alt

Για τα βιβλία του Σταύρου Γρόσδου «Εικόνα και δημιουργική γραφή – Έργα ζωγραφικής, εικόνες της λογοτεχνίας, κόμικς, φωτογραφίες» (Εκδόσεις Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας) και «Κινηματογράφος και δημιουργική γραφή – Μαθήματα κινηματογραφικού γραμματισμού» (εκδ. Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης – Πυξίδα της Πόλης).

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Η δημιουργική γραφή (creative writing) είναι προφανώς μια δημιουργική διαδικασία. Ο όρος σχετίζεται κατά κύριο λόγο με τα λογοτεχνικά γένη, αλλά στην ευρεία του έννοια αναφέρεται στην ανάπτυξη συγγραφικών δεξιοτήτων που βρίσκουν καθημερινή εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα (π.χ. στη συγγραφή μικρών κειμένων, ημερολογίων, επιστολών, μηνυμάτων, λεζάντων κ.ά.), αλλά και εκτός αυτής (θεατρικά έργα, δοκίμια, σενάρια κ.ά.). Η δημιουργική γραφή μπορεί επίσης να λειτουργήσει ενισχυτικά προς την κατεύθυνση της φιλαναγνωσίας.

Το κύμα των δράσεων δημιουργικής γραφής που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια από εξωπανεπιστημιακούς φορείς και άτομα, για παιδιά αλλά κυρίως για ενήλικες, προκαλεί σύγχυση, τόσο ως προς τον όρο όσο και, κυρίως, ως προς τον καθορισμό των ορίων του.

Η δημιουργική γραφή στην Ελλάδα έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να διδάσκεται με διάφορες μορφές στα καλλιτεχνικά σχολεία, σε πιλοτικά εκπαιδευτικά προγράμματα, στο παρελθόν στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και σε συναφείς επιμορφώσεις. Ως αντικείμενο επιστημονικής έρευνας διδάσκεται, από το 2008, στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Δημιουργικής Γραφής του Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και στη δομή της Δια Βίου Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθώς και σε μαθήματα του προπτυχιακού και μεταπτυχιακού προγράμματος των παιδαγωγικών τμημάτων του. Επίσης, έχουν εκπονηθεί σχετικές μεταπτυχιακές εργασίες και στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Παιδικό Βιβλίο και Παιδαγωγικό Υλικό» του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Σε κάθε περίπτωση, το κύμα των δράσεων δημιουργικής γραφής που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια από εξωπανεπιστημιακούς φορείς και άτομα, για παιδιά αλλά κυρίως για ενήλικες, προκαλεί σύγχυση, τόσο ως προς τον όρο όσο και, κυρίως, ως προς τον καθορισμό των ορίων του.

Το συγκεκριμένα βιβλία του Θεσσαλονικιού Σταύρου Γρόσδου, ενός εκπαιδευτικού-συγγραφέα με μεγάλη θητεία στο αντικείμενο, έχουν στέρεη και σύγχρονη θεωρητική βάση, καθώς αναφέρονται σε πολλές συναφείς και ευδιάκριτες έννοιες, προτείνοντας ποικίλες προσεγγίσεις. Αναδεικνύουν δε τον ρόλο της «ακίνητης» εικόνας των εικαστικών έργων και της «κινούμενης» του κινηματογράφου στη διδακτική πράξη και τη σχέση τους με τη δημιουργική γραφή. Επιπλέον, περιέχουν κατατοπιστικά κεφάλαια με θεωρητικές αναφορές, πολύμορφες διδακτικές δράσεις καθώς και προτάσεις για πρακτικές ασκήσεις.

Είναι από εκείνα τα βιβλία τα οποία, καλύπτοντας κενά, βοηθούν αποτελεσματικά τους εκπαιδευτικούς –αλλά και κάθε ενήλικο– όχι μόνον να τα χρησιμοποιήσουν για να εμπλέξουν τα παιδιά σε μια μαθησιακού τύπου δημιουργική διαδικασία, αλλά κυρίως να τα αξιοποιήσουν οι ίδιοι για την περαιτέρω επιμόρφωσή τους. Είναι βέβαιο ότι θα βαδίσουν σε θέματα εν πολλοίς άγνωστα, που θα τους ανοίξουν δρόμους για ευφάνταστες, απλές, παιγνιώδεις δράσεις στη διδακτική και διαμεσολαβητική-εμψυχωτική τους δράση και κατ’ επέκταση στη ζωή τους. Συνάμα, κινητοποιούν διαδικασίες, εμπλουτίζοντας τη σχολική πραγματικότητα, κατάλληλα δε χρησιμοποιούμενα μπορούν να μπολιάσουν διαθεματικά μαθήματα όπως η γλώσσα, η ιστορία, τα εικαστικά, το θέατρο.

Το κεντρικό θέμα του πρώτου βιβλίου, η εικόνα, σηματοδοτεί πράξεις δημιουργικής γραφής μέσα από σημαντικά κεφάλαια της ανθρώπινης δράσης, όπως είναι η ζωγραφική, η λογοτεχνία, τα κόμικς και η φωτογραφία.

Το κεντρικό θέμα του πρώτου βιβλίου, η εικόνα, σηματοδοτεί πράξεις δημιουργικής γραφής μέσα από σημαντικά κεφάλαια της ανθρώπινης δράσης, όπως είναι η ζωγραφική, η λογοτεχνία, τα κόμικς και η φωτογραφία. Τα παιδιά –αλλά και οι μεγάλοι– επινοούν, παράγουν και οργανώνουν ιδέες, τις οποίες μεταστοιχειώνουν σε συγγραφική πράξη. Σε αυτά πρωταγωνιστεί ένας κόσμος πολύβουος, στον καμβά, στο βιβλίο, στα καρέ, στον φακό, σε μια χρωματική πανδαισία που ολοένα αλλάζει και η οποία μπορεί να ανατραπεί προκαλώντας το παιδί να συναισθανθεί, να συζητήσει, να συνθέσει και να χαρεί. Επιπλέον, το καλεί να αποτυπώσει τις σκέψεις του στο χαρτί χωρίς άγχος, βοηθώντας το να ανακαλύψει ότι κάθε κείμενό του είναι ως έναν βαθμό πρωτογενές και αποτελεί βάση για το επόμενο. Και αυτή είναι μια πίστη που είναι βέβαιο ότι εγκαθίσταται στη συνείδηση του μαθητή και της μαθήτριας.

Μέσα από διάφορες τεχνοτροπίες και τρόπους αφήγησης επηρεασμένους από καλλιτεχνικά ρεύματα όπως ο ρεαλισμός, ο ιμπρεσιονισμός, ο εξπρεσιονισμός, ο κυβισμός, ο κονστρουκτιβισμός, ο υπερρεαλισμός, ο μαγικός ρεαλισμός, τα θέματα που αναδύονται είναι οι γιορτές, η μουσική, η μαγεία, η παράδοση, το αρχιτεκτονικό περιβάλλον, η ζωγραφική, τα επαγγέλματα, η έκφραση συναισθημάτων, η παιδική ζωή, η συμβίωση, η διαφορετικότητα, ο πόλεμος και η ειρήνη, η προσφυγιά κ.ά.

Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι ήρωες του βιβλίου είναι τα παιδιά με τους δημιουργούς και τα πρόσωπα των εικόνων. Φαντάζει σαν μια λέσχη τέχνης και δημιουργικής γραφής μέσα σε μια γοητευτικά πολύχρωμη κοινότητα αναγνωστών. «Πρωταγωνιστούν» μεταξύ άλλων, «μαζί» με τα εκάστοτε παιδιά-δημιουργούς, ο Βαν Γκογκ, ο Πικάσο, ο Μιρό, ο Καντίνσκι, ο Σαμαράς, η Μαντουβάλου, ο Μπουλώτης με Το κορίτσι που κρύφτηκε σε ένα πορτοκάλι, η Βαρελλά, η Μητακίδου και η Τρέσσου με τη Μαίρη Πινέζα τους, ο Μακ Κι με τον Έλμερ του, ο Πιμπαρέ με τον Φεγγαροσκεπαστή του, αλλά και οι Γκοσινί και Ουντερζό με τους Γαλάτες τους, ο Χάλσμαν, η Λάγκε, ο Μπένσον, ο Νιούμαν, σε τοπία φύσης, αστικού περιβάλλοντος, εσωτερικού σπιτιών, διαστήματος κ.ά. Οι δραστηριότητες που προτείνονται –και δεν είναι μόνον οι 351 (!), είναι και αυτές των διδασκαλιών που περιέχει το βιβλίο– προσκαλούν τα παιδιά να ζωγραφίσουν, να προσεγγίσουν εικονογραφημένα βιβλία, να συνομιλήσουν με κόμικς, να φωτογραφίσουν μικρές και μεγάλες εστίες αφήγησης, με απώτερο στόχο το δημιουργικό γράψιμο – και όλα αυτά παίζοντας.

Πέρα από την ανάλυση της σχέση της έβδομης τέχνης με τη δημιουργική γραφή, εξετάζονται θέματα όπως η σχέση της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου, οι ομοιότητες και οι διαφορές των δύο μορφών αφήγησης, η ψηφιακή αφήγηση και οι μορφές της, οι όψεις του κινηματογραφικού γραμματισμού.

Το θέμα του δεύτερου βιβλίου, όπως προαναφέρθηκε, σχετίζεται με τον κινηματογράφο, μια τέχνη με την οποία το σχολείο δεν έχει ακόμα ασχοληθεί παιδαγωγικά. Η μόνη κατά κάποιον τρόπο σχετική δράση που πραγματοποιείται σε αρκετά σχολεία είναι η δημιουργία ταινιών μικρού μήκους με τη χρήση υπολογιστή. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, πέρα από την ανάλυση της σχέση της έβδομης τέχνης με τη δημιουργική γραφή, εξετάζονται θέματα όπως η σχέση της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου, οι ομοιότητες και οι διαφορές των δύο μορφών αφήγησης, η ψηφιακή αφήγηση και οι μορφές της, οι όψεις του κινηματογραφικού γραμματισμού αλλά και αναδεικνύεται το παιδί όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης ως κριτικός και δημιουργός κειμένων, σεναρίων και ολοκληρωμένων έργων. Ο συγγραφέας έχει υπόψη του την πλούσια σε σχέση με τα παραπάνω θέματα βιβλιογραφία και η υπάρχουσα γνώση μεταφέρεται με έναν διεισδυτικά κριτικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη της και τον χώρο της εκπαίδευσης.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τέσσερα μαθήματα κινηματογραφικού γραμματισμού που παραθέτει ο συγγραφέας μέσα από γνωστές ταινίες, όπως είναι η ταινία μικρού μήκους The Black Hole, οι ταινίες Mary Poppins και Le Ballon Rouge κι επίσης οι ταινίες του βωβού κινηματογράφου The Circus, City Lights, Modern Times, The Battleship Potemkin και The Artist. Την κάθε ταινία ακολουθούν δραστηριότητες δημιουργικής γραφής που προσφέρουν ποικίλα ερεθίσματα, καλλιεργώντας δυνητικά τις δεξιότητες για γραφή κειμένων, σεναρίων και άλλων ειδών λόγου. Επίσης, στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται κατάλογος ταινιών animation.

Συμπερασματικά: πρόκειται για δύο βιβλία τα οποία συμβάλλουν αποτελεσματικά στην καλλιέργεια της δημιουργικής γραφής μέσα από την ουσιαστική παιδεία της εικόνας –με όλες της τις μορφές– και της τέχνης του κινηματογράφου. Είναι βιβλία που επιφυλάσσουν κι ένα άλλο προσόν για τους ενήλικες, εκπαιδευτικούς, γονείς, φοιτητές και φοιτήτριες, εμψυχωτές και εμψυχώτριες: διαβάζονται κι ως πολυαφηγήματα με μια ακολουθία γεγονότων, με ήρωες και ηρωίδες που κινούνται και μιλάνε. Δηλαδή, ως αφηγήσεις όπου οι ιδιόμορφοι αφηγητές και αφηγήτριες (εικαστικοί καλλιτέχνες και πρόσωπα των έργων, σκηνοθέτες και ηθοποιοί) «διδάσκουν» έμμεσα τα παιδιά και τους ενήλικες με ποιον τρόπο θα κινήσουν τους ήρωες και τις ηρωίδες τους, ενώ οι εκατοντάδες δραστηριότητές τους «περιέχουν» το σκηνικό, τη δράση και την πλοκή, σε μια ατμόσφαιρα ελεύθερης δράσης. Είναι σαν ταξίδια δίχως τέλος. Μια «ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου», όπως θα έλεγε ο Εμπειρίκος, σε μια διαδικασία εκδρομής, της αναγνωστικής, εικαστικής και κινηματογραφικής ανταπόκρισης και της πολυποίκιλης συγγραφικής πράξης.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Τελευταίο βιβλίο του, η μελέτη «Το παιδικό βιβλίο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία» (εκδ. Παπαδόπουλος).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία © Andre Kertesz, 1962. Φωτογραφία-αφήγηση. Ένα έγκλημα διαπράχθηκε εχθές το βράδυ στο παγκάκι. Πώς θα το περιγράψει ο εικονιζόμενος αστυνομικός; Πώς θα το περιγράψουν οι αυτόπτες μάρτυρες που εικονίζονται στο βάθος της εικόνας;


altΕικόνα και δημιουργική γραφή
Έργα ζωγραφικής, εικόνες της λογοτεχνίας, κόμικς, φωτογραφίες
Σταύρος Γρόσδος
Εκδόσεις Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας 2017
Σελ. 380, τιμή εκδότη €30,00

alt

 

 

altΚινηματογράφος και δημιουργική γραφή
Μαθήματα κινηματογραφικού γραμματισμού
Σταύρος Γρόσδος
Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης – Πυξίδα της Πόλης 2018
Σελ. 196, τιμή εκδότη €16,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΡΟΣΔΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

Για τη μελέτη «Κωμωδίας εγκώμιον - Η σοβαρότητα του γέλιου» του Σάββα Πατσαλίδη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press, για το «παρεξηγημένο ανά τους αιώνες κωμικό στοιχείο».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

To σύγγραμμα του Σάββα Πατσαλίδη ...

«Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου – Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά (κριτική)

«Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου – Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά (κριτική)

Για το θεατρικό δοκίμιο «Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου, Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University studio press. 

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Ο μακάβριος χορός» του Στίβεν Κινγκ (κριτική) – «Λοιπόν, γιατί μάς αρέσει να τρομάζουμε;»

«Ο μακάβριος χορός» του Στίβεν Κινγκ (κριτική) – «Λοιπόν, γιατί μάς αρέσει να τρομάζουμε;»

Για τη μελέτη του Στίβεν Κινγκ [Stephen King] «Ο μακάβριος χορός – Η ανατομία του τρόμου» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Κλειδάριθμος).

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τον Κινγκ τον καλύτερο/μεγαλύτερο/σπουδαιότερο κλπ. εν ζωή συ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ