logaras

Του Αργύρη Αρχάκη

Όταν πήρα στα χέρια μου το Πολύ πριν, λίγο μετά… του Κώστα Λογαρά, το φυλλομέτρησα και διάβασα διαγωνίως 2-3 από τις επιφυλλίδες του ώστε γρήγορα να κατατάξω τον ίδιο και το βιβλίο του. Τις επόμενες μέρες συνειδητοποίησα ότι το βιβλίο είχε καταλάβει τα μικρά διαστήματα του ελεύθερου χρόνου μου. Οι επιφυλλίδες του Λογαρά, κείμενα μικρά και δυναμικά, μου επέβαλαν το ρυθμό τους και επιβλήθηκαν στην αναγνωστική μου καθημερινότητα.

Όλες οι συγκεντρωμένες επιφυλλίδες του θέτουν περίπου το ίδιο εναγώνιο ερώτημα: την αναζήτηση ενός πλαισίου αξιών που θα συγκροτεί τον βίο μας, προσωπικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, πολιτικό, ιδιαίτερα τώρα στα χρόνια της κρίσης. Το ζητούμενο είναι κοινό, αλλά οι αφετηρίες και οι διαδρομές που ακολουθούν τα μικροκείμενα του Λογαρά είναι πολύ διαφορετικές και πολύ συναρπαστικές. Και αυτό, νομίζω, κρατάει σε εγρήγορση τον αναγνώστη: το πώς ο λογοτέχνης και δοκιμιογράφος θα φτάσει στο τέρμα των 70 κειμενικών διαδρομών που χάραξε. Τα ερεθίσματα της γραφής του ποικίλα. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις αλλοδαπές γυναίκες του σπιτιού μας, τον ποδοσφαιριστή Ζιντάν, τους δημόσιους υπαλλήλους, τις τηλεπερσόνες, τους δασκάλους και τους μαθητές, τους πολιτικούς και τους αρχιερείς. Όλες αυτές οι ετερόκλητες και απροσδόκητες αφορμές της κοινής μας καθημερινότητας αποτελούν το πεδίο για να ψάξει ο διεισδυτικός συγγραφέας απαντήσεις στο ερώτημά του «πώς να συν-αγωνιστούμε τώρα όλοι μαζί;» (σ. 169).

Ο Κώστας Λογαράς φαίνεται να γνωρίζει καλά ότι ο προσδιορισμός ενός αξιακού πλαισίου δεν είναι εύκολη διαδικασία. Τα κείμενά του συζητούν προοπτικές, διερευνούν προτάσεις, πασχίζουν να οριοθετήσουν, αλλά όχι με απόλυτες κρίσεις. Φροντίζει να χωρέσουν στα κείμενά του οι γενικές διαπιστώσεις, αλλά και οι εξαιρέσεις, οι περιπτώσεις αλλά και οι υποπεριπτώσεις. Αποφεύγει τις εύκολες γενικεύσεις. Δεν ξεχνά τη λεπτομέρεια και την απόκλιση. Η γραφή του πολλές φορές είναι συναισθηματική, φορτισμένη, έχει θυμό, καταγγέλλει, αλλά δεν τσουβαλιάζει, δεν ισοπεδώνει.

Ο Κώστας Λογαράς φαίνεται επίσης να γνωρίζει καλά ότι αυτό που ψάχνει, δεν θα το βρει κάπου καθαρό και με σαφήνεια διατυπωμένο, ούτε και βέβαια επιχειρεί ο ίδιος να το διατυπώσει «ξεκάθαρα». Όσοι προσπαθούν να καθαρίσουν το μολυσμένο διαπλεκόμενο νεοελληνικό τοπίο επιβάλλοντας καθαρά, ορθολογικά, διαφανή πλαίσια κατηγοριοποιήσεων, κριτηρίων και κανόνων μάλλον έχουν ανιστόρητες, αν όχι μιαρές προθέσεις. Ή, όπως λέει ένα σύνθημα από παιδιά «αλλούταιρα» (όπως ίσως θα τα χαρακτήριζε ο ίδιος) «οι πιο καθαροί πολιτισμοί βρίσκονται στα πιο βρώμικα μυαλά».

Αλλά ας αφήσουμε την πολύ υποψιασμένη γραφή του Λογαρά ενδεικτικά να αποκαλύψει την μη καθαρή διάσταση των νεοελληνικών πραγμάτων μέσα από την οποία θα πρέπει να αναδυθεί και να αναδειχθεί ένα ανθρώπινο, δηλαδή μη καθαρό, αξιακό πλαίσιο.

Αίσθηση του μέτρου, άρνηση της υπερβολής

Ας ξεκινήσουμε διαβάζοντας ένα νεοελληνικό πολιτισμικό προσδιορισμό που προτείνει σε σαφή αντιπαράθεση με τα κυρίαρχα δυτικά νοήματα. Λέει: «Η λιτότητα για την οποία κάνω λόγο, δεν έχει σχέση με τον καταναγκασμό των αγορών ούτε με τους ενοχικούς κανόνες του προτεσταντικού βορρά. Σχετίζεται απόλυτα με την αίσθηση του μέτρου, με την άρνηση της υπερβολής. Ούτε το πάθος μειώνει της ζωής ούτε την έντασή της. Ίσα-ίσα, συνυφαίνεται με την γενναιοδωρία και τον πλούτο της ψυχής» (σ. 162). Προσέξτε την ανάδειξη των αναμείξεων, των διαπλοκών του μέτρου με το πάθος, της υλικής λιτότητας με τον ψυχικό πλούτο.

Και προχωρούμε σε προσδιορισμούς υπαρξιακής νεοελληνικής αυτογνωσίας, όπου επίσης αναδεικνύει την μη καθαρή συνύπαρξη των αντιθέτων. Λέει: «Άλλοτε βαθιά ανθρώπινοι κι άλλοτε ιδιοτελείς, διολισθαίνουμε με εκπληκτική ταχύτητα απ’ το φιλότιμο στον καιροσκοπισμό κι από την έγνοια για τους άλλους στον ολέθριο ατομικισμό» (σ. 137). Κι αυτή η ακατανόητη και ακατάτακτη για τους δυτικούς ψυχοσύνθεσή-μας μας οδηγεί σε μια εξίσου ακατανόητη σχέση με τον πολιτικό μας κόσμο που, όπως λέει, «μας έλκει και μας απωθεί μαζί. Που τον αποστρεφόμαστε κι ωστόσο μας εκφράζει απόλυτα. Τον απεχθανόμαστε και τον κατανοούμε πλήρως, γιατί είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας. Απ’ το οποίο θα θέλαμε πολύ, μα δύσκολα μπορούμε να ξεφύγουμε» (σ. 135).

Ανεξάρτητα από το βαθμό με τον οποίο συμφωνεί κανείς με τις αξιακές κρίσεις του Λογαρά, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει τον μόχθο και το ήθος της υποψιασμένης και επεξεργασμένης γραφής του. Μια γραφή που, κουβαλώντας βιώματα και μνήμες, καταφέρνει να αναδείξει κριτικά τον πλούτο των νεοελληνικών πραγμάτων στην προβληματική, για τους προτεστάντες καθαρολόγους κηδεμόνες μας, συνύπαρξη και διαπλοκή των αντιθέτων.

*Ο Αργύρης Αρχάκης είναι Αν. Καθηγητής Γλωσσολογίας Φιλολογικό Τμήμα Παν/μίου Πατρών

 

logaras_exofylloΠολύ πριν, λίγο μετά
Κώστας Λογαράς
Εκδόσεις Το Δόντι, 2013
Τιμή: € 10,00, σελ. 180

 

 

 

 

 

ΑΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΟΓΑΡΑ 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ