Σαλώμη, με γεύση Σολωμού, Καβάφη και Γκάτσου

Για τη μονόπρακτη τραγωδία του Oscar Wilde, Σαλώμη (μτφρ. Θανάσης Τριαρίδης, Χαρά Σύρου, εκδ. Gutenberg).

Του Κώστα Δρουγαλά

Η Σαλώμη, η μονόπρακτη τραγωδία του Όσκαρ Ουάιλντ, γράφεται το 1891, την ίδια χρονιά που εκδίδεται για πρώτη φορά και το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι. Μπορεί το θεατρικό κείμενο του Ιρλανδού συγγραφέα για τη βιβλική πλανεύτρα Σαλώμη να μην είναι τόσο διάσημο όσο ο Ντόριαν Γκρέι, ωστόσο παραμένει ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του αισθητισμού, όπως επίσης και ένα γραπτό μνημείο του δυτικού πολιτισμού.

Η Σαλώμη εκδόθηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά το 1893, ενώ στα αγγλικά κυκλοφόρησε την επόμενη χρονιά σε μετάφραση του Άλφρεντ Ντάγκλας. Το παρόν βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg συγκροτεί μία τρίγλωσση έκδοση, με το εξώφυλλο και τις εσωτερικές εικόνες να προέρχονται από την πρώτη αγγλική έκδοση της Σαλώμης. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του κειμένου όμως αποτελεί το μεταφραστικό ζήτημα: οι δύο «μεταφραστές» (Χαρά Σύρου - Θανάσης Τριαρίδης) στόχευσαν λιγότερο στην κυριολεκτική απόδοση και περισσότερο στη δημιουργική μεταγραφή του έργου – άλλωστε η τελευταία είναι αυτή που συνιστά την «αναγκαιότητα μιας γλώσσας», όπως σωστά επισημαίνεται στην εισαγωγή του κειμένου. Έτσι στη μονόπρακτη τραγωδία του Ουάιλντ εντάσσονται κομμάτια από την Αποκάλυψη, στίχοι του Σολωμού, του Καβάφη, του Γκάτσου, του Χειμωνά, του Πόε, συναντούμε την αντιστροφική μανιέρα του Μπλέικ, διακρίνουμε την επιθετική καθαρότητα των λόγων του Νίτσε και του Μαλαρμέ, που αποτέλεσε και την κινητήρια δύναμη του συμβολιστικού κινήματος στα τέλη του 19ου αιώνα.

Στη μονόπρακτη τραγωδία του Ουάιλντ εντάσσονται κομμάτια από την Αποκάλυψη, στίχοι του Σολωμού, του Καβάφη, του Γκάτσου, του Χειμωνά, του Πόε, συναντούμε την αντιστροφική μανιέρα του Μπλέικ, διακρίνουμε την επιθετική καθαρότητα των λόγων του Νίτσε και του Μαλαρμέ, που αποτέλεσε και την κινητήρια δύναμη του συμβολιστικού κινήματος στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η ιστορία της βιβλικής Σαλώμης είναι γνωστή σε όλους: η Σαλώμη χορεύει τον χορό των εφτά πέπλων για τον Ηρώδη και ως αντάλλαγμα ζητάει το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι ο Ουάιλντ εμπλούτισε την ιστορία της Σαλώμης εξαιτίας των ελάχιστων στοιχείων που μας παραδίδουν οι ευαγγελιστές Μάρκος και Ματθαίος. Είναι ένα έργο που λαμβάνει υπόψη τόσο τα κινήματα του Συμβολισμού και του Αισθητισμού όσο και το ιστορικό και λογοτεχνικό υπόβαθρο της Σαλώμης· χρωστάει πάρα πολλά στον Φλωμπέρ, στον Μαλαρμέ αλλά και στη ζωγραφική του Μορώ. Όσον αφορά στη γλώσσα, αυτή είναι απλή – αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι ο Ουάιλντ έγραψε το κείμενο στα γαλλικά. Παρ’ όλα αυτά η Σαλώμη μοιάζει με προάγγελο του θεάτρου του παραλόγου. Άλλωστε ο Μπόρχες είχε δίκιο για τον Ιρλανδό συγγραφέα: η ασημαντότητα της τεχνικής του συνηγορεί στο ουσιαστικό του μεγαλείο.

Ο χαρακτήρας της Σαλώμης αποτελεί το κέντρο του λογοτεχνικού σύμπαντος του Ουάιλντ: η δράση, η ένταση, οι συγκρούσεις, όλα λαμβάνουν χώρα γύρω από τη Σαλώμη. Η ουαϊλντική φιγούρα απελευθερώνεται από τα γνώριμα δεσμά της παράδοσης και γίνεται υπερβατική, σύμφωνη πάντα με τα γνωρίσματα του Συμβολισμού. Όλα αυτά κάτω από το φως της Σελήνης, που δίνει διαρκώς την αίσθηση πως το ίδιο το κείμενο του Ουάιλντ αιμορραγεί – και το αίμα του Ιωάννη που αφήνει θαρρείς μια γεύση από σίδερο στο στόμα του αναγνώστη.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι εκπαιδευτικός και βιβλιοκριτικός.

Σαλώμη
Μονόπρακτη τραγωδία με δεκαέξι σχέδια του Όμπρει Μπίρντσλεϊ
Oscar Wilde
Μτφρ. Θανάσης Τριαρίδης, Χαρά Σύρου
Gutenberg 2016
Σελ. 232, τιμή εκδότη €14,00