τίτλο «Ο Ντοστογέφσκι και η Πατροκτονία» (μτφρ: Γιάννης Καλιφατίδης, Ηλιάνα Αγγελη, εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Του Νίκου Ξένιου

“ Νessun maggior dolore che ricordarsi del tempo felice nellamiseria “ [1]

Ο αγνωστικισμός[2] του Ουναμούνο επηρέασε έντονα την κοινωνική και πνευματική ζωή της Ισπανίας σε μιαν εποχή όπου στο φιλοσοφικό στερέωμα κυριαρχούσαν ο Καρλ Τζάσπερς και ο Χοσέ Ορτέγκα ι Γκασέτ.

Του Νίκου Ξένιου

Τα Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό δημοσιεύθηκαν αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά το γεγονός ότι είχαν αρχίσει να γράφονται το 1943. Πρόκειται για μια καταγγελία της βίας από τον Αλμπέρ Καμύ που, καθώς προηγήθηκε της Πανούκλας, έδωσε το προανάκρουσμα της πνευματικής σύλληψης του μεγάλου συγγραφέα σχετικά με την ανθρώπινη ύπαρξη και τις ενδιάθετες τάσεις της. Τα Γράμματα ενθάρρυναν τους Γάλλους να παραμείνουν πιστοί στη διανόηση, ενάντια στον πραγματισμό και τη χυδαία «ηθική της αποτελεσματικότητας» του γερμανικού μιλιταρισμού.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Στο επίπεδο μιας πρώτης ανάγνωσης της παρούσας μελέτης του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη αναγνωρίζεται μια ενδιαφέρουσα χαρτογράφηση της περιοχής που καταλαμβάνει η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική κριτική, όπως αυτή έχει διατυπωθεί από τη δεκαετία του 1970 και εντεύθεν. Το βασικό ενδιαφέρον της εντοπίζεται στο γεγονός ότι μας παρέχει ποικίλα στοιχεία πληροφόρησης σχετικά με παράγοντες, απόψεις, περιπτώσεις, φαινόμενα που χαρακτηρίζουν το περιεχόμενο και τη συμπεριφορά της κριτικής με αντικείμενο (κυρίως) τη λογοτεχνική παραγωγή, κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Του Γιώργου Λαμπράκου

Η τάση των τελευταίων ετών να εκδίδονται πολλά βιβλία με θέμα το πώς να αλλάξουμε τη ζωή μας δεν είναι απλώς μόδα. Είναι μία ακόμα έκφραση της πανάρχαιας πίστης πως οι ιδέες, όπως παρουσιάζονται και προωθούνται ιδίως στις φιλοσοφικές θεωρίες, έχουν (και οφείλουν να έχουν) άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή. Υπό αυτή την έννοια, οι ιδέες καθίστανται χρήσιμες με την πιο κοινή σημασία της λέξης, ενώ και τα αντίστοιχα βιβλία δεν αποτελούν αφηρημένες πραγματείες γραμμένες για λίγους, αλλά απόπειρες αυτογνωσίας και αυτοαλλαγής που αποβλέπουν σε ένα ευρύτερο κοινό. 

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ολοκληρώνεται σιγά σιγά το έτος Καβάφη κι ο ποιητής δεόντως επανήλθε στο προσκήνιο –από το οποίο ποτέ δεν είχε λείψει-, δεόντως προβλήθηκε στα μέσα συγκοινωνίας και δεόντως εξυμνήθηκε και κατηγορήθηκε. Μέσα στο 2013 επανεκδόθηκαν ποιήματά του, κυκλοφόρησαν επιστολές του, εκδόθηκαν συλλογικοί τόμοι και μελέτες που αποσκοπούσαν να επικαιροποιήσουν και να επανεξετάσουν θέματα της καβαφικής ποιητικής, δημοσιεύτηκαν άρθρα και μελέτες.

Η διερμηνεία των δυσκολιών προσαρμογής μας στο τοπίο του κόσμου αναβαθμίσθηκε κατά πολύ από τη στιγμή που ανακοινώθηκε ότι: «μια συναισθηματική επήρεια που είναι πάθος παύει να είναι πάθος μόλις σχηματίσουμε μια σαφή και διακριτή ιδέα αυτής». Από την σπινοζική Ηθική, Μέρος Ε΄, Πρόταση 3.

Του Γιώργου Βέη

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*

«Τα παραμύθια που μας κοιμίζουν είναι αυτά που μας κρατούν ξύπνιους», λέει η Γαλλίδα ψυχαναλύτρια Μάρθα Ρομπέρ, για να εξάρει τη συμβολή του παραμυθιού στην ενεργοποίηση του ψυχικού κόσμου του παιδιού. Είναι γνωστό ότι η καλύτερη παιδική συντροφιά είναι η καταβύθιση στον παραμυθένιο και διόλου ατάραχο κόσμο των ηρώων και συμβόλων.

Για τις σημειώσεις του Ρολάν Μπαρτ «Τετράδια από το ταξίδι στην Κίνα» (επιμέλεια – πρόλογος – σημειώσεις: Anne Herschberg Pierrot, μτφρ: Κατερίνα Σχινά εκδ. Πατάκη)

Του Γιώργου Βέη

Του Γιώργου Λαμπράκου

Η απανωτή έκδοση βιβλίων του Φρόιντ και βιβλίων για τον Φρόιντ είναι ένα από τα ευτυχέστερα γεγονότα της εκδοτικής μας παραγωγής. Νέες μεταφράσεις των κλασικών έργων του, νέες βιογραφίες, νέες μελέτες από Έλληνες και ξένους ειδικούς, περιοδικά ποικίλων ψυχαναλυτικών τάσεων που συνεχίζουν την κυκλοφορία τους: όλα αυτά δείχνουν το συνεχιζόμενο, πιθανώς και εντεινόμενο ενδιαφέρον για τον σπουδαιότερο στοχαστή του 20ού αιώνα. 

Του Γιώργου Λαμπράκου

Το ζήτημα των θεών, της θρησκείας, της πίστης σε μια ανώτερη εξωκοσμική δύναμη, αγγίζει τον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων. Από τις πρώτες ανιμιστικές δοξασίες μέχρι τις πολυθεϊστικές θρησκείες και τη μετέπειτα ραγδαία εξάπλωση των μονοθεϊσμών, ο άνθρωπος δεν ήθελε ή/και δεν μπορούσε να νιώθει μόνος στο σύμπαν. Το ενδιαφέρον για το εν λόγω ζήτημα δεν έχει κοπάσει ούτε και στη σύγχρονη εποχή της εξαπλωνόμενης –κυρίως στον δυτικό κόσμο– αθεΐας. Απεναντίας, το ζήτημα της (μη) ύπαρξης ανώτερων, υπερβατικών όντων φαίνεται να αφορά καμιά φορά περισσότερο τον άθεο, τον άθρησκο, τον άπιστο, τον αγνωστικιστή, όπως εν πάση περιπτώσει ονομάσουμε τον αμφισβητία ή αρνητή του θεϊσμού.

Του Νίκου Ξένιου

«Αλλ' ότε δη Τροίην ίξον ποταμώ τε ρέοντε,
ήχι ροάς Σιμόεις συμβάλλετον ηδέ Σκάμανδρος,
ένθ'ίππους έστησε θεά λευκώλενος Ήρη
λύσασ'εξ οχέων, περί δ'ηέρα πουλύν έχευεν.
Τοίσιν δ'αμβροσίην Σιμόεις ανέτειλε νέμεσθαι»[1]

Του Γιώργου Λαμπράκου

«Στα σαράντα χρόνια που διδάσκω κλασική φιλολογία, δεν έχω συναντήσει καλύτερο φοιτητή». Κάπως έτσι περιέγραφε ο Φρίντριχ Ριτσλ, καθηγητής του Φρίντριχ Νίτσε στο πανεπιστήμιο της Λειψίας, τη νεαρή διάνοια που του έλαχε να διδάξει. Κατόπιν πρότασης του Ριτσλ, ο Νίτσε διορίζεται καθηγητής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας προτού κλείσει τα 25 του χρόνια και προτού καν ολοκληρώσει το διδακτορικό του. Από εκείνη περίπου την εποχή και μέχρι λίγο μετά την έκδοση της Γέννησης της τραγωδίας (1872) χρονολογούνται οι εκτενείς και βαθυστόχαστες σημειώσεις του υπό τον τίτλο Η φιλοσοφία στα χρόνια της αρχαιοελληνικής τραγωδίας.

Του Γιώργου Λαμπράκου

Η ανθρώπινη εικόνα για τον κόσμο έχει αλλάξει πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Η κοσμολογία των πολιτισμών, ο λόγος τους για τον κόσμο, έχει αποτυπώσει διάφορες εικόνες για την προέλευσή του (κοσμογονία) και για τη θέση του ανθρώπου σε αυτόν. Όλες αυτές οι κοσμοεικόνες, από την εποχή των πρώτων πολιτισμών που χρησιμοποίησαν τη γραφή, συγκλίνουν ωστόσο σε μία βασική και δεσπόζουσα, που διατηρήθηκε μέχρι και πριν από μερικούς αιώνες: ο συνολικός κόσμος, Γη και σύμπαν, είναι κλειστός και ενωμένος, η Γη βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος και γύρω από αυτήν περιστρέφονται οι πλανήτες και οι αστέρες, ενώ υφίστανται θεϊκές, ανώτερες δυνάμεις που επηρεάζουν την κίνηση των ουρανίων σωμάτων (αστρονομία) και μέσω αυτών τη ζωή των ανθρώπων (αστρολογία), σε μια αντιστοιχία μεγάκοσμου και μικρόκοσμου.

«Δεν είμαστε τίποτε άλλο από ό,τι λέχθηκε […] όποιος έχει πεποιθήσεις είναι ηλίθιος» Μισέλ Φουκώ

Του Γιώργου Βέη

Της Νέλλης Βουτσινά

Για το βιβλίο του Henry David Thoreau «Περιπλανήσεις - Φιλοσοφικοί στοχασμοί»
(μτφρ: Βασίλης Αθανασιάδης, εκδ. Κέδρος 2013)

Του Νίκου Ξένιου

Του Παναγιώτη Γούτα

Ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, είναι, μαζί με τον Μιχάλη Κατσαρό και τον Μίλτο Σαχτούρη, από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις ποιητών στη σκιά. Ποιητών δηλαδή που, για διάφορους λόγους και όχι κατ’ ανάγκη εξ αιτίας κάποιας ανεπάρκειας του συνολικού τους έργου, έρχονται σε δεύτερη μοίρα, στη δεύτερη γραμμή των δημιουργών που χάραξαν ή διαμόρφωσαν, ποιητικά, την εποχή μας.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Ο Νάσος Βαγενάς ανήκει στους διανοητές συγγραφείς που συμμετέχουν δημιουργικά στον διάλογο ανάμεσα στην επιστήμη και στην τέχνη (του λόγου, αλλά όχι μόνον), λειτουργώντας ως αποτελεσματικός παράγων του ακαδημαϊκού χώρου, ενώ παράλληλα ανταποκρίνεται με συνέπεια στις προσωπικές «υποχρεώσεις» του απέναντι στη ροή του γενικού πολιτισμικού και επομένως πολιτικού χρόνου.

Του Γ. Ν. Περαντωνάκη

Ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί όσους συζητάνε για τη λογοτεχνία είναι αν αυτή αποτελεί έναν κώδικα που αποδίδει την εξωκειμενική πραγματικότητα ή ένα κλειστό σύμπαν που αναφέρεται μόνο στον εαυτό-του. Με άλλα λόγια, ένα μυθιστόρημα λ.χ. παραπέμπει στον κόσμο έξω από αυτό, τον αντανακλά, τον μιμείται; Ή, αντίθετα, είναι μια περίκλειστη κατασκευή που δεν αφορά σε τίποτα έξω από αυτήν;

Ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου επί σειρά πολλών ετών διασταυρώνει πολλαπλώς με συνέπεια, με υψηλή αισθητική, με ευρηματικότητα και με συνδυαστική ικανότητα τις διαδρομές του μέσα από τις περιοχές της δημιουργικής γραφής, τόσο στο πεδίο της ποίησης όσο και στο πεδίο της πεζογραφίας, καθώς και μέσα από την παραπληρωματική περιοχή της δημιουργικής κριτικής.

Της Άλκηστις Σουλογιάννη

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Αυτή την εποχή διαβάζω ό,τι υπάρχει στις γλώσσες στις οποίες έχω πρόσβαση σχετικά με το σταλινικό φαινόμενο. Έχουν περάσει τριάντα χρόνια από τότε που σπούδαζα «σοβιετολογία» – στα πλαίσια της μελέτης του Ψυχρού Πολέμου.

Του Σωτήρη Βανδώρου

«Η βαθμιαία και αθόρυβη ανάδειξη της Ελλάδας σε τόπο καταγωγής του πολιτισμού, που στο σύγχρονο κόσμο ενσαρκώνει η Ευρώπη, και σε καθρέφτη στον οποίο η Ευρώπη διακρίνει το δικό της πρόσωπο είναι έργο του 18ου αιώνα και έργο που δεν ανήκει προνομιακά σε καμιά “εθνική παράδοση”».

Του Γ. Ν. Περαντωνάκη

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες στον υπόλοιπο κόσμο και μέχρι πολύ πρόσφατα στην Ελλάδα, το σώμα εκλαμβανόταν μόνο ως βιολογική υπόσταση και συνδυαζόταν με τη φυσική πλευρά του ανθρώπου.

Του Νίκου Ξένιου

Στην Αινειάδα του Βιργιλίου[1] η λύπη του πατέρα στη θέα του σκοτωμένου του γιου «παγώνει τα ζωτικά του υγρά»[2], καθιερώνοντας ένα στερεότυπο «απάθειας» στην εκδήλωση της τεράστιας, απροσμέτρητης θλίψης. Λύπης ανάλογης με το βαθύτατο συναίσθημα απώλειας του Μontaigne μπροστά στον χαμό του αγαπημένου του φίλου Étienne de la Boetie: εκλεκτικής νηφαλιότητας, ιδεαλιστικής σύλληψης που προσιδιάζει στο μεταφυσικό ρίγος, σχεδόν συνώνυμης με την vanitas mundi και τη Μελαγχολία.

Η έννοια της «κατασκευής» απασχολεί τελευταία όλο και περισσότερο τους έλληνες θεωρητικούς, καθώς με την επίδραση των μεταδομιστικών κριτικών αντιλήψεων συνειδητοποιούν ότι η λογοτεχνία είναι μια δημιουργία που εκτός από τα κείμενα πλάθει νοοτροπίες και συμμετέχει σε μια μεγάλη πολιτισμική ζύμωση.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη