fakinou kentriki

Για τη νουβέλα της Μαρίας Φακίνου «Κλίμακα Μπόγκαρτ» (εκδ. Αντίποδες).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η ενοχή των απογόνων, και ειδικότερα της ακριβώς επόμενης γενιάς, είναι ένα ψυχολογικό ζήτημα που εμφανίζεται σε κάθε περίοδο της ιστορίας, όταν μεγάλα εγκλήματα έχουν συμβεί και βαραίνουν τους δράστες κι ολόκληρη την κοινωνία. Το έχουμε δει στη Γερμανία, όπου τα παιδιά των Ναζί βιώνουν μια πρωτόγνωρη εμπειρία, ένα φρικτό (προ)πατορικό αμάρτημα, μια κληρονομιά που δεν θέλουν (λ.χ. Η διερμηνέας της Annette Hess)· το έχουμε δει και στις επόμενες γενιές όσων δραστηριοποιήθηκαν μέσα στη Χούντα, παλιότερα στην «Ανάκριση» (2008) του Ηλία Μαγκλίνη με τη Μαρίνα να χαρακώνεται, ώστε να φέρει στο σώμα της τα δεινά του πατέρα της, που βασανίστηκε στα κρατητήρια των ΕΑΤ-ΕΣΑ, και τώρα στη νουβέλα της Μαρίας Φακίνου που εστιάζει αυτή τη φορά στην κόρη ενός βασανιστή των ΕΣΑ.

Διάβασα το εκατοσέλιδο βιβλίο της Μαρίας Φακίνου δύο φορές αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα που έθετε το ίδιο το κείμενο, μέσα στον εσωτερικό μονόλογο του πρωταγωνιστή-βασανιστή (ίσως διάλογο με τον εαυτό του) και τις σκέψεις της κόρης του. Τι είναι η κλίμακα Μπόγκαρτ; Ποια η σχέση της με τον κινηματογραφικό πρωταγωνιστή του «Γερακιού της Μάλτας» και της «Καζαμπλάνκας»; Ποιο είναι το εύρος αυτής της κλίμακας και πότε κανείς φτάνει στο κόκκινο; Γιατί η κόρη έκοψε μαχαίρι τις σχέσεις της με τον πατέρα της;

Η μυθιστοριογράφος προχώρησε σίγουρα πολλά βήματα από τα προηγούμενα έργα της, στα οποία πάντα η έννοια του κακού είχε υπαρξιακές και συχνά μεταφυσικές διαστάσεις...

Ακριβώς επειδή το κείμενο είναι γραμμένο με την τεχνική της ροής της συνείδησης –πολύ μελετημένα και πολύ οργανωμένα, ώστε να μην επιτρέπει στο χάος να διαλύσει την ανάγνωση–, τα γεγονότα του παρελθόντος μπλέκονται με τα γεγονότα του παρόντος κι επομένως η σταχυολόγηση των απαντήσεων γίνεται με το τσιμπιδάκι. Ο πρωταγωνιστής έφυγε από το χωριό, ώστε να ξεχαστούν οι πράξεις του, ήρθε στην πόλη, άνοιξε ένα αναψυκτήριο, παντρεύτηκε, έκανε μια κόρη και προσπάθησε να τιθασεύσει τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας που τον βομβαρδίζουν αλλά και τις ριπές των αναμνήσεων που τον μεταφέρουν ακούσια στα χρόνια της δικτατορίας. Προσπαθεί στην ουσία να ξεχάσει, ώσπου μια φωτογραφία και η φιλοπερίεργη διάθεση της κόρης του ανατρέπουν τη ζωή και οδηγούν τη νεαρή κοπέλα να παχύνει λόγω «νευρικής λαιμαργίας» και να φύγει από το σπίτι, σοκαρισμένη, ντροπιασμένη, θυμωμένη… για το επονείδιστο «ποινικό μητρώο» του πατέρα της.

antipodes fakinou klimaka bogardΗ απόσταση μεταξύ πατέρα και κόρης, όχι μόνο η τοπική αλλά και η πνευματική, αντικατοπτρίζει σε μικροκλίμακα την απόσταση, διάσταση, αποστασιοποίηση, ρήξη μεταξύ της επόμενης γενιάς κι αυτής που έδρασε μέσα στη δικτατορία ως όργανό της. Η τελευταία δεν συνειδητοποιεί ή δεν θέλει να παραδεχτεί τι κακό έκανε, αφού η επωδός «έκανα μόνο το καθήκον μου» συνοψίζει με πολιτική αφέλεια το γεγονός ότι το «καθήκον» σε καιρό ολοκληρωτισμού ήταν όχι μόνο αντιδημοκρατικό, αλλά και βίαιο, αυταρχικό, καταπιεστικό.

Το ερώτημα, λοιπόν, που θέτει εύγλωττα η Μαρία Φακίνου είναι ποια η ευθύνη, η ντροπή και η στάση της επόμενης γενιάς, όταν εμβρόντητη ανακαλύπτει ότι βρίσκεται στη «λανθασμένη πλευρά της Ιστορίας». Η εύκολη απάντηση είναι ότι δεν την επιβαρύνει καμία υπαιτιότητα, αφού η ενοχή δεν κληρονομείται και το λάθος του πατέρα δεν μεταβιβάζεται με κανέναν τρόπο στα παιδιά. Ωστόσο, το ψυχολογικό βάρος δεν μπορεί να αγνοηθεί. Όταν δύο συγγραφείς μέσα στον 21ο αιώνα στοχάζονται πάνω στο θέμα, προκύπτει σίγουρα επαγωγικά το συμπέρασμα ότι ως παιδιά της Ιστορίας μας δεν υπερηφανευόμαστε για όσα σπουδαία έκαναν οι πρόγονοί μας (τα οποία υιοθετούμε ασμένως ως μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς), αλλά αναπόφευκτα εμπλεκόμαστε και στα αρνητικά τους. Οι μελανές σελίδες της δράσης τους λεκιάζουν και τις δικές μας λευκές και αμόλυντες, με αποτέλεσμα η συναισθηματική μας νοημοσύνη να μην μπορεί να τις αγνοήσει.

Η μυθιστοριογράφος προχώρησε σίγουρα πολλά βήματα από τα προηγούμενα έργα της, στα οποία πάντα η έννοια του κακού είχε υπαρξιακές και συχνά μεταφυσικές διαστάσεις. Τώρα, αυτό αποκτώντας και ψυχολογικές, συνδέει την ιστορία με το παρόν ως γόρδιο δεσμό, που δεν μπορεί εύκολα να κοπεί.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«“Προκλητικοί οι βασανιστές στη Χαλκίδα”
“Αφάνταστοι εξευτελισμοί σε κρατούμενους”
“Όλοι είναι υπερήφανοι που έκαναν το καθήκον τους”
συνεντεύξεις ντοκιμαντέρ αφιερώματα, ένας άντρας με μουστάκι και θλιμμένο βλέμμα δείχνει τα σημάδια στα πλευρά του, κάποιος άλλος περιγράφει με λεπτομέρειες πως τον...
—Δεν είναι αλήθεια αυτά που διαβάζεις, είναι υπερβολές, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι όπως τα λένε. Εγώ έκανα το καθήκον μου και τίποτε άλλο».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ