den einai athooi

Μια σχεδόν εξαντλητική περιήγηση στα βιβλία που αφορούν την ελληνική ακροδεξιά και τη Χρυσή Αυγή και κυκλοφόρησαν την τελευταία 10ετία στη χώρα μας. Ένα αξιανάγνωστο «σώμα» κειμένων που καλύπτει όλες τις όψεις του σύνθετου πολιτικού και κοινωνικού φαινομένου.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Η ξαφνική και εκρηκτική άνοδος ενός ναζιστικού κόμματος στην Ελλάδα, και η πανηγυρική είσοδός του στην Βουλή, ήταν αναμφίβολα μιας από τις χειρότερες όψεις της πολύμορφης κρίσης στην οποία βυθίστηκε η Ελλάδα σχεδόν ταυτόχρονα με το ξέσπασμα της κρίσης χρέους. Η ιδιαίτερη φυσιογνωμία της Χρυσής Αυγής (η χρήση ναζιστικών συμβόλων, η οργανωμένη καταφυγή στη βία, ο χυδαία ακραίος και μισαλλόδοξος λόγος της, η στρατιωτικού τύπου δημόσια παρουσία της) σε συνδυασμό με μια πέρα από κάθε πρόβλεψη διείσδυσή της στην ελληνική κοινωνία, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα, που κορυφώθηκε πολλαπλώς (δημοσκοπικά, λέγεται ότι άγγιζε ακόμη και το 20%), το καλοκαίρι του 2013, όταν η αποθράσυνση της ηγετικής της ομάδας οδήγησε σε κλιμάκωση της βίας στους δρόμους, με κορυφαία εκδήλωσή της την οργανωμένη και καθοδηγούμενη εν ψυχρώ δολοφονία του Παύλου Φύσσα – ενέργεια που, όλα δείχνουν, υπήρξε μοιραία για το μέλλον της οργάνωσης, μια και το πολιτικό σύστημα, αμαρτωλό από πολλές απόψεις έως τότε, επιτέλους αντέδρασε. Αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης, ταυτόχρονα με τους αγώνες ενός αποφασισμένου αντιφασιστικού κινήματος, ήταν η δίκη που οδεύει προς το τέλος της τούτες τις μέρες. Αν και θα πρόκειται για πρωτόδικη απόφαση, το αποτύπωμα που θα αφήσει έχει μεγάλη πολιτική και κοινωνική σημασία – είναι, θα λέγαμε, μια απόφαση ιστορική.

Όπως είναι επόμενο, δεν ήταν όλα τα βιβλία σημαντικά από επιστημονικής άποψης, ούτε κινήθηκαν όλα στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση στην ανάλυση του φαινομένου. Ως «σώμα», πάντως, αποτελούν ένα αξιανάγνωστο και εξαιρετικά πλούσιο σύνολο, που δεν αφήνει σημαντικές όψεις του φαινομένου ασχολίαστες.

Παράλληλα, και κλιμακούμενα με την άνοδο της ναζιστικής οργάνωσης, ο πνευματικός κόσμος της χώρας (πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι, εκδότες, δημοσιολογούντες) επιδόθηκε σε μια άνευ προηγουμένου παραγωγή κειμένων και βιβλίων, που είτε αφορούν ευθέως την ΧΑ, είτε εξετάζουν επιμέρους όψεις της παρουσίας της (π.χ. της σχέση της με τους θεσμούς) είτε προσπαθούν να αναλύσουν συνολικότερα το φαινόμενο της ακροδεξιάς στην Ελλάδα (κάποιοι και σε ευρύτερους ορίζοντες), στις παρυφές της οποίας κινείται και η Οργάνωση. Όπως είναι επόμενο, δεν ήταν όλα τα βιβλία σημαντικά από επιστημονικής άποψης (ορισμένα είχαν καθαρά συγκυριακές στοχεύσεις, χωρίς να το αποκρύπτουν), ούτε κινήθηκαν και όλα στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση ως προς την ανάλυση του φαινομένου. Ως «σώμα», πάντως, αποτελούν ένα αξιανάγνωστο και εξαιρετικά πλούσιο σύνολο, που δεν αφήνει σημαντικές όψεις του φαινομένου ασχολίαστες.

Σημαντικό είναι επίσης να σημειώσουμε τούτο, που σχετίζεται άμεσα με τη συγκυρία: αν και ορισμένοι παράγοντες της δίκης, ελπίζουμε εξαιρέσεις, κρίνοντας από τις αγορεύσεις τους, μοιάζουν διστακτικοί στο να αποδεχτούν τόσο τη ναζιστική ταυτότητα της ΧΑ όσο και, πρωτίστως, ότι έδρασε ως εγκληματική οργάνωση, υπό τον μανδύα πολιτικού κόμματος, οργανώνοντας π.χ. πογκρόμ, βίαιες εκδηλώσεις, έως και δολοφονίες (ο Π. Φύσσας δεν ήταν το μοναδικό θύμα, ας το υπογραμμίσουμε), τέτοιοι «δισταγμοί» δεν υφίστανται ανάμεσα στους δεκάδες συγγραφείς των βιβλίων που κυκλοφόρησαν την περασμένη δεκαετία. Από αυτήν την άποψη, έστω και την ύστατη στιγμή, κάποιοι «εκεί μέσα», χρήσιμο θα ήταν να τα συμβουλευτούν.

Εν αρχή είναι η Μαύρη Βίβλος

psarras dimitris polis i mauri biblos tis chrusis augisΌσο κι αν έψαξα, δεν βρήκα βιβλίο που να αφορά την Χρυσή Αυγή πριν από το 2012. Υπάρχουν βέβαια βιβλία για την ελληνική ακροδεξιά γενικότερα, και το φαινόμενο του ΛΑ.Ο.Σ. και του Γιώργου Καρατζαφέρη ειδικότερα, ωστόσο το πρώτο βιβλίο που εμφανίζεται στις προθήκες των ελληνικών βιβλιοπωλείων στοχεύοντας ευθέως στην ναζιστική οργάνωση είναι αυτό του δημοσιογράφου Δημήτρη Ψαρρά Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής (εκδ. Πόλις). Ακόμη και σήμερα, η μελέτη αυτή του Ψαρρά αποτελεί ό,τι πιο επεξεργασμένο και πλήρες έχει κυκλοφορήσει σε σχέση με την ιστορία και τις ιδιομορφίες της ΧΑ. Με τα λόγια του Θ. Βασιλείου στην Καθημερινή [27/10/2012], λίγο μετά την κυκλοφορία του: «Ο Δημήτρης Ψαρράς κάνει μια αναλυτική καταγραφή της ιδεολογίας της Χρυσής Αυγής και της πολιτικής διαδρομής του ισόβιου αρχηγού της, από τις βόμβες της μεταπολίτευσης και τη "χαφιεδολογία" της Ακροδεξιάς, ώς το περίφημο "εγέρθητω" του Μαΐου του 2012 και το όραμα μιας φασιστικής διεθνούς».

fragoudaki exofΌπως είπαμε και παραπάνω, το 2013 ήταν χρονιά κορύφωσης για τη ΧΑ, από πολλές απόψεις. Μια από αυτές είναι η σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση μιας πλειάδας σχετικών βιβλίων. Ένα από τα πιο εμπεριστατωμένα ήταν αναμφίβολα το Ο εθνικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς της καθηγήτριας Άννας Φραγκουδάκη, που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Η Φραγκουδάκη εξετάζει το φαινόμενο μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας του εθνικισμού και της ακροδεξιάς στη χώρα, κι όχι ως ξεχωριστή περίπτωση. Ιδού ένα απόσπασμα από την κριτική βιβλιοπαρουσίαση του Σωτήρη Βανδώρου, εδώ στην Book Press [18/10/2013], «Μολονότι η Φραγκουδάκη με οξυδέρκεια εντοπίζει την ιδιαιτερότητα της Χρυσής Αυγής στο γεγονός ότι υιοθετεί το βιολογικό ρατσισμό, κάτι που την καθιστά σαφώς πιο ακραία από τον ΛΑΟΣ, παρόλα αυτά δεν καθίστανται ξεκάθαρες οι διαφορές, ως εάν αυτές να είναι μόνο διαβάθμισης. Απ’ την άλλη, για να μη γινόμαστε άδικοι, η ύπαρξη του ΛΑΟΣ είναι ένδειξη μιας μετακίνησης προς την άκρα δεξιά (κι επομένως αυτό που λογιζόταν ως ακραίο δεν θεωρείται πλέον και τόσο ακραίο) την οποία κι ανατροφοδότησε το ίδιο το κόμμα, προλειαίνοντας κατά κάποιο τρόπο το έδαφος για τον εξτρεμισμό. Η Φραγκουδάκη, για παράδειγμα, ορθά επισημαίνει τη σημασιολογική μετατόπιση από τη χρήση του όρου μετανάστες στην ευρεία χρήση του όρου λαθρομετανάστες που μαρτυρά προοδευτική μείωση της ανεκτικότητας και της αύξησης της ξενοφοβίας».

XA kai ekklisiaΈνα μήνα πριν, τον Φεβρουάριο, ένα φτενό αλλά σημαντικό βιβλιαράκι εμφανίστηκε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, εξαιρετικά ευαίσθητο στο θέμα που θίγει, κι από μια άποψη κομβικό σχετικά με την υπόγεια επιρροή της ΧΑ στον κόσμο της εκκλησίας (διείσδυση παράδοξη και αντιφατική, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι ναζιστές είναι άθεοι, και σε κάθε περίπτωση όχι Χριστιανοί). Πρόκειται για το Χρυσή Αυγή και Εκκλησία (εκδ. Πόλις) του Σταύρου Ζουμπουλάκη, βαθύ γνώστη των εκκλησιαστικών πραγμάτων και ευαίσθητου δέκτη των κοινωνικών μεταβολών.

michail sabbas agra i friki mias parodiasΤις ίδιες μέρες κυκλοφορεί και το ευσύνοπτο βιβλιαράκι, συλλογή τριών ομιλιών, του μαρξιστή διανοούμενου Σάββα Μιχαήλ, Η φρίκη της παρωδίας – τρεις ομιλίες για τη «Χρυσή Αυγή» (εκδ. Άγρα), κείμενα που εξετάζουν ζητήματα που αφορούν γενικότερα τον ναζισμό, και όχι ειδικότερα τη ΧΑ, «καρπός ομιλιών σε αντιφασιστικές εκδηλώσεις, με οδηγούς τη μέθοδο του Μαρξ, τις αναλύσεις του Τρότσκυ αλλά και τούς νέους δρόμους πού άνοιξαν στη θεωρία ο Michel Foucault και ο Alain Badiou, από τη σκοπιά της πάλης για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση», όπως σημειώνει ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο.

chasapopoulos libanis chrusi augiΠροσπάθεια να εξετασθεί η συγκρότηση της ΧΑ μέσα από μια ιστορική προοπτική, αλλά με πιο δημοσιογραφικό βλέμμα, είναι και το βιβλίο του δημοσιογράφου Νίκου Χασαπόπουλου Χρυσή Αυγή – Η ιστορία, τα πρόσωπα και η αλήθεια (εκδ. Λιβάνη), που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Ήταν άλλωστε η χρονιά που η ΧΑ, αν και στους δρόμους γινόταν πιο εξτρεμιστική, στην πολιτική σκηνή εμφανιζόταν, δήθεν, πιο διαλλακτική, ακολουθώντας σε αυτό το σημείο πλήρως το ναζιστικό πρότυπο μιας διπλής ταυτότητας: «Το τελευταίο διάστημα η Χρυσή Αυγή μετά την αύξηση του εκλογικού της ποσοστού προσπαθεί να κρύψει βασικά στοιχεία της πολιτικής της πρότασης και των πιστεύω της. Πολλά από τα στοιχεία που παρατίθενται, ομιλίες, διαλέξεις, μπροσούρες, άρθρα από τα περιοδικά της Χρυσής Αυγής, φανερώνουν τις πραγματικές ιδεολογικές και πολιτικές της προθέσεις».

blachos g charalampos upersibirikos o psifoforos tis chrusis augisΌπως τόνισα και νωρίτερα, κάποια από τα βιβλία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας έχουν περισσότερο προσωπικό και ιδιοσυγκρασιακό χαρακτήρα, και αποτελούν μάλλον ανάλυση της στιγμής παρά το απαύγασμα μιας μακρόχρονης εργασίας. Αυτό δεν τα καθιστά απαραιτήτως μη χρήσιμα, απλώς υποδεικνύει τα όρια τους. Τέτοιο είναι, π.χ. το μόλις 52 σελίδων τομίδιο του Μπάμπη Βλάχου Ο ψηφοφόρος της «Χρυσής Αυγής» (εκδ. Υπερσιβηρικός).

kostis papaioannouΣε αυτή την κατεύθυνση, αλλά κατά πολύ εκτενέστερο, συγκροτημένο και πολιτικά στοχευμένο, ήταν και το βιβλίο του Κωστή Παπαϊωάννου Τα «καθαρά χέρια» της Χρυσής Αυγής (εκδ. Μεταίχμιο), που στοχεύει κι αυτό στην αποκάλυψη του πραγματικού προσώπου της Οργάνωσης, σε μια περίοδο που ο «λύκος» υποδυόταν το «αρνί». Αλίμονο, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, τον Οκτώβριο, το αίμα του Π. Φύσσα είχε ήδη κυλήσει στο Κερατσίνι, το αληθινό πρόσωπο της ΧΑ είχε αποκαλυφθεί με τον επαχθέστερο τρόπο. Ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Παπαϊωάννου δημοσιεύσαμε εκείνες τις μέρες στην Book Press.

sullogiko nisos to bathu kratos sti simerini ellada kai i akrodexiaΈνα βιβλίο με έντονη ιδεολογική χροιά αλλά πρωτότυπο και ίσως μοναδικό στη θεματολογία του είναι το συλλογικό έργο, που επιμελήθηκε ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης το Παντείου Δημήτρης Χριστόπουλος, Το «βαθύ κράτος» στη σημερινή Ελλάδα και η Ακροδεξιά – Αστυνομία, Δικαιοσύνη, Στρατός, Εκκλησία (εκδ. Νήσος – Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ). Γράφει ο Σωτήρης Βανδώρος, στο αναλυτικό του άρθρο του στην Book Press, «είναι έργο σημαντικό καθώς έρχεται να καλύψει συστηματικά μια κρίσιμη διάσταση στη μελέτη της σύγχρονης Ακροδεξιάς και του φασιστικού εξτρεμισμού: πώς αυτά τα φαινόμενα εκδηλώνονται στο εσωτερικό του βαθέος κράτους –προσοχή, όχι παρακράτους, δηλαδή στην αστυνομία, τη δικαιοσύνη, το στρατό και την Εκκλησία της Ελλάδος. […] Συγκρατούμε πάντως την εκτίμηση του επιμελητή ότι είναι ο θεσμός της Δικαιοσύνης ο πλέον απροσδιόριστος, αλλά κι επίφοβος (ως λιγότερο ελέγξιμος) ως προς την εξέλιξή του». Αυτή η τελευταία παρατηρήση αποκτά, όπως είναι επόμενο, ιδιαίτερη σημασία τις μέρες που έρχονται…

papasarantopoulos petros epikentro extremismos kai politiki bia stin elladaΜια συνολική εκτίμηση του φαινομένου του πολιτικού εξτρεμισμού στην Ελλάδα, όπου βέβαια εντάσσει και την ΧΑ, επιχειρεί ο εκδότης Πέτρος Παπασαραντόπουλος με το βιβλίο του Εξτρεμισμός και πολιτική βία στην Ελλάδα – Το Bing Bang της Χρυσής Αυγής (εκδ. Επίκεντρο). Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ανδρέας Πανταζόπουλος στον πρόλογο: «Ο αναγνώστης του ανά χείρας τόμου θα έχει την ευκαιρία να μελετήσει και μια άλλη σειρά προβλημάτων που ο συγγραφέας προσεγγίζει κριτικά πάντα σε σχέση με την αντιπολιτική βία και την εκ των άνω μανιχαϊκή αναπαράσταση της πολιτικής σύγκρουσης με βάση το δίπολο φίλος/εχθρός: την για διαφορετικούς λόγους κακοποίηση της "θεωρίας των δύο άκρων" από τη ριζοσπαστική Αριστερά και τη συντηρητική Δεξιά, τη συμβολή των ΜΜΕ στη θεματοποίηση του ακροδεξιού και εξτρεμιστικού λόγου, αλλά και επάλληλες αναλύσεις για την ιδεολογικο-πολιτική φυσιογνωμία της Χρυσής Αυγής».

exof exthros xaΔύο πολύ καλά βιβλία-μελέτες του φαινομένου της ΧΑ κυκλοφόρησαν στις αρχές του 2015, τα οποία μάλιστα υπογράφονται από τρεις γυναίκες επιστήμονες. Στο πρώτο, με τίτλο Ο εχθρός, το αίμα, ο τιμωρός – αναλύοντας δεκατρείς λόγους του «αργηγού» της Χρυσής Αυγής (εκδ. Νήσος), η Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη κάνει ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος, «εφαρμόζει υποδειγματικά τα εργαλεία της ανάλυσης λόγου (discourse analysis) προκειμένου να φτάσει σε μια εξαντλητική ερμηνεία ομιλιών του αρχηγού της ΧΑ σε δημόσιες εκδηλώσεις κατά τη διετία 2012-13», όπως σημειώνει, μεταξύ άλλων, ο Σωτήρης Βανδώρος σε κείμενό του για τα δύο αυτά βιβλία με τίτλο Ναζισμός μασκαρεμένος σαν εθνικισμός. Και συνεχίζει: Η Εθνικιστική λύση της Χρυσής Αυγής (εκδ. Επίκεντρο) της Σοφίας Βασιλοπούλου, λέκτορος στο University of York, και της Δάφνης Χαλικιοπούλου, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο University of Reading, συνιστά μια συστηματική εξέταση του φαινομένου. […] Η Εθνικιστική λύση συνομιλεί με τη διεθνή βιβλιογραφία, αξιοποιεί τα εμπειρικά δεδομένα και προσφέρει μια συνολική ερμηνεία για τις αιτίες του. Μολονότι η οικονομική κρίση επέδρασε ως καταλύτης για την άνοδο της ΧΑ, αποφασιστικό αποδεικνύεται το γεγονός ότι η ίδια η ΧΑ ανέπτυξε μια στρατηγική που απαντά για ένα μέρος του εκλογικού σώματος πειστικά στην κρίση νομιμοποίησης των πολιτικών θεσμών».psarras

Το 2018 ο Δημήτρης Ψαρράς επανήλθε στο θέμα της ΧΑ, μέσα από μια εναλλακτική οπτική, που βάζει στο κέντρο της συζήτησης την έννοια του «αρχηγού», γενικότερα, όσο και την περίπτωση του Ν. Μιχαλολιάκου, ειδικότερα, προτάσσοντας την ιδέα ότι ο άνθρωπος αυτός, σε ένα βαθμό, είναι το «κλειδί» που εξηγεί την πορεία της ΧΑ καλύτερα. Αυτά, και πολλά άλλα, στο ιδιαίτερα αναλυτικό και πλούσιο σε στοιχεία βιβλίο του, Ο αρχηγός – Το αίνιγμα του Ν. Μιχαλολιάκου (εκδ. Πόλις).

Μια πλήρης ιστορία της Άκρας Δεξιάς

georgiadouΤην επόμενη χρονιά, το 2019, κυκλοφόρησε ένα ιδιαίτερα χρήσιμο βιβλίο, μοναδικό θα λέγαμε, που δεν περιορίζεται στην περίπτωση της ΧΑ, αλλά εξετάζει συνολικότερα την ιστορία της ακροδεξιάς στην Ελλάδα, στα άκρα της οποίας εντοπίζει και το ναζιστικό μόρφωμα. Πρόκειται για τη μελέτη της Βασιλικής Γεωργιάδου Η Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα 1965-2018 (εκδ. Καστανιώτη). Η Γεωργιάδου, χρόνια νωρίτερα, είχε γράψει μια ακόμη μελέτη, που προειδοποιούσε τρόπον τινά για τους κινδύνους από τη συμμαχία αστικών κομμάτων με ακροδεξιά κόμματα (βλ. Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης (εκδ. Καστανιώτη). Ο Γιώργος Σιακαντάρης, στο άρθρο του στην Book Press με τίτλο Η ακροδεξιά έχει τη δική της (μαύρη) ιστορία, σημειώνει: «Εδώ έχουμε το αποτέλεσμα μιας συστηματικά οργανωμένης μελέτης στοιχείων, αρχείων, διακηρύξεων και εκλογικών αποτελεσμάτων που μας βοηθά να κατανοήσουμε στο πώς φτάσαμε στη Χρυσή Αυγή του 7%. Αλλά και στο πώς μπορούν οι δημοκράτες και οι αντιφασίστες να την αντιμετωπίσουν. Αυτό το βιβλίο είναι αφενός καμπανάκι για τις μεθόδους και τους τρόπους που χρησιμοποιεί η Άκρα Δεξιά για να αποκτήσει ισχυρή επιρροή και αφετέρου διαβατήριο πρόσβασης στη γνώση της πραγματικής ιδεολογικής και πολιτικής συγκρότησης της ελληνικής Άκρας Δεξιάς».

Απότοκα της Δίκης

kampagiannisΜια ομάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πολύ πρόσφατα, κι έχουν το δικό τους ενδιαφέρον, προέκυψαν μέσα από τη διαδικασία της δίκης, μιας δίκης πρωτοφανούς στα μεταπολιτευτικά χρονικά (σε αριθμό κατηγορουμένων, σε διάρκεια, σε σημασία), πιο περίπλοκης και χρονοβόρας κι από αυτή της 17 Νοέμβρη. Ορισμένα από αυτά είναι απλώς η έκδοση σε βιβλίο των αγορεύσεων συνηγόρων της πολιτικής αγωγής. Το πρώτο του είδους που κυκλοφόρησε είναι του Θανάση Καμπαγιάννη, συνηγόρου των Αιγυπτίων αλιεργατών, θυμάτων της ΧΑ, με τον τίτλο Με τις μέλισσες ή με τους λύκους – Αγόρευση στη δίκη της Χρυσής Αυγής (εκδ. Αντίποδες).

papadakisΈνα μήνα μετά, κυκλοφόρησε και η αγόρευση του Κώστα Παπαδάκη, με τον χαρακτηριστικό και «χρωματισμένο» τίτλο Το «άλλο άκρο» στο εδώλιο: δικαιοσύνη ή ατιμωρησία ξανά; – Αγόρευση στη δίκη της Χρυσής Αυγής (20 και 21 Ιανουαρίου 2020)» (εκδ. Τόπος). Για την ιστορία, ο Κώστας Παπαδάκης υπήρξε και συνήγορος του Βασίλη Τζωρτζάτου, μέλους της 17η Νοέμβρη.

Εντός των ημερών, αν δεν έχει ήδη κυκλοφορήσει, αναμένεται σε βιβλίο και η αγόρευση της δικηγόρου Χρύσας Παπαδοπούλου με τίτλο Ένα κομμάτι χαρτί και λίγο μελάνι (εκδ. Πόλις).

i pali gia ti diki katadiki tis chrysis aygisΕπίσης, σειρά βιβλίων καταγράφουν τους αγώνες και τις απόψεις του αντιφασιστικού κινήματος, που όπως είπαμε και παραπάνω υπήρξε σημαντικός παράγοντας στην παρακολούθηση και δημοσιοποίηση της δίκης της Χρυσής Αυγής. Ένα από τα πιο πλούσια σε ύλη και πληροφοριακό υλικό είναι το συλλογικό Η πάλη για τη δίκη-καταδίκη της Χρυσής Αυγής (εκδ. Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο). Όπως αναγράφεται στο οπισθόφυλλο, όλα αποδίδονται στην κινηματική δράση: «Τους φασίστες τούς κάθισε στο σκαμνί το αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα, η Πολιτική Αγωγή του που συγκροτήθηκε τον Οκτώβρη του 2013 με πρωτοβουλία αγωνιστών και αγωνιστριών νομικών της ΚΕΕΡΦΑ. […] Αυτό το κίνημα ζωντανεύει στις σελίδες αυτού του βιβλίου με όλους τους σταθμούς και τις πολιτικές μάχες που έδωσε». Σίγουρα, δεν πρέπει να υποτιμάται ο ρόλος των αντιφασιστικών κινημάτων, αλλά η μεγάλη εικόνα έχουμε την πεποίθηση ότι περιλαμβάνει και άλλες όψεις της πολιτικής και κοινωνικής δυναμικής.

Βιβλία σχετικά και σχετιζόμενα

anisotita vivlio posi anisotita antexeiΥπάρχει, τέλος, μια σειρά από βιβλία, που παρότι δεν σχετίζονται άμεσα με το θέμα, ενδέχεται να μην είχαν βρει το δρόμο προς την έκδοση αν οι ρατσιστικές αντιλήψεις και η αναβίωση ναζιστικών ιδεών δεν είχαν έρθει, δυστυχώς, στο προσκήνιο. Ένα από αυτά, που εξετάζει τον ρόλο των ανισοτήτων στην άνοδο της άκρας δεξιάς, είναι το Ανισότητα στην εποχή της κρίσης - Θεωρητικές και εμπειρικές διερευνήσεις (επιμ. Αλέξανδρος Αφουξενίδης, εκδ. Προπομπός) που κυκλοφόρησε το 2012, και για το οποίο ο Σωτήρης Βανδώρος σημείωνε σε άρθρο του με τίτλο Πόση ανισότητα αντέχει η δημοκρατία; «Πρέπει κανείς να εθελοτυφλεί εάν δεν βλέπει παντού τα σημάδια ότι η οικονομική κρίση εξελίσσεται ραγδαία και σε κρίση της δημοκρατίας. Το πρόβλημα παρουσιάζεται ακόμη εντονότερο στο μέτρο που στη συλλογική συνείδηση η εμπέδωση της δημοκρατίας της μεταπολίτευσης συνδυάστηκε με την κοινωνική άνοδο και τη διαρκή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, ή έστω με τη βάσιμη προσδοκία ότι ex spitz teliko layout 1αυτοί είναι στόχοι εφικτοί». Για το θέμα της ανισότητας, για το οποίο υπήρξε επίσης σημαντική βιβλιογραφία, ο Γιώργος Σιακαντάρης παρουσίασε το βιβλίο του Jean-Fabien Spitz Γιατί πρέπει να αγωνιζόμαστε κατά των ανισοτήτων; (μτφρ. Μαγδαληνή Τσεβρένη, εκδ. Πόλις), σημειώνοντας: «Ένα βιβλίο για το πώς είναι δυνατόν σε μια ελεύθερη κοινωνία, ελεύθερων ατόμων να μεγιστοποιείται η προοπτική των λιγότερο ευνοημένων. Για το πώς, και κυρίως γιατί, μπορεί οι κανόνες που ευνοούν την αναδιανομή υπέρ των λιγότερο ευνοημένων να γίνονται δεκτοί και από όσους έχουν ευνοηθεί από την αγορά. Γιατί και πώς μπορούμε και πρέπει να αγωνιζόμαστε κατά των ανισοτήτων».

exof fyletikesΣημαντική συνεισφορά στη σχετική βιβλιογραφία αποτελεί το βιβλίο Φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα - Προσλήψεις και χρήσεις στις επιστήμες, την πολιτική, τη λογοτεχνία και την ιστορία της τέχνης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα (Επιστημονική Επιμέλεια Έφη Αβδελά, Δημήτρης Αρβανιτάκης, Ελίζα Δελβερούδη, Ευγένιος Ματθιόπουλος, Σωκράτης Πετμεζάς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης), «δεκαεννέα κείμενα που βασίζονται σε αντίστοιχες εισηγήσεις σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2014 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και τα οποία από κοινού συγκροτούν ένα εντυπωσιακό σώμα γνώσης γύρω από τις φυλετικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και οι οποίες συνάπτονται ουσιωδώς με συναφείς ρατσιστικές πρακτικές» (Σωτήρης Βανδώρος, Φυλή: Οι περιπέτειες μιας επίμαχης έννοιας)

Καταλήγοντας, με αυτήν την ευκαιρία, χρήσιμο είναι να υπενθυμίσουμε σειρά άρθρων, ξεκάθαρων πολιτικά μα ψύχραιμων στο ύφος και στην επιχειρηματολογία, του πολιτικού επιστήμονα και στενού συνεργάτη μας Σωτήρη Βανδώρου, που αφορούσαν συγκεκριμένα τη Χρυσή Αυγή, ειδικά τα δύσκολα χρόνια μεταξύ 2012-2015. Από αυτά, ευθέως αφορά την Οργάνωση το άρθρο Η βία, το ακραίο και οι εχθροί της δημοκρατίας που στηλιτεύει την αύξηση της βίας και των επιθέσεων της οργάνωσης, την άνοιξη του 2013, καθώς και το Η Δημοκρατία αντεπιτίθεται, που γράφτηκε με αφορμή την άσκηση δίωξης κατά της οργάνωσης. Ομοίως, τη θετική πορεία της δίωξης κατά της ΧΑ σχολιάζει αναλυτικά στο άρθρο του Ο εξτρεμισμός στο εδώλιο. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις αναλύονται όψεις της δημοσιότητας που προκάλεσαν ποικίλες συζητήσεις σε σχέση με τον ρατσισμό, όπως οι δηλώσεις της αείμνηστης Κικής Δημουλά για τα παγκάκια, κοντά στο σπίτι της στην Κυψέλη, στο άρθρο Τίνος είναι το παγκάκι.

books siakantaris 2019Αρκετός λόγος έχει γίνει επίσης για τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε ναζισμό και κομμουνισμό, συζήτηση που συχνά γίνεται παρελκυστικά και με χοντροκομμένο τρόπο, τόσο από τα δεξιά (εξισώνοντας) όσο και από τα αριστερά (με την άρνηση κάθε συνάφειας, ακόμη και του όρου-ομπρέλα «ολοκληρωτισμός»). Τα ζητήματα αυτά επιχειρεί να τα διαλευκάνει ο Σωτήρης Βανδώρος στο άρθρο του με τίτλο Ιδεολογίες, ολοκληρωτισμοί, ομοιότητες και διαφορές. Τέλος, σειρά βιβλίων που άπτονται των ζητημάτων που μας απασχολούν προτείνει και ο Γιώργος Σιακαντάρης στο συνθετικό άρθρο του με τίτλο 23 βιβλία για την Ιστορία, τη δημοκρατία, τους εξτρεμισμούς, προτείνοντας αρκετά συναφή μεταξύ τους βιβλία, αφού τελικά το πρόβλημα του ρατσισμού και της μισσαλοδοξίας σχετίζεται με τόσα άλλα κοινωνικά, πολιτικά και ιστορικά προβλήματα. 

Με όλα αυτά τα βιβλία στους πάγκους ή τα ράφια των βιβλιοπωλείων, όλα αυτά τα άρθρα και πολλά ακόμη που παρήχθησαν αυτά τα χρόνια, και που αποκάλυψαν κάθε φανερή ή κρυφή πτυχή της δράσης της ναζιστικής οργάνωσης, δεν μπορεί κανείς πλέον σήμερα (εδώ και καιρό, για να είμαστε ειλικρινείς) να επικαλείται ως ελαφρυντικό την άγνοια. Όλοι γνωρίζουμε, όλοι είδαμε, όλοι καταλάβαμε. 

* Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ