alt

Για το βιβλίο της Καλλιόπης Εξάρχου «Δημήτρης Δημητριάδης – Το θέατρο του Ανθρωπισμού» (εκδ. Σοκόλη).

Του Θωμά Συμεωνίδη

Για τον Δημήτρη Δημητριάδη δεν χρειάζονται συστάσεις. Ωστόσο, έχουμε ανάγκη από μελέτες πάνω στο έργο και τη σκέψη του. Σε αυτήν την κατεύθυνση εγγράφεται το βιβλίο της Καλλιόπης Εξάρχου, αναπληρώτρια καθηγήτρια θεατρολογίας στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ, με τίτλο Δημήτρης Δημητριάδης – Το θέατρο του Ανθρωπισμού.

Ο στόχος του Δημητριάδη είναι να τεθεί το θέατρο στην υπηρεσία ενός νέου ανθρωπισμού, δηλαδή «την αναζήτηση του ανθρώπου στην ολότητά του, χωρίς αναστολές, όρια ή σχετικότητες».

Η μελέτη της Εξάρχου αντλεί, εκτός από το κατατεθειμένο έργο του Δημητριάδη, και από ανέκδοτα έργα και αδημοσίευτα άρθρα του. Με ευσύνοπτο τρόπο, παρουσιάζεται εισαγωγικά η σύγχρονη θεατρική συνθήκη με βάση καταρχάς μία σειρά αποκλίσεων από τον παραδοσιακό, αριστοτελικό κανόνα και με αναφορά σε σύγχρονους Γάλλους θεωρητικούς του θεάτρου (Jean-Pierre Sarrazac, Catherine Naugrette), αλλά και η συνθήκη της γραφής και της λογοτεχνίας γενικότερα, μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης γαλλικής φιλοσοφίας (Maurice Blanchot, Alain Badiou, αλλά και με πολλούς απόηχους από Jacques Derrida). Στην εισαγωγή επίσης, τίθεται όλο το βασικό πλαίσιο της προβληματικής του Δημητριάδη, μορφοποιημένο μέσα από τις δικές του διατυπώσεις, όπως αυτές έχουν αποτυπωθεί στις συνεντεύξεις του και στα θεωρητικής υφής κείμενά του, με βασικότερο ίσως το Η εμπράγματη φαντασία. Μια πολύπλευρη συνεύρεση (Ίνδικτος, 2007). Η Εξάρχου απομονώνει τα τρία βασικά ερωτήματα του Δημητριάδη: Τι είναι θέατρο; Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου σήμερα; Τι θεάται ο θεατρικός συγγραφέας; Και στα τρία, το επίκεντρο γύρω από το οποίο δομούνται οι απαντήσεις είναι η «σκηνική μεταφορά της ανθρώπινης φύσης σε όλο το εύρος της». Αυτή η προσέγγιση, θα μπορούσε να ενταχθεί σε αυτό που αντιλαμβάνεται ο θεατρικός συγγραφέας (και σκηνοθέτης, θεωρητικός, ποιητής, σεναριογράφος) Edward Bond ως «έσχατο σκοπό του θεάτρου», που είναι «να δημιουργεί την ανθρώπινη εικόνα». Αντίστοιχα, ο στόχος του Δημητριάδη είναι να τεθεί το θέατρο στην υπηρεσία ενός νέου ανθρωπισμού, δηλαδή «την αναζήτηση του ανθρώπου στην ολότητά του, χωρίς αναστολές, όρια ή σχετικότητες».

Στην διερεύνηση αυτής της έννοιας του ανθρωπισμού, μέσα από δύο διαφορετικές οπτικές, είναι που δομεί τη μελέτη της η Εξάρχου. Η πρώτη οπτική είναι θεωρητική, η δεύτερη δραματουργική-σκηνική. Στην πρώτη αφιερώνονται οι δύο πρώτες ενότητες του βιβλίου. Στη δεύτερη αφιερώνεται η τρίτη και τελευταία ενότητα.

Στην πρώτη ενότητα η Εξάρχου αναφέρεται στις συντεταγμένες του ανθρωπισμού που υποστηρίζει ο Δημητριάδης: το ανθρώπινο (ο κατακερματισμός και η ανασύστασή του), το θεϊκό (η καλλιτεχνική και ποιητική πλευρά του ανθρώπου), το τραγικό (η αστοχία της ανθρωπινότητας στον άνθρωπο, αλλά και η αποδοχή της), η κάθαρση (ο αναστοχασμός και η συνειδητοποίηση του σκιώδους της ανθρώπινης υπόστασης).

Η σύζευξη ανάμεσα σε πάσχων λόγο και πάσχον σώμα είναι ο δραματουργικός άξονας γύρω από τον οποίο ορίζεται το θέατρο του Δημητριάδη: το σώμα ως φορέας του πόνου σε όλες του τις εκδοχές.

Στη δεύτερη ενότητα, η έμφαση μετατοπίζεται στα υλικά του ανθρωπισμού, τα οποία είναι δύο, σύμφωνα με την Εξάρχου: ο πόνος και ο πόθος. Και στις δύο περιπτώσεις, η αναφορά στο σώμα είναι προφανής. Το σώμα συνδέεται με τον λόγο και ο πόνος του σώματος αναγνωρίζεται συμμετρικά ως πάθηση του λόγου. Η σύζευξη ανάμεσα σε πάσχων λόγο και πάσχον σώμα είναι ο δραματουργικός άξονας γύρω από τον οποίο ορίζεται το θέατρο του Δημητριάδη: το σώμα ως φορέας του πόνου σε όλες του τις εκδοχές. Ο πόνος ως όχημα για να προσεγγιστεί το αδιερεύνητο της ανθρώπινης φύσης. Ο πόθος, ως η σχέση του προσώπου με την άγνωστη πλευρά του, ως η έλλειψη του ανθρώπου από τον άνθρωπο σε όλες τις εκδοχές της.

Στην τρίτη και τελευταία ενότητα η Εξάρχου εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους η δραματουργική φόρμα τίθεται στην υπηρεσία του ανθρωπισμού. Η δραματουργική φόρμα ορίζεται στην περίπτωση του Δημητριάδη ως «ένα νέο σύμπαν, όπου ο άνθρωπος και ό,τι καθορίζει τη ζωή του μετατρέπονται σε σκηνική τέχνη». Οι βασικές τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιεί ο Δημητριάδης για να δώσει υπόσταση στη δραματουργική του φόρμα είναι τρεις: η αγωνία των λέξεων (οι λέξεις που είναι πάντα σε έλλειψη, εκκρεμότητα ή και καθυστέρηση), η αντιστροφή ή συνέχιση του μύθου (η νέα ζωή που επιφυλάσσει ο συγγραφέας στους μυθικούς ήρωες), η αφηγηματική φόρμα (βασικός προσανατολισμός της είναι η θεατρικότητα η οποία καθιστά το αόρατο ορατό, το πνευματικό ένσαρκο, απτό).

Η μελέτη της Εξάρχου είναι μία σημαντική συνεισφορά στην κατανόηση του έργου του Δημήτρη Δημητριάδη και γενικότερα των μετατοπίσεων στη θεωρία και την πράξη του θεάτρου. Οι πηγές, ο υπομνηματισμός και η βιβλιογραφία στο τέλος πείθουν όχι μόνο για την αρτιότητα της μελέτης, αλλά και για τη χρησιμότητά της. Το βιβλίο καλύπτει όλο το φάσμα της σύγχρονης θεωρίας του θεάτρου, τις διασταυρώσεις με τη σύγχρονη φιλοσοφία, τις διασυνδέσεις ανάμεσα στο ηθικό, το πολιτικό και το αισθητικό. Το κυριότερο όμως είναι ότι το βασικό φίλτρο ανάγνωσης είναι αυτό που ορίζεται τελικά από τη θεωρία και τη δραματουργία του Δημητριάδη. Παρά το γεγονός ότι το βιβλίο κινητοποιεί μία σειρά από έννοιες, σε μία γραφή μεγάλης πυκνότητας, οι εξηγήσεις και η ανάλυση της Εξάρχου καθιστούν προσιτή τη μελέτη της και από ένα αναγνωστικό κοινό το οποίο δεν είναι απαραίτητα εξοικειωμένο με τη θεωρία του θεάτρου και το ίδιο το θέατρο του Δημητριάδη.

* Ο ΘΩΜΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.

altΔημήτρης Δημητριάδης
Το θέατρο του ανθρωπισμού
Καλλιόπη Εξάρχου
Σοκόλη 2016
Σελ. 96, τιμή εκδότη €12,70

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΕΞΑΡΧΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

Για τη μελέτη του του Χάρολντ Μπλουμ [Harold Bloom] «Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» (απόδοση: Άρης Μπερλής, Θέμελης Γλυνάτσης, απόδοση-εισαγωγή-σχόλια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Λένε ότι ο υ...

«Χτισμένα και Άχτιστα: Τρία μελετήματα για την αρχιτεκτονική και την σπουδή της» του Τάση Παπαϊωάννου (κριτική)

«Χτισμένα και Άχτιστα: Τρία μελετήματα για την αρχιτεκτονική και την σπουδή της» του Τάση Παπαϊωάννου (κριτική)

Για τη συλλογή τριών τόμων του Τάση Παπαϊωάννου «Χτισμένα και Άχτιστα: Τρία μελετήματα για την αρχιτεκτονική και την σπουδή της» (εκδ. Ίνδικτος). Κεντρική εικόνα: © Vidar Nordli-Mathisen (Unsplash).

Γράφει η Δάφνη Σουλογιάννη

...
«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

Για τη μελέτη «Κωμωδίας εγκώμιον - Η σοβαρότητα του γέλιου» του Σάββα Πατσαλίδη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press, για το «παρεξηγημένο ανά τους αιώνες κωμικό στοιχείο».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

To σύγγραμμα του Σάββα Πατσαλίδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ