
Για το βιβλίο των Κώστα Λογαρά και Θεόδωρου Τερζόπουλου «Η τελευταία μάσκα» (εκδ. Πικραμένος).
Του Διαμαντή Αξιώτη
Η τελευταία μάσκα των εκδόσεων Πικραμένος είναι ένα ιδιαίτερο στην πληθωρικότητά του βιβλίο, στην πρόθεση των συγγραφικών και σκηνοθετικών φιλοδοξιών να καλύψουν πλήρως τη δεκατεσσάρων ετών πορεία του κειμένου. Αρχής γενομένης από την εντολή και υλοποίηση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή της «Πάτρας – Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2006» Θάνου Μικρούτσικου, αναφορά στο παρόν και τα πάθη της αχαϊκής πρωτεύουσας, με την προσθήκη στον τίτλο του διευκρινιστικού «Fallimento», μονολεκτική καταγραφή της κατάντιας της πόλης και κατ’ επέκταση ολόκληρης της Ελλάδας. Έως την τελική θεατρική μορφή του, με την καταλυτική παρέμβαση του ιδρυτή του θεάτρου Άττις, οικουμενικού σκηνοθέτη Θεόδωρου Τερζόπουλου.
Στον παρόντα τόμο κατατίθενται οι εκδοχές του Τελικού Κειμένου της παράστασης, το Αρχικό Κείμενο και τα Προσθετικά Κείμενα που «ζήτησε ο σκηνοθέτης από τον συγγραφέα». Επιπλέον πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ημερολόγιο, πρόγραμμα, κριτικές, οτιδήποτε συνόδευσε τη θριαμβευτική θεατρική του πορεία. Πλήρης ιστορική καταγραφή για τον μελλοντικό μελετητή τής «Μάσκας».
Ο συγγραφέας, προς επίτευξη των θεατρικών αντιθέσεων που επιχειρεί, συμπυκνώνει τα δρώμενα της τραγωδίας στη χρονική περίοδο της κορύφωσης του απαράβατου ξεφαντώματος του Πατρινού Καρναβαλιού.
Η ιστορία, με αφορμή ένα φονικό που είχε συμβεί το 1962 όταν η ερωμένη ενός Πατρινού για να τον εκδικηθεί σκότωσε –κατά μίμηση της βάρβαρης παιδοκτόνου Μήδειας– το μικρό παιδί του, βυθίζεται στην ερωτική παραζάλη, στη δύναμη του πάθους, στην προδοσία και στην εγκατάλειψη, στη μανία της εκδίκησης, στην κοινωνική κατακραυγή, στην τιμωρία των Ερινύων. Παράλληλα με τη δίψα του όχλου για αχνίζον αίμα, την άκρατη υποκρισία, τον φαρισαϊσμό των κρατούντων. Εν μέσω βακχικών παννυχίδων, διονυσιακών εξαντλήσεων και επιτρεπόμενης ανομολόγητης εκτροπής. Όλα αυτά, υπό την επήρεια υπέρμετρου συναισθηματισμού και ποιητικής προδιάθεσης, κατατίθενται αφαιρετικά, υπόγεια, υπαινικτικά. Ο συγγραφέας, προς επίτευξη των θεατρικών αντιθέσεων που επιχειρεί, συμπυκνώνει τα δρώμενα της τραγωδίας στη χρονική περίοδο της κορύφωσης του απαράβατου ξεφαντώματος του Πατρινού Καρναβαλιού. Για να αντικαταστήσει, την τελευταία μέρα με τη λήξη της ειδωλολατρικής φιέστας, το γκροτέσκο ομοίωμα του Ιούδα, που οδηγείται στην πυρά, με την ίδια τη στυγνή φόνισσα. Δικαιοσύνη, τιμωρία, κάθαρση. Το δισυπόστατο φάντασμα της ακρωτηριασμένης Πατρινέλας θα πάψει να κυκλοφορεί τις νύχτες στους ερημωμένους δρόμους της Πάτρας. Αλληλούια!
![]() |
Κώστας Λογαράς & Θεόδωρος Τερζόπουλος |
Ευφυώς ο Κώστας Λογαράς ανασύρει από τη λαϊκή παράδοση τον μύθο που αναφέρεται στο στοιχειό των Πατρών. Αποτελείται από τμήματα δύο αγαλμάτων: ο κορμός και το κεφάλι ακρωτηριασμένου γενειοφόρου Ρωμαίου ανδρός εντοιχισμένο σε κοίλωμα του κάστρου της πόλης. Κατά πολλούς ο ιδρυτής της πόλης Πατρέας. Ο μύθος συμβαδίζει με την πραγματικότητα, το φάντασμα της Πατρινέλας με την παιδοκτόνο μοιχαλίδα Μιχαλίτσα. Βγαίνουν αντάμα κάθε βράδυ στους δρόμους της πόλης, τα μεσάνυχτα, είτε για να αναγγείλουν θρηνώντας την άφιξη κάποιας συμφοράς είτε για να την προστατέψουν από τη φρίκη της χολέρας και της πανούκλας. Ο ανατριχιαστικός στριγκός ήχος των σερνάμενων αλυσίδων που τις δένει αναγγέλλει τον θάνατο κάποιου κατοίκου της πόλης. Όχι απαραίτητα κολασμένου.
Με πρόσωπα και ρόλους μοιρασμένους κατά το πρότυπο της αρχαίας τραγωδίας, ο συγγραφέας παραχωρεί έδαφος δράσης στον χορό των επτά ανδρών, στον κορυφαίο αυτού, δίνοντας παράλληλα φωνή και ρόλο στη Λαγνεία, την Τιμωρία, τη Σαγήνη, στο Πάθος, στην Εκδίκηση. Εισχωρεί η απόλαυση στο σώμα του πάθους, η εγκατάλειψη στη μάνητα, η εκδίκηση στη συμφορά. Όλα και όλοι περιφέρονται γύρω από το πάσχον εκδιδόμενο σώμα της φόνισσας. Της προσφοράς, της ταπείνωσης και του χαμού. Λόγος, ιαχές, άναρθρες κραυγές και ρυθμικά βήματα χορού, οδηγούμενα θαρρείς από την ιέρεια του Βούπερταλ Πίνα Μπάους.
Μια ποιητική ωδή για την Πάτρα, αλλά ταυτόχρονα και μια οικουμενική παράσταση, αφού ξεπερνά το τοπικό με τρόπο απολύτως φυσικό.
Ο Κώστας Λογαράς ανασύρει από τα έγκατα της αχαϊκής γης μύθους και δοξασίες, τα παντρεύει με τη σύγχρονη πραγματικότητα, ξεπερνώντας τα στενά όρια της πόλης του. Προσφιλής τρόπος και καταφυγή που εφάρμοσε επιτυχώς στο τελευταίο του –βραβευμένο– μυθιστόρημα Τα πουλιά με το μαύρο κολάρο (εκδ. Καστανιώτη). Στα γραπτά του το έγκλημα μοιάζει να είναι το πρώτο θέμα που τον απασχολεί. Εκεί ο περιθωριακός Μαρίνος Τριάντης, δολοφονεί τον 16χρονο, τρόφιμο οικοτροφείου, ερωμένο του Στρατή. Εδώ η μοιχαλίδα Μιχαλίτσα-Πατρινέλα παρασύρει στο κοντινό δασύλλιο τον γιο του εραστή της, όπου και τον δολοφονεί. Η σαρκική επιθυμία κυριαρχεί και επιβάλλεται. Τραγικά συμβάντα που, σε πρώτο επίπεδο, δείχνουν να αφορούν την κλειστή κοινωνία μιας επαρχιακής πόλης. Που όμως ο συγγραφέας, με την αποδεδειγμένη τεχνική που κατέχει, καταφέρνει να τα εκτοξεύσει από τα ασφυκτικά τείχη που τα ζώνουν, απογειώνοντάς τα σε οικουμενικά. Αυτή είναι και η θεατρική επιτυχία της Τελευταίας μάσκας σε πανελλήνιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Μια ποιητική ωδή για την Πάτρα, αλλά ταυτόχρονα και μια οικουμενική παράσταση, αφού ξεπερνά το τοπικό με τρόπο απολύτως φυσικό. «Καθιστώντας οικουμενικά τα προσωπεία της διαμελισμένης Πατρινέλας, της πόρνης του Μανζάρ, της βακχικής Αγαύης και της αρχαίας Τρικλαρίας Αρτέμιδος. Γυναίκες σύμβολα του πάθους, που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν». Το ελληνικό με το παγκόσμιο.
* Ο ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΞΙΩΤΗΣ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Πλωτές γυναίκες» (Κάπα Εκδοτική).
Η τελευταία μάσκα
Κώστας Λογαράς - Θεόδωρος Τερζόπουλος
Πικραμένος 2020
Σελ. 200, τιμή εκδότη €16,00