faidra mirren

Για το θεατρικό έργο του Ρακίνα «Φαίδρα» (μτφρ. Στρατής Πασχάλης, εκδ. Σοκόλη).

Του Νεκτάριου-Γεώργιου Κωνσταντινίδη

Το αριστούργημα του γαλλικού κλασικού θεάτρου απασχολεί τον σπουδαίο Έλληνα ποιητή και μεταφραστή Στρατή Πασχάλη από το φθινόπωρο του ’87. Η πρώτη μετάφραση της Φαίδρας του Ρακίνα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1990 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Λίγα χρόνια αργότερα, μια βελτιωμένη εκδοχή τής μετάφρασης παρουσιάστηκε από τη σειρά «Θέατρο» του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Η νέα εκδοχή που προτείνουν τώρα οι εκδόσεις Σοκόλη αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη αυτού του κορυφαίου έργου. Στο επίμετρο του βιβλίου, ο αναγνώστης θα βρει εκτός από το χρονολόγιο με τη ζωή και το έργο του Γάλλου δραματουργού, το δοκίμιο του Ρόλαν Μπαρτ για τη Φαίδρα.

Η νέα εκδοχή που προτείνουν τώρα οι εκδόσεις Σοκόλη αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη αυτού του κορυφαίου έργου. Στο επίμετρο του βιβλίου, ο αναγνώστης θα βρει εκτός από το χρονολόγιο με τη ζωή και το έργο του Γάλλου δραματουργού, το δοκίμιο του Ρόλαν Μπαρτ για τη Φαίδρα, που συμπεριλαμβάνεται στη μελέτη Γύρω από τον Ρακίνα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η μετάφραση του Στρατή Πασχάλη έχει δοκιμαστεί στη σκηνή τη θεατρική περίοδο 1992-1993, στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Χουβαρδάς στο «Θέατρο του Νότου» με την Όλια Λαζαρίδου στον ρόλο της Φαίδρας. 

Ο μύθος της Φαίδρας έχει μακρινή καταγωγή. Ας θυμίσουμε επιγραμματικά ότι η Φαίδρα του Σενέκα αποτελεί διακείμενο του ευριπίδειου Ιππόλυτου και αιώνες αργότερα γίνεται ο πυρήνας του διακειμένου της τραγωδίας του Ρακίνα. Ο τελευταίος παρουσιάζει έναν αρκετά εκλεπτυσμένο θεατρικό λόγο που ταιριάζει στην κοινωνιολογική και ανθρωπολογική φιλοσοφία του αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ’. Στην τραγωδία, που γράφτηκε το 1677, υπεισέρχεται το στοιχείο της χριστιανικής ηθικής του Ιανσενισμού, με τον οποίο γαλουχήθηκε ο δραματουργός. Έτσι, η τραγωδία αυτή ως διακείμενο καταστρέφει παγανιστικές δοξασίες και αρχαία τυπικά και ανοίγεται σε καινούργιες διακειμενικές προϋποθέσεις και προοπτικές. Ο Ρακίνας ευθυγραμμίζεται απόλυτα με τον Ευριπίδη, ενώ η κοινωνία του 5ου αιώνα π.Χ. φαίνεται να εμπνέει έντονα και να επί-παράγει, κατά παράδοξο διαχρονικό τρόπο, το ιδιάζον σύστημα του κλασικού 17ου αιώνα στη Γαλλία. Ο θεατρικός λόγος του Ρακίνα εμφανίζεται επεξεργασμένος, ακολουθώντας τους κανόνες της υψηλής γαλλικής κοινωνίας. Για παράδειγμα, η αγανάκτηση του Ιππολύτου μοιάζει περισσότερο με έκπληξη και ενέχει τη φιλοσοφία των σαλονιών και τους καλούς τρόπους των Βερσαλλιών. Ο ήρωας συμπεριφέρεται, θα λέγαμε, όπως ακριβώς ο «honnête homme» της εποχής.

Ο Στρατής Πασχάλης κατορθώνει να επικοινωνήσει τις έννοιες και το κωδικοποιημένο σύστημα του λόγου του Ρακίνα με το «εδώ και τώρα» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας καθιστώντας το έργο οικείο και «έτοιμο» για νέες σκηνικές αναγνώσεις.

Στην αναθεωρημένη μετάφραση της Φαίδρας, ο ποιητής Στρατής Πασχάλης χειρίζεται με δεξιοτεχνία τον αλεξανδρινό δωδεκασύλλαβο κάνοντας τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε ο λόγος να διατηρήσει τη ρυθμική του εκφορά λειτουργώντας ευεργετικά ως προς το νόημα και τη σημασία των λέξεων. Το ηχόχρωμα έχει τεράστια σημασία για τον μεταφραστή, ο οποίος έχει «ζυγίσει» με ακρίβεια τις επιλογές του προκειμένου να αναδειχθεί η ποιητικότητα του κειμένου που θα αναγνωστεί/εκφωνηθεί/παρασταθεί χωρίς να «ξενίζει» τον αναγνώστη/ακροατή/θεατή του 21ου αιώνα. Ο Στρατής Πασχάλης κατορθώνει να επικοινωνήσει τις έννοιες και το κωδικοποιημένο σύστημα του λόγου του Ρακίνα με το «εδώ και τώρα» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας καθιστώντας το έργο οικείο και «έτοιμο» για νέες σκηνικές αναγνώσεις. Το μετάφρασμα ανάγεται έτσι σε θεαματική κατασκευή καθώς και «μουσική» παρτιτούρα, που καλείται να καθοδηγήσει τον ηθοποιό και τον ρόλο μέσα από την «προφορικότητα» σε συνάρτηση με τη θεατρικότητα και με τη θεαματικότητα.

Εν κατακλείδει, μια εξαιρετική έκδοση, χρηστική και πολύτιμη για τους φοιτητές της γαλλικής φιλολογίας, της θεατρολογίας, τους μελετητές των κλασικών γραμμάτων, τους θεωρητικούς επιστήμονες, τους σκηνοθέτες και τους ηθοποιούς αλλά και κάθε θεατρόφιλο αναγνώστη.

* Ο ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κριτικός και μεταφραστής θεάτρου.

 Στην κεντρική εικόνα η Helen Mirren, από την παράσταση Φαίδρα του Ρακίνα, η οποία παρουσιάστηκε το 2009 στο National Theater. 


altΦαίδρα
Ρακίνας
Μτφρ. Στρατής Πασχάλης
Σοκόλη 2017
Σελ. 112, τιμή εκδότη €12,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RACINE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αντωνακάκη, Μπίρης, Παρπαϊρης: Ποιητική των κτιρίων και του χώρου - Τρία βιβλία για την αρχιτεκτονική

Αντωνακάκη, Μπίρης, Παρπαϊρης: Ποιητική των κτιρίων και του χώρου - Τρία βιβλία για την αρχιτεκτονική

Τέσσερις νέες εκδόσεις για την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα: Σουζάνα Αντωνακάκη «Αρχιτεκτονική ποιητική»,  (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης), «Τάσος Μπίρης: Πενήντα χρόνια σημάδια στο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι», (εκδ. Καπόν), Απόστολος Παρπαϊρης «Ο τουρισμός ως “χορηγός” της πολιτιστικής κληρονομιάς» ...

«Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο» της Δήμητρας Δήμου (κριτική)

«Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο» της Δήμητρας Δήμου (κριτική)

Για τη μελέτη της Δήμητρας Δήμου «Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο – Ανάδειξη παραδειγμάτων κατηγορικής προσταγής σε σύγχρονες κινηματογραφικές αναπαραστάσεις» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Το βιβλίο της Δήμητρας Δήμου επικε...

«Ένα κουκλόσπιτο (Νόρα)» του Ερρίκου Ίψεν – Σκέψεις για το κλασικό θεατρικό έργο με αφορμή την έκδοσή του

«Ένα κουκλόσπιτο (Νόρα)» του Ερρίκου Ίψεν – Σκέψεις για το κλασικό θεατρικό έργο με αφορμή την έκδοσή του

Για το κλασικό θεατρικό έργο του Ερρίκου Ίψεν (Henrik Ibsen) «Ένα Κουκλόσπιτο (Νόρα)» (εισαγωγή - μτφρ. - ερμηνευτικά σχόλια: Ήρκος Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Αμαλία Μουτούση, πριν από μερικά χρόνια, σε μια υποδειγματική ερμηνεία της Νόρα. (Σκην. Γιώργος Σκεύας).

Γράφει ο Φ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ