Σκέψεις για τη λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων «Επείγουσα ανάγκη ελέου» (εκδ. Εστία). 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, πολιτική, φιλοσοφία, ιστορία, επιστήμη, λογοτεχνική κριτική, ιδέες και εδέσματα.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Είναι οι συγγραφείς «πνευματικοί άνθρωποι»; Το ερώτημα φαντάζει ρητορικό, αλλά δεν είναι.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Οι συγγραφείς –με αυτό τον όρο εννοούνται εδώ, περιοριστικά, οι λογοτέχνες– δεν μπορούν, ούτε και οφείλουν, να παρέχουν στην κοινωνία μια στατική εικόνα της εποχής, να νουθετούν τον λαό, διακινώντας πολιτικά ή κοινωνικά μανιφέστα, να απαντούν με ένα ναι ή με ένα όχι σε πραγματικά ή φανταστικά διλήμματα, αποδεχόμενοι εμμέσως τη γλώσσα και τη λογική που ορίζει τον δημόσιο διάλογο. Οι συγγραφείς, αντιθέτως, μπορούν κι οφείλουν να υπηρετούν πρώτα απ' όλα την τέχνη τους –τέχνη κοινωνική, πολιτική και ανθρωπιστική εκ της συστάσεώς της–, προσφέροντας όχι κόσμους διαφυγής από την «πραγματικότητα» αλλά εναλλακτικές θεάσεις της ζωής, της κοινωνίας και της Ιστορίας. 

Για το Μπαρακούντα, το τελευταίο μυθιστόρημα του ελληνοαυστραλού Χρήστου Τσιόλκα. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Μπορεί κανείς να υπερβεί τα όρια που θέτει η κοινωνική του τάξη; Έχει ένα παιδί ταπεινής καταγωγής τις ίδιες ευκαιρίες να επιτύχει, ακόμη κι αν καταφέρει να φοιτήσει σε ακριβό ιδιωτικό σχολείο; Και ποιο μπορεί να είναι το τίμημα της ενοχής και της ντροπής αν τελικά δεν καταφέρει να βρεθεί από την άλλη μεριά του λόφου; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα απέναντι στα οποία τοποθετεί τον ήρωά του ο ελληνικής καταγωγής Αυστραλός συγγραφέας Χρήστος Τσιόλκας, στο έβδομο στη σειρά μυθιστόρημά του μετά τα εμβληματικά Νεκρή Ευρώπη (μτφρ. Νίκη Προδρομίδου, εκδ. Printa) και Το χαστούκι (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης, εκδ. Ωκεανίδα).

Η ερωτική έλξη ανάμεσα στον άνθρωπο και στα ζώα είναι ένα από τα ισχυρότερα ταμπού του πολιτισμού μας. Αν και οι μαρτυρίες για τέτοιου τύπου «επαφές» δεν λείπουν, συνήθως εμφανίζονται ως εκτρωματικές εκδηλώσεις διεστραμμένων αρσενικών που κακοποιούν αθώα ζώα. Τίποτε το ευγενές ή αισθησιακό δεν συνοδεύει αυτές τις αφηγήσεις.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

«Έζησα τον τελευταίο χρόνο μέσα σ' έναν καταιγισμό καταστάσεων και γεγονότων. Όμως δεν κατάλαβα πιο πολλά απ' ό,τι ένα μωρό στην αγκαλιά της μάνας του». Με αυτά τα λόγια ολοκληρώνει ο ήρωας του μυθιστορήματος Περιμένοντας του βαρβάρους, του νοτιοαφρικανικού Τζ.Μ. Κουτσύ, την κατάβασή του στα σκοτεινά τοπία της ανθρώπινης συνθήκης, αφού πρώτα έχει υποστεί τον ακραίο ηθικό και σωματικό εξευτελισμό.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Αν κάτι έχει αλλάξει άρδην την τελευταία εικοσαετία στα βιβλία, μυθοπλαστικά και μη, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, είναι αναμφίβολα η ποιότητα των μεταφράσεων και της συνολικότερης επιμέλειας των εκδόσεων. Νέες γενιές μεταφραστών και επιμελητών που είδαν το βιβλίο με επαγγελματισμό και μεράκι, συνεισέφεραν στην εγκαθίδρυση μιας σύγχρονης εκδοτικής κουλτούρας. Οι προχειρότητες δεν σπανίζουν, αλίμονο, αλλά αφορούν όλο και λιγότερο σημαντικούς συγγραφείς ή βιβλία αναφοράς (λογοτεχνικά ή όχι), κι όλο και περισσότερο βιβλία του συρμού. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Όσο ο κόσμος μας πλημμυρίζει από πληροφορίες τόσο πιο σκοτεινή και δυσερμήνευτη φαντάζει στους περισσότερους η σύγχρονη πραγματικότητα, η ίδια η ζωή μας. Κι ενώ τα παραδοσιακά σημεία αναφοράς (εκκλησία, έθνος, οικογένεια) συνεχίζουν να απολαμβάνουν της εμπιστοσύνης πολλών ανθρώπων, οι απαντήσεις τους στα περίπλοκα και πολυδιάστατα προβλήματα της εποχής μοιάζουν ανεπαρκείς και ετεροχρονισμένες. Έτσι, το χάσμα ανάμεσα στην πραγματικότητα και στα εργαλεία που διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος για την κατανόησή της όλο βαθαίνει, δίνοντας έδαφος σε μανιχαϊστικές προσεγγίσεις και απλοϊκά ερμηνευτικά σχήματα. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Σ' έναν κόσμο που κατακλύζεται από κάθε λογής πληροφορίες και ερεθίσματα σχετικά με το σεξ, με την πορνογραφία να είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο επικερδείς βιομηχανίες παγκοσμίως –ειδικά μέσα από την τρομακτική, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ελεύθερη διάχυσή της στο διαδίκτυο–, ποιο αλήθεια θα μπορούσε να είναι το περιεχόμενο ενός βιβλίου με τον τίτλο Πώς να σκεφτόμαστε περισσότερο το σεξ; Θα υποστήριζε κανείς, αντίθετα, ότι το σεξ, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, απασχολεί υπερβολικά τον σύγχρονο άνθρωπο· ότι από δύναμη απελευθέρωσης που θα μπορούσε να συμπαρασύρει μαζί της ακόμη και μεγάλες κοινωνικές αλλαγές –όπως φαντασιώνονταν τα κινήματα της δεκαετίας του 60 και του 70–, έχει εξελιχθεί στις μέρες μας σε οιονεί καταναγκασμό, σε εσωτερικευμένη επιταγή διαρκούς απόλαυσης που μας απομακρύνει από την επίτευξη της ευτυχίας και της ατομικής πλήρωσης. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Μια συζήτηση εφ' όλης της ύλης* με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ είναι πρώτα απ' όλα διανοητική πρόκληση. Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας, αρθρογράφος, μεταφραστής μερικών δεκάδων βιβλίων, ο Κούρτοβικ αποτελεί ένα ιδιαίτερο μείγμα ανένταχτου διανοούμενου και παθιασμένου συγγραφέα, που ποτέ δεν ξέρεις αν και πότε θα «εκραγεί». Τα κείμενά του στα ΝΕΑ, από τις λίγες στήλες λογοτεχνικής κριτικής που διαβάζονται και από αναγνώστες εκτός σιναφιού, προκαλούν αντιδράσεις και ανοίγουν συζητήσεις, χάρη στην αντισυμβατική λογική τους και τις συχνά αιρετικές και απρόβλεπτες θέσεις τους. Αφορμή για την κουβέντα μας υπήρξε η διάθεση παρέμβασης, η ανάγκη να τεθούν ερωτήματα και να σκιαγραφηθούν απαντήσεις σε ζητήματα που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο απασχολούν τον κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης. 

Για το μυθιστόρημα του Χαρούκι Μουρακάμι «Το κουρδιστό πουλί» (μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, Εκδόσεις Ωκεανίδα, 2005)

Του Κώστα Κατσουλάρη

Του Κώστα Κατσουλάρη

Ο 68χρονος σήμερα Daniel Cohn-Bendit είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα μας, κυρίως για τους λάθος λόγους. Ως προεξάρχουσα μορφή του γαλλικού Μάη του ΄68, όταν η χαρισματική προσωπικότητά του τον ανέδειξε σε έναν από τους βασικούς εκφραστές του πολυποίκιλου πολιτικού και πολιτιστικού φοιτητικού κινήματος, εξέφραζε τους λεγόμενους «ελευθεριακούς», μια ομάδα ακτιβιστών που ήταν περισσότερο κοντά στον αντιεξουσιαστικό χώρο και σφόδρα επικριτική απέναντι στα κομμουνιστικά-σταλινικά καθεστώτα. 

Του Κώστα Κατσουλάρη

Το λογοτεχνικό δοκίμιο είναι από τα πιο δύσκολα κειμενικά είδη γιατί, μεταξύ άλλων, απαιτεί από τον συγγραφέα τον ιδανικό συγκερασμό γλωσσικού ύφους και ανάπτυξης λογικών και στέρεων επιχειρημάτων. Όπως είναι επόμενο, η ευαίσθητη αυτή ισορροπία μπορεί εύκολα να κλονιστεί, άλλοτε εξαιτίας ενός υπερχειλίζοντος λυρισμού, που πλήττει την ακρίβεια και την οξύτητα του κριτικού λόγου, κι άλλοτε επειδή ο δοκιμιογράφος αναζητά ασφαλές απάγκιο στην επιστημονικοφανή μεθοδολογία της φιλολογικής μελέτης.

Ένα χορταστικό μυθιστόρημα από τον Στίβεν Κινγκ

Του Κώστα Κατσουλάρη

Πώς να πεις μια ιστορία; Κάντο απλά. Όσο πιο απλά μπορείς. Αυτή είναι η απάντηση που δίνει ο ιδιοφυής Stephen King κάνοντας πράξη ο ίδιος τη συμβουλή του με κάθε ευκαιρία. Πες μας τι συνέβη, όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται, δώσε το βάρος στα γεγονότα, στη δράση. Ας είναι τα ίδια τα γεγονότα περίπλοκα, αμφίσημα, παράλογα, και όχι η αφήγησή τους, διδάσκει ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας. 

Τρία ελληνικά μυθιστορήματα

Του Κώστα Κατσουλάρη

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Υπάρχει μια μυστικιστική εξίσωση που περιγράφει τη σχέση του συγγραφέα με την κοινωνία της εποχής του, μια εξίσωση της οποίας μια μεταβλητή πάντοτε θα λείπει. Κι αυτή είναι η ίδια η δημιουργική ροή που επιτρέπει στον συγγραφέα την ανασύνθεση μιας άποψης για τον κόσμο μας, μιας θέασης που πηγάζει αβίαστα από το ίδιο το έργο του, χωρίς κανείς να του την έχει ζητήσει.

Συνέβη: Η είσοδος της νεοναζιστικής Συμμορίας στη Βουλή των Ελλήνων μας έπιασε όλους στον ύπνο. Για τους λόγους που ο ύπνος μας ήταν τόσο βαθύς και μακάριος πολλά μπορούν να ειπωθούν ­– είμαι ωστόσο πεπεισμένος ότι δεν οφειλόταν στη χαλάρωση που προκαλεί στους αγαθούς ανθρώπους η λεγόμενη «ήσυχη συνείδηση».

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Του Κώστα Β. Κατσουλάρη

Το τελευταίο βιβλίο της Λίλας Κονομάρα, το τέταρτο κατά σειρά για ενηλίκους, είναι ένα μυθιστόρημα με χαλαρή, εκ πρώτοις, δομή που προσφέρει σημαντικές αφορμές για στοχασμό πάνω σε καίριες λειτουργίες της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Tα βιβλία που σχολιάζω στο κείμενο που ακολουθεί αξίζουν, τα περισσότερα, εκτενέστερης παρουσίασης και αποτίμησης. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται για αναλυτικές κριτικές αλλά για συνοπτικούς αναγνωστικούς απολογισμούς. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Του Κώστα Κατσουλάρη

Γνωρίζω πολλούς, ευαίσθητους και ευφυείς κατά τα άλλα, που αφήνονται να παρασυρθούν από το εκάστοτε πνεύμα της εποχής. Στα χρόνια της οικονομικής ευρωστίας, της κερδοσκοπικής μανίας, γέμιζαν τις μέρες και τις νύχτες τους συμμετέχοντας σε όργια ευδαιμονίας, εκεί όπου τους έσπρωχναν οι λάιφ στάιλ επιταγές ή οι ανάγκες μιας εργασίας χωρίς ωράρια που εξαγόραζε προσωπικό χρόνο επιστρέφοντάς τον υπό τη μορφή «χάπενινγκ», «πάρτι γενεθλίων», «μίτινγκ» κοκ. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη 

Έργο μεταιχμιακό, με πολλές φιλοσοφικές και αλληγορικές προεκτάσεις, η «Σκακιστική νουβέλα*» του μεγάλου αυστροεβραίου συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ είναι δικαίως μια από πλέον διαβασμένες και σχολιασμένες νουβέλες του εικοστού αιώνα.

Για το βιβλίο του Άλντους Χάξλεϋ «Ο τυφλός λυτρωτής» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Scripta, 2004)

Η μη βία ως πολιτική πράξη

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Η μέχρι εξαφανίσεως υποχώρηση του συγγραφέα και η υποκατάστασή του από μια οργανωτική αρχή υπεύθυνη για την παράθεση λόγων ή κειμένων που υποτίθεται ότι λειτουργούν «αντ’ αυτού» είναι, όπως όλα δείχνουν, κεντρικό διακύβευμα της μεταμοντέρνας μας συνθήκης.

Του Κώστα Κατσουλάρη

Εδώ και κάποιο καιρό διάβαζα βιβλία που μου άρεσαν αλλά δεν έμπαινα στον κόπο να γράψω «κάτι» γι’ αυτά. Το σύμπτωμα αυτό, γνωστό στους βιβλιόφιλους ψυχαναλυτές ως «αναστολή της κριτικής διάθεσης» είναι πολυπαραγοντικό.

Του Κώστα Κατσουλάρη

Με μισό αιώνα καθυστέρηση μεταφράστηκε πριν λίγα χρόνια στη χώρα μας το μνημειώδες έργο του γερμανού ρομανιστή Έριχ Άουερμπαχ (1892-1957), μια φιλόδοξη ιστορία των ποικίλων μεταμορφώσεων του ρεαλισμού στη δυτική λογοτεχνία.

Του Κώστα Κατσουλάρη

Παρότι ο εικοστός υπήρξε ο αιώνας που αποθέωσε τη λογοτεχνία, με την έννοια ότι ποτέ πριν το λογοτεχνικό φαινόμενο δεν μελετήθηκε σε τόση έκταση και τόσο συστηματικά, σήμερα, στην αυγή του 21ου αιώνα, εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι η λογοτεχνία. 

Εδώ και περίπου δύο μήνες* «τρέχει» η τελευταία δημοσκόπηση στο bookpress.gr αναφορικά με την άποψη που έχουν οι αναγνώστες μας για τα σεμινάρια/εργαστήρια δημιουργικής γραφής. H εικόνα παραμένει εντυπωσιακά απαράλλαχτη: Από την πρώτη κιόλας μέρα περίπου ισοψηφούν οι δύο από τις συνολικά επτά απαντήσεις, καταλαμβάνοντας εναλλάξ την πρώτη θέση, χωρίς ποτέ κάποια εκ των δύο να παίρνει σημαντικό προβάδισμα. 

Του Κ.Β. Κατσουλάρη 

Του Κώστα Κατσουλάρη

Αναπνέοντας καθημερινά, θέλοντας και μη, τον ρυπαρό αέρα της εγχώριας πολιτικής και κοινωνικής σκηνής -μείγμα φοβικής συνομωσιολογίας, φαντασιώσεων μεγαλείου και θλιβερού επαρχιωτισμού-, ένιωσα ανακούφιση και αναζωπυρώθηκε μέσα μου η πίστη στην ανθρώπινη ευφυΐα στην επαφή μου με τούτο το μικρό βιβλιαράκι του βρετανοελβετού Αλαίν ντε Μποτόν.

Του Κώστα Κατσουλάρη

Ακούγαμε τις προάλλες σε ραδιοφωνικό σταθμό γνωστό δημοσιογράφο να παίρνει συνέντευξη από τον διακεκριμένο στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο. Ο δημοσιογράφος αποκαλούσε τον κύριο Παπαδόπουλο «πρόεδρο» κι εκείνος του απαντούσε ωσάν αυτή η προσφώνηση να ήταν η πλέον φυσιολογική.

Του Κώστα Κατσουλάρη

«Ένα βιβλίο, ένα καλό βιβλίο, ποτέ δεν γράφεται από έναν μόνο άνθρωπο. Χρειάζεται πάντα ένα ζωντανό αντηχείο για να κανονίζεις, σύμφωνα με τις αντιδράσεις του, την πορεία σου». Τα λόγια αυτά του Στρατή Τσίρκα αντηχούν ακόμη σαν παράξενος χρησμός.