fakinou kentriki

Για τη νουβέλα της Μαρίας Φακίνου «Κλίμακα Μπόγκαρτ» (εκδ. Αντίποδες).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η ενοχή των απογόνων, και ειδικότερα της ακριβώς επόμενης γενιάς, είναι ένα ψυχολογικό ζήτημα που εμφανίζεται σε κάθε περίοδο της ιστορίας, όταν μεγάλα εγκλήματα έχουν συμβεί και βαραίνουν τους δράστες κι ολόκληρη την κοινωνία. Το έχουμε δει στη Γερμανία, όπου τα παιδιά των Ναζί βιώνουν μια πρωτόγνωρη εμπειρία, ένα φρικτό (προ)πατορικό αμάρτημα, μια κληρονομιά που δεν θέλουν (λ.χ. Η διερμηνέας της Annette Hess)· το έχουμε δει και στις επόμενες γενιές όσων δραστηριοποιήθηκαν μέσα στη Χούντα, παλιότερα στην «Ανάκριση» (2008) του Ηλία Μαγκλίνη με τη Μαρίνα να χαρακώνεται, ώστε να φέρει στο σώμα της τα δεινά του πατέρα της, που βασανίστηκε στα κρατητήρια των ΕΑΤ-ΕΣΑ, και τώρα στη νουβέλα της Μαρίας Φακίνου που εστιάζει αυτή τη φορά στην κόρη ενός βασανιστή των ΕΣΑ.

Διάβασα το εκατοσέλιδο βιβλίο της Μαρίας Φακίνου δύο φορές αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα που έθετε το ίδιο το κείμενο, μέσα στον εσωτερικό μονόλογο του πρωταγωνιστή-βασανιστή (ίσως διάλογο με τον εαυτό του) και τις σκέψεις της κόρης του. Τι είναι η κλίμακα Μπόγκαρτ; Ποια η σχέση της με τον κινηματογραφικό πρωταγωνιστή του «Γερακιού της Μάλτας» και της «Καζαμπλάνκας»; Ποιο είναι το εύρος αυτής της κλίμακας και πότε κανείς φτάνει στο κόκκινο; Γιατί η κόρη έκοψε μαχαίρι τις σχέσεις της με τον πατέρα της;

Η μυθιστοριογράφος προχώρησε σίγουρα πολλά βήματα από τα προηγούμενα έργα της, στα οποία πάντα η έννοια του κακού είχε υπαρξιακές και συχνά μεταφυσικές διαστάσεις...

Ακριβώς επειδή το κείμενο είναι γραμμένο με την τεχνική της ροής της συνείδησης –πολύ μελετημένα και πολύ οργανωμένα, ώστε να μην επιτρέπει στο χάος να διαλύσει την ανάγνωση–, τα γεγονότα του παρελθόντος μπλέκονται με τα γεγονότα του παρόντος κι επομένως η σταχυολόγηση των απαντήσεων γίνεται με το τσιμπιδάκι. Ο πρωταγωνιστής έφυγε από το χωριό, ώστε να ξεχαστούν οι πράξεις του, ήρθε στην πόλη, άνοιξε ένα αναψυκτήριο, παντρεύτηκε, έκανε μια κόρη και προσπάθησε να τιθασεύσει τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας που τον βομβαρδίζουν αλλά και τις ριπές των αναμνήσεων που τον μεταφέρουν ακούσια στα χρόνια της δικτατορίας. Προσπαθεί στην ουσία να ξεχάσει, ώσπου μια φωτογραφία και η φιλοπερίεργη διάθεση της κόρης του ανατρέπουν τη ζωή και οδηγούν τη νεαρή κοπέλα να παχύνει λόγω «νευρικής λαιμαργίας» και να φύγει από το σπίτι, σοκαρισμένη, ντροπιασμένη, θυμωμένη… για το επονείδιστο «ποινικό μητρώο» του πατέρα της.

antipodes fakinou klimaka bogardΗ απόσταση μεταξύ πατέρα και κόρης, όχι μόνο η τοπική αλλά και η πνευματική, αντικατοπτρίζει σε μικροκλίμακα την απόσταση, διάσταση, αποστασιοποίηση, ρήξη μεταξύ της επόμενης γενιάς κι αυτής που έδρασε μέσα στη δικτατορία ως όργανό της. Η τελευταία δεν συνειδητοποιεί ή δεν θέλει να παραδεχτεί τι κακό έκανε, αφού η επωδός «έκανα μόνο το καθήκον μου» συνοψίζει με πολιτική αφέλεια το γεγονός ότι το «καθήκον» σε καιρό ολοκληρωτισμού ήταν όχι μόνο αντιδημοκρατικό, αλλά και βίαιο, αυταρχικό, καταπιεστικό.

Το ερώτημα, λοιπόν, που θέτει εύγλωττα η Μαρία Φακίνου είναι ποια η ευθύνη, η ντροπή και η στάση της επόμενης γενιάς, όταν εμβρόντητη ανακαλύπτει ότι βρίσκεται στη «λανθασμένη πλευρά της Ιστορίας». Η εύκολη απάντηση είναι ότι δεν την επιβαρύνει καμία υπαιτιότητα, αφού η ενοχή δεν κληρονομείται και το λάθος του πατέρα δεν μεταβιβάζεται με κανέναν τρόπο στα παιδιά. Ωστόσο, το ψυχολογικό βάρος δεν μπορεί να αγνοηθεί. Όταν δύο συγγραφείς μέσα στον 21ο αιώνα στοχάζονται πάνω στο θέμα, προκύπτει σίγουρα επαγωγικά το συμπέρασμα ότι ως παιδιά της Ιστορίας μας δεν υπερηφανευόμαστε για όσα σπουδαία έκαναν οι πρόγονοί μας (τα οποία υιοθετούμε ασμένως ως μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς), αλλά αναπόφευκτα εμπλεκόμαστε και στα αρνητικά τους. Οι μελανές σελίδες της δράσης τους λεκιάζουν και τις δικές μας λευκές και αμόλυντες, με αποτέλεσμα η συναισθηματική μας νοημοσύνη να μην μπορεί να τις αγνοήσει.

Η μυθιστοριογράφος προχώρησε σίγουρα πολλά βήματα από τα προηγούμενα έργα της, στα οποία πάντα η έννοια του κακού είχε υπαρξιακές και συχνά μεταφυσικές διαστάσεις. Τώρα, αυτό αποκτώντας και ψυχολογικές, συνδέει την ιστορία με το παρόν ως γόρδιο δεσμό, που δεν μπορεί εύκολα να κοπεί.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«“Προκλητικοί οι βασανιστές στη Χαλκίδα”
“Αφάνταστοι εξευτελισμοί σε κρατούμενους”
“Όλοι είναι υπερήφανοι που έκαναν το καθήκον τους”
συνεντεύξεις ντοκιμαντέρ αφιερώματα, ένας άντρας με μουστάκι και θλιμμένο βλέμμα δείχνει τα σημάδια στα πλευρά του, κάποιος άλλος περιγράφει με λεπτομέρειες πως τον...
—Δεν είναι αλήθεια αυτά που διαβάζεις, είναι υπερβολές, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι όπως τα λένε. Εγώ έκανα το καθήκον μου και τίποτε άλλο».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ