canada680

Για το μυθιστόρημα-ποταμός του Richard Ford «Καναδάς» (μτφρ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Η εφηβεία είναι εφαλτήριο, μεταίχμιο, κατώφλι. Ξέρουμε πόσο ανεξίτηλα είναι όσα ζούμε στην εφηβεία. Και ξέρουμε πόσο έχει απασχολήσει η εφηβεία σχεδόν όλους τους μεγάλους συγγραφείς. Συνήθως, ο έφηβος είναι έξαλλος, είναι άθυρμα —συναρπαστικό μεν, άθυρμα δε— ορμών και παρορμήσεων, ανεξέλεγκτων διαθέσεων, αναπάντεχων συγκινήσεων, εξεγερμένος διαρκώς, με αιτία ή άνευ, πολέμιος κάθε γκριζαρισμένου κρόταφου, κάθε γκριζαρισμένης νουθεσίας, ένας σπασμωδικός αντάρτης.

Στον Καναδά, ένα μεγάλο σε έκταση και σε σύλληψη μυθιστόρημα, ο Richard Ford καταπιάνεται με την εφηβεία, ανατρέποντας σχεδόν όλα όσα έχουμε συνηθίσει να ακούμε και να διαβάζουμε για την εφηβεία.

Στον Καναδά, ένα μεγάλο σε έκταση και σε σύλληψη μυθιστόρημα, ο Richard Ford καταπιάνεται με την εφηβεία, ανατρέποντας σχεδόν όλα όσα έχουμε συνηθίσει να ακούμε και να διαβάζουμε για την εφηβεία. Δύο λέξεις-κλειδιά βρίσκουμε διάσπαρτες, ή μάλλον στρατηγικά τοποθετημένες, στο corpus του βιβλίου: σκάκι και ουρανός.

Μια απονενοημένη ληστεία

Έχουμε να κάνουμε με καμιά δεκαριά εβδομάδες του κρίσιμου έτους 1960 και με ένα χρονικό άλμα πέντε δεκαετιών για να φτάσουμε στο 2010, στο σήμερα. Έχουμε να κάνουμε με μια περιπέτεια που τινάζει στον αέρα μια οικογένεια, που αφήνει σημάδια βαθιά στα δίδυμα παιδιά ενός αντρόγυνου, το οποίο, κυριευμένο από τον πανικό μιας απειλημένης ευμάρειας αποφασίζει να διαπράξει ληστεία τραπέζης — ένα απονενοημένο, στα όρια του γελοίου, του κωμικοτραγικού, εγχείρημα.

Αλλά όλα είναι απονενοημένα σ᾽ αυτό το μυθιστόρημα. Όλα όσα κάνουν οι "μεγάλοι". Ο Richard Ford βγάζει το καπέλο και κλείνει το μάτι στον λεγόμενο συγγραφέα των συγγραφέων, τον Henry James και στο περίφημο μυθιστόρημά του What Maisie Knew. Οι "μεγάλοι" είτε είναι γελοίοι, τραγικά γελοίοι, στον Καναδά, είτε αποτυχημένοι, είτε και τα δύο. Πρόκειται για υπάρξεις που παραπαίουν, ακόμα κι όταν είναι σίγουρες για ό,τι κάνουν. Φτάνουν στο έγκλημα, στη ληστεία, στο φόνο, όχι από έξη ή από προδιάθεση, ή έστω από κάποια αντικοινωνική ή εκδικητική μανία, αλλά από λάθος εκτίμηση των καταστάσεων, λάθος υπολογισμούς, λάθος timing. Ακόμα και η προϊστορία του εκάστοτε εγκλήματος, της ληστείας και του διπλού φονικού, είναι μια παρεξήγηση κι ένα πλέγμα λαθών.

Ζευγάρι κατά λάθος

Ο Μπεβ και η σύζυγός του, η Νίβα, είναι λάθος ζεύγος. Συναντήθηκαν από λάθος, παντρεύτηκαν από λάθος, έκαναν παιδιά (δίδυμα, την Μπέρνερ και τον Ντελ) από λάθος, έμειναν μαζί από λάθος, όλα τους τα επαγγελματικά σχέδια μιαίνονταν από σωρεία λαθών, διέπραξαν λάθος ληστεία σε λάθος τράπεζα με λάθος τρόπο, και φρόντισαν, όταν αντιμετώπισαν τη σύλληψη και την καταδίκη, για το μέλλον των παιδιών τους με λάθος τρόπο: τα ανέθεσαν σε λάθος άνθρωπο, σε μια νοσοκόμα που έχει τον λάθος αδελφό στο λάθος μέρος.

Μέσα από το σκάκι, ο Ντελ οργανώνει τα σκόρπια συμβάντα σε μία σύνθεση, τακτοποιεί τις ανάκατες δυνάμεις, μαθαίνει να αξιολογεί τι είναι πρωτεύον και τι δευτερεύον.

Ο Άρθουρ Ρέμλινγκερ, είναι ο αδελφός της νοσοκόμας, ο οποίος αναλαμβάνει τον μικρό Ντελ Πάρσονς. Τον βάζει και δουλεύει. Τον νουθετεί ενίοτε. Του λέει ιστορίες. Η Μπέρνερ, η δίδυμη αδελφή, στο μεταξύ την έχει κοπανήσει, έχει χαθεί στο χάος της Αμερικής των sixties. Ο Ντελ, στον Καναδά και στη δούλεψη του εκκεντρικού τυχοδιώκτη Ρέμλινγκερ, κοιτάζει και ακούει και καταγράφει ενδομύχως τα πάντα: αντικείμενα, μορφασμούς, χροιά των φωνών, ένταση των βλεμμάτων, ποιότητες των χρωμάτων, όλα καταγράφονται. Το σκάκι τον συνοδεύει παντού, όχι ιδεοληπτικά όπως, φέρ᾽ ειπείν, σ᾽ εκείνον τον ήρωα του Στέφαν Τσβάιχ στη Σκακιστική Νουβέλα ή στον Λούζιν της Άμυνας του Ναμπόκοφ, αλλά σαν αποκούμπι και όργανον (με την αριστοτελική έννοια). Μέσα από το σκάκι, ο Ντελ οργανώνει τα σκόρπια συμβάντα σε μία σύνθεση, τακτοποιεί τις ανάκατες δυνάμεις, μαθαίνει να αξιολογεί τι είναι πρωτεύον και τι δευτερεύον.  Και μέσα από τις συνεχείς περιγραφές του ουρανού, μέσα από τις αδιάκοπες ρεαλιστικές, αλλά πάντα ποιητικές, μνείες στην ανοιχτότητα και στην απλωσιά που προσφέρει η θέα του ουρανού, ο Ντελ δείχνει/δηλώνει ότι μ᾽ όλες τις αναποδιές και τις κακουχίες, αποφάσισε να βλέπει συστηματικά το ποτήρι μισογεμάτο και να προχωρεί στη ζωή μέσα από την ψύχραιμη προσπάθεια και την έλλογη αποτίμηση.

Δεν είναι καλλιτέχνης ο αφηγητής, ο Ντελ, στον Καναδά. Ένας εκπαιδευτικός είναι, που αποφασίζει, στα εξήντα πέντε του, να μιλήσει για όσα συνέβησαν στα δεκαπέντε του. Παλεύει, και καταφέρνει, χάρη στη γενναιοδωρία του Richard Ford, που έπλασε έναν τέτοιο βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα, να συνθέσει τα κομμάτια που αλλιώς θα παρέμεναν ανεξέλεγκτα, ασύνθετα, εκκρεμή, τρελά. Παλεύει, και καταφέρνει, να αντλήσει σημασίες και νοήματα. Παλεύει, και καταφέρνει, να μείνει στη φωτεινή μεριά των πραγμάτων παρά το βεβαρημένο απόθεμα της ληστείας, της αυτοκτονίας, της διασάλευσης, της παράνοιας, και του φόνου —  και είναι άμεσος μάρτυρας σε όλα αυτά. Τον σώζει η σκακιστική μεθοδικότητα, η ψύχραιμη ενατένιση, η διάθεση να κατανοήσει —  και, συνεπώς, να υπερβεί και να προχωρήσει.

Διευθέτηση ανόμοιων πραγμάτων

richard-ford
    Ο Richard Ford
 

Ιδού τι συναντάμε στις αρχικές σελίδες του μυθιστορἠματος: «Χρόνια αργότερα, στο πανεπιστήμιο, διάβασα ότι ο σπουδαίος κριτικός Ράσκιν έγραψε κάποτε ότι η σύνθεση είναι η διευθέτηση ανόμοιων πραγμάτων. Πράγμα που σημαίνει ότι ο δημιουργός έχει την ευθύνη να καθορίσει τι είναι ισάξιο με τι, τι έχει μεγαλύτερη σημασία και τι μπορεί να αφεθεί στην άκρη, καθώς η ζωή καλπάζει προς τα εμπρός». (σ. 35).

Και αφού μεσολαβήσουν τόσα και τόσα —μεταξύ άλλων πολλές και αριστοτεχνικές αφηγήσεις για την καθημερινή ζωἠ του μέσου Αμερικανού στη μεταπολεμική εποχή—, αφού μεσολαβήσουν πεντακόσιες και βάλε σελίδες υψηλής και, ας το επαναλάβω, βαθύτατα ανθρώπινης και πεισματικά προσηλωμένης στον άνθρωπο, μυθιστοριογραφίας (που την τιμά με τον καλύτερο τρόπο η αξιέπαινη μεταφραστική δεινότητα του συγγραφέα Θωμά Σκάσση), ιδού τι συναντάμε στο τέλος του Καναδά: «Κι αυτό που ξέρω είναι ότι έχεις περισσότερες πιθανότητες στη ζωή —να επιβιώσεις —, αν αντέχεις τις απώλειες, αν καταφέρνεις να μη σε κάνουν κυνικό και αν υποτάσσεσαι, με τον τρόπο που τον εννοούσε ο Ράσκιν, αν δεν χάνεις το μέτρο, αν συνθέτεις τα ανόμοια πράγματα σε ένα όλο που περισώζει το καλό, όσο κι αν το καλό δεν βρίσκεται, ομολογουμένως, εύκολα. Προσπαθούμε, όπως είπε και η αδελφή μου. Προσπαθούμε. Όλοι μας. Προσπαθούμε». (σ. 553). 

ΥΓ1. Γεωγράφοι, πολιτικοί, σκακιστές, συγγραφείς, σταρ, ληστές, μουσουργοί και άλλες προσωπικότητες ενισχύουν, οργανικά, τα λεγόμενα του Ντελ και την αφηγηματική αρτιότητα που διέπει τον Καναδά: Τζων Φιτζέραλντ Κέννεντυ, Λούις & Κλαρκ, Ρόυ Ρότζερς, Μιχαήλ Ταλ, Αλεξάντερ Αλιέχιν, Πατρίς Λουμπούμπα, Λένιν, Κάρυλ Τσέσμαν, Σταντάλ, Φλωμπερ, Τζούλιους & Έθελ Ρόζενμπεργκ, Χίτλερ, Βάγκνερ, Έλβις Πρίσλει, Στάλιν, Ντεμπυσύ, Μπόνυ Πάρκερ & Κλάυντ Μπάροου.

ΥΓ2. Κάτι τρέχει με την αιμομιξία! Ύστερα από τον Αόρατο (2009) του Paul Auster, και ο Καναδάς (2012) θίγει το ζήτημα. Από ψηλά εκεί πάνω, ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ μειδιά κρατώντας στα χέρια του την πρώτη έκδοση της Ada, του 1969!

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΚαναδάς
Richard Ford
Μτφρ. Θωμάς Σκάσσης
Εκδ. Πατάκη 2014
Σελ. 560, τιμή εκδότη € 19,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD FORD

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ