fantasmata 2

Για το βιβλίο της Έλσας Μυρογιάννη Τα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη (εκδ. Καλειδοσκόπιο)

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Στην πολυπληθή κατηγορία του βιβλίου γνώσεων και στην υποκατηγορία των βιβλίων που προσφέρουν τις γνώσεις με λογοτεχνίζουσα μορφή ανήκουν Τα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη της Έλσας Μυρογιάννη, γραμμένα με ιδιαίτερο σεβασμό στο έργο και στη ζωή του καλλιτέχνη. Στο εξαιρετικό αυτό βιβλίο η συγγραφέας μας αφηγείται τη ζωή του διάσημου γλύπτη Θόδωρου Παπαγιάννη, ξεκινώντας από τα παιδικά του χρόνια. Παρακολουθεί τη ζωή του, τις εμπειρίες του, τις ευαισθησίες του, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη στα «Φαντάσματα», έργα που κατασκεύασε ο γλύπτης, Καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, από τα αποκαΐδια που βρήκε στο Πολυτεχνείο μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1991 κατά τη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων. 

 Η συμπερίληψη στην αφήγηση του κειμένου διαμαρτυρίας του Παπαγιάννη προσδίδει στο βιβλίο το στοιχείο του ντοκουμέντου, μεγιστοποιώντας την αληθοφάνεια της αφήγησης.

Η Έλσα Μυρογιάννη αναδεικνύει τον πόνο και τους στοχασμούς που γεννήθηκαν στην ψυχή του καλλιτέχνη από την καταστροφή αυτή, καταστροφή όχι μόνο του πολιτισμικού μας παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος. Η συμπερίληψη στην αφήγηση του κειμένου διαμαρτυρίας του Παπαγιάννη προσδίδει στο βιβλίο το στοιχείο του ντοκουμέντου, μεγιστοποιώντας την αληθοφάνεια της αφήγησης. Θεωρώ ότι το κείμενο αυτό του Θ. Παπαγιάννη θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των σχολείων για να ευαισθητοποιούνται οι νέοι για τα σύγχρονα ιστορικοπολιτικά γεγονότα και να προβληματίζονται, απολαμβάνοντας συνάμα την καθαρότητα του λόγου και τη λογοτεχνικότητα του κειμένου του γλύπτη. Τα «φαντάσματα που τρομοκρατούν τα όνειρά [τ]ου και αγριεύουν τον ύπνο [τ]ου» γίνονται ως έργα τέχνης «σύμβολα παρακμής ενός κόσμου που αλληλοσπαράσσεται και μιας πατρίδας που μοιάζει να μην έχει κανένα μέλλον». Τα λόγια του Παπαγιάννη πικρά αλλά και προφητικά είναι δυστυχώς τόσο επίκαιρα σήμερα.

Papayiannis3aΗ συγγραφέας, ξεδιπλώνοντας τη ζωή του καλλιτέχνη, αποκαλύπτει μικρά μυστικά της ζωής του, εμπνεύσεις της τέχνης του από την ιδιαίτερη πατρίδα του, θέματα που τον απασχολούν, κυρίως όμως ανασυνθέτει τις σκέψεις και εκθέτει τους προβληματισμούς του και για την ερμηνεία των «φαντασμάτων» του. «Δεν ξέρω από πόσο μακριά μου έρχονται οι μορφές αυτές. Δεν ξέρω να πω τι ακριβώς εκφράζουν, αν είναι θεοί ή δαίμονες, αν είναι μυθικές μορφές ή ήρωες της ιστορίας, λαϊκοί αγωνιστές ή πνευματικοί άνθρωποι, εθνικοί ευεργέτες ή διδάσκαλοι του γένους, φαντάσματα του νου ή εφιάλτες. Πιθανόν να είναι κάτι από όλα αυτά», μας εξομολογείται. Το πολύτιμο φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από το αρχείο του Θόδωρου Παπαγιάννη αποτυπώνει με τρόπο ανάγλυφο τα έργα του καλλιτέχνη και συνιστά το κυρίως κείμενο, που ο λόγος της Έλσας Μυρογιάννη σχολιάζει, ζωντανεύει και καθιστά οικείο στον αναγνώστη.

Η πορεία των φαντασμάτων από την πρώτη τους μορφή των τοτέμ, που ο γλύπτης τοποθέτησε μπροστά στο Πολυτεχνείο, εξελίσσεται σε σειρά από ανδρικές και γυναικείες μορφές καμωμένες και από άλλα υλικά που ανέσυρε από τον τόπο όπου είχαν πετάξει τα μπάζα από το Πολυτεχνείο και τις «έντυσε» με στοιχεία που παραπέμπουν στην παράδοση μας, αρχαία, βυζαντινή-χριστιανική, νεότερη-λαϊκή.

Η γνωριμία με το έργο του γίνεται από τη συγγραφέα με ιδιαίτερη ευαισθησία, με λόγο καίριο και ακριβή, συγχρόνως όμως και τρυφερό. 

Η γνωριμία των μεγάλων παιδιών και νέων αλλά και των ενηλίκων με το έργο του Θόδωρου Παπαγιάννη γίνεται από τη συγγραφέα με ιδιαίτερη ευαισθησία, με λόγο καίριο και ακριβή, συγχρόνως όμως και τρυφερό. Παρά την τριτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει η Μυρογιάννη η αναφορά στην καθημερινότητα του καλλιτέχνη, οι περιγραφές των τόπων όπου έζησε, καθώς και των ανθρώπων που γνώρισε αποδίδονται με λεκτική οικειότητα που παραπέμπει σε αυτοδιηγητικό λόγο, γεγονός που προσδίδει στο κείμενο το στοιχείο της αυθεντικότητας αλλά και της συναισθηματικής εμπλοκής και καθιστά την αφήγηση ιδιαίτερα ελκυστική για τον αναγνώστη. Η ιδιαίτερα φροντισμένη έκδοση των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο συμβάλλει σημαντικά στην ποιοτική ανάδειξη του έργου ενός από τους μεγαλύτερους γλύπτες μας.

* Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι Ομ. Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Myrogianni fantasmataΤα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη
Έλσας Μυρογιάννη
Εκδ. Καλειδοσκόπιο 2016
Σελ. 56, τιμή εκδότη: €11,89

politeia link

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΣΑΣ ΜΥΡΟΓΙΑΝΝΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τρία βιβλία στη διαπασών: Σπρίνγκστιν, Γκρολ κι ένα... μουσικό κόμικ

Τρία βιβλία στη διαπασών: Σπρίνγκστιν, Γκρολ κι ένα... μουσικό κόμικ

Δύο αυτοβιογραφίες σπουδαίων μουσικών –Μπρους Σπρίνγκστιν και Ντέιβ Γκρολ– και ένα βιβλίο με απίθανες trivia ιστορίες απ' όλο το φάσμα της ιστορίας της σύγχρονης μουσικής. Διαβάζονται δυνατά!

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

«Χιούι» του Ευγένιου Ο’ Νηλ (κριτική) – έργο για «το θέατρο του μέλλοντος»

«Χιούι» του Ευγένιου Ο’ Νηλ (κριτική) – έργο για «το θέατρο του μέλλοντος»

Για το θεατρικό έργο του Ευγένιου Ο’ Νηλ [Eugene O'Neill] «Χιούι» (μτφρ. Άσπα Τομπούλη, εκδ. Ηριδανός). Κεντρική εικόνα: Ο Jason Robards στο «Χιούι», Λος Άντζελες, 1965.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Ευγένιος Ο’ Νηλ υποστήριζε ότι το έργο του «Χιούι» (H...

«Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα» της Άννας Σταυρακοπούλου (κριτική)

«Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα» της Άννας Σταυρακοπούλου (κριτική)

Για τη μελέτη της Άννας Σταυρακοπούλου «Η πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα – Έμφυλες οπτικές και μεταφραστικές προσεγγίσεις» (εκδ. Κάπα Εκδοτική).

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

«Να μου κάνουν τη χάρη να μ’αφήσουν ήσυχο με το τι σκέφτομ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Ο Γιάννης Λαγουδάκης μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημα «Ένα φιλήσυχος άνδρας – Μια ιστορία από το '22», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας συγγραφέας; Τι το καινο...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2024 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2024 σύμφωνα με τους New York Times

Δέκα βιβλία είναι απόσταγμα της βιβλιοπαραγωγής του 2024 στις ΗΠΑ για τους συντάκτες του Book Review της εφημερίδας New York Times. Πρόκειται για πέντε λογοτεχνικά βιβλία και πέντε μη μυθοπλαστικά. Στην κεντρική εικόνα, ο Kaveh Akbar, το βιβλίο του οποίου κυκλοφορεί στα ελληνικά. 

Επιμέλεια: Boo...

«Βίος και Πολιτεία»: Η Σμαράγδα Αλεξανδρή («Η γεωγραφία είναι πολύ κουλ») έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Η Σμαράγδα Αλεξανδρή («Η γεωγραφία είναι πολύ κουλ») έρχεται στο Υπόγειο

Στο 58ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με την Σμαράγδα Αλεξανδρή, δημιουργό της Σελίδας και των βιβλίων «Η Γεωγραφία είναι πολύ κουλ» (εκδ. Διόπτρα). Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 5 Δεκεμβ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ