alt

Για το βιβλίο της Καλλιόπης Εξάρχου «Δημήτρης Δημητριάδης – Το θέατρο του Ανθρωπισμού» (εκδ. Σοκόλη).

Του Θωμά Συμεωνίδη

Για τον Δημήτρη Δημητριάδη δεν χρειάζονται συστάσεις. Ωστόσο, έχουμε ανάγκη από μελέτες πάνω στο έργο και τη σκέψη του. Σε αυτήν την κατεύθυνση εγγράφεται το βιβλίο της Καλλιόπης Εξάρχου, αναπληρώτρια καθηγήτρια θεατρολογίας στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ, με τίτλο Δημήτρης Δημητριάδης – Το θέατρο του Ανθρωπισμού.

Ο στόχος του Δημητριάδη είναι να τεθεί το θέατρο στην υπηρεσία ενός νέου ανθρωπισμού, δηλαδή «την αναζήτηση του ανθρώπου στην ολότητά του, χωρίς αναστολές, όρια ή σχετικότητες».

Η μελέτη της Εξάρχου αντλεί, εκτός από το κατατεθειμένο έργο του Δημητριάδη, και από ανέκδοτα έργα και αδημοσίευτα άρθρα του. Με ευσύνοπτο τρόπο, παρουσιάζεται εισαγωγικά η σύγχρονη θεατρική συνθήκη με βάση καταρχάς μία σειρά αποκλίσεων από τον παραδοσιακό, αριστοτελικό κανόνα και με αναφορά σε σύγχρονους Γάλλους θεωρητικούς του θεάτρου (Jean-Pierre Sarrazac, Catherine Naugrette), αλλά και η συνθήκη της γραφής και της λογοτεχνίας γενικότερα, μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης γαλλικής φιλοσοφίας (Maurice Blanchot, Alain Badiou, αλλά και με πολλούς απόηχους από Jacques Derrida). Στην εισαγωγή επίσης, τίθεται όλο το βασικό πλαίσιο της προβληματικής του Δημητριάδη, μορφοποιημένο μέσα από τις δικές του διατυπώσεις, όπως αυτές έχουν αποτυπωθεί στις συνεντεύξεις του και στα θεωρητικής υφής κείμενά του, με βασικότερο ίσως το Η εμπράγματη φαντασία. Μια πολύπλευρη συνεύρεση (Ίνδικτος, 2007). Η Εξάρχου απομονώνει τα τρία βασικά ερωτήματα του Δημητριάδη: Τι είναι θέατρο; Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου σήμερα; Τι θεάται ο θεατρικός συγγραφέας; Και στα τρία, το επίκεντρο γύρω από το οποίο δομούνται οι απαντήσεις είναι η «σκηνική μεταφορά της ανθρώπινης φύσης σε όλο το εύρος της». Αυτή η προσέγγιση, θα μπορούσε να ενταχθεί σε αυτό που αντιλαμβάνεται ο θεατρικός συγγραφέας (και σκηνοθέτης, θεωρητικός, ποιητής, σεναριογράφος) Edward Bond ως «έσχατο σκοπό του θεάτρου», που είναι «να δημιουργεί την ανθρώπινη εικόνα». Αντίστοιχα, ο στόχος του Δημητριάδη είναι να τεθεί το θέατρο στην υπηρεσία ενός νέου ανθρωπισμού, δηλαδή «την αναζήτηση του ανθρώπου στην ολότητά του, χωρίς αναστολές, όρια ή σχετικότητες».

Στην διερεύνηση αυτής της έννοιας του ανθρωπισμού, μέσα από δύο διαφορετικές οπτικές, είναι που δομεί τη μελέτη της η Εξάρχου. Η πρώτη οπτική είναι θεωρητική, η δεύτερη δραματουργική-σκηνική. Στην πρώτη αφιερώνονται οι δύο πρώτες ενότητες του βιβλίου. Στη δεύτερη αφιερώνεται η τρίτη και τελευταία ενότητα.

Στην πρώτη ενότητα η Εξάρχου αναφέρεται στις συντεταγμένες του ανθρωπισμού που υποστηρίζει ο Δημητριάδης: το ανθρώπινο (ο κατακερματισμός και η ανασύστασή του), το θεϊκό (η καλλιτεχνική και ποιητική πλευρά του ανθρώπου), το τραγικό (η αστοχία της ανθρωπινότητας στον άνθρωπο, αλλά και η αποδοχή της), η κάθαρση (ο αναστοχασμός και η συνειδητοποίηση του σκιώδους της ανθρώπινης υπόστασης).

Η σύζευξη ανάμεσα σε πάσχων λόγο και πάσχον σώμα είναι ο δραματουργικός άξονας γύρω από τον οποίο ορίζεται το θέατρο του Δημητριάδη: το σώμα ως φορέας του πόνου σε όλες του τις εκδοχές.

Στη δεύτερη ενότητα, η έμφαση μετατοπίζεται στα υλικά του ανθρωπισμού, τα οποία είναι δύο, σύμφωνα με την Εξάρχου: ο πόνος και ο πόθος. Και στις δύο περιπτώσεις, η αναφορά στο σώμα είναι προφανής. Το σώμα συνδέεται με τον λόγο και ο πόνος του σώματος αναγνωρίζεται συμμετρικά ως πάθηση του λόγου. Η σύζευξη ανάμεσα σε πάσχων λόγο και πάσχον σώμα είναι ο δραματουργικός άξονας γύρω από τον οποίο ορίζεται το θέατρο του Δημητριάδη: το σώμα ως φορέας του πόνου σε όλες του τις εκδοχές. Ο πόνος ως όχημα για να προσεγγιστεί το αδιερεύνητο της ανθρώπινης φύσης. Ο πόθος, ως η σχέση του προσώπου με την άγνωστη πλευρά του, ως η έλλειψη του ανθρώπου από τον άνθρωπο σε όλες τις εκδοχές της.

Στην τρίτη και τελευταία ενότητα η Εξάρχου εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους η δραματουργική φόρμα τίθεται στην υπηρεσία του ανθρωπισμού. Η δραματουργική φόρμα ορίζεται στην περίπτωση του Δημητριάδη ως «ένα νέο σύμπαν, όπου ο άνθρωπος και ό,τι καθορίζει τη ζωή του μετατρέπονται σε σκηνική τέχνη». Οι βασικές τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιεί ο Δημητριάδης για να δώσει υπόσταση στη δραματουργική του φόρμα είναι τρεις: η αγωνία των λέξεων (οι λέξεις που είναι πάντα σε έλλειψη, εκκρεμότητα ή και καθυστέρηση), η αντιστροφή ή συνέχιση του μύθου (η νέα ζωή που επιφυλάσσει ο συγγραφέας στους μυθικούς ήρωες), η αφηγηματική φόρμα (βασικός προσανατολισμός της είναι η θεατρικότητα η οποία καθιστά το αόρατο ορατό, το πνευματικό ένσαρκο, απτό).

Η μελέτη της Εξάρχου είναι μία σημαντική συνεισφορά στην κατανόηση του έργου του Δημήτρη Δημητριάδη και γενικότερα των μετατοπίσεων στη θεωρία και την πράξη του θεάτρου. Οι πηγές, ο υπομνηματισμός και η βιβλιογραφία στο τέλος πείθουν όχι μόνο για την αρτιότητα της μελέτης, αλλά και για τη χρησιμότητά της. Το βιβλίο καλύπτει όλο το φάσμα της σύγχρονης θεωρίας του θεάτρου, τις διασταυρώσεις με τη σύγχρονη φιλοσοφία, τις διασυνδέσεις ανάμεσα στο ηθικό, το πολιτικό και το αισθητικό. Το κυριότερο όμως είναι ότι το βασικό φίλτρο ανάγνωσης είναι αυτό που ορίζεται τελικά από τη θεωρία και τη δραματουργία του Δημητριάδη. Παρά το γεγονός ότι το βιβλίο κινητοποιεί μία σειρά από έννοιες, σε μία γραφή μεγάλης πυκνότητας, οι εξηγήσεις και η ανάλυση της Εξάρχου καθιστούν προσιτή τη μελέτη της και από ένα αναγνωστικό κοινό το οποίο δεν είναι απαραίτητα εξοικειωμένο με τη θεωρία του θεάτρου και το ίδιο το θέατρο του Δημητριάδη.

* Ο ΘΩΜΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.

altΔημήτρης Δημητριάδης
Το θέατρο του ανθρωπισμού
Καλλιόπη Εξάρχου
Σοκόλη 2016
Σελ. 96, τιμή εκδότη €12,70

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΕΞΑΡΧΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιούι» του Ευγένιου Ο’ Νηλ (κριτική) – έργο για «το θέατρο του μέλλοντος»

«Χιούι» του Ευγένιου Ο’ Νηλ (κριτική) – έργο για «το θέατρο του μέλλοντος»

Για το θεατρικό έργο του Ευγένιου Ο’ Νηλ [Eugene O'Neill] «Χιούι» (μτφρ. Άσπα Τομπούλη, εκδ. Ηριδανός). Κεντρική εικόνα: Ο Jason Robards στο «Χιούι», Λος Άντζελες, 1965.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Ευγένιος Ο’ Νηλ υποστήριζε ότι το έργο του «Χιούι» (H...

«Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα» της Άννας Σταυρακοπούλου (κριτική)

«Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα» της Άννας Σταυρακοπούλου (κριτική)

Για τη μελέτη της Άννας Σταυρακοπούλου «Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα – Έμφυλες οπτικές και μεταφραστικές προσεγγίσεις» (εκδ. Κάπα Εκδοτική).

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

«Να μου κάνουν τη χάρη να μ’αφήσουν ήσυχο με το τι σκέφτομ...

«Θεόδωρος Τερζόπουλος: Ο σκηνοθέτης στο μεταίχμιο - Ανιχνεύοντας το υπερπολιτισμικό θέατρο» του Δημήτρη Τσατσούλη (κριτική)

«Θεόδωρος Τερζόπουλος: Ο σκηνοθέτης στο μεταίχμιο - Ανιχνεύοντας το υπερπολιτισμικό θέατρο» του Δημήτρη Τσατσούλη (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Τσατσούλη «Θεόδωρος Τερζόπουλος: ο σκηνοθέτης στο μεταίχμιο - Ανιχνεύοντας το υπερπολιτισμικό θέατρο» (εκδ. 24 Γράμματα). 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η πρόσφατη παράσταση της αισχύλειας τριλογίας «...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ