baladeur

Για τη νουβέλα της Αμάντας Μιχαλοπούλου «Η μεταμόρφωσή της» (εκδ. Καστανιώτη). «Η οικειότητα, ερωτική και συναισθηματική, κατακτιέται από τη Σάσα βήμα βήμα μέσα από ένα πλήθος αντικατοπτρισμών».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Από μια καφκική πύλη εισέρχεται η Σάσα, σε έναν δυστοπικό προθάλαμο περπατάει και σε μια πολύσημη έξοδο επαναπροσδιορισμού της ταυτότητά της μεταβαίνει. Κάπως έτσι κλείνει ένας κύκλος ζωής που έμοιαζε με αμείλικτη εναντιοδρομία έως τη στιγμή της παράδοξης μεταμόρφωσης, με την οποία ανοίγει μια περίοδος ταυτοτικής διαύγειας.

Η Σάσα δεν θα είναι ποτέ ξανά αυτή που ήταν κάποτε, αλλά, ω της παραδοξότητας, η αναγέννηση της, παρά την απροσδιοριστία που επιφέρει, της προσδίδει περισσή ευφορία. Λες και η αλχημεία του νέου άγνωστου εαυτού να επιδρά πάνω της ευεργετικά.

Ο Γκρέγκορ Σάμσα, μέσα από υπόγειους δρόμους και διακλαδώσεις, συναντάει τη Σάσα. Κάλλιστα, θα μπορούσαν να είναι μέλη της ίδιας «φυλής».

Τι ακριβώς συμβαίνει στη νουβέλα της Αμάντας Μιχαλοπούλου (εκδ. Καστανιώτη) Η μεταμόρφωσή της; Η νεαρή φοιτήτρια Σάσα ξυπνάει ένα πρωί και αντιλαμβάνεται πως έχει μεταμορφωθεί σε άντρα. Η μαμούνα (σ.σ.: προτιμώ τη λέξη που είχε επιλέξει ο Γιώργος Χειμωνάς) του Κάφκα έρχεται αυτοστιγμεί στο μυαλό μας. Ο Γκρέγκορ Σάμσα, μέσα από υπόγειους δρόμους και διακλαδώσεις, συναντάει τη Σάσα. Κάλλιστα, θα μπορούσαν να είναι μέλη της ίδιας «φυλής».

Αμφότεροι οι ήρωες, αν και περικλείονται από διαφορετικού τύπου αναζητήσεις, ανήκουν στη χορεία των αποξενωμένων αυτού του κόσμου. Κι αν για τον Γκρέγκορ Σάμσα η απομόνωση δείχνει να είναι οντολογικής φύσεως, για τη Σάσα αποκτάει σημασιολογική δύναμη από το φύλο που επιλέγει –ή επιλέγεται- να «ντυθεί». Μα, μήπως, και ο προσδιορισμός της σεξουαλικής ταυτότητας δεν βρίσκεται στην καρδιά της οντολογικής προβληματικής;

Διαφορές και ομοιότητες με το κείμενο του Κάφκα

Η Μιχαλοπούλου στο επιλογικό της σημείωμα προσπαθεί να απομακρυνθεί από το καφικό συγκείμενο θέλοντας να καταδείξει πως ο δρόμος της ηρωίδας της είναι διαφορετικός κι ας φαίνεται η αφετηρία να είναι ίδια. Διαβάζοντας τη νουβέλα, εντούτοις, καταλαβαίνεις πως υπάρχει μεγάλο μέρος αλήθειας σ’ αυτή την άπωση από την αρχετυπικό μύθο του Κάφκα, αλλά και αρκετές ομοιότητες που, όμως, κι αυτές υφίστανται μια καίρια μεταμόρφωση.

Υπάρχει ένας αναγκαίος παραλογισμός στο βιβλίο της Μιχαλοπούλου. Ένας εξωφρενισμός από τον οποίο, όμως, εξάγεται όλο το δράμα. Το να ξυπνήσεις έχοντας αλλάξει φύλο, είναι ο ορισμός του παραλόγου. Είναι σαν να προσπαθείς να βρεις νόημα σε έναν κόσμο εγγενώς ανούσιο.

Τω όντι, ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει η Σάσα έχει πάρει πολλές στροφές, με αποτέλεσμα οι παλιές σταθερές του να είναι μόνο μια μακρινή ενθύμηση. Ο Κατακλυσμός, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, έχει μετατρέψει τον παλαιό κόσμο σε μια υδάτινη πολιτεία.

Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει η Σάσα έχει τα στοιχεία μιας προνεωτερικότητας με τους αναβαθμούς της εξέλιξης να είναι για τα καλά ποντισμένοι.

Τα πάντα έχουν διαποτιστεί –μεταφορικά και κυριολεκτικά- από τη δύναμη του υγρού στοιχείου που σαν κρουνός κάλυψε τα πάντα, μετατρέποντας την άλλοτε σταθερότητα του κόσμου σε μια κατακλυσμιαία πολίχνη όπου τα πάντα ρεύουν, βουλιάζουν, μεταλλάσσονται. Οι παλιές συνήθειες χάνουν τη σημασία τους, τα τεχνολογικά επιτεύγματα του πρότερου βίου, πλέον, είναι μια ξεφτισμένη εμπειρία. Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει η Σάσα έχει τα στοιχεία μιας προνεωτερικότητας με τους αναβαθμούς της εξέλιξης να είναι για τα καλά ποντισμένοι. Μήπως, όμως, αυτή η γενικευμένη μεταλλαγή επί τα χείρω να είναι αναγκαία ώστε να γεννήσει νέες καταστάσεις που μοιάζουν αρχικά επισφαλείς, αλλά στην ουσία μπορούν να οδηγήσουν σε μια καινοφανή μορφή συνειδητοποίησης του ατόμου; Λες και χρειάζεται να μετακινηθεί ένα ολόκληρο βουνό για να σαλέψουν τα χορταράκια του κάμπου. Κι όντως, ο φορέας αυτής της αλλαγής, διά της δυστοπίας, είναι η Σάσα που εν μια νυκτί βγαίνει από το γυναικείο κουκούλι της και φοράει την παράξενη δορά ενός άντρα. Γίνεται ένας άντρας, άραγε; Είναι τόσο εύκολη η μετατόπιση από το ένα φύλο στο άλλο;

Η Μιχαλοπούλου, σε όλη την έκταση της νουβέλας, αναδεικνύει τη ρευστότητα και όχι τη σταθερότητα. Την πλοκή τη διατρέχει μια βασική ερώτηση και όχι μια απάντηση. Κάτι σαν το αμλετικό «τι είναι ο άνθρωπος;». Μόνο που στη συγκεκριμένη κατάσταση τούτη η διερώτηση μετατρέπεται στο «τι σημαίνει να είσαι σήμερα άντρας, γυναίκα ή κάτι ενδιάμεσο;»

Αν ο 20ος αιώνας χαρακτηρίζεται ως ο αιώνας του σεξ, με την έννοια ότι η προοδευτική αναγνώριση των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, η ηχηρή εξύμνηση της επιθυμίας, ακόμη και η διάχυτη άνοδος της πορνογραφίας, έδωσαν το δικαίωμα στο άτομο να χαρεί το φύλο του με περιφανή σαρκικό τρόπο, ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της αναζήτησης του πραγματικού εγώ.

Αυτή η κυριαρχική –εν πολλοίς πατριαρχική- θέσμιση του φύλου, στις μέρες μας αποκτά τη δύναμη της ορατότητας και προφανώς της απελευθέρωσης.

Η έννοια της ταυτότητας του φύλου ξεφεύγει από τα στεγανά, παύει να οχυρώνεται πίσω από κοινωνικούς και οικονομικούς μανιχαϊσμούς, ενώ η συνειδητοποίηση πως η καπιταλιστική οργάνωση των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών εργαλειοποίησε το φύλο, κάνοντάς το να μοιάζει με οχυρό που δεν πρέπει ποτέ να κυριευτεί από «αλλότριους», υπήρξε καθοριστική στη βαθμιαία –ουχί εύκολη– αλλαγή των νοοτροπιών. Αυτή η κυριαρχική –εν πολλοίς πατριαρχική- θέσμιση του φύλου, στις μέρες μας αποκτά τη δύναμη της ορατότητας και προφανώς της απελευθέρωσης.

Όχι, η Σάσα δεν είναι ένας απλός άντρας που κάποτε ήταν γυναίκα. Πολύ απλό για να είναι αληθινό. Έρχεται σε σύγκρουση με το περιβάλλον της –οικογενειακό, φιλικό, πανεπιστημιακό–, αλλά και με τον ίδιο της τον εαυτό, καθώς μέσω της μετάλλαξής της αντιλαμβάνεται τι είναι, αλλά κυρίως τι ήταν. Η ετερότητα της προσφέρει μια μεθύστερη γνώση γι’ αυτό που ήταν κάποτε. Είναι η στιγμή που κατανοεί πως το να είσαι γυναίκα σημαίνει ένα πλέγμα κοινωνικών συμπεριφορών και καταπνιγμένων συναισθημάτων που έχουν επιβληθεί από τα πάνω, τη στιγμή που ένας άντρας βιώνει μια ελευθερία αχαλίνωτης πυκνότητας.

Βέβαια, γνωρίζουμε πως τέτοιου είδους γενικεύσεις δεν υφίστανται (κι ας διατείνονται διαφορετικά οι λογής φεμινιστικές κορώνες), όμως, ναι, δεν γίνεται να μην δεχθεί κανείς πως η επισφάλεια των γυναικών σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία είναι ένα ζήτημα αιχμής. Σίγουρα, ένα ζήτημα που σήμερα καθίσταται αναγκαίο όχι μόνο να συζητηθεί, αλλά και να αλλάξει δραστικά.

Η μεταμόρφωση ως απελευθέρωση

Η μεταμόρφωση στη νουβέλα της Μιχαλοπούλου λαμβάνει τη σημασία της απελευθέρωσης και όχι της νέας στεγανοποίησης. Η τελευταία σκηνή του βιβλίου (για προφανείς λόγους δεν χρειάζεται να αναλυθεί επακριβώς) έχει τον χαρακτήρα μιας ιεροτελεστίας όπου τα μέχρι πρότινος αντίθετα συγχωνεύονται σε ένα όλον που γνωρίζει γιατί τα φέρει, πώς θα πορευτεί μ’ αυτά και γιατί, πλέον, όλες οι δυνατότητες βρίσκονται μπροστά της ανοιχτές.

Η οικειότητα, ερωτική και συναισθηματική, κατακτιέται από τη Σάσα βήμα βήμα μέσα από ένα πλήθος αντικατοπτρισμών.

kastanioti metamorfosiΗ σχέση που δημιουργεί με μια γυναίκα που δουλεύει σε γκαλερί, η οποία κι αυτή είναι αποτέλεσμα μιας ριζικής μεταμόρφωσης, δείχνει πως οι ρόλοι αλλάζουν ριζικά δίχως όμως τα υποκείμενα να αποδέχονται τις νέες ταυτότητές τους κουβαλώντας τα παλιά «βάρη», αλλά αναπτύσσοντας μέσα τους μια μορφή ανοιχτότητας όπου το θηλυκό και το αρσενικό, απροσποίητα, πια, μπορούν να συνυπάρξουν εν αρμονία.

Αν κοιτάξει κανείς μακροσκοπικά τη νουβέλα της Μιχαλοπούλου θα διαπιστώσει πως όλοι σχεδόν οι ήρωες μεταμορφώνονται οβιδιακά. Σε τούτο υπάρχει μια συνομιλία με τη Μεταμόρφωση του Κάφκα όπου κι εκεί συμβαίνει κάτι αντίστοιχο. Προφανώς, η ουσιωδέστερη αλλαγή συμβαίνει στην Σάσα (παρεμπιπτόντως, ακόμη και το όνομά της μπορεί να ακουστεί σαν γυναικείο και ανδρικό ταυτοχρόνως). Είναι μια εσωτερική, αλλά και εξωτερική αλλαγή από την οποία βγαίνει αναβαπτισμένη και με μια πρωτόφαντη ευρύτητα. Να είναι τυχαίο ότι από την επιστήμη του καθήκοντος (την ιατρική) μεταβαίνει στον κόσμο της αναπαράστασης (θεατρικές σπουδές) για να αποτινάξει από πάνω της κάθε παλιά φορεσιά επιλέγοντας την οδό της περιπλάνησης; Προφανώς και όχι. Το νέο σώμα και η νέα ταυτότητα που φέρει, για να νοηματοδοτηθούν οφείλουν να γνωρίσουν τον κόσμο εξαρχής. Να πορευτούν μέσα του με τη διψαλέα επιθυμία του ενός παιδιού, αλλά και το σώμα ενός ενήλικα. Πώς θα ονομαστεί αυτό το σώμα; Αν πρέπει να το πούμε ανδρικό με γυναικεία ψυχή; Ποιος νοιάζεται για κατηγοριοποιήσεις και στεγανά όταν αυτά είναι η βασική αιτία που έκανε τα δύο (;) φύλα να παλεύουν καθημερινά σε μαρμαρένια αλώνια δίχως πραγματικούς νικητές και πολλαπλούς ηττημένους.


* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τι μου συνέβη; Αναρωτήθηκε. Είχε κοιμηθεί βαριά κι είχε δει όπως συνήθως παράξενα όνειρα, αλλά τώρα ήταν ξύπνια. Αναγνώριζε το δωμάτιο, τους τοίχους, τις οσμές και τους ήχους· την ταγγή μυρωδιά από το δωμάτιο της φοιτήτριας που έτρωγε βραστή βρόμη για πρωινό· την κιθάρα του φοιτητή που άφηνε τις γαλότσες του στο χαλάκι της εισόδου· το θόρυβο του πλωτού απορριματοφόρου· τα νερά που κυλούσαν στον τοίχο πίσω από το κεφάλι της. Είχε παρακαλέσει τον επιστάτη της φοιτητικής εστίας να ελέγξει αν έσπασε κάποιος σωλήνας στη μεσοτοιχία. Έριξε μάλιστα ένα σημείωμα κάτω από την πόρτα του το προηγούμενο βράδυ, πριν ξεκινήσει για τη δουλειά.

Ποιος θα έγινε σημασία σ’ ένα σωλήνα μετά τον Κατακλυσμό; Στην αρχή όλοι καταλήφθηκαν από πρωτόγνωρο τρόμο. Ούρλιαξαν, πένθησαν, απελπίστηκαν. Γρήγορα έμαθαν να διηγούνται τα γεγονότα σαν παραμύθι. Μια φορά κι έναν καιρό σηκώθηκε το κύμα των κυμάτων κι έπνιξε την πλάση.»

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ