alt

Για τη μελέτη του Χρήστου Κ. Τσαγγάλη «Τέχνη Ραψωδική: η απαγγελία της επικής ποίησης από την αρχαϊκή έως την αυτοκρατορική περίοδο» (εκδ. University Studio Press).

Της Αλεξάνδρας Λιανέρη

Τι γνωρίζουμε για την τέχνη των ραψωδών; Ποια η θέση τους στη μακρά πορεία διάχυσης της επικής ποίησης; Είναι συνδεδεμένοι μόνο με την ομηρική ποίηση ή αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της απαγγελίας επικής ποίησης συνολικά; Ποιες μαρτυρίες διαθέτουμε για αυτούς κατά την ελληνιστική και αυτοκρατορική περίοδο;

Η πολυσέλιδη μελέτη του Χρήστου Τσαγγάλη αποτελεί καρπό συστηματικής έρευνας, ώριμο δείγμα της δουλειάς ενός ομηριστή που μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της επικής ποίησης μέσα στους αιώνες και να τη μελετά στις ποικίλες εκφάνσεις της (φιλολογικές, επιγραφικές, ιστορικές, εικονογραφικές).

Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα που διερευνά στο νέο του βιβλίο ο Χρήστος Τσαγγάλης, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η πολυσέλιδη μελέτη του αποτελεί καρπό συστηματικής έρευνας, ώριμο δείγμα της δουλειάς ενός ομηριστή που μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της επικής ποίησης μέσα στους αιώνες και να τη μελετά στις ποικίλες εκφάνσεις της (φιλολογικές, επιγραφικές, ιστορικές, εικονογραφικές). Πρόκειται για μια συνθετική μονογραφία, που αφορά όλους όσοι ενδιαφέρονται για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και ειδικότερα για την αρχαία ελληνική ποίηση. Τη συστήνει με το βάρος του διεθνούς του κύρους ο εγκωμιαστικός πρόλογος ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους ιστορικούς της Αρχαίας Ελλάδας, του Άγγελου Χανιώτη, Καθηγητή στο Institute of Advanced Studies του Πρίνστον.

Στο πρώτο κεφάλαιο της μονογραφίας ο συγγραφέας εξετάζει τους όρους αοιδός και ραψωδός, επιχειρώντας να φωτίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη λειτουργία του πρώτου σε σχέση με τη συμβολή του στη διαδικασία διαμόρφωσης της επικής ποίησης. Μετά από τα όσα έχουν γραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία στο πλαίσιο μελετών που προσπαθούν να ανιχνεύσουν σε διάφορους πολιτισμούς (σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης) την προφορική σύνθεση της ποίησης, ο συγγραφέας μάς θυμίζει πόσο πλούσιες είναι οι μαρτυρίες που διαθέτουμε εσωτερικά, δηλαδή από αρχαίες ελληνικές πηγές. Βασική προϋπόθεση για την ερμηνεία τους είναι η συνδυαστική ικανότητα, η λελογισμένη αποτίμηση της αξιοπιστίας των επιμέρους πηγών, η ειδολογική συμφραστικοποίησή τους, όπως επίσης και η προσοχή στη λεπτομέρεια. Η εικόνα που αναδύεται αφορά αοιδούς που λειτουργούν αλληλεπιδραστικά με το ακροατήριό τους. Δέχονται παραγγελίες και ικανοποιούν τις απαιτήσεις των ακροατών, καθώς γνωρίζουν πλήθος ασμάτων από μια μεγάλη επική δεξαμενή, τα οποία αναπαράγουν με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εισάγουν και καινοτομίες σε έναν βασικό πυρήνα στοιχείων που διατηρείται αναλλοίωτος. Έχοντας τιθασεύσει την επική διάλεκτο και τον δακτυλικό εξάμετρο, μπορούν να τροποποιούν το υλικό τους σε φρασεολογικό επίπεδο, έτσι ώστε να μεγαλώνουν και να μικραίνουν το μέγεθος του άσματος που θα τραγουδήσουν, ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο και τις συνθήκες. Το μεγαλύτερο κέρδος από την ανάγνωση του σχετικού κεφαλαίου είναι η κατανόηση του ότι η σύνθεση και η απαγγελία της επικής ποίησης από τους αοιδούς αποτελούν συστατικά στοιχεία μιας και της αυτής διαδικασίας διαμόρφωσης της επικής ποίησης κατά την αρχαϊκή περίοδο.

Μελετώντας τους τρόπους με τους οποίους η ραψωδική απαγγελία και το επάγγελμα του ραψωδού μετασχηματίζονται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα σταδιακά αλλάζουν και το ιστορικό πλαίσιο μεταβάλλεται εντυπωσιακά, ο συγγραφέας μελετά κυρίως τις δημόσιες εορτές στο αγωνιστικό πρόγραμμα των οποίων περιλαμβάνεται η ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης.

Τα κεφάλαια 2-4 αφορούν τη ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης κατά την αρχαϊκή και κλασική (2), ελληνιστική (3) και αυτοκρατορική περίοδο (4). Ο Χρήστος Τσαγγάλης χαρτογραφεί το πολυδιάστατο πανόραμα των ραψωδικών απαγγελιών που καλύπτουν ένα ευρύ χρονικό άνυσμα. Μελετώντας τους τρόπους με τους οποίους η ραψωδική απαγγελία και το επάγγελμα του ραψωδού μετασχηματίζονται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα σταδιακά αλλάζουν και το ιστορικό πλαίσιο μεταβάλλεται εντυπωσιακά, ο συγγραφέας μελετά κυρίως τις δημόσιες εορτές στο αγωνιστικό πρόγραμμα των οποίων περιλαμβάνεται η ραψωδική απαγγελία επικής ποίησης, παλαιάς (ομηρικής, ησιόδειας κλπ.) και νέας. Εξετάζει επίσης την προοδευτική γεωγραφική συρρίκνωση των ραψωδικών απαγγελιών: από ένα ευρύ γεωγραφικό άνυσμα που καλύπτει όλο σχεδόν τον ελληνόφωνο κόσμο (Μικρά Ασία, Aττική, Aιγαίο, Κύπρος, κεντρική και βόρεια Ελλάδα, Πελοπόννησος, Συρακούσες) κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο περνάμε σε ραψωδικούς αγώνες στο πλαίσιο δημόσιων εορτών που λαμβάνουν χώρα κυρίως στη νότια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου (στη Βοιωτία, τη Δήλο, τους Δελφούς, την Εύβοια, την Κέα και τη Ρόδο) κατά την ελληνιστική εποχή. Η πρωτοκαθεδρία της Βοιωτίας στα ελληνιστικά χρόνια θα μετατραπεί σε αποκλειστικότητα κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής περιόδου, ενώ η επαγγελματική εξέλιξη της ραψωδικής απαγγελίας που έχει σαφώς συντελεστεί στους αιώνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου (με τους ραψωδούς να εντάσσονται σε συντεχνίες καλλιτεχνών επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη κινητικότητα) ακολουθείται από μια πτωτική πορεία στα χρόνια που η Ελλάδα γίνεται τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν το κύρος του ραψωδού και της επικής ποίησης υποχωρεί αισθητά. Σε αυτό το τελευταίο στάδιο παρατηρείται αυξητική τάση για σύνθεση νέας επικής ποίησης σε σχέση με τη ραψωδική απαγγελία παλαιότερου έπους. Η αθλοθέτηση ξεχωριστού βραβείου για τον επικό ποιητή που συνθέτει νέο ποίημα επιβεβαιώνει αυτή την τάση αλλά δυστυχώς δεν συνοδεύεται από αναγέννηση της επικής ποίησης, η οποία ολοκληρώνει πια την ιστορική της πορεία.

Ειδικοί πίνακες με όλα τα σχετικά στοιχεία, εικονογραφικές παραστάσεις, εξειδικευμένη βιβλιογραφία και δύο ευρετήρια συμπληρώνουν την άρτια αυτή έκδοση και επικουρούν τον αναγνώστη στην πληρέστερη προσπέλαση του σχετικού υλικού.

Συνεχίζοντας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μια σημαντική ερευνητική παράδοση στις ομηρικές σπουδές, όπως την καθιέρωσαν λαμπροί φιλόλογοι του βεληνεκούς του Ιωάννη Κακριδή, της αισθαντικότητας του Δημήτρη Μαρωνίτη, και επιστημονικού πραγματισμού του Αντώνη Ρεγκάκου, ο Χρήστος Τσαγγάλης διακονεί επάξια και με αυτή του τη μελέτη την ελληνική ομηρολογία στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο.

* Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΛΙΑΝΕΡΗ είναι επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

altΤέχνη Ραψωδική
Η απαγγελία της επικής ποίησης από την αρχαϊκή έως την αυτοκρατορική περίοδο
Χρήστος Κ. Τσαγγάλης
University Studio Press 2018
Σελ. 236, τιμή εκδότη €20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ Κ. ΤΣΑΓΓΑΛΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Φιλμαρισμένη σκέψη» του Ρόμπερτ Πίπιν (κριτική) – Ο κινηματογράφος ως αναστοχαστική μορφή

«Φιλμαρισμένη σκέψη» του Ρόμπερτ Πίπιν (κριτική) – Ο κινηματογράφος ως αναστοχαστική μορφή

Για το βιβλίο του Ρόμπερτ Πίπιν [Robert Pippin] «Φιλμαρισμένη σκέψη» (μτφρ. Γιάννης Μολυνδρής, εκδ. Υδροπλάνο). Κεντρική εικόνα: O Άλφρεντ Χίτσκοκ και η Τζάνετ Λι στα γυρίσματα του «Ψυχώ». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Στάθης Λιβαθινός και Φρανκ Ράντατς: Δύο σημαντικά βιβλία για το θέατρο (κριτική)

Στάθης Λιβαθινός και Φρανκ Ράντατς: Δύο σημαντικά βιβλία για το θέατρο (κριτική)

Για το βιβλίο του Φρανκ Ράντατς [Frank Raddatz] «Στον λαβύρινθο, ο Θόδωρος Τερζόπουλος συναντά τον Χάινερ Μύλλερ» (μτφρ. Γιάννης Καλιφατίδης εκδ. Κείμενα) και το βιβλίο του Στάθη Λιβαθινού «Τρεις εποχές. Ατοβιογραφικές σημειώσεις ενός σκηνοθέτη του θεάτρου» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: ο Χάυνερ...

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

Για τη μελέτη του του Χάρολντ Μπλουμ [Harold Bloom] «Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» (απόδοση: Άρης Μπερλής, Θέμελης Γλυνάτσης, απόδοση-εισαγωγή-σχόλια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Λένε ότι ο υ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ