Με αφορμή το τελευταίο θεατρικό έργο του Μάριου Ποντίκα Χλιμίντρισμα (εκδ. Μωβ σκίουρος), ένα κείμενο-αναλυτική αναδρομή στο σύνολο του έργου του. 

Της Καίτης Διαμαντάκου - Αγάθου 

Με το τελευταίο θεατρικό έργο του, ο Μάριος Ποντίκας μας καλεί  –με στεντόρεια και μαζί στενάζουσα– φωνή, σε συνεχείς, απρόβλεπτες και δυναμικές ταλαντώσεις ανάμεσα σε διαφορετικούς πόλους: ανάμεσα στο  φυσικό και το μεταφυσικό,  το μυθικό και το ιστορικό, το τελολογικό και το αιτιοκρατικό, το αρχετυπικό και το διακειμενικό, το λογοτεχνικό και το φιλοσοφικό,  το δραματικό και το μεταδραματικό, για να αναφέρω ορισμένα μόνο από τα δίπολα που διασταυρώνονται στη νοηματική και ειδητική σύσταση της θεατρικής πρότασης του Ποντίκα. Μιας πρότασης, που, από τη μια μεριά, εγκατασπείρει αρκετά, ανάγλυφα ή αμυδρά, ίχνη των εγγεγραμμένων της προθέσεων και, από την άλλη, εξαπολύει πολλά και ζωτικά «χάσματα» και «κενά», απελευθερώνοντας τον αποδέκτη και την ανταπόκρισή του στην παράδοξη και διαθλασμένη θεατρική «πραγματικότητα» και, ως εκ τούτου, αναγκαιώντας την απόλυτη συνέργειά του στη διανοητική και την αισθητική εμπειρία της. Είτε αυτός ο αποδέκτης είναι ο αναγνώστης του εκδομένου «δραματικού κειμένου» (όπως εμείς σήμερα), είτε (θα) είναι ο καλλιτέχνης-δημιουργός και ο θεατής-συνδημιουργός του «σκηνικού κειμένου», το οποίο θα προκύψει μέσα από μια πολυσύνθετη διαδικασία σημειωτικής μεταφοράς και φαινομενολογικής μεταμόρφωσης, που ευχόμαστε να γνωρίσει (σύντομα και κατ’ επανάληψιν) το Χλιμίντρισμα. 

Για το βιβλίο Συνέχεια, αλλαγή και πρόοδος του Martin Kemp (εκδ. Γαβριηλίδης)

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Οι ηγέτες της παγκόσμιας οικονομίας θέτουν ως την πλέον ευεπίφορη λύση στα πλείστα οικονομικοπολιτικά προβλήματα-γεννήματα της κρίσης, τον στόχο της «ανάπτυξης» και τον άρρηκτο (ρητορικό και έμπρακτο) δεσμό της με την υλική πρόοδο. Ανάπτυξη: το ανθεκτικό πολυεργαλείο της καπιταλιστικής προπαγάνδας, μια λέξη-πανάκεια, μια έννοια που έχουμε μάθει να θεωρούμε από θετική έως σωτήρια. Ένα, λοιπόν, το κρατούμενο. 

Του Πάρι Κωνσταντινίδη

Για το δοκίμιο της Μαριανίκης Δορμπαράκη Bernard Marie Koltès - Φαλλός του ήλιου: Ρομπέρτο Τσούκο (εκδ. Poema)

Του Νίκου Ξένιου

"Μετά την δεύτερη προσευχή, θα δεις τον δίσκο του ήλιου να εκδιπλώνεται και θα δεις να κρέμεται απ'αυτόν ο φαλλός, η καταγωγή του ανέμου. Και, αν στρέψεις το πρόσωπό σου στην ανατολή, θα μετακινηθεί κι αυτός, και, αν στρέψεις το πρόσωπό σου στη δύση, θα σε ακολουθήσει".
(Λειτουργία του Μίθρα, όπως την ανέφερε ο Καρλ Γιουνγκ σε συνέντευξή του στο BBC).

Για τη μελέτη Τι είναι αισθητική; του καθηγητή φιλοσοφίας της τέχνης Marc Jimenez (εκδ. Νεφέλη)

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η «Ολυμπία» του Manet δεν αρέσει καθόλου στον Marx. Ο καλλιτέχνης και ο φιλόσοφος πεθαίνουν (την ίδια χρονιά: 1883), μα η γυναίκα που τους χωρίζει ζει ακόμα, τυλιγμένη προστατευτικά στις αισθητικές θεωρίες που υφάνθηκαν για χάρη της. Πώς εξάλλου θα μπορούσε ο θεωρητικός του Κεφαλαίου, που βρίσκει στην αρχαία ελληνική τέχνη την μοναδική εκπληκτική εξαίρεση στη θεωρία του –σύμφωνα με την οποία η υλική και η καλλιτεχνική παραγωγή μιας κοινωνίας λογικά συμβαδίζουν– να προκρίνει ένα έργο σαν την «Ολυμπία» (βλ. κεντρική εικόνα) που «σήμανε το τέλος της ελληνικής παράδοσης» (και του ιταλικού ρομαντισμού); Ο Μαρξ μεγάλωσε αγαπώντας τον Όμηρο, τον Σοφοκλή, τον Πραξιτέλη, τον Ζεύξη και τις τέλειες αναλογίες τους. 

Μια ενδελεχής ανάγνωση στο δοκίμιο του κορυφαίου Γάλλου φωτογράφου Herni Cartier-Bresson Η αποφασιστική στιγμή. 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Βλέπουμε αλλά δεν είμαστε και οι καλύτεροι μαθητές. Είμαστε συλλέκτες, δεν είμαστε σοφοί. Ρέει η όραση, επιτελεστικά συνήθως. Σαρώνει και πότε πότε επιλέγει, στέκεται. Οι στατικές παραδοσιακές εικόνες (η ζωγραφική, η γλυπτική και όλες οι τριγύρω τέχνες) καθοδηγούν την όραση προς την εστίαση. Οι κινούμενες τεχνικές εικόνες (ο κινηματογράφος και η τηλεόραση κυρίως) ενθαρρύνουν την απεστίαση˙ επιταχύνουν την όραση, τόσο που η ζωή, μετά την εμπειρία του οπτικού ντόπινγκ, μοιάζει ακίνητη.

Για τη μελέτη του Walter Pater Η Αναγέννηση (εκδ. Αλεξάνδρεια), ένα μανιφέστο του αισθητισμού.

Του Γιώργου Λαμπράκου

Γράφοντας για τον Μαρσέλ Προυστ σε προηγούμενο κείμενό μας («Αναζητώντας τον έρωτα», Bookpress, 25/9/2014), δεν είχαμε την ευκαιρία να αναφερθούμε στον αισθητισμό, αυτό το σπουδαίο καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα του 19ου αιώνα, το οποίο επηρέασε καθοριστικά την πορεία προς τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, και ασφαλώς τον ίδιο τον Προυστ. Επηρεασμένοι από ιδέες της γερμανικής ιδεαλιστικής φιλοσοφίας και του ρομαντισμού, οι πρωτεργάτες του αισθητισμού, αρχικά κάποιοι Γάλλοι (Γκοτιέ, Μποντλέρ, Φλομπέρ) και στη συνέχεια κάποιοι Άγγλοι (Πέιτερ, Σουίνμπερν, Γουάιλντ) τόνισαν την αυτονομία του έργου τέχνης κυρίως σε σχέση με ηθικές και πολιτικές σκοπιμότητες (το δόγμα «η τέχνη για την τέχνη»), συνεπώς την ολοκληρωτική αφοσίωση του καλλιτέχνη στο ωραίο («η θρησκεία του ωραίου» ως η μόνη πίστη) και κατ’ επέκταση στην αισθητική καλλιέργεια του εαυτού του. Ίνδαλμα έγινε έτσι ο εστέτ, ένας αντικομφορμιστής και συχνά παρακμιακός αισθητής, που πρεσβεύει πως ο κόσμος, όπως έγραφε την ίδια εποχή ο Νίτσε στη Γέννηση της τραγωδίας, «δικαιώνεται μονάχα ως αισθητικό φαινόμενο». 

Στη μελέτη της «Τέχνη και Παγκοσμιοποίηση» η Άντζελα Δημητρακάκη εξετάζει τις διαδρομές της τέχνης με όχημα την πολιτική.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Μια διεξοδική ανάγνωση της μελέτης της ιστορικού τέχνης Δωροθέας Κοντελετζίδου Η ιδέα ως υλικό/Το υλικό ως ιδέα. 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η δεκαετία του 1960 είναι μια εποχή ταραχώδης σε διεθνές επίπεδο. Οι ισχυρές κοινωνικές δονήσεις βρίσκουν το εικαστικό τους ανάλογο στα τελάρα, στα γλυπτά και στις εγκαταστάσεις.

Τι διαφοροποιεί ένα προϊόν από ένα έργο τέχνης; Απαντά ο Άρθουρ Ντάντο στη μελέτη Τι είναι αυτό που το λένε τέχνη.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Γιατί το αντίγραφο ενός διαφημιστικού κιβωτίου απορρυπαντικού μπορεί να συνιστά τέχνη; Ο τεχνοκριτικός και φιλόσοφος Arthur C.Danto απαντά στο ερώτημα, χτίζοντας μια θεωρία που αξιώνει να λειτουργήσει ως λυδία λίθος για την εξακρίβωση της καλλιτεχνικής ταυτότητας έργων τέχνης που δεν «μοιάζουν» με έργα τέχνης.

Ο Νίκος Δαββέτας παρακολουθεί την πορεία της εικαστικής περφόρμερ Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Τόπος) η οποία από το 1960 διαμόρφωσε ένα νέο λεξιλόγιο τέχνης.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η εικαστική performance, τέκνο του ύστερου καπιταλισμού και της ενδότερης ανάγκης των καλλιτεχνών να εκφράσουν τις νέες κοινωνικές μεταμορφώσεις, με την πολιτισμική, φυλετική και έμφυλη ταυτότητά της υπό αέναη διερεύνηση και διεύρυνση, επιχειρεί, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 μέχρι σήμερα, να διαμορφώσει νέα μορφικά λεξιλόγια, τα οποία να είναι σε θέση να αρθρώσουν λόγο, πρωτίστως ακτιβιστικό και παρεμπιπτόντως αισθητικό, με φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Ο Νίκος Δασκαλοθανάσης εξετάζει τις σχολές στην Ιστορία της Τέχνης (Άγρα) και περιγράφει την συγκρότηση του πεδίου της επίστημης της ιστορίας της τέχνης. 

Της Μαρίας Γιαγίαννου

Με τον όρο «Ιστορία της Τέχνης» εννοούμε συνήθως την ιστορία των καλλιτεχνικών ρευμάτων, την καταγραφή της διαδοχής των εικαστικών καλλιτεχνών και του έργου τους σε ένα σχηματικό ιστορικό συνεχές. 

Το βιβλίο του Νίκου Δασκαλοθανάση, καθηγητή στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ, Ιστορία της Τέχνης (εκδ. Άγρα), δεν εξετάζει το έργο των καλλιτεχνικών Σχολών, αλλά των Σχολών Ιστορίας της Τέχνης, στρέφοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την Ιστορία της Τέχνης, τινί τρόπω, στην τέχνη της Ιστορίας ή, ακριβέστερα, στην επιστήμη της Ιστορίας και τις διεργασίες της συγκρότησής της ως ακαδημαϊκού κλάδου.

Τέσσερα κορυφαία έργα του Νορβηγού δραματουργού σε νέα μετάφραση.

Του Νίκου Ξένιου

Ο εικαστικός καλλιτέχνης, συγγραφέας και καθηγητής Ντέιβιντ Μπάτσελορ εξετάζει τη λειτουργία του χρώματος στην τέχνη στο έργο του Χρωμοφοβία (Άγρα). 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η σχέση των καλλιτεχνών με τους θεωρητικούς της τέχνης ήταν πάντοτε μια σχέση εξάρτησης αλλά και απεξάρτησης. Η θεωρία επηρεάζει την πράξη και η πράξη επηρεάζει την θεωρία. Συχνότατα η πράξη προσπαθεί να λειτουργήσει ως θεωρία, δηλαδή η μορφή υψώνει έναν δάκτυλο ιδεολογίας˙ δείχνει και «λέει». Ένας καλλιτέχνης και ένας θεωρητικός επιθυμούν μεν να αλληλεπιδράσουν, αλλά καθένας επιθυμεί κυρίως να δημιουργήσει την δική του επιδραστική σχολή.

Του Γιώργου Π. Πεφάνη

Δεν είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι οι φερόμενοι ως πολέμιοι του θεάτρου καταφεύγουν συχνά στο ίδιο το θέατρο για να ενισχύσουν τα επιχειρήματά τους με την ένταση και την παραστατικότητα που αντλούν από τη δραματική και τη σκηνική τέχνη; Αυτό συνέβη με τον Πλάτωνα των Νόμων, όπου η θεσμοθέτηση της δίκαιης πολιτείας δεν παρομοιάζεται με τίποτε άλλο παρά με «αληθεστάτη τραγωδία» (817b).

Ο διακεκριμένος ιστορικός τέχνης Φράνσις Χάσκελ ανατέμνει Τη δύσκολη γέννηση του βιβλίου τέχνης (ΠΕΚ). 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Τα βιβλία τέχνης δεν χρησίμευαν πάντα ως coffee-table books. Χρειάστηκε μια μακρά και κοπιώδης ιστορική διαδικασία, γεμάτη απογοητεύσεις, περήφανους συλλέκτες, μερακλήδες τυπογράφους, τεχνικές καινοτομίες, επενδύσεις και χρεοκοπίες, για να μπορούμε σήμερα να ακουμπάμε τον καφέ μας δίπλα (ή και πάνω...) στο ιλουστρασιόν εξώφυλλο μιας ανθολογημένης συλλογής αναπαραγωγών του Καραβάτζιο.

Ο μεγάλος Έλληνας του σινεμά*

Του Σωτήρη Βανδώρου

Έκοψε πολλά εισιτήρια, άρεσε στο ευρύ κοινό, η κριτική τoν υποδέχτηκε στην πλειονότητά της με θετικά σχόλια.

Της Τόνιας Μάκρα

Κτήρια ορόσημα της Αθήνας όπως το «Χίλτον» ή το Μέγαρο Μουσικής φέρουν την υπογραφή του ενώ οι πολυκατοικίες που έχτισε τις δεκαετίες του ‘50 και ‘60 «πρωταγωνίστησαν» σαν μοντέρνο και ζηλευτό σκηνικό στις ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες. 

Tης Βίκυς Βασιλάτου

Ο σουρεαλιστής ζωγράφος μου συστήθηκε μέσω της τέχνης του πριν αρκετά χρόνια. Ήταν μια αποκάλυψη για μένα. Κάθε πίνακάς του κι από δεκάδες μηνύματα για να επεξεργαστεί το μυαλό μου. Κάθε κόσμημά του κι από δεκάδες πόθους να τα κάνω δικά μου.

Ο Ιεχωβά πάει στο Χόλιγουντ*

Του Μάνου Στεφανίδη

Η σχέση μας με τις εικόνες και ιδιαίτερα με την κινηματογραφική ποιητική είναι βαθύτατα ερωτική, βαθύτατα υπαρξιακή. Μας χαρακτηρίζει ιδεολογικά, μας διαμορφώνει αισθητικά, μας ταυτοποιεί ως κοινωνικά όντα. Μόνο που ακόμη και στην πιο αισθησιακή εκδοχή της εικόνας, σ' αυτήν δηλαδή που κανείς παραδίδεται συνήθως αμαχητί, ενεδρεύει σχεδόν πάντα, δυσοίωνα αποκαλυπτικός και ανεπαίσθητα εικονοκλαστικός, ο λόγος. Ο λόγος ως οιονεί σάρκα της εικόνας, ως ερμηνεία της. 

Της Άλκηστης Σουλογιάννη