alt

Για τη μελέτη του Χρήστου Κ. Τσαγγάλη «Τέχνη Ραψωδική: η απαγγελία της επικής ποίησης από την αρχαϊκή έως την αυτοκρατορική περίοδο» (εκδ. University Studio Press).

Της Αλεξάνδρας Λιανέρη

Τι γνωρίζουμε για την τέχνη των ραψωδών; Ποια η θέση τους στη μακρά πορεία διάχυσης της επικής ποίησης; Είναι συνδεδεμένοι μόνο με την ομηρική ποίηση ή αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της απαγγελίας επικής ποίησης συνολικά; Ποιες μαρτυρίες διαθέτουμε για αυτούς κατά την ελληνιστική και αυτοκρατορική περίοδο;

Η πολυσέλιδη μελέτη του Χρήστου Τσαγγάλη αποτελεί καρπό συστηματικής έρευνας, ώριμο δείγμα της δουλειάς ενός ομηριστή που μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της επικής ποίησης μέσα στους αιώνες και να τη μελετά στις ποικίλες εκφάνσεις της (φιλολογικές, επιγραφικές, ιστορικές, εικονογραφικές).

Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα που διερευνά στο νέο του βιβλίο ο Χρήστος Τσαγγάλης, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η πολυσέλιδη μελέτη του αποτελεί καρπό συστηματικής έρευνας, ώριμο δείγμα της δουλειάς ενός ομηριστή που μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της επικής ποίησης μέσα στους αιώνες και να τη μελετά στις ποικίλες εκφάνσεις της (φιλολογικές, επιγραφικές, ιστορικές, εικονογραφικές). Πρόκειται για μια συνθετική μονογραφία, που αφορά όλους όσοι ενδιαφέρονται για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και ειδικότερα για την αρχαία ελληνική ποίηση. Τη συστήνει με το βάρος του διεθνούς του κύρους ο εγκωμιαστικός πρόλογος ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους ιστορικούς της Αρχαίας Ελλάδας, του Άγγελου Χανιώτη, Καθηγητή στο Institute of Advanced Studies του Πρίνστον.

Στο πρώτο κεφάλαιο της μονογραφίας ο συγγραφέας εξετάζει τους όρους αοιδός και ραψωδός, επιχειρώντας να φωτίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη λειτουργία του πρώτου σε σχέση με τη συμβολή του στη διαδικασία διαμόρφωσης της επικής ποίησης. Μετά από τα όσα έχουν γραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία στο πλαίσιο μελετών που προσπαθούν να ανιχνεύσουν σε διάφορους πολιτισμούς (σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης) την προφορική σύνθεση της ποίησης, ο συγγραφέας μάς θυμίζει πόσο πλούσιες είναι οι μαρτυρίες που διαθέτουμε εσωτερικά, δηλαδή από αρχαίες ελληνικές πηγές. Βασική προϋπόθεση για την ερμηνεία τους είναι η συνδυαστική ικανότητα, η λελογισμένη αποτίμηση της αξιοπιστίας των επιμέρους πηγών, η ειδολογική συμφραστικοποίησή τους, όπως επίσης και η προσοχή στη λεπτομέρεια. Η εικόνα που αναδύεται αφορά αοιδούς που λειτουργούν αλληλεπιδραστικά με το ακροατήριό τους. Δέχονται παραγγελίες και ικανοποιούν τις απαιτήσεις των ακροατών, καθώς γνωρίζουν πλήθος ασμάτων από μια μεγάλη επική δεξαμενή, τα οποία αναπαράγουν με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εισάγουν και καινοτομίες σε έναν βασικό πυρήνα στοιχείων που διατηρείται αναλλοίωτος. Έχοντας τιθασεύσει την επική διάλεκτο και τον δακτυλικό εξάμετρο, μπορούν να τροποποιούν το υλικό τους σε φρασεολογικό επίπεδο, έτσι ώστε να μεγαλώνουν και να μικραίνουν το μέγεθος του άσματος που θα τραγουδήσουν, ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο και τις συνθήκες. Το μεγαλύτερο κέρδος από την ανάγνωση του σχετικού κεφαλαίου είναι η κατανόηση του ότι η σύνθεση και η απαγγελία της επικής ποίησης από τους αοιδούς αποτελούν συστατικά στοιχεία μιας και της αυτής διαδικασίας διαμόρφωσης της επικής ποίησης κατά την αρχαϊκή περίοδο.

Μελετώντας τους τρόπους με τους οποίους η ραψωδική απαγγελία και το επάγγελμα του ραψωδού μετασχηματίζονται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα σταδιακά αλλάζουν και το ιστορικό πλαίσιο μεταβάλλεται εντυπωσιακά, ο συγγραφέας μελετά κυρίως τις δημόσιες εορτές στο αγωνιστικό πρόγραμμα των οποίων περιλαμβάνεται η ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης.

Τα κεφάλαια 2-4 αφορούν τη ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης κατά την αρχαϊκή και κλασική (2), ελληνιστική (3) και αυτοκρατορική περίοδο (4). Ο Χρήστος Τσαγγάλης χαρτογραφεί το πολυδιάστατο πανόραμα των ραψωδικών απαγγελιών που καλύπτουν ένα ευρύ χρονικό άνυσμα. Μελετώντας τους τρόπους με τους οποίους η ραψωδική απαγγελία και το επάγγελμα του ραψωδού μετασχηματίζονται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα σταδιακά αλλάζουν και το ιστορικό πλαίσιο μεταβάλλεται εντυπωσιακά, ο συγγραφέας μελετά κυρίως τις δημόσιες εορτές στο αγωνιστικό πρόγραμμα των οποίων περιλαμβάνεται η ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης, παλαιάς (ομηρικής, ησιόδειας κλπ.) και νέας. Εξετάζει επίσης την προοδευτική γεωγραφική συρρίκνωση των ραψωδικών απαγγελιών: από ένα ευρύ γεωγραφικό άνυσμα που καλύπτει όλο σχεδόν τον ελληνόφωνο κόσμο (Μικρά Ασία, Aττική, Aιγαίο, Κύπρος, κεντρική και βόρεια Ελλάδα, Πελοπόννησος, Συρακούσες) κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο περνάμε σε ραψωδικούς αγώνες στο πλαίσιο δημόσιων εορτών που λαμβάνουν χώρα κυρίως στη νότια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου (στη Βοιωτία, τη Δήλο, τους Δελφούς, την Εύβοια, την Κέα και τη Ρόδο) κατά την ελληνιστική εποχή. Η πρωτοκαθεδρία της Βοιωτίας στα ελληνιστικά χρόνια θα μετατραπεί σε αποκλειστικότητα κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής περιόδου, ενώ η επαγγελματική εξέλιξη της ραψωδικής απαγγελίας που έχει σαφώς συντελεστεί στους αιώνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου (με τους ραψωδούς να εντάσσονται σε συντεχνίες καλλιτεχνών επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη κινητικότητα) ακολουθείται από μια πτωτική πορεία στα χρόνια που η Ελλάδα γίνεται τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν το κύρος του ραψωδού και της επικής ποίησης υποχωρεί αισθητά. Σε αυτό το τελευταίο στάδιο παρατηρείται αυξητική τάση για σύνθεση νέας επικής ποίησης σε σχέση με τη ραψωδική απαγγελία παλαιότερου έπους. Η αθλοθέτηση ξεχωριστού βραβείου για τον επικό ποιητή που συνθέτει νέο ποίημα επιβεβαιώνει αυτή την τάση αλλά δυστυχώς δεν συνοδεύεται από αναγέννηση της επικής ποίησης, η οποία ολοκληρώνει πια την ιστορική της πορεία.

Ειδικοί πίνακες με όλα τα σχετικά στοιχεία, εικονογραφικές παραστάσεις, εξειδικευμένη βιβλιογραφία και δύο ευρετήρια συμπληρώνουν την άρτια αυτή έκδοση και επικουρούν τον αναγνώστη στην πληρέστερη προσπέλαση του σχετικού υλικού.

Συνεχίζοντας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μια σημαντική ερευνητική παράδοση στις ομηρικές σπουδές, όπως την καθιέρωσαν λαμπροί φιλόλογοι του βεληνεκούς του Ιωάννη Κακριδή, της αισθαντικότητας του Δημήτρη Μαρωνίτη, και επιστημονικού πραγματισμού του Αντώνη Ρεγκάκου, ο Χρήστος Τσαγγάλης διακονεί επάξια και με αυτή του τη μελέτη την ελληνική ομηρολογία στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο.

* Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΛΙΑΝΕΡΗ είναι επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

altΤέχνη Ραψωδική
Η απαγγελία της επικής ποίησης από την αρχαϊκή έως την αυτοκρατορική περίοδο
Χρήστος Κ. Τσαγγάλης
University Studio Press 2018
Σελ. 236, τιμή εκδότη €20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ Κ. ΤΣΑΓΓΑΛΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

«Κωμωδίας εγκώμιον – Η σοβαρότητα του γέλιου», του Σάββα Πατσαλίδη (κριτική)

Για τη μελέτη «Κωμωδίας εγκώμιον - Η σοβαρότητα του γέλιου» του Σάββα Πατσαλίδη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press, για το «παρεξηγημένο ανά τους αιώνες κωμικό στοιχείο».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

To σύγγραμμα του Σάββα Πατσαλίδη ...

«Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου – Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά (κριτική)

«Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου – Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά (κριτική)

Για το θεατρικό δοκίμιο «Παρασκήνια στην κορυφή του Ολύμπου, Μια αλληγορία σε δύο ραψωδίες», της Ζωής Σαμαρά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University studio press. 

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Ο μακάβριος χορός» του Στίβεν Κινγκ (κριτική) – «Λοιπόν, γιατί μάς αρέσει να τρομάζουμε;»

«Ο μακάβριος χορός» του Στίβεν Κινγκ (κριτική) – «Λοιπόν, γιατί μάς αρέσει να τρομάζουμε;»

Για τη μελέτη του Στίβεν Κινγκ [Stephen King] «Ο μακάβριος χορός – Η ανατομία του τρόμου» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Κλειδάριθμος).

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τον Κινγκ τον καλύτερο/μεγαλύτερο/σπουδαιότερο κλπ. εν ζωή συ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ