tim marshall geografia

Πόσο συχνά, κλείνοντας ένα βιβλίο, έχεις την αίσθηση ότι η ανάγνωσή του σου άνοιξε, όχι ένα, αλλά πολλά παράθυρα στον κόσμο; Κι ότι σου έδωσε εργαλεία κατανόησης περίπλοκων ιστορικών και γεωπολιτικών ζητημάτων, που, τι περίεργο, σπάνια ακούς γι’ αυτά στις ειδήσεις. Λίγες σκέψεις, με αφορμή το βιβλίο του Tim Marshall «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» (μτφρ. Σπυρίδων Κατσούλας, εκδ. Διόπτρα)

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Ο Τιμ Μάρσαλ είναι δημοσιογράφος. Έχει καλύψει ως πολεμικός ανταποκριτής συγκρούσεις σε τριάντα χώρες, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, για κάμποσες δεκαετίες. Δεν είναι στρατιωτικός ή διπλωματικός αναλυτής του γραφείου, ούτε, όπως λέμε, διεθνολόγος. Γνωρίζει τα θέματα από την εμπειρία του στο πεδίο. Στο βιβλίο του συγκεντρώνει και συνδυάζει έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, πάντα με κεντρικό άξονα τα αναλλοίωτα γεωγραφικά στοιχεία κάθε χώρας ή περιοχής.

Η γεωγραφία είναι μοίρα

Από τις πρώτες σελίδες γίνεται ξεκάθαρο ότι οι εύφορες πεδιάδες ή τα απόκρημνα βουνά, όπως και τα ποτάμια ή τα φυσικά λιμάνια, δεν είναι απλώς στοιχεία του ανάγλυφου του χάρτη. Όπως ακριβώς ο ορυκτός ή φυσικός πλούτος μιας χώρας, είναι όπλα ή αδυναμίες πάνω στα οποία στηρίχτηκαν αυτοκρατορίες, παλιότερα, και τα σύγχρονα κράτη στη συνέχεια. Από αυτήν την άποψη, η γεωγραφία είναι μοίρα.

Η Ρωσία, η αχανής αυτή χώρα με τις ανεξάντλητες πλουτοπαραγωγικές πηγές, φυσικό αέριο, πετρέλαιο, δεν διαθέτει ούτε ένα λιμάνι σε θερμά ύδατα, δηλαδή σε νερά που να μην παγώνουν για κάμποσους μήνες τον χρόνο.

Για παράδειγμα, τι ξέρουμε για τη Ρωσία; Ξέρουμε ότι είναι μια χώρα τεράστια σε έκταση, η μεγαλύτερη στον κόσμο, με διαφορά. Τόσο μεγάλη, ώστε από τη μια μεριά να συνορεύει με την ανατολική Ευρώπη και από την άλλη με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είναι υπερβολή. Στον ανατολικό άκρο της Ρωσίας, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τα Ουράλια όρη, στον Βερίγγειο Πορθμό, από το ρωσικό έδαφος μπορεί κανείς να ατενίζει τις ακτές της Αλάσκας. Κι όμως, η Ρωσία, η αχανής αυτή χώρα με τις ανεξάντλητες πλουτοπαραγωγικές πηγές, φυσικό αέριο, πετρέλαιο, δεν διαθέτει ούτε ένα λιμάνι σε θερμά ύδατα, δηλαδή σε νερά που να μην παγώνουν για κάμποσους μήνες τον χρόνο.

Εκτός ίσως από ένα: Τη Σεβαστούπολη. Που όμως μέχρι πριν από λίγα χρόνια βρισκόταν σε μια άλλη χώρα, την Ουκρανία, και συγκεκριμένα στην επαρχίας της Κριμαίας. Από το 2014, η λεγόμενη Δημοκρατία της Κριμαίας έγινε, με τη βία, τμήμα της Ρωσίας.

Είπαμε, η γεωγραφία επιβάλει τη λογική της.

«Ο Θεός αγαπάει την Αμερική»

Ποια χώρα θα ηγείται στον πλανήτη τον εικοστό πρώτο αιώνα; Όλο και περισσότεροι αναλυτές ισχυρίζονται ότι αυτή θα είναι η Κίνα. Ο Μάρσαλ κάνει μια συνοπτική αλλά μεστή αναδρομή στην ιστορία και τα γεωγραφικά δεδομένα της μεγάλης αυτής χώρας με τους ενάμιση δισεκατομμύριο κατοίκους. Πεδιάδες, ποταμοί, πανύψηλες οροσειρές ως φυσικά σύνορα. Αλλά και η ανάγκη για εξασφάλιση εμπορικών δρόμων, λιμανιών, για απρόσκοπτη διέλευση και μεταφορά προϊόντων προς τη Δύση.

Τον Μάιο του 2015, η Κίνα διεξήγαγε ναυτικές ασκήσεις, από κοινού με τη Ρωσία, εδώ, στη γειτονιά μας, στη Μεσόγειο. Ασκήσεις με πραγματικά πυρά!

Ο συγγραφέας στέκεται ιδιαίτερα στη σταδιακή ανάδειξη της Κίνας σε παγκόσμια ναυτική δύναμη – εμπορική και στρατιωτική. Αναλύει με οξύνοια το περίπλοκο και επικίνδυνο παιγνίδι νεύρων που εξελίσσεται λίγο έξω από τις ακτές της, τόσο με τη γείτονα Ιαπωνία όσο και με το πανταχού παρών ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά όχι μονάχα εκεί. Τον Μάιο του 2015, η Κίνα διεξήγαγε ναυτικές ασκήσεις, από κοινού με τη Ρωσία, εδώ, στη γειτονιά μας, στη Μεσόγειο. Ασκήσεις με πραγματικά πυρά!

Όσοι όμως θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρχίσει να εξασθενούν, ότι τάχα είναι, όπως λένε, “μια αυτοκρατορία που παρακμάζει”, πλανώνται πλάνην οικτράν, μας λέει ο Τιμ Μάρσαλ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια χώρα με μοναδική γεωγραφική θέση, με φυσικά λιμάνια και στους δυο μεγαλύτερους ωκεανούς, παραμένει η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη στον κόσμο, η μεγαλύτερη εμπορική και οικονομική δύναμη.

Η παραμόρφωση της Αφρικής

Πολλοί δεν γνωρίζουμε ότι καθώς κοιτάζουμε τους συνηθισμένους επίπεδους χάρτες βρισκόμαστε μπροστά σε μια παραμορφωμένη εικόνα του πλανήτη μας. Δεν ξέρω γιατί αυτό είναι αναπόφευκτο, αλλά μπορείς να το διαπιστώσεις κοιτάζοντας έναν οποιοδήποτε χάρτη, ακόμη και στο google maps. Αποφάσισα να διαβάσω αυτό το βιβλίο έχοντας δίπλα μου μια υδρόγειο σφαίρα και κατάλαβα πως ο μεγαλύτερος αδικημένος αυτής της παραμόρφωσης, σαν από ειρωνεία, είναι η Αφρική.

Στο έδαφός της θα μπορούσε να χωρέσει η Γροιλανδία, μαζί και ολόκληρες οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί και οι τρεις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες. Η Αφρική είναι τεράστια.

Συγκρίνοντας, για παράδειγμα, στον επίπεδο χάρτη την Αφρική με την Γροιλανδία, αποκτά κανείς την πεποίθηση ότι έχουν σχεδόν την ίδια έκταση. Κι όμως, η Αφρική είναι δεκατέσσερις φορές μεγαλύτερη! Στο έδαφός της θα μπορούσε να χωρέσει η Γροιλανδία, μαζί και ολόκληρες οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί και οι τρεις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες. Η Αφρική είναι τεράστια. Είναι σχεδόν διπλάσια από την αχανή Ρωσία. Σε αυτήν την ψευδαίσθηση του χάρτη οφείλεται εν μέρει και το παραμορφωμένο μας βλέμμα γι’ αυτήν την ήπειρο, την πιο φτωχή του κόσμου. Γιατί άραγε; Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει πολλά.

Και κάτι δυσχερέστερο για την επικοινωνία και το εμπόριο: Έχει μεν μεγάλα ποτάμια, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν είναι πλωτά. Καταρράκτες διακόπτουν κάθε τόσο την ομαλή ροή τους.

Η Αφρική είναι από παντού αποκλεισμένη. Αριστερά, δεξιά, και νότια, έχει τα υδάτινα φράγματα δυο ωκεανών. Ενώ, βόρεια, τη χωρίζει από την Ευρώπη η μεγαλύτερη έρημος στον πλανήτη. Επίσης: παρά την ατελείωτη ακτογραμμή της, δεν διαθέτει καθόλου φυσικά λιμάνια. Και κάτι δυσχερέστερο για την επικοινωνία και το εμπόριο: Έχει μεν μεγάλα ποτάμια, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν είναι πλωτά. Καταρράκτες διακόπτουν κάθε τόσο την ομαλή ροή τους. Προσθέστε σε αυτά τις πολλές τροπικές ασθένειες, οφειλόμενες εν πολλοίς και στο κλίμα, μαζί και τα δεινά της αποικιοκρατίας, και σιγά σιγά θα έχετε την απάντηση που γυρεύετε.

Στους αντίποδες βρίσκεται η Ευρώπη. Εύφορες πεδιάδες, πλωτά ποτάμια, καλός ή προβλέψιμος καιρός. Ο Δούναβης, για παράδειγμα, πηγάζει από τον Μέλανα Δρυμό, στη Γερμανία, και ενώνει δέκα χώρες πριν καταλήξει στη Μαύρη Θάλασσα.

Tim Marshall aixmalotoiΟ πλανήτης σε δέκα κεφάλαια

Το βιβλίο χωρίζεται σε δέκα κεφάλαια. Υπάρχει εκτενής ανάλυση για τη Μέση Ανατολή, για τη Λατινική Αμερική, την Κορέα και την Ιαπωνία, την Ινδία και το Πακιστάν, αλλά και για την Αρκτική – το νέο hot spot γεωπολιτικών ανταγωνισμών καθώς οι πάγοι λιώνουν. Πάντα με το ίδιο δημιουργικό πνεύμα, που συνδυάζει την κοινή λογική με βαθιά γνώση της Ιστορίας και των γεωγραφικών και οικονομικών δεδομένων κάθε περιοχής. Στον ορίζοντα της ανάλυσης υπάρχει και η Ελλάδα μας, με το μικρό κομμάτι που της αναλογεί – κι αυτό όμως ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

Το βιβλίο «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» του Τιμ Μάρσαλ, σε προσεκτική μετάφραση του Σπυρίδωνα Κατσούλα, είναι ένα καλά φροντισμένο και επιμελημένο βιβλίο. Στα πολλά του προτερήματα, που το καθιστούν δελεαστικό ανάγνωσμα, να προσθέσουμε και το εξής: Αν και κυκλοφόρησε το 2015, ο συγγραφέας του φροντίζει να το ανανεώνει διαρκώς. Έτσι, η αναθεωρημένη έκδοση που θα βρείτε αυτήν τη στιγμή στα βιβλιοπωλεία είναι η τέταρτη στη σειρά και περιλαμβάνει ακόμη και γεγονότα του 2020! Τέλος, υπάρχει και μια ξεχωριστή, όμορφα εικονογραφημένη έκδοση για παιδιά και νεαρούς αναγνώστες.

* Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εξ όνυχος τον λέοντα» – μια ιστορία με τον Μήτσο

«Εξ όνυχος τον λέοντα» – μια ιστορία με τον Μήτσο

Όταν κάποιος φεύγει από κοντά μας και μάλιστα τόσο ξαφνικά όσο ο Δημήτρης Φύσσας, συχνά προσπαθούμε να ανακαλέσουμε ένα περιστατικό που, με κάποιον μαγικό τρόπο, θα αποκάλυπτε τον άνθρωπο. Όμως αυτά που μας χαρακτηρίζουν, που φανερώνουν το ήθος μας ή την απουσία του, δεν είναι μονάχα τα όσα έχουμε κάνει αλλά και κάπ...

Γκουίντο Τονέλι: «Το σύμπαν είναι ένα… δωρεάν γεύμα»

Γκουίντο Τονέλι: «Το σύμπαν είναι ένα… δωρεάν γεύμα»

Χθες το απόγευμα γίναμε αποδέκτες ενός σπάνιου δώρου από τις εκδόσεις Διόπτρα. Λίγοι δημοσιογράφοι, μαζί με κάμποσους φοιτητές και ακαδημαϊκούς, σκαρφαλώσαμε στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, όπου βρεθήκαμε τετ-α-τετ για μιάμιση ώρα με τον κορυφαίο Ιταλό πειραματικό φυσικό Guido Tonelli. Μαύρες τρύπες, μποζόνια, τα μυστήρια...

Η Όλγκα Τοκάρτσουκ στη Στέγη: «Ως ψυχοθεραπεύτρια έμαθα να ακούω τους ανθρώπους»

Η Όλγκα Τοκάρτσουκ στη Στέγη: «Ως ψυχοθεραπεύτρια έμαθα να ακούω τους ανθρώπους»

Καρφίτσα δεν έπεφτε χθες βράδυ στην κεντρική σκηνή της Στέγης, όπου η Πολωνή νομπελίστρια έκανε την πρώτη της εμφάνιση στο ελληνικό κοινό. Μαζί με την Όλγκα Τοκάρτσουκ στη σκηνή ήταν ο δημοσιογράφος Γρηγόρης Μπέκος, επιμελητής εκδόσεων στις εκδόσεις Καστανιώτη (που την εκδίδουν στη χώρα μας), γνώστης του έργου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ