faidra mirren

Για το θεατρικό έργο του Ρακίνα «Φαίδρα» (μτφρ. Στρατής Πασχάλης, εκδ. Σοκόλη).

Του Νεκτάριου-Γεώργιου Κωνσταντινίδη

Το αριστούργημα του γαλλικού κλασικού θεάτρου απασχολεί τον σπουδαίο Έλληνα ποιητή και μεταφραστή Στρατή Πασχάλη από το φθινόπωρο του ’87. Η πρώτη μετάφραση της Φαίδρας του Ρακίνα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1990 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Λίγα χρόνια αργότερα, μια βελτιωμένη εκδοχή τής μετάφρασης παρουσιάστηκε από τη σειρά «Θέατρο» του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Η νέα εκδοχή που προτείνουν τώρα οι εκδόσεις Σοκόλη αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη αυτού του κορυφαίου έργου. Στο επίμετρο του βιβλίου, ο αναγνώστης θα βρει εκτός από το χρονολόγιο με τη ζωή και το έργο του Γάλλου δραματουργού, το δοκίμιο του Ρόλαν Μπαρτ για τη Φαίδρα.

Η νέα εκδοχή που προτείνουν τώρα οι εκδόσεις Σοκόλη αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη αυτού του κορυφαίου έργου. Στο επίμετρο του βιβλίου, ο αναγνώστης θα βρει εκτός από το χρονολόγιο με τη ζωή και το έργο του Γάλλου δραματουργού, το δοκίμιο του Ρόλαν Μπαρτ για τη Φαίδρα, που συμπεριλαμβάνεται στη μελέτη Γύρω από τον Ρακίνα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η μετάφραση του Στρατή Πασχάλη έχει δοκιμαστεί στη σκηνή τη θεατρική περίοδο 1992-1993, στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Χουβαρδάς στο «Θέατρο του Νότου» με την Όλια Λαζαρίδου στον ρόλο της Φαίδρας. 

Ο μύθος της Φαίδρας έχει μακρινή καταγωγή. Ας θυμίσουμε επιγραμματικά ότι η Φαίδρα του Σενέκα αποτελεί διακείμενο του ευριπίδειου Ιππόλυτου και αιώνες αργότερα γίνεται ο πυρήνας του διακειμένου της τραγωδίας του Ρακίνα. Ο τελευταίος παρουσιάζει έναν αρκετά εκλεπτυσμένο θεατρικό λόγο που ταιριάζει στην κοινωνιολογική και ανθρωπολογική φιλοσοφία του αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ’. Στην τραγωδία, που γράφτηκε το 1677, υπεισέρχεται το στοιχείο της χριστιανικής ηθικής του Ιανσενισμού, με τον οποίο γαλουχήθηκε ο δραματουργός. Έτσι, η τραγωδία αυτή ως διακείμενο καταστρέφει παγανιστικές δοξασίες και αρχαία τυπικά και ανοίγεται σε καινούργιες διακειμενικές προϋποθέσεις και προοπτικές. Ο Ρακίνας ευθυγραμμίζεται απόλυτα με τον Ευριπίδη, ενώ η κοινωνία του 5ου αιώνα π.Χ. φαίνεται να εμπνέει έντονα και να επί-παράγει, κατά παράδοξο διαχρονικό τρόπο, το ιδιάζον σύστημα του κλασικού 17ου αιώνα στη Γαλλία. Ο θεατρικός λόγος του Ρακίνα εμφανίζεται επεξεργασμένος, ακολουθώντας τους κανόνες της υψηλής γαλλικής κοινωνίας. Για παράδειγμα, η αγανάκτηση του Ιππολύτου μοιάζει περισσότερο με έκπληξη και ενέχει τη φιλοσοφία των σαλονιών και τους καλούς τρόπους των Βερσαλλιών. Ο ήρωας συμπεριφέρεται, θα λέγαμε, όπως ακριβώς ο «honnête homme» της εποχής.

Ο Στρατής Πασχάλης κατορθώνει να επικοινωνήσει τις έννοιες και το κωδικοποιημένο σύστημα του λόγου του Ρακίνα με το «εδώ και τώρα» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας καθιστώντας το έργο οικείο και «έτοιμο» για νέες σκηνικές αναγνώσεις.

Στην αναθεωρημένη μετάφραση της Φαίδρας, ο ποιητής Στρατής Πασχάλης χειρίζεται με δεξιοτεχνία τον αλεξανδρινό δωδεκασύλλαβο κάνοντας τις απαραίτητες προσαρμογές ώστε ο λόγος να διατηρήσει τη ρυθμική του εκφορά λειτουργώντας ευεργετικά ως προς το νόημα και τη σημασία των λέξεων. Το ηχόχρωμα έχει τεράστια σημασία για τον μεταφραστή, ο οποίος έχει «ζυγίσει» με ακρίβεια τις επιλογές του προκειμένου να αναδειχθεί η ποιητικότητα του κειμένου που θα αναγνωστεί/εκφωνηθεί/παρασταθεί χωρίς να «ξενίζει» τον αναγνώστη/ακροατή/θεατή του 21ου αιώνα. Ο Στρατής Πασχάλης κατορθώνει να επικοινωνήσει τις έννοιες και το κωδικοποιημένο σύστημα του λόγου του Ρακίνα με το «εδώ και τώρα» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας καθιστώντας το έργο οικείο και «έτοιμο» για νέες σκηνικές αναγνώσεις. Το μετάφρασμα ανάγεται έτσι σε θεαματική κατασκευή καθώς και «μουσική» παρτιτούρα, που καλείται να καθοδηγήσει τον ηθοποιό και τον ρόλο μέσα από την «προφορικότητα» σε συνάρτηση με τη θεατρικότητα και με τη θεαματικότητα.

Εν κατακλείδει, μια εξαιρετική έκδοση, χρηστική και πολύτιμη για τους φοιτητές της γαλλικής φιλολογίας, της θεατρολογίας, τους μελετητές των κλασικών γραμμάτων, τους θεωρητικούς επιστήμονες, τους σκηνοθέτες και τους ηθοποιούς αλλά και κάθε θεατρόφιλο αναγνώστη.

* Ο ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κριτικός και μεταφραστής θεάτρου.

 Στην κεντρική εικόνα η Helen Mirren, από την παράσταση Φαίδρα του Ρακίνα, η οποία παρουσιάστηκε το 2009 στο National Theater. 


altΦαίδρα
Ρακίνας
Μτφρ. Στρατής Πασχάλης
Σοκόλη 2017
Σελ. 112, τιμή εκδότη €12,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RACINE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Δαμασκηνιά» της Κατερίνας Καζολέα (κριτική) – Μνήμες και φαντασιώσεις ανδρών που μοιάζουν να αργοπεθαίνουν

«Η Δαμασκηνιά» της Κατερίνας Καζολέα (κριτική) – Μνήμες και φαντασιώσεις ανδρών που μοιάζουν να αργοπεθαίνουν

Για το θεατρικό έργο της Κατερίνας Καζολέα «Η Δαμασκηνιά», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, λεπτομέρεια από τον πίνακα «Flaming June», του Φρέντερικ Λέιτον, που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Τώνης Λυκουρέσης

...
«Κολοφώνες» του Γιάννη Σ. Μαμάη – Ένας ξεχωριστός δάσκαλος της τυπογραφικής τέχνης

«Κολοφώνες» του Γιάννη Σ. Μαμάη – Ένας ξεχωριστός δάσκαλος της τυπογραφικής τέχνης

Για το λεύκωμα «Κολοφώνες – Η μνήμη της τελευταίας σελίδας» του Γιάννη Σ. Μαμάη (εκδ. Gutenberg). Το αποτύπωμα ενός δασκάλου της τυπογραφίας. Κεντρική εικόνα: Ο Γιάννης Μαμάης στην εκδήλωση για το βιβλίο του στο Αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Goethe.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Ο άνθρωπος που δεν έβρισκε τη χώρα του» του Ίαν Ντε Τόφφολι – Ιστορίες για το «καθημερινό» που γίνεται «τραγικό»

«Ο άνθρωπος που δεν έβρισκε τη χώρα του» του Ίαν Ντε Τόφφολι – Ιστορίες για το «καθημερινό» που γίνεται «τραγικό»

Για το βιβλίο του Ίαν Ντε Τόφφολι [Ian De Toffoli] «Ο άνθρωπος που δεν έβρισκε τη χώρα του», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νήσος, σε μετάφραση Διονύση Γιαννουλάκη και Μαρίας Παπαδήμα.

Γράφει η Μαίρη Μπαϊρακτάρη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Σε ηλικία 92 ετών, έφυγε από τη ζωή ο Τομ Ρόμπινς [Tom Robbins], ευρέως γνωστός για τα χιουμοριστικά μυθιστορήματά του, επηρεασμένα από το κλίμα της αμερικανικής αντικουλτούρας των '60s. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος.

Επιμέλεια: Book Press...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ