logaras

Του Αργύρη Αρχάκη

Όταν πήρα στα χέρια μου το Πολύ πριν, λίγο μετά… του Κώστα Λογαρά, το φυλλομέτρησα και διάβασα διαγωνίως 2-3 από τις επιφυλλίδες του ώστε γρήγορα να κατατάξω τον ίδιο και το βιβλίο του. Τις επόμενες μέρες συνειδητοποίησα ότι το βιβλίο είχε καταλάβει τα μικρά διαστήματα του ελεύθερου χρόνου μου. Οι επιφυλλίδες του Λογαρά, κείμενα μικρά και δυναμικά, μου επέβαλαν το ρυθμό τους και επιβλήθηκαν στην αναγνωστική μου καθημερινότητα.

Όλες οι συγκεντρωμένες επιφυλλίδες του θέτουν περίπου το ίδιο εναγώνιο ερώτημα: την αναζήτηση ενός πλαισίου αξιών που θα συγκροτεί τον βίο μας, προσωπικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, πολιτικό, ιδιαίτερα τώρα στα χρόνια της κρίσης. Το ζητούμενο είναι κοινό, αλλά οι αφετηρίες και οι διαδρομές που ακολουθούν τα μικροκείμενα του Λογαρά είναι πολύ διαφορετικές και πολύ συναρπαστικές. Και αυτό, νομίζω, κρατάει σε εγρήγορση τον αναγνώστη: το πώς ο λογοτέχνης και δοκιμιογράφος θα φτάσει στο τέρμα των 70 κειμενικών διαδρομών που χάραξε. Τα ερεθίσματα της γραφής του ποικίλα. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις αλλοδαπές γυναίκες του σπιτιού μας, τον ποδοσφαιριστή Ζιντάν, τους δημόσιους υπαλλήλους, τις τηλεπερσόνες, τους δασκάλους και τους μαθητές, τους πολιτικούς και τους αρχιερείς. Όλες αυτές οι ετερόκλητες και απροσδόκητες αφορμές της κοινής μας καθημερινότητας αποτελούν το πεδίο για να ψάξει ο διεισδυτικός συγγραφέας απαντήσεις στο ερώτημά του «πώς να συν-αγωνιστούμε τώρα όλοι μαζί;» (σ. 169).

Ο Κώστας Λογαράς φαίνεται να γνωρίζει καλά ότι ο προσδιορισμός ενός αξιακού πλαισίου δεν είναι εύκολη διαδικασία. Τα κείμενά του συζητούν προοπτικές, διερευνούν προτάσεις, πασχίζουν να οριοθετήσουν, αλλά όχι με απόλυτες κρίσεις. Φροντίζει να χωρέσουν στα κείμενά του οι γενικές διαπιστώσεις, αλλά και οι εξαιρέσεις, οι περιπτώσεις αλλά και οι υποπεριπτώσεις. Αποφεύγει τις εύκολες γενικεύσεις. Δεν ξεχνά τη λεπτομέρεια και την απόκλιση. Η γραφή του πολλές φορές είναι συναισθηματική, φορτισμένη, έχει θυμό, καταγγέλλει, αλλά δεν τσουβαλιάζει, δεν ισοπεδώνει.

Ο Κώστας Λογαράς φαίνεται επίσης να γνωρίζει καλά ότι αυτό που ψάχνει, δεν θα το βρει κάπου καθαρό και με σαφήνεια διατυπωμένο, ούτε και βέβαια επιχειρεί ο ίδιος να το διατυπώσει «ξεκάθαρα». Όσοι προσπαθούν να καθαρίσουν το μολυσμένο διαπλεκόμενο νεοελληνικό τοπίο επιβάλλοντας καθαρά, ορθολογικά, διαφανή πλαίσια κατηγοριοποιήσεων, κριτηρίων και κανόνων μάλλον έχουν ανιστόρητες, αν όχι μιαρές προθέσεις. Ή, όπως λέει ένα σύνθημα από παιδιά «αλλούταιρα» (όπως ίσως θα τα χαρακτήριζε ο ίδιος) «οι πιο καθαροί πολιτισμοί βρίσκονται στα πιο βρώμικα μυαλά».

Αλλά ας αφήσουμε την πολύ υποψιασμένη γραφή του Λογαρά ενδεικτικά να αποκαλύψει την μη καθαρή διάσταση των νεοελληνικών πραγμάτων μέσα από την οποία θα πρέπει να αναδυθεί και να αναδειχθεί ένα ανθρώπινο, δηλαδή μη καθαρό, αξιακό πλαίσιο.

Αίσθηση του μέτρου, άρνηση της υπερβολής

Ας ξεκινήσουμε διαβάζοντας ένα νεοελληνικό πολιτισμικό προσδιορισμό που προτείνει σε σαφή αντιπαράθεση με τα κυρίαρχα δυτικά νοήματα. Λέει: «Η λιτότητα για την οποία κάνω λόγο, δεν έχει σχέση με τον καταναγκασμό των αγορών ούτε με τους ενοχικούς κανόνες του προτεσταντικού βορρά. Σχετίζεται απόλυτα με την αίσθηση του μέτρου, με την άρνηση της υπερβολής. Ούτε το πάθος μειώνει της ζωής ούτε την έντασή της. Ίσα-ίσα, συνυφαίνεται με την γενναιοδωρία και τον πλούτο της ψυχής» (σ. 162). Προσέξτε την ανάδειξη των αναμείξεων, των διαπλοκών του μέτρου με το πάθος, της υλικής λιτότητας με τον ψυχικό πλούτο.

Και προχωρούμε σε προσδιορισμούς υπαρξιακής νεοελληνικής αυτογνωσίας, όπου επίσης αναδεικνύει την μη καθαρή συνύπαρξη των αντιθέτων. Λέει: «Άλλοτε βαθιά ανθρώπινοι κι άλλοτε ιδιοτελείς, διολισθαίνουμε με εκπληκτική ταχύτητα απ’ το φιλότιμο στον καιροσκοπισμό κι από την έγνοια για τους άλλους στον ολέθριο ατομικισμό» (σ. 137). Κι αυτή η ακατανόητη και ακατάτακτη για τους δυτικούς ψυχοσύνθεσή-μας μας οδηγεί σε μια εξίσου ακατανόητη σχέση με τον πολιτικό μας κόσμο που, όπως λέει, «μας έλκει και μας απωθεί μαζί. Που τον αποστρεφόμαστε κι ωστόσο μας εκφράζει απόλυτα. Τον απεχθανόμαστε και τον κατανοούμε πλήρως, γιατί είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας. Απ’ το οποίο θα θέλαμε πολύ, μα δύσκολα μπορούμε να ξεφύγουμε» (σ. 135).

Ανεξάρτητα από το βαθμό με τον οποίο συμφωνεί κανείς με τις αξιακές κρίσεις του Λογαρά, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει τον μόχθο και το ήθος της υποψιασμένης και επεξεργασμένης γραφής του. Μια γραφή που, κουβαλώντας βιώματα και μνήμες, καταφέρνει να αναδείξει κριτικά τον πλούτο των νεοελληνικών πραγμάτων στην προβληματική, για τους προτεστάντες καθαρολόγους κηδεμόνες μας, συνύπαρξη και διαπλοκή των αντιθέτων.

*Ο Αργύρης Αρχάκης είναι Αν. Καθηγητής Γλωσσολογίας Φιλολογικό Τμήμα Παν/μίου Πατρών

 

logaras_exofylloΠολύ πριν, λίγο μετά
Κώστας Λογαράς
Εκδόσεις Το Δόντι, 2013
Τιμή: € 10,00, σελ. 180

 

 

 

 

 

ΑΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΟΓΑΡΑ 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

Για το δοκίμιο του Βασίλη Ν. Μίχου «Ευρώπη restart» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Ιωάννης Αγραφιώτης

Ανέκαθεν η Ευρώπη είχε το διπλό ρόλο τόσο του ταγού όσο και του ισορροπιστή της υφηλίου. Πάντα πρωτοπόρος στην ανάπτυξη τεχνολογίας, στη γέννηση ιδ...

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

Για το αυτιοβιογραφικό βιβλίο του Τάσου Θεοφίλου «Η φυλακή» (εκδ. Αντίποδες), μια «μαρτυρία που είναι γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη ενώ παράλληλα θα έπρεπε να λειτουργεί και ως καμπανάκι εγρήγορσης της οργανωμένης πολιτείας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ