Δοκίμια, μελέτες, μαρτυρίες: Τα καλύτερα non fiction βιβλία του 2021

Νίκος Ροτζώκος
Οργανώνοντας την Επανάσταση του 1821
ΕΑΠ

Μια πολύ πρωτότυπη και συνάμα διαφωτιστική μελέτη για το πώς η αναιμική και καχεκτική έως το 1817 Φιλική Εταιρεία μετατράπηκε σε μια επαναστατική οργάνωση που προετοίμασε την Ελληνική Επανάσταση. Ο ιστορικός παρακολουθεί τη συναρπαστική διαδρομή από τα Επτάνησα στη Μάνη ενός γνωστού ριζοσπάστη της εποχής, του Χριστόφορου Περραιβού. Μέσω αυτής της διαδρομής αυτού του Φιλικού, ο συγγραφέας με καθόλου πληκτικό τρόπο παρακολουθεί το πώς οι αρχικά περιορισμένοι στόχοι και οι άνθρωποι της Φιλικής Εταιρείας επεκτάθηκαν σ’ ολόκληρη την ελληνική κοινότητα της εποχής. Το καινούργιο που προστίθεται εδώ είναι η ανάδειξη της σημασίας της διείσδυσής της στα δίκτυα της ρωσικής μυστικής διπλωματίας.

Συλλογικός τόμος
Ένα αλλόκοτο θηρίο
Δάνεια και χρέη στην ελληνορωμαϊκή κοινότητα
Εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια: Πέτρος Παρθένης
ΠΕΚ

Σ΄ αυτό το βιβλίο ο μεταφραστής επιλέγει και σχολιάζει κείμενα Ελλήνων και Ρωμαίων συγγραφέων, όπως οι Ησίοδος, Αριστοτέλης, Δημοσθένης, Αθηναίος, Θεόφραστος, Αινείας Τακτικός, Πλούταρχος, Αππιανός, Κικέρων, Τάκιτος, αλλά και χριστιανών συγγραφέων όπως ο Βασίλειος της Καισάρειας και ο Γρηγόριος Νύσσης. Αυτοί διαπραγματεύονται τον σκληρό κόσμο ο οποίος κινείται, αναπτύσσεται και πάσχει γύρω από τους οφειλέτες και τους δανειστές της εποχής τους. Αυτοί εστιάζουν σ’ ευρύτερα προβλήματα και σ’ εμάς προσφέρουν μοναδικές στιγμές της ζωής στην ελληνορωμαϊκή καθημερινότητα. Έτσι μαθαίνουμε για το πώς τα δάνεια ήταν όπλα στη φαρέτρα κάθε τυράννου, πως ένα δάνειο μπορούσε να καταστρέψει μια φιλία, ποιο ήταν το προφίλ των μπαταξήδων και των τοκογλύφων της εποχής και πολλές άλλες μείζονες και ελάσσονες συνέπειες του δανεισμού. Τα σχόλια μας βάζουν στο πνεύμα των κειμένων.

Βάλτερ Μπένγιαμιν
Ημερολόγιο Μόσχας
Μτφρ. Έμη Βαϊκούση
Πρόλογος: Γκέρσομ Σόλεμ
Επίμετρο: Κώστας Θ. Καλφόπουλος
Καστανιώτης

Ο μεγάλος γερμανοεβραίος στοχαστής μετά το 1917 προβληματιζόταν για το αν πρέπει να ενταχθεί στο Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ταυτόχρονα όμως τον βασάνιζε και ο ανεκπλήρωτος έρωτάς του για το στέλεχος των μπολσεβίκων, τη Λετονή Ασια Λάτσις, η οποία ζούσε στη Μόσχα και διατηρούσε σχέσεις και με άλλους σπουδαίους άνδρες. Ο συγγραφέας αυτού του Ημερολογίου καταγράφει τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στη Μόσχα από την 6η Δεκεμβρίου 1926 έως την 1η Φεβρουαρίου 1927, δέκα χρόνια από την Επανάσταση και λίγο πριν από την οριστική κατά κράτος επικράτηση του Στάλιν. Με αυτό το Ημερολόγιο επιχειρεί να απαντήσει στις δικές του απορίες για τη φύση και τον χαρακτήρα του μπολσεβίκικου καθεστώτος. Εδώ όμως καταγράφει και την απεγνωσμένη του προσπάθεια να προσεγγίσει τον αληθινό έρωτα. Το επίμετρο του Κώστα Θ. Καλφόπουλου μας εισαγάγει στο κλίμα της εποχής και στο πνεύμα του συγγραφέα.

Michael Freeden
Φιλελευθερισμός
Μια πολύ σύντομη εισαγωγή
Μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη
Επιστημονική επιμέλεια – Επίμετρο: Φιλήμων Παιονίδης
ΠΕΚ

Ένα πολύ σημαντικό βιβλίο στα ελληνικά για τον «άγνωστό» μας φιλελευθερισμό. Κατά τον εξαιρετικό και πολυγραφότατο Βρετανό καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας ο φιλελευθερισμός αποτελεί την πλέον συζητημένη και παρεξηγημένη πολιτική θεωρία και ιδεολογία. Ο φιλελευθερισμός είναι ένα οίκημα με πολλά διαμερίσματα και όπως τονίζει και στο εξαιρετικό επίμετρο ο Φιλήμων Παιονίδης μια θεωρία για την οποία το να είναι κανείς φιλελεύθερος δεν σημαίνει πως οφείλει να έχει μια «φιλελεύθερη» άποψη γι’ όλα τα ζητήματα. Ο συγγραφέας διαλύει πολλούς αρνητικούς αλλά και θετικούς μύθους για τον φιλελευθερισμό, τον οποίο με τη βοήθεια μεγάλων στοχαστών του τοποθετεί στο πραγματικό του βάθρο που δεν είναι άλλο από την ικανοποιητική ανάπτυξη του ατόμου. Ο συγγραφέας εξηγεί τόσο τη σαγήνη του φιλελευθερισμού όσο και τις υπερβολές και την αλαζονεία του. Ενώ αποκλείει τον νεοφιλελευθερισμό από οποιανδήποτε σχέση με τον φιλελευθερισμό. Δεν θα κρύψω τον ενθουσιασμό μου από αυτήν την έκδοση.

Werner Bonefeld
Ισχυρό κράτος & ελεύθερη οικονομία
Μτφρ. Καλλιρόη Τάγκα
Επιστημονική Επιμέλεια – Πρόλογος: Απόστολος Δεδουσόπουλος
Angelus novus

Η έκδοση αυτού του εξαιρετικού βιβλίου, ενός εκπροσώπου της «σχολής σκέψης» του Ανοικτού Μαρξισμού, αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη. Εξαιρετικό αλλά και υπερπολύτιμο γιατί βοηθά στο ξεδιάλυμα της σύγχυσης που επικρατεί στον ελληνικό δημόσιο λόγο, ο πολιτικός ελάχιστα γνωρίζει για τέτοιες παραλλαγές, μεταξύ του ορντοφιλελευθερισμού όπως αυτός αναπτύχθηκε την περίοδο της Βαϊμάρης ως ενίσχυση των μηχανισμών διατήρησης της ευταξίας (order) των αγορών ως απάντηση στη συγκέντρωση των κεφαλαίων σε λίγες και συνεχώς αυξανόμενες σε μέγεθος επιχειρήσεις. Παρόλο που ο ορντοφιλελευθερισμός διαχωρίζεται κατά τον συγγραφέα από τον νεοφιλελευθερισμό, οι δυο τους έχουν κοινά στοιχεία ως προς το τι χρειάζεται για να συντηρηθεί και να διατηρηθεί μια ελεύθερη οικονομία. Δεν σταματά όμως εδώ. Αυτός υποβάλλει από νεομαρξιστικής πλευράς σε αδυσώπητη κριτική και τα δυο ιδεολογικά ρεύματα ως δυο δρόμων που οδηγούν στον αυταρχικό φιλελευθερισμό. Ο τελευταίος αν και πανταχού παρών σήμερα ως πρακτική, είναι άγνωστος ως έννοια. Ο πρόλογος του επιμελητή διευκρινίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφηκε το βιβλίο.

Remi Noyon – Philippe Vion-Dury
Οι νέες ιδέες
Μτφρ. Βάλια Καϊμάκη
Πόλις

Όλα όσα απασχολούν τον δημόσιο διάλογο σήμερα, εδώ συστηματοποιημένα και ανανεωμένα με ένα σύγχρονο προοδευτικό λόγο από δυο νεαρούς Γάλλους δημοσιογράφους. Σε ποιoν ανήκει η ιδέα του βασικού εγγυημένου εισοδήματος; Πόσο προοδευτική είναι αυτή; Και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος εφαρμογής της; Τι είναι τα «κοινά» και κατά πόσο προαναγγέλλουν την κατάρρευση του καπιταλισμού και την έλευση ενός μετακαπιταλιστικού κόσμου. Ποια μπορεί να είναι τα περιεχόμενα της δημοκρατίας του 21ου αιώνα; Τι σημαίνουν σήμερα όροι όπως Συμμετοχική Δημοκρατία, Κλήρωση, Συντακτική Συνέλευση; Τι γίνεται με θέματα των ζώων όπως ο βιγκανισμός, ο αντισπισισμός και η ηθική κρεοφαγία. Πως μεταλλάσσεται ο λαϊκισμός; Ποιοι είναι οι νέοι φεμινισμοί; Μερικά από τα σημαντικά ερωτήματα στα οποία οι συγγραφείς δίνουν τις δικές τους πολύπλευρες απαντήσεις.

Γιώργος Γιαννακόπουλος
Τεχνητή νοημοσύνη
Μια διακριτική απομυθοποίηση
Ροπή

Αυτό το βιβλίο είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, με τρόπους που δεν φοβίζουν, αλλά αντιθέτως αποκαλύπτουν το φαινόμενο σε μια, θα την ονόμαζα, κοινωνιολογική διάσταση. Εδώ ο διδάκτορας τεχνητής νοημοσύνης διαπραγματεύεται όχι μόνο τα γνωρίσματά της αλλά και τις σχέσεις και επιρροές της σε τομείς όπως η καθημερινότητα, η βιοϊατρική, η φυσική, η δημοσιογραφία, η νομική επιστήμη, η ιστορία και η φιλολογία, οι τέχνες, τα παιγνίδια, η βαριά βιομηχανία και οι μεταφορές. Πώς αλλάζουν πολλά γύρω απ’ αυτήν αλλά και ποιοι μύθοι την ακολουθούν. Φυσικά δεν λείπει και η καταγραφή όλων όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη. Ο συγγραφέας παρέχει μια πληθώρα τεχνικών και μη τεχνικών αναφορών τόσο γι’ όσους ειδικεύονται σ’ αυτήν όσο και γι’ όσους συναρπάζονται απ’ αυτήν.

Roger Eatwell – Matthew Goodwin
Εθνικολαϊκισμός
Η Εξέγερση εναντίον της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας
Μτφρ. Ηρακλής Οικονόμου
Επίκεντρο

Οι δυο συγγραφείς δεν θέλουν ιδιαίτερα διαπιστευτήρια. Είναι από τους σημαντικότερους μελετητές του λαϊκισμού και του εθνικισμού όπως οι δυο συμφύρονται στον όρο εθνικολαϊκισμός. Εδώ θέτουν την ανάλυση της ανόδου του φαινόμενου στην πραγματική του διάσταση τόσο ανά χώρα όσο και πώς αυτό επηρεάζει όλες τις χώρες από κοινού. Για παράδειγμα ο Τραμπ δεν εξετάζεται μόνο ως αμερικανικό προϊόν αλλά και στη διασύνδεσή του τραμπισμού με ανάλογες ευρωπαϊκές ακροδεξιές φιγούρες. Εξετάζουν όμως και τις «παρενέργειες» όλων αυτών στους Αμερικανούς φιλελεύθερους και την ευρωπαϊκή Αριστερά. Εξετάζουν, μεταξύ πολλών άλλων, και το ποια στρώματα θέλγονται απ’ αυτήν την «εξέγερση». Αυτά δεν είναι μόνο εκείνα της αμερικανικής σκουριάς και της ευρωπαϊκής ανειδίκευτης εργασίας. Ο ελιτίστικός χαρακτήρας της φιλελεύθερης δημοκρατίας, η μετανάστευση και ο φόβος της εθνικής αλλοίωσης, οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές επιλογές και η αποδυνάμωση των παλαιών κομμάτων είναι τα αίτια αυτής της εξέγερσης. Ένα βιβλίο απ’ αυτά που δεν τα βάζεις στη βιβλιοθήκη σου, αλλά θέλεις να τα έχεις διαρκώς μαζί σου.

John Lamberton Harper
Ο Ψυχρός Πόλεμος
Μτφρ. Κώστας Σκορδύλης
Επιστημονική επιμέλεια – Σημείωμα: Θανάσης Δ. Σφήκας
Gutenberg

Αυτό το βιβλίο ανοίγει τους ορίζοντες των μελετών για τον Ψυχρό Πόλεμο (Ψ.Π). Κατά τον συγγραφέα, ομότιμο καθηγητή της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής ο Ψ.Π. ήταν μεν ένας ανταγωνισμός για κατίσχυση των δυο γεωπολιτικών πόλων ισχύος, όπως ήταν και ο πραγματικός πόλεμος μεταξύ της Σπάρτης και των Αθηνών, αλλά αυτός περιείχε, όπως σημειώνει και ο επιμελητής, και πολλά στοιχεία ενός ιδεολογικού μεσσιανισμού. Ήταν αναπόφευκτη η σύγκρουση; Να το πρώτο ερώτημα από το οποίο ξεκινά η μελέτη. Το 1945- 1946 έχουμε το τέλος των ψευδαισθήσεων και κατά το 1947- 1949 την παγίωση των δυο Συνασπισμών. Στη συνέχεια στο τηλεσκόπιο του προσεκτικού μελετητή τίθεται η πορεία εξέλιξης του Ψ.Π, το αποκορύφωμά του, η άνοδος και η πτώση της ύφεσης, η σημασία του παράγοντα Τρίτος Κόσμος, ο πανικός της έντασης των εξοπλιστικών προγραμμάτων το 1979 και τέλος η είσοδος του Γκορμπατσόφ το 1985, τα πρώτα σημάδια υποχώρησης και το τέλος του το 1990. Βιβλίο εξαιρετικά γραμμένο, με απέχθεια στις διακρίσεις «καλό- κακό», εμπεριστατωμένο και διδακτικό για τις σχέσεις μεταξύ κρατών με διαφορετικές ιδεολογικές και οικονομικές επιλογές.

Odd Arne Westad
Ο Ψυχρός Πόλεμος
Μια παγκόσμια ιστορία
Μτφρ. Δέσποινα – Γεωργία Κωνσταντινάκου
Πατάκης

Ο Νορβηγός καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Γέιλ δεν αντιμετωπίζει με τον παραδοσιακό τρόπο τον Ψυχρό Πόλεμο ως σύγκρουση δυο υπερδυνάμεων και δυο ιδεολογικών συστημάτων του 20ου αιώνα, αλλά ως μια ιδεολογική σύγκρουση που έρχεται από πολύ μακριά. Από τις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης και τα ερωτήματα που αυτή έθεσε όσον αφορά το χάσμα ανάμεσα στο καπιταλιστικό σύστημα και τους αρνητές του, έως τους σημερινούς παγκόσμιους ανταγωνισμούς. Οι πηγές του φαινομένου δεν εντοπίζονται μόνο στην αντιπαράθεση των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, αλλά και στους παραδοσιακούς ανταγωνισμούς των ΗΠΑ με τη Μεγάλη Βρετανία. Έτσι ένα νήμα δένει τους ανταγωνισμούς της δεκαετίας του 1890, την πρώτη παγκόσμια οικονομική κρίση, τη ριζοσπαστικοποίηση του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος και την ενδυνάμωση των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης έως την κατάρρευση της δεύτερης το 1990. Μια ριζοσπαστική ανάγνωση του Ψυχρού Πολέμου ως συνέχιση της πρώιμης και της μέσης νεωτερικότητας σ’ ένα σύγχρονο παγκόσμιο σύστημα.

Hannah Arendt
Άνθρωποι σε χρόνους ζοφερούς
Εισαγωγή – Μτφρ. Δημήτρης Ψυχογιός
Επίκεντρο

Σ’ αυτόν τον τόμο συγκεντρώνονται ομιλίες και βιβλιοκρισίες της μεγάλης Γερμανίδας φιλοσόφου που ουσιαστικά αποτελούν προσωπογραφίες δέκα τεράστιων προσωπικοτήτων που έζησαν από τις αρχές του 18ου αιώνα έως τα μέσα του 20ου. Αυτά τα κείμενα αφορούν τη ζωή των Λέσσινγκ, Λούξεμπουργκ, πάπα Ιωάννη ΚΓ, Γιάσπερς, Ντίνεσεν, Μπρόχ, Μπένγιαμιν, Μπρεχτ, Γκουριάν, Τζάρελ). Όλοι αυτοί έζησαν και έδρασαν σε «χρόνους ζοφερούς» και άφησαν στην ανθρωπότητα ως παρακαταθήκη την πίστη στο μεγαλείο του αγωνιζόμενου κατά της βίας και της εκμετάλλευσης ανθρώπου. Σπουδαίοι στοχαστές της ελπίδας για ένα καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο. Εξαιρετικός ο πρόλογος του Δημήτρη Ψυχογιού μας προϊδεάζει να διαβάσουμε με μια πνοή όλο το έργο.

Βάνια Νικολαΐδου – Κυριανίδου
Hannah Arendt
Ο νόμος της γης και η λησμονημένη παράδοση
Αλεξάνδρεια

Εξαιρετική μελέτη της καθηγήτριας φιλοσοφίας για πτυχές της ζωής και του έργου της Χάνα Άρεντ, οι οποίες δεν είναι τόσο γνωστές. Η συγγραφέας έχει ως αφετηρία της τη θεμελιώδη αγωνία της γερμανοεβραίας φιλοσόφου για τις ρίζες του ολοκληρωτισμού. Η πολιτική βασίζεται στο γεγονός της πληθύος, η οποία είναι και ο «νόμος της γης». Η απώλεια του αισθήματος ασφάλειας που προξενεί η διαμονή του εντός αυτού του νόμου, αυτού του Είναι, του κόσμου δηλαδή ως κατοικίας καταργεί εκείνη την αρμονία μεταξύ του ανθρώπου και του κόσμου που στόχευε στην ανάδειξη της ανθρώπινης ελευθερίας. Θα είναι όμως λάθος αν αυτό το βιβλίο θεωρηθεί ως παρουσίαση κάποιων πλευρών του φιλοσοφικού έργου της Άρεντ. Ούτε καν μόνο ως εμβάθυνση θα ήταν σωστό να το εκλάβουμε. Ανάγνωσή του στο σήμερα είναι. Η συγγραφέας μιλάει με όλους όσοι επηρέασαν το έργο της Άρεντ και με όλους όσους επηρεάστηκαν απ’ αυτήν. Το κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αποτελεί και δυνατότητα ξεχωριστού βιβλίου, ιδιαίτερα το «Η πολιτική μιας άλλης παράδοσης» όπου έχουμε μια πολύ πρωτότυπη προσέγγιση του Καντ. Έργο υψηλής σκέψης και γραφής.

Σταύρος Τσακυράκης
Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ
Πρόλογος: Πάσχος Μανδραβέλης
Επίμετρο: Ιωάννα Τουρκοχωρίτη
ΠΕΚ

Η επανέκδοση αυτού του βιβλίου, του συνεχώς στις καρδιές κάθε πραγματικά φιλελεύθερου ανθρώπου Σταύρου Τσακυράκη, έρχεται στην πιο κατάλληλη συγκυρία: Αυτή των αρνητών του κορωνοιού από τη μια και του άρθρου 191 του νέου Ποινικού Κώδικα από την άλλη με βάση το οποίο κινδυνεύει να πάει φυλακή όποιος διαδίδει «ψευδείς ειδήσεις». Ποιες όμως ειδήσεις μπορούν να θεωρηθούν ψευδείς και πως μπορούν τα δικαστήρια να κρίνουν αν μια είδηση είναι ψευδής ή όχι; Ο Σταύρος Τσακυράκης αναλύει την ιστορία των υποθέσεων που απασχόλησαν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ και τα Πολιτειακά Ανώτατα Δικαστήρια και αφορούσαν θέματα αμφισβήτησης της ελευθερίας του λόγου. Όλα αυτά σε μια χώρα που επιτρέπεται να δρουν η Κου Κλουξ Κλαν, οι νεοναζί, οι αρνητές στράτευσης και όσοι καίνε την αμερικανική σημαία, αν ταυτοχρόνως δεν προβαίνουν σε πράξεις βίας κατά του άλλου. Ή, αλλιώς, με τα λόγια του θεωρούμενου ως συντηρητικού, δικαστή Άντονιν Σκαλία, οι μόνοι περιορισμοί στον λόγο είναι αυτοί που οδηγούν στην καταπίεση των ιδεών του άλλου. Βεβαίως τα δικαστήρια υποστηρίζουν πως υπάρχουν εναλλακτικοί από τους ακραίους τρόποι να εκφράσει κανείς την άποψη του για κάθε θέμα, αλλά κάθε τρόπος δικαιούται της ελευθερίας του λόγου. Άλλες χώρες άλλα ήθη, αλλά ένας πάντοτε παρών υπέροχος διανοούμενος σαν τον Τσακυράκη. Ο πρόλογος του Πάσχου Μανδραβέλη και το επίμετρο της Ιωάννας Τουρκοχωρίτη εμπλουτίζουν το βιβλίο.

Αντρέας Πανταζόπουλος
Εθνικολαϊκισμός και νεωτερικότητα στην Ελλάδα
Σημειώσεις για τον λαϊκισμό των διανοουμένων
και τη νεοελληνική ταυτότητα στον 20ο αιώνα
Επίκεντρο

Ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας μας έχει συνηθίσει στα ασυνήθιστα και «προβοκατόρικα» βιβλία. Τέτοιο είναι και αυτό εδώ. Αναρωτιόμαστε πολλές φορές από πού πηγάζει η τόσο μεγάλη επιρροή του εθνικολαϊκισμού, σε ορισμένες περιόδους, στην Ελλάδα. Ο συγγραφέας διαβάζει και αναλύει γνωστά και άγνωστα κείμενα Ελλήνων συγγραφέων από την περίοδο του κινήματος του δημοτικισμού και τη γενιά του 1930, συγγραφείς όπως οι Γ. Ψυχάρης, Κ. Παλαμάς, Αλ. Παπαδιαμάντης, Π. Γιαννόπουλος, Ι. Δραγούμης από τους παλαιότερους αλλά και οι Θεοτοκάς, Σεφέρης, Ελύτης και ο κομμουνιστής Ρίτσος από τους νεώτερους. Σ’ αυτά τα κείμενα ο συγγραφέας αναζητεί τις πηγές και τις αξίες ενός ιδιότυπου νεοελληνικού εθνικολαϊκισμού, στο επίκεντρό του οποίου βρίσκονται έννοιες όπως «λαός», «εθνική ταυτότητα», αλλά δεν υπάρχουν έννοιες και αρχές που να αποτυπώνουν την πολιτισμική και πολιτική νεωτερικότητα. Τροφή για σκέψη όλα αυτά.

William Mallinson
Ο Κίσιντζερ και η εισβολή στην Κύπρο
Η διπλωματία στην ανατολική Μεσόγειο
Μτφρ. Χαράλαμπος Τσιτσόπουλος
Επίμετρο: Βασίλης Φούσκας
Εστία

Οι πτυχές των γεγονότων που προκάλεσαν την εισβολή στην Κύπρο είναι τόσο πολλές που πάντα υπάρχει χώρος για κάτι καινούργιο. Ο διπλωμάτης και πανεπιστημιακός καθηγητής, συγγραφέας αυτού του βιβλίου, προσθέτει άγνωστα έως τώρα στοιχεία για το κυπριακό, ιδιαιτέρως για την περίοδο λίγο πριν, κατά και μετά την τουρκική εισβολή. Ποιος ήταν ο ρόλος του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ και εδώ ποια ήταν η πραγματική δράση του Κίσιντζερ και από ποια κοσμοθεώρηση των πραγμάτων αυτή ξεπήδησε. Έχουμε εδώ την παρουσία ενός μανιωδώς ψυχροπολεμικού πολιτικού με εμμονές, με μεγάλες προσωπικές φιλοδοξίες αλλά και με ικανότητες. Τελικά, τι ήταν ο Κίσιντζερ; Πολιτική προσωπικότητα ή πολιτικός οπορτουνιστής; Διαβάστε το βιβλίο για να το μάθετε. Το επίμετρο του Βασίλη Φούσκα συνοψίζει με ακρίβεια τη μελέτη αλλά και το ζωή του ίδιου του συγγραφέα.

Άρης Αλεξάνδρου
Έξω από τα δόντια
Δοκίμια 1937 – 1975
Πατάκης

Ο Άρης Αλεξάνδρου πραγματικά «έξω από τα δόντια». Ο μεγάλος συγγραφέας που δεν δίστασε να συγκρουστεί με τις ίδιες του τις ιδέες αλλά και με τους κομματικούς κέρβερους που τις φύλασσαν, σ’ αυτή τη συλλογή δεκατριών κειμένων του γράφει για τα πάντα: για την κατάργηση της ορθογραφίας, για το λανθασμένο διαχωρισμό έκφρασης και θέματος στον πεζό λόγο, για τον υπερρεαλισμό ως όνειρο, για τις καλές και τις κακές, πρόχειρες μεταφράσεις, για το ποιος αυτοκτόνησε τον Μαγιακόβσκι, για τον Έρενμπουργκ αλλά και για τον «προσφιλή» του εχθρό, τη σοβιετική ολοκληρωτική σκέψη. Στο βιβλίο υπάρχει και μια δική του Αντιγόνη στις εποχές της αντίστασης στους ναζί αλλά και του δοσιλογισμού, του εμφυλίου, της εξορίας και της ολοκληρωτικής σκέψης. Σ’ ένα δεύτερο θεατρικό του έχουμε τον Καθηγητή Βαρχάιτ να βιώνει τον ζόφο της καταπίεσης των επιστημόνων από τη σοβιετική εξουσία. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ώθηση για να διαβάσει κανείς τον μεγάλο μυθιστοριογράφο, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, δοκιμιογράφο και κυρίως εχθρό της δογματικής σκέψης.

Αλβέρτος Σβάιτσερ
Δέος για τη ζωή
Η σκέψη του μεγάλου ανθρωπιστή
μέσα από κείμενα της περιόδου 1905-1965
Μτφρ. – Ανθολόγηση – Χρονολόγιο: Θοδωρής Τσομίδης
Επίμετρο: Στέφαν Τσβάιχ
Πρόλογος: Σταύρος Ζουμπουλάκης
Πατάκης

Αν μας ρωτούσαν τι λείπει σήμερα για να γίνει πιο πολιτισμένος ο δημόσιος διάλογος, άνετα θα μπορούσαμε να απαντήσουμε πως απουσιάζουν ανθρωπιστές όπως ο Σβάιτσερ. Δεν είναι όμως ακριβές αυτό. Γιατί κυρίως απουσιάζουν τα «κοινά» που θα μπορούσαν να τους ακούσουν. Και τέτοια βιβλία συμβάλλουν στο να «παραχθούν» τέτοια κοινά. Στο βιβλίο αυτό ο μεγάλος αυτός άνθρωπος εξηγεί το πώς αποφάσισε να πάει ως γιατρός στην Αφρική, καθοδηγούμενος από την ιδέα του δέους για το θαύμα της ζωής, από την αγάπη του για την ειρήνη και όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις, από το πάθος της αλληλεγγύης προς όσους υποφέρουν και πεινούν. Ιδανικά που πολλοί σήμερα αντιμετωπίζουν υπεροπτικά ως ουτοπίες, τα οποία όμως η ζωή και η δράση του ανθρώπου Σβάιτσερ έδειξαν πως είναι επιτεύξιμα. Συγκινητικός ο πρόλογος του Στ. Ζουμπουλάκη και δώρο της έκδοσης το επίμετρο του Στ. Τσβάιχ.

Μαρία Σπανού
Ιστορικά ημιτόνια
Η επανάσταση στη Θεσσαλία το 1878
με το βλέμμα των προξένων
Μεταίχμιο

Η συγγραφέας με συστηματικότητα αλλά και γλαφυρότητα παρακολουθεί αρχικά τα αίτια της επανάστασης στη Θεσσαλία και στη συνέχεια τα γεγονότα που την προετοίμασαν και προκάλεσαν, τις διάφορες εστίες εξέγερσης και τα αισθήματα που αυτές προκάλεσαν στους κατοίκους της θεσσαλικής περιοχής. Στηριζόμενη στο αρχειακό υλικό του Διπλωματικού Ιστορικού Αρχείου (ΥΔΙΑ) του Υπουργείου Εξωτερικών, στις εκθέσεις, ανέκδοτες οι περισσότερες, Ελλήνων διπλωματών της εποχής εκείνης, όπως του προξένου στη Λάρισα Ιωάννη Ρ. Παλαμήδη και του υποπρόξενου στον Βόλο Ιωάννη Δ. Τζιώτη, αλλά και της αγγλικής διπλωματίας καταγράφει τις οθωμανικές βιαιοπραγίες, τον επαναστατικό αναβρασμό, τον ρόλο των εθνικών εταιρειών, αλλά και τον δύσβατο δρόμο της ειρηνικής ενσωμάτωσης της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, την ανακωχή και την «αμνηστία» που δόθηκε στους επαναστάτες.

Kate Kirkpatrick
Πώς η Σιμόν έγινε η Μποβουάρ
Μια ολόκληρη ζωή 
Μτφρ. Στέλλα Κάσδαγλη
Μεταίχμιο

Η 19χρονη Σιμόν σε μια κοινωνία που ήθελε τις γυναίκες πρώτα παντρεμένες και μητέρες- μήπως και τώρα σε μεγάλο βαθμό δεν συμβαίνει το ίδιο;- ονειρευόταν να βρει μια σχολή φιλοσοφίας, η οποία θα την ενέπνεε και θα την ακολουθούσε. Αυτήν την πορεία παρακολουθεί η Ιρλανδή φιλόσοφος και συγγραφέας. Την πορεία μιας γυναίκας που από Σιμόν έγινε Μποβουάρ. Έγινε μια από τις σημαντικότερες διανοούμενες του 20ου αιώνα. Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν μετά τον θάνατο της το 1986 προστέθηκαν πολλά στοιχεία για τη ζωή της, αποκαλύφθηκαν νέα βιογραφικά στοιχεία, τα οποία οργανώνει, θεματοποιεί και παρουσιάζει με γλαφυρότητα και άμεση γραφή η συγγραφέας αυτής της νέας βιογραφίας. Στο βιβλίο αυτό η περίφημη φράση της Μποβουάρ για το «πως γινόμαστε γυναίκες», μετατρέπεται σε απάντηση για το πώς η ίδια η Μποβουάρ έγινε γυναίκα. Σημαντική προσθήκη στον πορτραίτο της μεγάλης αλλά και αντιφατικής γυναίκας.

Monteagle Stearns
Ανδρέας Παπανδρέου
Το αίνιγμα
Μτφρ. Ελένη Μαχαιρά – Οντόνι
Πρόλογος: Αντόνια Ρ. Στερνς
Εστία

Ο Ανδρέας Παπανδρέου και η πορεία του από «συστημικός» οικονομολόγος στις ΗΠΑ σε ριζοσπάστης και αντιαμερικανός στην Ελλάδα. Τον πολιτικό που σε μεγάλο βαθμό χάραξε τα περιγράμματα και το περιεχόμενο της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, μέσα από τα όχι πάντα αμερόληπτα μάτια ενός Αμερικανού διπλωμάτη με τρεις θητείες στη χώρα μας. Ο συγγραφέας δεν διστάζει να θεωρήσει ως «ακαλλιέργητο» τον πατέρα Γεώργιο Παπανδρέου σ’ αντίθεση με τον ευρυμαθή γιο του. Ο Ανδρέας έγινε κοσμοπολίτης, αν και το αρχικό περιβάλλον του δεν ευνοούσε κάτι τέτοιο. Κι όμως αυτός ο κοσμοπολίτης επεδίωξε να εκφράσει τη δικαιολογημένη σε πολλά σημεία και αδικαιολόγητη σ’ άλλα πικρία του ελληνικού λαού από τη στάση των ισχυρών κρατών απέναντί του. Ο συγγραφέας μας παραδίδει μια μελέτη που τονίζει το μεγαλείο, τις αντιφάσεις, τις συγκρούσεις αλλά και το ανθρώπινο πρόσωπο με τα λάθη του Ανδρέα Παπανδρέου. Προλογίζει η σύζυγος του συγγραφέα Αντόνια Ρ. Στερνς.

Kati Marton
Η καγκελάριος
Το πορτρέτο μιας ισχυρής γυναίκας
Μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης
Ψυχογιός

Η βιογράφος, δημοσιογράφος και συγγραφέας θέτει στο μικροσκόπιο της ανάλυσης της ολόκληρη τη ζωή της Άνγκελα Μέρκελ από ταπεινή κόρη ενός πάστορα στην κομμουνιστική και ολοκληρωτική Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας σε απόφοιτό της Σχολής Χημικών και από εκεί σε μαθητευόμενη και προστατευόμενη του Χέλμουτ Κολ μέχρι να γίνει και να παραμείνει καγκελάριος της Γερμανίας για 16 χρόνια. Μέχρι ο κάθε ένας που αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα να ακούει να τον συμβουλεύουν να πάρει τηλέφωνο την Μέρκελ. Μια δυνατή γυναίκα, καθόλου ριζοσπαστική, που κατόρθωσε όμως να αντιμετωπίσει ένα σωρό δικτάτορες και λαϊκιστές σαν τον Τραμπ. Δεν άλλαξε τον κόσμο, βοήθησε όμως να είναι πιο κατανοητός.

Θεόδωρος Γραμμένος
Ηθική Φιλοσοφία
Παπαδόπουλος

Ένα ακόμη βιβλίο στη σημαντική σειρά των εκδόσεων με τίτλο «Μικρές Εισαγωγές». Ο συγγραφέας με σπουδές φιλοσοφίας και διδακτική εμπειρία στο αντικείμενο εξετάζει από τη σκοπιά της Ηθικής Φιλοσοφίας τις διακρίσεις καλού- κακού, δίκαιου- αδίκου. Για να προσεγγίσει το θέμα καταφεύγει στους Αριστοτέλη, Στωικούς, Καντ, Τζον Στιούαρτ Μιλ και πολλούς άλλους. Η πρωτοτυπία της προσέγγισης του είναι πως αυτή δεν μένει μόνο στο επίπεδο της ιστορίας των ιδεών, αλλά εμπλουτίζεται και με παραδείγματα για κάθε θέμα ηθικής φιλοσοφίας που διαπραγματεύεται. Τα χαρακτηριστικά αυτού που ονομάζεται ψυχή, η αριστοτέλεια αρετή και ευδαιμονία, τι εκφράζουν στην πράξη οι αρετές, τι είναι ο ηθικός εγωισμός, πως οι Στωικοί και ο Καντ εξετάζουν την έννοια του καθήκοντος, η ευθανασία με παραδείγματα συμπεριλαμβάνονται στα θέματα που αναλύονται σ’ αυτό το πολύ ωραίο βιβλίο.

Χάρι Μούλις
Υπόθεση 40/61: Η δίκη του Άιχμαν
Ένα ρεπορτάζ
Μτφρ. Μαργαρίτα Μπονάτσου
Εισαγωγή: Ντέμπορα Ντουόρκ
Καστανιώτης

Δεν ήταν μόνο η Χάνα Αρεντ που κάλυψε τη δίκη του Αϊχμαν. Πήγαν εκεί και πολλοί διανοούμενοι και δημοσιογράφοι της εποχής. Μέσα σ' αυτούς συμπεριλαμβανόταν και ένας εκ των κορυφαίων μυθιστοριογράφων της Ολλανδίας, όπως ο Χάρι Μούλις. Ο ίδιος χαρακτήρισε τα κείμενα που έγραψε ρεπορτάζ. Ο συγγραφέας παρακολουθεί όχι μόνο τις ημέρες της δίκης, αλλά και τους τόπους στους οποίους έδρασε ο Αϊχμαν. Ενώ δράττεται της ευκαιρίας να παρακολουθήσει και την κοινωνία του Ισραήλ με επισκέψεις σε κιμπούτς, αλλά και στους ιερούς τόπους των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών. Έτσι επικοινωνεί με διαφορετικούς ανθρώπους αλλά και γνωρίζει το πόσο η φύση δρα πάνω στο πεπρωμένο και τη δράση των ανθρώπων. Ένα εξαιρετικό βιβλίο που πρέπει να διαβάσει κάθε αντίπαλος του ολοκληρωτισμού.

George Steiner
Η ιδέα της Ευρώπης
Μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής
Εισαγωγή: Ρόμπεν Ρήμεν
Δώμα

Η τελευταία διάλεξη του μεγάλου κριτικού και δημόσιου διανοούμενου δεν μπορούσε να αφορά τίποτα άλλο από τη μεγάλη του αγάπη: Την Ευρώπη. Τι είναι όμως αυτή η Ευρώπη για τον μεγάλο στοχαστή; Όσο και να φαίνεται περίεργο στους σοβαροφανείς η Ευρώπη ξεκινά από τα καφενεία της. Αυτά είναι τόποι για κρυφές συναντήσεις, διανοητικές συζητήσεις για κάθε ποιητή ή και για κάθε «μεταφυσικό με το σημειωματάριο» του. Ευρώπη είναι και ο χώρος των ελεύθερων περιπλανήσεων, ένας χώρος που περπατιόταν. Είναι επίσης η παρουσία του παρελθόντος στους δημόσιους χώρους, οι δρόμοι, οι πλατείες, τα ονόματα φημισμένων ανθρώπων που φέρουν. Είναι ο ελληνικός και εβραϊκός δυισμός της. Είναι η ιδέα ενός εσχατολογικού νοήματος της ύπαρξης και της αυτοσυνείδησής της, η αγωνία γι’ ένα τελικό κεφάλαιο. Υψηλά νοήματα με απλές λέξεις. 

Serge Audier
Για μια πολιτική οικολογία
Μτφρ. Άγγελος Μουταφίδης
Επίμετρο: Λευτέρης Παπαγιαννάκης
Πόλις

Μπορεί σήμερα η Αριστερά να αποδέχεται στοιχεία μιας οικολογικής συνείδησης, δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Αλλά και η οικολογία σήμερα ενδιαφέρεται για τις κοινωνικές εξελίξεις, ενώ δεν ήταν πάντα έτσι. Αυτές τις αλλαγές παρακολουθεί, περιγράφει, αναλύει αλλά και εμπλουτίζει με ένα νέο φιλοσοφικό και πολιτικό περιεχόμενο ο Γάλλος πανεπιστημιακός και αναλυτής σύγχρονων κοινωνικών θεωριών. Στην Πολιτική Οικολογία, στη σύζευξη δηλαδή του κοινωνικού με το οικολογικό ζήτημα αναζητεί τους δρόμους γι’ ένα σύγχρονο «Μεγάλο μετασχηματισμό» (Κάρλ Πολάνυι). Σ’ αυτό το εξαιρετικό βιβλίο η οικολογία καθίσταται πεδίο αντιπαραθέσεων για την πορεία της παρούσας και της μέλλουσας κοινωνίας. Αναζητείται εδώ μια οικολογική res publica. Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης στο επίμετρο αναδεικνύει, συν πολλών άλλων, τα ζητήματα της οικολογικής κρίσης σε Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελλάδα.

Μαρία Φαφαλιού
Γυναίκες στη φυλακή
Μαρτυρίες
Πρόλογος: Κλήμης Πυρουνάκης
Αλεξάνδρεια

Εδώ η συγγραφέας που έχει αναλάβει πάρα πολλές δράσεις υπέρ των ευπαθών ομάδων καταγράφει μαρτυρίες γυναικών που κρατήθηκαν σ’ ελληνικές φυλακές. Αυτές μιλούν για το τι τις οδήγησε στην καταδίκη τους σε φυλάκιση, πως βίωσαν αυτή την καταδίκη και ποιες επιπτώσεις υπήρξαν στη ψυχική τους υγεία, σε ποιες συνθήκες ζούσαν εκεί, ποιες δραστηριότητες ασκούσαν μέσα στη φυλακή, ακόμη και ποιες ήταν οι καλλιτεχνικές τους δημιουργίες και τα θεατρικά δρώμενα, πως αντιμετωπίζονταν οι φυλακισμένες μητέρες. Η συγγραφέας παρακολουθεί αυτές τις γυναίκες στις δυσκολίες ένταξης τους και μετά την αποφυλάκιση. Στις μαρτυρίες συμμετέχουν και παράγοντες της φυλακής. Το βιβλίο προλογίζει ο Κλήμης Πυρουνάκης, συντονιστής στο «Δίκτυο Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών». Ένα βιβλίο ανθρωπισμού και ελπίδας.

Νίκος Διακουλάκης, Σπύρος Καβουνίδης, Νίκος Κουτρέτσης,
Γιάννης Μαρούκης, Γιάννης Μεϊμάρογλου, Λάμπης Ντόλκας,
Βασίλης Στεφανής, Δημήτρης Ψυχογιός
Διαδρομές
Επίκεντρο

Αν ένα βιβλίο καταφέρνει να εκφράσει την ψυχή μιας κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, είναι ένα πολύτιμο βιβλίο. Και αυτό εδώ το χρονικό, γραμμένο από οκτώ φίλους της γενιάς του 60, τους εκδρομείς του 60 όπως πολύ επιτυχημένα τους αποκαλεί ένας εξ αυτών, ο Σπύρος Καβουνίδης, ομοϊδεάτες στην αναζήτηση μιας «άλλης Αριστεράς», που άλλοι συνεχίζουν και άλλοι απογοητευμένοι εγκατέλειψαν. Ένα βιβλίο που θα μπορούσε να το διαπερνά εγκάρσια ο τίτλος του κειμένου του Νίκου Διακουλάκη: «Η επιτυχία δεν είναι οριστική, η αποτυχία δεν είναι μοιραία». Ένα βιβλίο στο οποίο όλοι οι συγγραφείς του συμφωνούν στο ότι η δημοκρατία και η Ευρώπη είναι τα πιο μεγάλα αγαθά.

Μπένης Νατάν
Το μέλλον του ήταν το παρελθόν του
Αλεξάνδρεια

Ο συγγραφέας, καθηγητής αεροδυναμικής, είναι Εβραίος που ανήκει στη δεύτερη γενιά του Ολοκαυτώματος. Αυτό εδώ είναι ένα ιδιαιτέρως συγκινητικό και αισιόδοξο βιβλίο. Συγκινητικό γιατί η αφήγηση αφορά την ιστορία, την μαρτυρία, τη μνήμη του πατέρα του Μωύς Νατάν που κατόρθωσε να επιζήσει του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς, παρόλο που εκεί έχασε τη γυναίκα του και τις δυο κόρες του. Και αισιόδοξο γιατί αν και το παρελθόν του ήταν τόσο ζοφερό, αυτός κατόρθωσε να το ξεπεράσει και να στήσει τη ζωή του από την αρχή. Ιστορία με φλας μπακ, συζητήσεις με άλλους επιζήσαντες, αντιστασιακούς της περιόδου, αλλά και αναφορές σε ανθρώπους που τόσο στην κατοχή όσο και μετά ωφελήθηκαν από τη λεηλασία των περιουσιών την Εβραίων της Θεσσαλονίκης συνθέτουν ένα υπέροχο καμβά.

Συλλογικός τόμος
1821: Από την επανάσταση στο κράτος
Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου – Σωτήρης Ριζάς
Παπαδόπουλος

Συλλογικός τόμος 12 επιστημόνων άρτια επιμελημένος από δυο εξαιρετικούς επιστήμονες και πολύ καλούς γνώστες της ελληνικής ιστορίας των νεότερων χρόνων. Εδώ εξετάζονται τρεις πτυχές της πορείας των Ελλήνων από την Επανάστασή τους στο κράτος τους. Η πρώτη αφορά τη μελέτη των κρατικών θεσμών (Κώστας Π. Κωστής), των πολιτικών θεσμών (Σωτήρης Ριζάς), τις σχέσεις αυτού του κράτους με τις Μεγάλες Δυνάμεις (Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου) και τις φορολογικές πολιτικές (Αδαμάντιος Συρμαλόγλου- Μιχάλης Ψαλιδόπουλος) που στήθηκαν από την πρώτη στιγμή έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δεύτερη μελετά τρεις τομείς αυτού του κράτους που προέκυψε από την Επανάσταση: Τον στρατό (Δημήτρης Μάλεσης), την ιδεολογία του οικονομικού φιλελευθερισμού ( Μιχάλης Ψαλιδόπουλος), τη γεωστρατηγική σκέψη του Καποδίστρια (Γιώργος Καλπαδάκης) και την εξωτερική πολιτική της χώρας (Μανόλης Κούμας). Και η Τρίτη επικεντρώνεται στους εκπαιδευτικούς θεσμούς που στήθηκαν έως το 1909 (Θανάσης Χρήστου), την επινόηση της ιδιότητας του πολίτη (Ελπίδα Βόγλη), το φαινόμενο της ληστείας (Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος) και τη συγκρότηση της δημόσιας υγείας (Θανάσης Μπαρλαγιάννης). Οι εισηγήσεις αυτές επικοινωνούν μεταξύ τους και δημιουργούν ένα εξαιρετικό όλο.

Συλλογικός τόμος
Τα Βαλκάνια ως Ευρώπη (1821 – 1914)
Μτφρ. Δημοσθένης Κούλουθρος
Επιμέλεια: Timothy Snyder – Katherine Younger 
Πρόλογος: Δημήτρης Λυβάνιος
Επίκεντρο

Σ’ αυτόν τον συλλογικό τόμο, αποτελούμενο από έξι παρεμβάσεις και την εισαγωγή του Τίμοθι Σνάιντερ, στη βάσανο της κριτικής του επιστημονικού λόγου τίθεται η άποψη που θέλει τα Βαλκάνια να είναι μια προβληματική περιοχή (πυριτιδαποθήκη) της Ευρώπης. Αντιθέτως οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις στις βαλκανικές χώρες (Σερβική Εξέγερση του 1804 και Ελληνική Επανάσταση του 1821) αποτέλεσαν «προπομπό» ανάλογων εξελίξεων σ’ ολόκληρη την ευρωπαϊκή Ήπειρο. Στα έξι κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζονται οι κοινωνικές και ιδεολογικές μετακινήσεις και αλλαγές σ’ όλες τις Βαλκανικές χώρες, με εξαίρεση την Αλβανία και με μόνο κάποιες περιπτωσιακές αναφορές στη Ρουμανία. Τα Βαλκάνια ήταν τελικά ο κρίσιμος παράγοντας που οδήγησε στην αντικατάσταση της ιδέας της θρησκείας και της εθνικότητας απ’ αυτήν της πολιτειακής υπηκοότητας. Ιδιαίτερα κατατοπιστικός ο πρόλογος του Δημήτρη Λυβάνιου.

John C. Carr
Η ήττα του Μουσολίνι στο ύψωμα 731
Πώς οι Έλληνες σταμάτησαν την εισβολή των Ιταλών στην Αλβανία τον Μάρτιο του 1941
Μτφρ. Δημήτρης Β. Σταυρόπουλος
Ψυχογιός

Ο συγγραφέας εργάστηκε για πολλά χρόνια ως δημοσιογράφος και ανταποκριτής μεγάλων εκδοτικών οργανισμών. Σήμερα ζει στην Ελλάδα και λατρεύει την ελληνική ιστορία. Εδώ με γλαφυρό τρόπο αφηγείται την αντίσταση των Ελλήνων στις 9 Μαρτίου 1941 στο Ύψωμα 731, την οποία παρακολούθησε ο ίδιος ο Μουσολίνι. Μια μάχη στην οποία κατά τον συγγραφέα πολέμησαν γενναία και οι δυο πλευρές, αλλά τελικά ο ιταλικός φασισμός ηττήθηκε παρόλο που ο λόφος ισοπεδώθηκε από το πυροβολικό του. Μια ιδιαίτερα βίαιη μάχη με τις ανθρώπινες στιγμές της. Μια μάχη που έπαιξε ρόλο στην απόφαση του Χίτλερ να αναβάλει την εισβολή στη Ρωσία κατά τέσσερις εβδομάδες τουλάχιστον.

Maurren Connors Santelli
Ο αμερικανικός φιλελληνισμός
Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ
Πρόλογος: Geoffrey R. Pyatt
Ψυχογιός

Η ιστορικός και επίκουρη καθηγήτρια στο Κοινοτικό Κολέγιο της Βόρειας Βιρτζίνια, καινοτομεί, αφού εδώ δεν γράφει μόνο μια μελέτη για τη στήριξη που παρείχαν οι Αμερικανοί -και λιγότερο το κράτος των ΗΠΑ στο οποίο Πρόεδρος ήταν ο Τζέιμς Μονρόε- στους Έλληνες, αλλά και για το πώς η ελληνική Επανάσταση επηρέασε τις πολιτικές εξελίξεις στις ίδιες της ΗΠΑ. Η συγγραφέας θίγει τις κοινωνικές και ιδεολογικές επιπτώσεις του αμερικανικού φιλελληνισμού και στα δυο κράτη. Στις ΗΠΑ υπέρ του ελληνικού αγώνα στρατεύτηκαν έμποροι, ιεραπόστολοι αλλά και κυνηγοί της περιπέτειας. Αυτοί συνέβαλαν στο να περάσει ο ευρωπαϊκός φιλελληνισμός τον Ατλαντικό και να συναντηθεί με τον αμερικανικό ευεργετισμό και το κίνημα κατά της δουλείας. Το βιβλίο προλογίζει ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα.

Johann Chapoutot
Ελεύθερος να υπακούς
Το μάνατζμεντ από το ναζισμό μέχρι σήμερα
Μτφρ. Γιάννης Σιδέρης
Άγρα

Ο συγγραφέας, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ, ανήκει στη νέα γενιά των ερευνητών που μελετούν τις ρίζες και την ιστορία του Ναζισμού. Εδώ μελετά το δήθεν «αθώο» μάνατζμεντ ως μια μέθοδο που χρησιμοποίησε κατά κόρο ο ναζισμός. Ο υψηλόβαθμος αξιωματούχος των ναζί Ράινχαρτ Xεν (1904-2000) στάθηκε «τυχερός» και δεν καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου. Ριζοσπάστης αντικρατιστής αρχικά, υποστηρικτής της κλασικής γερμανικής «κοινότητας» απέναντι στη «δυτική κοινωνία» συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της ναζιστικής θεωρίας για την προσαρμογή των γερμανικών θεσμών στο επερχόμενο Μεγάλο Ράιχ. Μετά τον πόλεμο σαν να μη συνέβη τίποτα, τον βρίσκουμε ως πολίτη πλέον να ιδρύει στο Μπαντ Χάρτσμπουργκ μια σχολή διοίκησης επιχειρήσεων από την οποία, τις επόμενες δεκαετίες, θα περάσει η οικονομική και διοικητική ελίτ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Και εκεί όπως και επί ναζισμού περνούσε το μήνυμα πως η διοίκηση του "ανθρώπινου δυναμικού" προϋποθέτει μια συγκεκριμένη ιεραρχική οργάνωση στόχων, για την επίτευξη των οποίων ήταν ελεύθερος ο «παραγωγός» να επιλέγει τα μέσα. Το μεταπολεμικό καπιταλιστικό μάνατζμεντ του ήταν αντιγραφή του ναζιστικού του, το οποίο οδήγησε στην εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων. Κατά τον συγγραφέα, αν και μετά το 1980 το μάνατζμεντ άλλαξε, ο ναζισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των θεωριών διοίκησης.

Eric Larson
Οι μέρες που έχτισαν την ιστορία
Μτφρ. Αλέκος Αντωνίου
Διόπτρα

Όταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ανέλαβε την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας ήταν πλέον σε θέση να απορρίψει την πολιτική του κατευνασμού που άσκησαν οι προκάτοχοί του. Ο Χίτλερ την ίδια μέρα εισέβαλε στην Ολλανδία και στο Βέλγιο. Είχε προηγηθεί η κατάκτηση της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας. Ο συγγραφέας αυτού εδώ του έπους του Τσόρτσιλ και της οικογένειάς του αναδεικνύει και τη δύναμη των απλών βρετανών πολιτών, κυρίως αυτών του Λονδίνου που δέχονταν συνεχείς επιθέσεις βομβαρδισμού. Ο συγγραφέας είναι δημοσιογράφος και συνεργάτης πολλών έγκυρων γραπτών μέσων ενημέρωσης και εδώ ξεδιπλώνει τον καμβά μιας μεγάλης ιστορικής στιγμής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουμε εδώ ένα συντηρητικό πολιτικό που τα άλλαξε όλα αφυπνίζοντας και ενθαρρύνοντας τον λαό του για να ανταπεξέλθει στις δύσκολες συνθήκες. Δεν έχουμε όμως μια αγιογραφία, αφού εδώ τονίζονται και τα μελανά σημεία της ιδιωτικής ζωής του Τσόρτσιλ και της κυβερνητικής του διαχείρισης. Και όλα αυτά μέσα από τη χρήση ημερολόγιων, αρχείων και εγγράφων της περιόδου.

Φίλιππος Κ. Βασιλόγιαννης
Φιλοσοφία μετά John Rawls
Ευρασία

Μια ακόμα εξαιρετική εργασία του Αναπληρωτή Καθηγητή Φιλοσοφίας του Δικαίου που συμπίπτει με την εκατονταετηρίδα της γέννησης του Τζον Ρολς, του Αμερικανού φιλόσοφου που αναθεώρησε την καντιανή κατασκευοσιοκρατία αποκαθαίροντάς την από τη μεταφυσική και δίνοντας της πολιτική κατεύθυνση. Εδώ όμως δεν γίνεται μόνο ανάλυση της ιστορίας των ιδεών του Ρόλς, αλλά και αναδεικνύονται οι περισσότερες από τις συζητήσεις που προκάλεσε το ρωλσιανό έργο. Ο συγγραφέας με αυτή του την προσέγγιση αναδεικνύει τη μείζονα συμβολή του Ρόλς. Αυτή της προτεραιότητας του πρακτικού προβλήματος της δικαιοσύνης ως ακριβοδικίας ως πρώτιστης αρετής των κοινωνικών θεσμών. Ο Ρολς μέσω της κριτικής του στον ωφελιμισμό και στην ηθική ψυχολογία έθεσε στο κέντρο της φιλοσοφίας την πολιτική διάσταση της δικαιοσύνης, τη δικαιοσύνη επί της ουσίας.

Μπάρτον Γκέλμαν
Σκοτεινός καθρέφτης
Ο Έντουαρντ Σνόουντεν και το κράτος των παρακολουθήσεων στην Αμερική
Μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή
Καστανιώτης

Αυτό εδώ το βιβλίο του βραβευμένου με Πούλιτζερ δημοσιογράφου γράφηκε πάνω σε υλικό που έδωσε η περίπτωση Σνόουντεν, τον οποίο σέβεται χωρίς να αγιογραφεί. Ο συγγραφέας περιηγείται το κράτος των παρακολουθήσεων που αναδύθηκε μετά τις 11 Σεπτεμβρίου 2001, όταν η αμερικανική κυβέρνηση κατέληξε να πιστεύει ότι δεν μπορούσε να κατασκοπεύει τους εχθρούς της χωρίς ταυτόχρονα να κατασκοπεύει και τους ίδιους της τους πολίτες. Αποκαλύπτει έτσι τις μεθόδους ηλεκτρονικής παρακολούθησης, που έχουν εισβάλει στον ψηφιακό μας κόσμο. Έναν κόσμο που όλοι βρίσκονται εντός του και όλοι παρακολουθούνται. Οι πολίτες δεν επιτρέπεται να γνωρίζουν τι πράττει η κυβέρνηση εν ονόματί τους. Η επιτήρηση και η μυστικότητα αναπτύχθηκαν μαζί, η μια πλάι στην άλλη και αυτό διαστρέφει τη δημοκρατία. Ένα υπόδειγμα ωφέλιμης ερευνητικής δημοσιογραφίας και ένα βιβλίο για το πώς λειτουργούν σήμερα οι εξουσίες με τη βοήθεια των τεχνολογιών.

Πέτρος Θέμελης
Καραβοκύρηδες & Ακρόπρωρα του 1821
Καπόν

Ο συγγραφέας, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, εξετάζει τα λίγα σωζόμενα ακρόπρωρα που έφτασαν ως τις μέρες μας και τις ομάδες τους (υδραίικη, σπετσιώτικη και γαλαξειδιώτικη), μαζί με τις γραπτές πηγές και τις απεικονίσεις τους στην τέχνη. Το ακρόπρωρο είναι η ψυχή του καραβιού που προστατεύει πλήρωμα και καπετάνιο. Στο βιβλίο το ακρόπρωρο και οι καραβοκύρηδές του εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και νεοελληνικής ναυτιλίας, καθώς και της νεοελληνικής αλλά και ευρωπαϊκής τέχνης. Αυτό παρέμεινε φορέας της ίδιας λαϊκής αντίληψης και πίστης, συνέχεια μιας πανάρχαιας παράδοσης. Με εξαιρετικό τρόπο ο καθηγητής δείχνει το πώς οι άνθρωποι δένουν με τα δημιουργήματά τους και πώς αντιστοίχως τα έργα των ανθρώπων δείχνουν την ποιότητά τους.

Steven Pinker
Διαφωτισμός τώρα
Λογική, επιστήμη και ουμανισμός για μια καλύτερη ζωή
Μτφρ. Παναγιώτης Δρεπανιώτης
Διόπτρα

Ο συγγραφέας, επιστήμονας και διανοούμενος εξοργίζεται με τις θεωρίες του συρμού – στην Ελλάδα μπαίνουν και ως θέμα στις πανελλήνιες εξετάσεις- που θεωρούν ξεπερασμένη την ιδέα της προόδου. Ένα βιβλίο τεράστιο σε μέγεθος αλλά πιο τεράστιο σε ιδέες. Ένα βιβλίο που δεν το λες εμπορικό, αλλά θα έπρεπε να το αγοράσουν όσο το δυνατόν πιο πολλοί και να το διαβάσουν ακόμη περισσότεροι. Κάθε βιβλιοθήκη που σέβεται τον εαυτό της και τους αναγνώστες της πρέπει να το συμπεριλάβει στα ράφια της. Ο Διαφωτισμός όχι μόνο δεν απέτυχε αλλά και δημιούργησε τον καλύτερο δυνατό κόσμο. Και όχι μόνο δεν αποτελεί παρελθόν αλλά αποτελεί ακόμη πυξίδα για το μέλλον. Μεταξύ των θεμάτων που θίγει είναι οι ανισότητες, η υγεία, η δημοκρατία, τα ίσα δικαιώματα, η ποιότητα ζωής και πολλά άλλα. Ο συγγραφέας με απλό, όχι όμως απλοϊκό, τρόπο θίγει όλα αυτά που συνδέουν τους τραμπιστές και τον ακροδεξιό λαϊκισμό με την απειλή κατά της δημοκρατίας.

Συλλογικός τόμος
Νεότερος Ελληνικός Εβραϊσμός
Η δυναμική παρουσία και η οδυνηρή απουσία στο σήμερα
Επιμέλεια: Μαρία Καβάλα
University Studio Press

Δεκαπέντε επιστήμονες υπό τη σοβαρή επιμέλεια της Μαρίας Καβάλα εξετάζουν την δυναμική παρουσία στην ελληνική κοινωνία της εβραϊκής κοινότητας και την εξόντωση της, όχι μόνο από τους ναζί. Η εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη (Δημοσθένης Δώδος) και οι Εβραίοι μαθητές (Ανδρέας Μπορούτης) δίνουν το πλαίσιο της δυναμικής παρουσίας. Ο πόλεμος και η πολιτική δείχνουν την τραγική πορεία προς το χαμό της (Στράτος Ν. Δορδανάς, Γιώργος Μαργαρίτης, Νίκος Τζαφλέρης, Μαρία Φράγκου) και οι πτυχές του Ολοκαυτώματος (Φραγκίτζη Αμπατζοπούλου, Βασίλης Ριτζαλέος, Πωλ Ισαάκ Χάγουελ, Στέλα Σάλεμ, Ευάγγελος Χεκίμογλου) δείχνουν το τι συνέβη με τις περιουσίες και τη μνήμη της ελληνοεβραϊκής κοινότητας. Τέλος για το σήμερα αυτής της κοινότητας γράφουν οι Ρένα Μόλχο, Ρίκα Μπενβενίστε, Νίκος Ζάικος και Πολυξένη Ελευθερίου. Ένα βιβλίο γροθιά στα μούτρα της αδιαφορίας για το μέλλον του συνανθρώπου μας αλλά και κάθε ηλίθιου εθνικιστή.

Ανδρέας Κ. Παπανικολάου
Μυστική γνώση
Μια επιστημονική προσέγγιση
Gutenberg

Ο συγγραφέας, ομότιμος καθηγητής Κλινικών Επιστημών, γράφει ένα βιβλίο που έρχεται στην κατάλληλη στιγμή, σε μια εποχή μαζικής διάδοσης των συνωμοσιολογικών θεωριών. Ο συγγραφέας μας φέρνει σ’ επαφή με τις παραμέτρους και τα στοιχεία του θρησκευτικού, φιλοσοφικού και φαρμακογενούς μυστικισμού. Σατόρι, Νιρβάνα, Κένσο, επιφοίτηση, Άκτιστον Φως, γιόγκι, αγιορείτες μοναχοί, Βούδας όλα αυτά συνθέτουν το πεδίο του μυστικισμού που επί χιλιετίες ήταν το αποκλειστικό προνόμιο των επίλεκτων σαμάνων, μάγων-θεραπευτών, ζηλωτών και εκείνων των φιλοσόφων που αποζητούσαν τη γνώση της απόλυτης πραγματικότητας πέρα και έξω από τη λογική. Σήμερα και με τη σχετικά εύκολη πρόσβαση σε ψυχοτρόπες ουσίες ο καθένας γίνεται μύστης αυτής της «γνώσης». Το υλικό του νευροεπιστήμονα παραπέμπει εκτός από τις παραδοσιακές φιλοσοφικές και θεολογικές ερμηνείες των μυστικών φαινομένων και σε μαρτυρίες και αποτελέσματα πειραμάτων. Τελικά ζούμε σ’ εποχές που οι ψευδαισθήσεις και οι αυταπάτες μπορούν να γίνουν κτήμα των πάντων.

Cathy O’ Neil
Όπλα μαθηματικής καταστροφής
Πώς τα μεγάλα δεδομένα αυξάνουν την ανισότητα και απειλούν τη δημοκρατία
Μτφρ. Παναγιώτης Δρεπανιώτης
ΕΑΠ

Η συγγραφέας, επιστήμονας δεδομένων και μπλόγκερ υποστηρίζει με συγκεκριμένα παραδείγματα πως η αξιολόγηση με αλγόριθμους τις περισσότερες φορές καταλήγει σε συμπεράσματα διαμετρικά αντίθετα απ’ τις αξιολογήσεις των ανθρώπων που βιώνουν τις δράσεις των αξιολογούμενων. Κατά την συγγραφέα η οικονομία των Big Data διευρύνεται γιατί υπόσχονται μεγάλα θεαματικά κέρδη. Οι επιλογές όμως των μαθηματικών αυτών εφαρμογών γίνονται από ανθρώπους και αυτοί πέφτουν σε πλάνες. Αυτά τα μοντέλα κωδικοποιούν ανθρώπινες προκαταλήψεις και η λειτουργία τους είναι αόρατη. Η συγγραφέας αναγνωρίζει την αποτελεσματικότητα αυτών των μοντέλων ως εργαλείων σε ορισμένες περιπτώσεις όπως η αναζήτηση εργασίας. Όμως, ως εργαλεία αξιολόγησης που οδηγούν στην τιμωρία και την απόλυση, ως εργαλεία πολιτικού προσανατολισμού και ως εργαλεία για τις ασφαλιστικές εταιρείες είναι καταστροφικά. Η δε ισχύς των εταιρειών διαχείρισης προσωπικών δεδομένων απειλεί όλο και περισσότερο τη δημοκρατία.

James Suzman
Εργασία
Η ιστορία του πως περνάμε τον χρόνο μας
Μτφ: Λίζα Εκκεκάκη
Μεταίχμιο, 2021, σ. 383

Ο συγγραφέας είναι ανθρωπολόγος με ειδίκευση στους πληθυσμούς Κόισμαν της Νότιας Αφρικής. Η ιστορία του ξεκινά από την κατάκτηση της φωτιάς από τον άνθρωπο και στη συνέχεια όταν οι πρόγονοί μας έμαθαν να αποθηκεύουν αγαθά. Το τρίτο σημείο της εξέλιξης της εργασίας και του ανθρώπου εντοπίζεται πριν 8.000 χρόνια, όταν άρχισε ο εξαστισμός. Το τέταρτο σημείο είναι η εκβιομηχάνιση και οι τρεις προηγούμενες Βιομηχανικές Επαναστάσεις, για να φτάσουμε στη σημερινή τέταρτη. Κι όλα αυτά για να καταδείξει με υποδειγματικό τρόπο γιατί η εργασία ήταν καθοριστική για το μέλλον των ανθρώπων και η εξέλιξή της θα χαράξει και το μέλλον τους. Είναι όμως έτοιμο το ανθρώπινο μέλλον για μια πλήρως αυτοματοποιημένη εργασία ή αντιθέτως θα κυριαρχήσει η υπεργασία, είναι έτοιμος ο άνθρωπος να σταματήσει να δουλεύει ή δεν θα υπάρχει άνθρωπος χωρίς εργασία; Οι απαντήσεις στο καλό αυτό βιβλίο.

+1 μυθιστόρημα

Βασίλι Γκρόσμαν
Στάλινγκραντ
Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας
Εισαγωγή: Ρόμπερτ Τσάντλερ
Γκοβόστης

Το παρών βιβλίο όπως και το opus magnum του σοβιετικού συγγραφέα Ζωή και πεπρωμένο πέρασαν από πολλές περιπέτειες μέχρι να εκδοθούν, στη Σοβιετική Ένωση το 1954 το πρώτο, στη Δύση και πολλά χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα το 1964 το δεύτερο. Και τα δυο, λόγω της λογοκρισίας και της αυτολογοκρισίας, ποτέ δεν εκδόθηκαν στη μορφή της αρχικής συγγραφής τους. Τα δυο αντιμετωπίζονται σήμερα ως μια διλογία, εξάλλου πολλοί ήρωες του πρώτου ζουν και δρουν και στο δεύτερο. Οι ήρωες του μυθιστορήματος δεν είναι μονοσήμαντα καλοί ή κακοί, ακόμη και ο Γερμανός υπολοχαγός Μπαχ- ήρωας και στα δυο βιβλία- κάποια στιγμή συνειδητοποιεί τι εγκλήματα έχει διαπράξει. Ενώ πολλοί από τους ήρωες είναι υπαρκτά πρόσωπα με άλλα ονόματα. Ο συγγραφέας περιγράφοντας την φρίκη της πολιορκίας μάς δίνει παραδείγματα ανθρωπιάς ακόμη και μέσα στον πόλεμο. Μας δείχνει ζωντανά παραδείγματα αυθόρμητης υποστήριξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου από απλούς ανθρώπους αυτονομημένους από τον ζόφο της ολοκληρωτικής εξουσίας. Αλλά δεν λείπουν και εικόνες για το τι συνέβη με τα ζώα και το πόσο αυτά υπέφεραν αυτή την περίοδο, απ’ ένα πόλεμο που και δεν καταλάβαιναν γιατί συμβαίνει. Πολύ ωφέλιμη για τον αναγνώστη η εκτενέστατη και στοχευμένη εισαγωγή του Ρόμπερτ Τσάντλερ.