30+1 βιβλία Ιστορίας, ιδεών και φιλοσοφικού στοχασμού

Nicolas Chevassus-au-Louis
Απάτες στα εργαστήρια
Κακές επιστημονικές πρακτικές
Μτφρ. Κατερίνα Γούλα
Εκδ. Gutenberg 

Σε μια εποχή που οι ΗΠΑ δια του Προέδρου τους Μπάιντεν αναζητούν την αλήθεια για την εμφάνιση του κορωνοιού στα εργαστήρια της Γιουχάν, αυτό το βιβλίο διαπραγματεύεται με ορθολογικό και επιστημονικό τρόπο τα λάθη, τις παραλείψεις αλλά και τις εσκεμμένες απάτες για λόγους προσωπικής εξέλιξης ή οικονομικού κέρδους που πολλές φορές συμβαίνουν στα διάφορα εργαστήρια και στα επιστημονικά πειράματα. Ούτε όμως για μια στιγμή αυτή η διαπραγμάτευση δεν υποκύπτει στον πειρασμό των εύκολων «ψεκασμένων» συμπερασμάτων. Τελικά, ακόμη και στην επιστήμη, υποστηρίζει ο Γάλλος βιολόγος, ιστορικός και δημοσιογράφος, υπάρχει ομερτά και παραβατικότητα. Γιατί η χρηματοδότηση (όποιος πληρώνει, αποφασίζει) μιας έρευνας δεν μπορεί να μην επηρεάζει και τα συμπεράσματά της. Το βιβλίο είναι προκλητικό, θέτει σοβαρά θέματα για τη σχέση προσωπικής ιδιοτέλειας και κέρδους με την επιστήμη και δεν σου επιβάλλει να συμφωνείς με όλα μαζί του. 

Hannah Lucinda Smith 
Η άνοδος του Ερντογάν
Κίνδυνος για την Ευρώπη
Μτφρ. Ευάγγελος Τσιγκουνάκης  
Πρόλογος: Παναγιώτης Τσάκωνας 
Εκδ. Gutenberg

Γραμμένο το 2019 αυτό το βιβλίο συμπεριλαμβάνει στα πορίσματά του όλα τα γεγονότα της «μετεξέλιξης» του Προέδρου Ερντογάν από πιστό στο ισλάμ μεν, αλλά κοντά στην Ευρώπη Τούρκο πολιτικό δε, σ’ ένα ισλαμιστή εχθρό της Ευρώπης και αντίπαλο της δημοκρατίας. Παρακολουθεί με συστηματικό τρόπο τους δρόμους που αυτός ακολούθησε για να καταστεί αδιαφιλονίκητος ηγέτης των σουνιτών μουσουλμάνων, αποδομώντας σιγά σιγά το κεμαλικό κοσμικό κράτος. Εξετάζει το πώς εργαλειοποιεί τον εμφύλιο στη Συρία, το προσφυγικό, το πώς χρησιμοποιεί το κουρδικό, πώς εκμεταλλεύεται την αδράνεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον τουρκικό εθνικισμό για να εδραιώσει μια κυριαρχία που κανείς δεν θα μπορεί να του αμφισβητήσει. Η συγγραφέας και ανταποκρίτρια στην Τουρκία των London Times δίνει χρήσιμες απαντήσεις για τη δύναμη και το μέλλον του Ερντογάν. Απαντήσεις που ξεφεύγουν των ρηχών προσεγγίσεων του τύπου ο «σουλτάνος». Σε κανένα σημείο δεν υποκύπτει στην «τουρκοφαγία», γι’ αυτό και το βιβλίο της συνιστάται ιδιαιτέρως σ’ όλους όσοι μιλούν μόνο για τον «σουλτάνο» και όχι για το πραγματικό πρόβλημα Ερντογάν. Στο ίδιο μήκος κινείται και ο πρόλογος του Παναγιώτη Τσάκωνα. 

Τανέρ Άκτσαμ 
Το έγκλημα των νεότουρκων κατά της ανθρωπότητας
Η γενοκτονία των Αρμενίων και η εθνοκάθαρση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
Μτφρ. Μάρκος Καρασαρίνης
Εκδ. Εστία

Ο συγγραφέας είναι από τους πρώτους Τούρκους πανεπιστημιακούς που έγραψε για τη γενοκτονία των Αρμενίων και τη σφαγή και των άλλων μειονοτήτων από τους νεότουρκους αρχικά και τον Κεμάλ στη συνέχεια. Σ’ αυτό το βιβλίο ο καθηγητής Ιστορίας σήμερα στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ των ΗΠΑ καταθέτει και νέα στοιχεία που τεκμηριώνουν παλαιότερες θέσεις του πως η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν συνέβη λόγω των ανεξέλεγκτων δράσεων Τούρκων ατάκτων, αλλά υπήρξε κεντρικά σχεδιασμένη και απολύτως συνειδητή πολιτική του οθωμανικού κράτους. Αυτό άλλωστε μαρτυρούν μια σειρά από τα αυτοκρατορικά αρχεία, κι ένα πλούσιο και αποκαλυπτικό υλικό, η πρόσβαση στο οποίο ήταν περιορισμένη. Ο συγγραφέας εντάσσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων στο ευρύτερο πλαίσιο των γενοκτονιών κατά των χριστιανών, συμπεριλαμβανόμενων και όσα υπέστησαν το 1914-1915 οι Έλληνες και οι Ασσύριοι. Επίσης αναδεικνύει το πώς η πολιτική θρησκευτικής μεταστροφής και αφομοίωσης διευκόλυνε τη γενοκτονία και καταλήγει στο πώς η γενοκτονία δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα κάποιων ανορθολογικών φανατικών δυνάμεων αλλά και συγκεκριμένων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων.

Jean-Michel Rey 
Η αυτοκτονία της Γερμανίας
Με αφορμή τον «Μωυσή» του Τόμας Μαν 
Μτφρ. Ανδρέας Παππάς
Εκδ. Στερέωμα

Η νουβέλα Μωυσής του Τόμας Μαν, στην οποία αυτός διαπραγματεύεται τον βίο του ηγέτη των Εβραίων αποτελεί την αφετηρία από την οποία ξεκινά ο γνωστός φιλόσοφος και πανεπιστημιακός για να καταγράψει τις οφειλές του γερμανικού πολιτισμού στον εβραϊκό, αλλά και στην ίδια τη Βίβλο. Ποιος σώφρων άλλωστε μπορεί να αρνηθεί την τεράστια σημασία της Βίβλου στην ανάπτυξη των φιλοσοφικών διαμαχών. Για να τεκμηριώσει τη θέση περί συνεισφοράς του εβραϊσμού στο γερμανικό κόσμο, καταφεύγει και σε κείμενα των Χάινε, Νίτσε, Κάφκα, Νέλλυ Ζαχς, Άρεντ και Φρόιντ. Έτσι βλέπει τον ναζισμό ως «προσπάθεια κατάργησης του ελέγχου του εβραϊκού πνεύματος», όπως έγραφε και ο Μαν. Προσπάθεια που κατέληξε μπούμερανγκ, αφού το εβραϊκό πνεύμα λειτουργούσε ως κριτής του γερμανικού και με αυτό τον τρόπο διεύρυνε τα όρια του. Οι συνέπειες αυτής της ρήξης ήταν μοιραίες για τον γερμανικό πολιτισμό. Αμείλικτα ερωτήματα και νηφάλιες απαντήσεις. 

Γκριγκόρι Π. Μαξίμοφ 
Η γκιλοτίνα επί το έργον
Οι Αναρχικοί στη ρώσικη επανάσταση και η λενινιστική αντεπανάσταση 
Μτφρ. Γιώργος Μερτίκας 
Εκδ. Πανοπτικόν

Ο αναρχοσυνδικαλιστής Γκριγκόρι Μαξίμοφ, ακόμη από το 1940 που πρωτοκυκλοφόρησε αυτό το βιβλίο, διαψεύδει τον μύθο του καλού Λένιν και του κακού Στάλιν, ο οποίος δήθεν διαστρέβλωσε τη μαρξιστική θεωρία. Σίγουρα ήταν τυχερός που επέζησε, ενώ οι περισσότεροι σύντροφοί του πέθαναν είτε σε φοβερές φυλακές ζώντας σε πανάθλιες συνθήκες, είτε στην εξορία όπου ζούσαν με έξι ρούβλια και είκοσι πέντε καπίκια τον μήνα και δεν τους επιτρεπόταν να εργαστούν, είτε από την πείνα, τον λιμό και την ανέχεια. Όλα αυτά είναι η λεγόμενη στεγνή αγχόνη. Η ζωή σε συνθήκες στεγνής αγχόνης ήταν πολλές φορές χειρότερη απ' ό,τι ο απευθείας θάνατος της λεγόμενης υγρής αγχόνης. Αν και από την άλλη πολλοί από τα θύματα της μπολσεβίκικης τρομοκρατίας διατηρούσαν μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής τους την ελπίδα πως το καθεστώς κάποια στιγμή, κι όσο ζουν οι ίδιοι, θα καταρρεύσει. Το μεγαλείο της ψυχής και η δύναμη της βούλησης για ελευθερία αυτών των ανθρώπων, αυτών των αναρχικών αλλά και όλων των άλλων των αντιπολιτευόμενων –αστών, σοσιαλδημοκρατών, αριστερών σοσιαλεπαναστατών, εργατών, αγροτών, διανοουμένων– τη σοβιετική εξουσία, άφηναν να διαφανεί μια χαραμάδα φωτός μέσα στο καταχείμωνο και το έρεβος των κελιών του μπολσεβίκικου τρόμου.

Niall Ferguson
Η πλατεία και ο πύργος
Δίκτυα, ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ
Μτφρ. Χρήστος Γεμελιάρης
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Ο Βρετανός καθηγητής Ιστορίας υποστηρίζει πως τα δίκτυα, οι ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ δεν είναι φαινόμενα του 21ου αιώνα. Διατρέχουν εγκάρσια όλη την ανθρώπινη ιστορία. Δίκτυο ήταν και οι γνωστοί ιλουμινάτοι (πεφωτισμένοι), αλλά ανάλογα ήταν διαμορφωμένες και οι ινδιάνικες αυτοκρατορίες όσο όμως και οι εξερευνητές τους. Καμία Μεταρρύθμιση δεν θα είχε φανεί (η συνάντηση του Λούθηρου με τον Γουτεμβέργιο) και δεν θα είχε επικρατήσει χωρίς να στηρίζεται σ’ ένα δίκτυο. Το φέισμπουκ δεν ανακάλυψε τα δίκτυα, αυτά υπήρχαν και στην αρχαία Ρώμη, στις δυναστείες της Αναγέννησης, στους αμερικανούς Ιδρυτές Πατέρες αλλά και στον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό και τις ΗΠΑ. Δίκτυο βεβαίως είναι και η ισλαμική τρομοκρατία. Δίκτυο σημαίνει καινοτομία και όπου αυτά δεν ανανεώνονται καταρρέουν. Εξάλλου τα δίκτυα έχουν και εχθρούς και αυτοί είναι οι ιεραρχίες. Γλαφυρή γραφή που ποτέ δεν κουράζει σε συνδυασμό με μια σειρά πρωτότυπων ιδεών και στοιχείων. 

Roger-Pol Droit
Περπατώντας με τους φιλοσόφους 
Μτφρ. Ανδρέας Παππάς
Εκδ. Πατάκη

Η φιλοσοφία δεν διαβάζεται μόνο αλλά και «περπατάει». Ο πανεπιστημιακός φιλόσοφος ακολουθεί τα μονοπάτια που βάδιζε ο Αριστοτέλης στο Λύκειό του, ο Καντ στο Κένιγκσμπεργκ, ο Ρουσσώ στη Γαλλία και στις Ελβετικές λίμνες, ο Νίτσε στα Γερμανικά βουνά, ο Σενέκας, ο Μονταίν, ο Ντιντερό, ο Θορό και πολλοί άλλοι περιπατητές αρχαίοι και σύγχρονοι που βάδισαν μέχρι την Ανατολή. Στόχος του είναι να καταδείξει πως το βάδισμα αποτελεί μεγάλη πηγή έμπνευσης και πνευματικής ανάτασης. Πολλές από τις μεγάλες φιλοσοφικές ιδέες γεννήθηκαν από αυτό. Βάδισμα και στοχασμός είναι συνοδοιπόροι. Με το περπάτημα γίνεται αισθητός ο άμεσος δεσμός του σώματός μας με το πνεύμα του κόσμου. Αν σταματήσουμε  να βαδίζουμε θα σταματήσει και η σκέψη, θα σταματούσαν τα πάντα. 

Camilla Cavendish 
Κερδίζοντας στην παράταση
10 μαθήματα για έναν κόσμο όπου ζούμε περισσότερο 
Μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου. 
Επίμετρο: Πλάτων Τήνιος
Εκδ. Παπαδόπουλος

Η Βρετανή αρθρογράφος των London Times μελετά το πώς η δημογραφία ανατρέπει τις ισορροπίες των δυνάμεων στην οικονομία, στην κοινωνία, στην πολιτική, στην γεωπολιτική. Παντού. Είναι η πρώτη φορά που οι άνω των 65 θα ξεπεράσουν τον αριθμό των παιδιών κάτω των πέντε ετών. Το τι σημαίνει αυτό για το ασφαλιστικό, αλλά όχι μόνο, είναι προφανές. Κι όμως υπάρχει τρόπος να κερδίσει η ανθρωπότητα έστω και στην παράταση. Μέσα από συζητήσεις της με σημαντικούς επιστήμονες και διανοούμενους ερευνά το πώς αντιμετωπίζουν κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, γιατροί και ΜΜΕ την αύξηση του προσδόκιμου ζωής αλλά και την υπογεννητικότητα στον δυτικό κόσμο. Η παρατεταμένη ζωή απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας αλλά και τρόπου ζωής. Πιστεύοντας ότι τα σημαντικά δεν είναι μετρήσιμα και με ανάλαφρο και γλαφυρό τρόπο προσεγγίζει τις λύσεις που αφορούν τη χρήση των νέων τεχνολογιών με τρόπο που θα απολαμβάνουμε μια νέα κοινωνικοποίηση και θα οδηγεί σ’ ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Ο Πλάτων Τήνιος στο περιεκτικό επίμετρο του προσγειώνει τα συμπεράσματα της συγγραφέως στην ελληνική πραγματικότητα.

Καρίνα Λάμψα, Ιακώβ Σιμπή 
Η διάσωση
Η σιωπή του κόσμου, η αντίσταση στα γκέτο και τα στρατόπεδα, οι Έλληνες εβραίοι στα χρόνια της Κατοχής
Εκδ. Καπόν

Το πρόβλημα με τους Έλληνες εβραίους δεν ξεκίνησε το 1943-1944, όταν και η τεράστια πλειοψηφία τους εστάλη στα στρατόπεδα εξόντωσης. Ξεκινά αμέσως με τη γερμανική κατοχή όταν χιλιάδες εξ αυτών κλείστηκαν σε περισσότερα από 400 γκέτο στα κατεχόμενα εδάφη της Ανατολικής Ευρώπης. Μέχρι το καλοκαίρι του 1944, όλα τα γκέτο είχαν εκκενωθεί και πολλοί κρατούμενοι εξοντωθεί. Γιατί άργησαν και πώς αντέδρασαν οι Έλληνες όταν έμαθαν τι, σε γενικές γραμμές, αλλά όχι στην ολότητά του, συνέβαινε; Γενικά η αντίδραση δεν ήταν ομοιογενής σ’ όλες τις πόλεις και τις περιφέρειες. Στην Αθήνα οι περισσότεροι εβραίοι σώθηκαν, στη Θεσσαλονίκη όμως εξοντώθηκε σχεδόν ολόκληρη η πολυπληθής εβραϊκή κοινότητα. Γιατί οι σύμμαχοι δεν έδωσαν μεγάλη σημασία στο πρόβλημα; Γιατί αντέδρασαν παθητικά όπως συνέβη και με όσα συνέβαιναν στην Πολωνία; Γιατί αγνόησαν τις συμβουλές να βομβαρδίσουν το Άουσβιτς; Πότε και πώς αντιλήφθηκε το μέγεθος του προβλήματος η εβραϊκή ηγεσία στην Παλαιστίνη; Γιατί άργησε τόσο πολύ να αντιδράσει; Ποια ήταν η εβραϊκή αντίσταση στην Ελλάδα και στις άλλες κατεχόμενες χώρες και ποια η στάση των εβραϊκών ελίτ; Μια συγκλονιστική νέα αφήγηση για τους διωγμούς και τη διάσωση των Εβραίων στο Γ΄ Ράιχ, η οποία αποφεύγει τους μύθους για να παραχωρήσει θέση στα γεγονότα.

Diana Preston
Οκτώ μέρες στη Γιάλτα
Πώς ο Τσόρτσιλ, ο Ρούζβελτ και ο Στάλιν μοίρασαν τον κόσμο
Μτφρ. Κωστής Πανσέληνος
Πρόλογος: Ηλίας Μαγκλίνης 
Εκδ. Μεταίχμιο

Όσα και να έχουν γραφτεί για τη Γιάλτα, πάντα είναι λίγα. Συνεχώς εμφανίζονται και νέα αρχεία, στοιχεία αλλά και οι ανθρώπινες επαφές και στιγμές των τριών ανθρώπων που καθόρισαν το μεταπολεμικό μέλλον ολόκληρου του κόσμου. Γι’ άλλους για καλό και γι’ άλλους οδυνηρά κακό. Η Βρετανή συγγραφέας και ιστορικός παρακολουθεί τις διαπραγματεύσεις, τις διαφωνίες, τα πειράγματα, τους αστεϊσμούς αλλά και το σήκωμα των τόνων των τριών ηγετών, των «ελεφάντων σε δωμάτιο». Παρακολουθεί το πώς τελικά έγιναν φίλοι οι τρεις τους, αν και αυτή τη φιλία την πλήρωσαν χώρες και λαοί όπως οι Πολωνοί. Μια καθηλωτική αφήγηση του πώς το πολιτικό γίνεται προσωπικό και το πώς το πολιτικό προσωπικό. Η έκδοση συνοδεύεται και από κατατοπιστικό πρόλογο του Ηλία Μαγκλίνη. 

Ιώ Τσοκώνα
Το πέρα των Ελλήνων
Στην Κωνσταντινούπολη του χθες και του σήμερα 
Πρόλογος: Θωμάς Κοροβίνης
Εκδ. Μεταίχμιο

Εδώ έχουμε ανάγλυφη την εικόνα της Πόλης, της μέχρι και σήμερα παρά τον Ερντογάν κοσμικής και πολυπολιτισμικής Κωνσταντινούπολης. Η συγγραφέας μας ξεναγεί με περίτεχνο τρόπο στα κτίρια, τα μνημεία, τα μονοπάτια, τους μεγάλους δρόμους, στα σχολεία, στα προξενεία, στα μέγαρα αλλά και στα πολιτιστικά στέκια αυτού του πολυπολιτισμικού «Πέρα» των Ελλήνων. Μια πόλη που δεν μπορεί κανείς να την δει ξεχωριστά από τη ζωή, τις επιτυχίες και τα πάθη των μειονοτήτων που ζουν σ’ αυτή. Έτσι η περιγραφή της πόλης δεν διαχωρίζεται από την περιγραφή των ζωών των κατοίκων της και κυρίως των Ελλήνων. Μια πόλη που ξεκινά τη νέα πορεία της στο ισλάμ αλλά και στον κοσμοπολιτισμό από τον 16ο αιώνα μέχρι το σήμερα. Μια πόλη που πολλά απ’ αυτά που την έκαναν μεγάλη απειλούνται σήμερα περισσότερο από ποτέ. Συγκινητικός ο πρόλογος του Θωμά Κοροβίνη.

Ξενοφών Κοντιάδης 
Η περιπετειώδης ιστορία των Επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821
Η θεμελιωτική στιγμή της Ελληνικής Πολιτείας 
Εκδ. Καστανιώτη

Ο συγγραφέας πολλών σημαντικών συνταγματολογικών όσο και έργων ευρύτερου κοινωνικού και πολιτικού χαρακτήρα, στέκεται εδώ σε μια λιγότερο μελετημένη πλευρά της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στο θεμελιωτικό ρόλο για τη συγκρότηση της σύγχρονης Ελληνικής Πολιτείας που έπαιξαν τα Τρία Συντάγματα που ψηφίστηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Με επιστημονική μεθοδικότητα αλλά και πνευματική ωριμότητα παρακολουθεί τις κύριες ιδεολογικές πηγές που ενέπνευσαν αυτά τα Τρία Συντάγματα αλλά και τις κοινωνικές διαιρέσεις που διαπερνούσαν εγκάρσια την τότε επαναστατημένη ελληνική κοινωνία και επηρέασαν τόσο τη διατύπωσή τους όσο και την εφαρμογή τους. Δεν μένει όμως μόνο στα Τρία Συντάγματα, αλλά καταπιάνεται και με επιρροή τριών μεγάλων στιγμών του νεοελληνικού Διαφωτισμού: Την κοσμοπολίτικη συνταγματική αντίληψη του Ρήγα, τις πολιτικές ιδέες της Ελληνικής Νομαρχίας –αγνώστου συγγραφέα–, αλλά και την επιρροή της Επτανήσου Πολιτείας. Πολύ καλή συνεισφορά στον αναστοχασμό για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. 

Δημήτρης Ψαρράς 
Πώς συλλογάται ο Ρήγας;
Επιστροφή στις πηγές
Εκδ. Πόλις

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας ανασύρει στην επιφάνεια πλήθος νέων ευρημάτων που αντιπαρατίθενται σε μια κυρίαρχη συντηρητική ιστοριογραφική προσέγγιση του έργου του Ρήγα και ταυτοχρόνως αποκαλύπτει άγνωστες πλευρές της μυστικής οργάνωσής του και της σχέσης του με τη θρησκεία. Τέκνο του Διαφωτισμού, ο Ρήγας, αποδίδει ελεύθερα έργα αυτού του ρεύματος και γράφει τα δικά του στο πνεύμα του, υιοθετώντας τα επαναστατικά μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης. Εδώ τονίζεται ιδιαίτερα η σχέση του με το έργο και τη φιλοσοφία του Βολταίρου, ενώ αποδεικνύεται πως ο Ρήγας δεν έτρεφε αυταπάτες για την προσδοκώμενη βοήθεια από τη Ρωσία και για τον σκοτεινό ρόλο της ανώτερης Ιεραρχίας της ορθόδοξης εκκλησίας. Ο Ρήγας συλλογιόταν όπως αισθανόταν και γι’ αυτό «συλλογάτο ελεύθερα και καλά».  

Gunnar Hering
Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία και ο φιλελληνισμός
Μτφρ. & Εισαγωγή: Αγαθοκλής Αζέλης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Η παρούσα μελέτη, όπως μας πληροφορεί στην εισαγωγή του, ο Αγαθοκλής Αζέλης, δημοσιεύτηκε το 1994. Αφού ο –και φιλέλληνας– ιστορικός διατρέξει με πολύ σύντομο τρόπο τις εξελίξεις που συνόδευσαν την Ελληνική Επανάσταση από τη Μολδοβλαχία έως το 1826, περνάει στο κυρίως θέμα του που είναι η επιρροή του φιλελληνισμού στην Επανάσταση. Η συστράτευση με τους εξεγερμένους Έλληνες δεν ήταν αυτόματη. Η αντιμετώπιση της Επανάστασης από της Μεγάλες Δυνάμεις άλλαξε σταδιακά λόγω και της μακράς διάρκειάς της αλλά και εξαιτίας της πίεσης από την κοινή γνώμη των ευρωπαϊκών κρατών. Αλλά και οι φιλέλληνες ήταν πολύ διαφορετικών τάξεων, νοοτροπιών και αντιλήψεων. Συνεχίζει παρακολουθώντας την οργάνωση και τις μορφές καθοδήγησης του φιλελληνισμού κυρίως μέσα από την ίδρυση συλλόγων με αυτόν τον σκοπό. Ο φιλελληνισμός καταλήγει ώθησε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα να πλησιάσουν την πολιτική. Με αυτή την οπτική ήταν ο προάγγελος των μεγάλων επαναστάσεων στα μέσα του αιώνα και της διαδικασίας μαζικοποίησης της πολιτικής. 

Βασιλική Λάζου
Γυναίκες και Επανάσταση 1821
Από τον οθωμανικό κόσμο στο ελεύθερο ελληνικό κράτος
Εκδ. Διόπτρα

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες ήταν περιορισμένες οι ιστορικές μελέτες που εστίαζαν στο ρόλο των φτωχών αγροτικών στρωμάτων στην Επανάσταση του 1821. Δεν ισχύει πλέον. Αλλά ακόμη και σήμερα ο ρόλος των γυναικών σ’ αυτήν είναι εντελώς υποβαθμισμένος. Η μελέτη της ιστορικού έρχεται να καλύψει αυτό το κενό. Μέσα από την αναφορά σε διάσημες (Μπουμπουλίνα, Μαυρογένους) αλλά και ανώνυμες γυναίκες καλύπτονται θέματα όπως η θέση των γυναικών στην κοινωνία, όπως την βλέπουν διάφοροι περιηγητές, στον οθωμανικό ελλαδικό χώρο και η θέση τους στην προετοιμασία της Επανάστασης και ιδιαίτερα η σχέση τους με τον νεοελληνικό Διαφωτισμό. Οι γυναίκες όμως στο Σούλι, στην Τριπολιτσά και στο Μεσολόγγι συμμετείχαν ενεργά και στον πόλεμο. Αλλά δεν υποτιμώνται και εκείνες που κατέληξαν στα σκλαβοπάζαρα των οθωμανών. Το βιβλίο κλείνει με την προσπάθεια των γυναικών να συμμετάσχουν στα πολιτικά δρώμενα και στην εκπαίδευση την εποχή του Καποδίστρια. Ένα βιβλίο που ανοίγει δρόμους στο θέμα της γυναικείας συμμετοχής στην Επανάσταση.

Κωνσταντίνος Φ. Δημαράς – Φίλιππος Ηλιού 
Η ιδεολογική προπαρασκευή της Επανάστασης
Μια ραδιοφωνική συνομιλία 
Επίμετρο: Γιάννης Παπαθεοδώρου
Μ.Ι.Ε.Τ.

Μια ραδιοφωνική συζήτηση των δυο ιστορικών που έγινε το 1982 στο Α’ Πρόγραμμα και αφορούσε τις ιδέες και τα κοινωνικά στρώματα-φορείς αυτών των ιδεών  που προετοίμασαν την Επανάσταση. Ο Φίλιππος Ηλιού δεν διστάζει να αντιμετωπίσει το «ιερό τέρας» της ελληνικής ιστοριογραφίας Κ.Φ. Δημαρά υπό το πρίσμα της δικής του συγκεκριμένης αριστερής πολιτικό-ιδεολογικής σκοπιάς, χωρίς να κάνει καμία παραχώρηση στις ιδεοληψίες. Μια συζήτηση που αφορά τον ρόλο των εμπόρων, της Εκκλησίας, των Φαναριωτών και της Γαλλικής Επανάστασης ως φορείς ιδεολογιών για την προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Ιδεολογίες που συνδέονταν με τον Διαφωτισμό και ορθολογισμό της εποχής. Για το πώς ο ελληνικός Διαφωτισμός είναι αναπόσπαστα δεμένος με το αίτημα της εθνικής απελευθέρωσης και αυτό με τη διεκδίκηση μιας ευνομούμενης πολιτείας. Απολαυστικό με προστιθέμενη αξία το επίμετρο του Γιάννη Παπαθεοδώρου με τον ειρωνικό τίτλο «Αταίριαστες περικεφαλαίες» που εννοεί όλους εκείνους που συρρέουν στις πλατείες ντυμένοι με αρχαίες στολές και περικεφαλαίες για να αντιμετωπίσουν την κατάργηση του θρησκεύματος στις ταυτότητες και τους «γυφτοσκοπιανούς». Στο επίμετρο η συζήτηση εντάσσεται στο πλαίσιο της μετάβασης της ελληνικής ιστοριογραφίας από το να είναι «εθνωφελής» στο να είναι αληθινή επιστήμη.

Συλλογικό
Ο μεγάλος μετασχηματισμός
Κράτος και πολιτική στην Ελλάδα του 20ου αιώνα
Επιμέλεια: Γιάννης Βούλγαρης, Κώστας Κωστής, Σωτήρης Ριζάς
Εκδ. Πατάκη

Αυτό ο εξαιρετικός τόμος αποτελείται από τις εισηγήσεις 27 πανεπιστημιακών που έγιναν σε Συνέδριο που διεξήχθη το 2019 στο Ναύπλιο και αφορούσε ό,τι και ο τίτλος δηλώνει, τους μεγάλους μετασχηματισμούς που συνέβησαν στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα. Τα άρθρα στον παρόντα τόμο εστιάζουν στα μείζονα γεωπολιτικά ζητήματα της Ελλάδας του προηγούμενου αιώνα, στις πολιτικές που οι διάφορες πολιτικές δυνάμεις άσκησαν στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους, το πώς λειτούργησαν οι εξουσιαστικοί θεσμοί αυτήν την περίοδο και ολοκληρώνεται με το σημαντικότερο, κατά τη γνώμη μου, κομμάτι: Με τη μνήμη, την ιδεολογία και την κουλτούρα κυρίαρχων και κυριαρχούμενων του αιώνα. Αξίζει ιδιαίτερης μνείας η αξιολόγηση της Μεταπολίτευσης ως τη σταθερότερη και μακροβιότερη περίοδο λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών που έζησε η χώρα μας. 

Παναγής Παναγιωτόπουλος 
Περιπέτειες της μεσαίας τάξης
Κοινωνιολογικές καταγραφές στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης 
Εκδ. Επίκεντρο

Στην Ελλάδα όλοι μιλούμε για τη μεσαία τάξη. Κοινωνιολογική κατηγορία που κακώς συνδέεται με την πολιτική του «μεσαίου χώρου». Ο αναπληρωτής καθηγητής κοινωνιολογίας σ’ αυτό το πλούσιο σε ιδέες και στοιχεία βιβλίο του τοποθετεί τα πράγματα στη θέση και στη σωστή τους σειρά. Ο συγγραφέας συγκροτεί τα γνωστικά επίπεδα μέσα από τα οποία μπορούμε να συλλάβουμε τη δημιουργία και τον χαρακτήρα της μεσαίας τάξης και να τη διακρίνουμε από άλλες κοινωνικές ομάδες που της μοιάζουν αλλά δεν είναι μεσαία τάξη. Από τη σκιαγράφηση των συναισθημάτων της προχωρεί στην μεταπολιτευτική της ιστορίας και από εκεί το νήμα του αξιόλογου πανεπιστημιακού μας οδηγεί στο πώς ζουν τα μεσαία στρώματα. Δεν θα μπορούσε να λείπει από την εξαιρετικά προσεγμένη ανάλυσή του και η ζωή αυτών των στρωμάτων στην κρίση της δεκαετίας του 2010. Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η θεματολογία των κοινωνικών επιστημών σχετικά με αυτή την τάξη. Στα συμπεράσματά του εξετάζει τη μεσαία τάξη στην Ελλάδα, λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και κάνει «προβλέψεις» για το πώς θα είναι αυτή μετά την πανδημία. 

Συλλογικό
Η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ 2015-2019
Μια κριτική αποτίμηση
Επιμέλεια: Μανούσος Μαραγκουδάκης, Θεόδωρος Χατζηπαντελής
Εκδ. Σιδέρης

Καταρχάς σπεύδω να διευκρινίσω πως αν ο τίτλος ήταν για τη διακυβέρνηση των «ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ», ούτε καν θα άνοιγα τέτοιο βιβλίο. Ευτυχώς έχουμε να κάνουμε με επιστημονικό πόνημα δεκαπέντε αξιόλογων επιστημόνων και ειδικών αναλυτών που δεν θα μπορούσαν να επιτρέψουν οι υπεραπλουστεύσεις και οι φανατισμοί να υπερισχύσουν της επιστημοσύνης. Αυτό άλλωστε εγγυάται και το έργο των δυο επιμελητών. Το βιβλίο είναι αυτό που λέει ο υπότιτλός του. Μια κριτική αποτίμηση μιας κυβέρνησης που εκ πρώτης όψεως συντέθηκε από δύο τόσο διαφορετικούς εταίρους. Πόσο διαφορετικοί όμως ήταν; Οι απαντήσεις μέσα από κεφάλαια τα οποία εξετάζουν τον ριζοσπαστικό εξισωτισμό του ΣΥΡΙΖΑ, το πολιτικό στυλ του Αλέξη Τσίπρα, τον λαϊκισμό των διανοουμένων, τη θεσμική συγκρότηση του κράτους, τις μεταρρυθμίσεις στα πανεπιστήμια και στο κράτος δικαίου, τις πολιτικές για την ασφάλεια, το προσφυγικό, τους μετασχηματισμούς του πελατειακού κράτους, τις δημογραφικές πολιτικές και τέλος την κοινωνική και την εξωτερική πολιτική. Βιβλίο πολύτιμο εργαλείο σε μια πιο ψύχραιμη και περισσότερο πολιτική αποτίμηση της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ. Χρήσιμη θα ήταν και μια αποτίμηση του πώς αυτή εφάρμοσε το τρίτο μνημόνιο και τι έκανε με το ασφαλιστικό.  

Ιωάννης Δ. Στεφανίδης
Ψυχρός πόλεμος 
ΕΑΠ

Στην Ελλάδα όντως υπάρχει κενό όσον αφορά τις δικές μας μελέτες για τον ψυχρό πόλεμο. Αυτή την απουσία έρχεται να καλύψει σε πρώτο επίπεδο η μελέτη του συγγραφέα και διδάσκοντος Διπλωματική Ιστορία. Το τέλος του πολέμου διαπερνούσε μια αισιοδοξία πως δεν θα επαναλαμβανόταν μια τέτοια καταστροφή. Πώς φτάσαμε όμως στον Ψυχρό Πόλεμο, που για λίγο έλειψε με την κρίση της Κούβας να γινόταν και «θερμός», χωρίς αύριο; Ο συγγραφέας παρακολουθεί πώς κλιμακώθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος αλλά και την περίοδο της ειρηνικής συνύπαρξης. Η μελέτη στέκεται πολύ στην αναζωπύρωσή του κατά τη δεκαετία του 1970, αλλά και στο πρόβλημα της Μέσης Ανατολής, όπως και στην εξάντληση των σοβιετικών με την κορύφωση των εξοπλισμών. Αυτό όμως που κάνει την ειδοποιό διαφορά αυτού του βιβλίου από άλλα με το ίδιο θέμα είναι η εστίασή του στο τρόπο που επηρέασε ο Ψυχρός Πόλεμος τις εξελίξεις στην Ελλάδα και στο Κυπριακό. 

John Stuart Mill
Κεφάλαια για τον Σοσιαλισμό
Μτφρ. Κατερίνα Σχοινά
Επίμετρο: Θανάσης Γιαλκέτσης
Εκδ. Διαλέγεσθαι

Ο πατέρας του φιλελευθερισμού ήθελε πάντα να γράψει ένα βιβλίο για τον σοσιαλισμό. Δεν πρόλαβε. Άφησε όμως τις σημειώσεις του, οι οποίες είναι ενδεικτικές για το πώς τον αντιλαμβανόταν. Ξεκινά τις σημειώσεις του με την εισαγωγή για τους νόμους της ιδιοκτησίας στη Μεγάλη Βρετανία και τη σημασία της Μεταρρυθμιστικής Πράξης για τη διεύρυνση του εκλογικού δικαιώματος το 1867. Στη συνέχεια παραθέτει τις ενστάσεις έναντι της ισχύουσας τάξης πραγμάτων από σοσιαλιστές όπως οι Λουί Μπλανκ, Βίκτορ Προσπέρ Κονσιντεράν, Ρόμπερτ Όουεν, Σαιν Σιμόν και οι φουριεριστές. Ακολουθούν οι δικές του κριτικές παρατηρήσεις που αφορούν την απόρριψη της θέσης των σοσιαλιστών για χειροτέρευση των συνθηκών ζωής. Στο τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο «Οι δυσκολίες του σοσιαλισμού» φαίνεται το γιατί θεωρείται από πολλούς πρόδρομος του φιλελεύθερου σοσιαλισμού. Εδώ διαχωρίζει τους σοσιαλιστές αλλά και τον σοσιαλισμό σε δυο κατηγορίες: Αυτή του συνεταιριστικού και αυτή του κρατικά και κεντρικά διευθυνόμενου σοσιαλισμού. Ο σοσιαλισμός του δεν αποκλείει την ιδιωτική ιδιοκτησία των καταναλωτικών αγαθών και το δικαίωμα του καθενός στο μερίδιο που του αναλογεί. Ο Θανάσης Γιαλκέτσης στο Επίμετρό του με εξαιρετικό τρόπο περιγράφει τη ζωή αλλά και τις σημαντικότερες συμβολές του Μιλ στη θεωρία για τον φιλελεύθερο σοσιαλισμό.

Τζοσάια Όμπερ
Η άνοδος και η πτώση της κλασικής Ελλάδας
Μια νέα πολιτική και οικονομική ιστορία 
Μτφρ. Μιχάλης Λαλιώτης
Εκδ. Δώμα

Μια από τις πιο πρωτότυπες και ανατρεπτικές μελέτες για την αρχαία Ελλάδα. Ενώ οι περισσότεροι αναζητούν το πώς αυτή κατάφερε να φτάσει σε τόσο μεγάλο επίπεδο πνευματικού και φιλοσοφικού πολιτισμού και στοχασμού, ο Αμερικανός καθηγητής κλασικών σπουδών ανατρέπει τα συνηθισμένα. Αναρωτιέται όχι γιατί υπήρξε τόσο πνευματικός πλούτος αλλά γιατί υπήρξε τόσο υλικός πλούτος. Εξετάζει έτσι μια παραγνωρισμένη πλευρά του αρχαίου κόσμου, η οποία αφορά τα υλικά θεμέλια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού υπό το πρίσμα μιας μελέτης στηριγμένης σε τεράστιο όγκο ιστορικού, φιλολογικού και αρχαιολογικού υλικού. Εδώ όμως επαναστοχάζεται και μια ακόμη παράμετρος. Τους λόγους για τους οποίους ήταν τόσο δίκαια καταμερισμένος αυτός ο πλούτος σε αντίθεση με τις προηγούμενες και επόμενες κοινωνίες. Την αιτία την βρίσκει στην επικράτηση της πολιτικής επί της οικονομίας. Και συγκεκριμένα στην αποκεντρωμένη πολιτική οργάνωση και στο ότι η μοναρχία δεν αποτέλεσε το πολιτικό σύστημα της εποχής. Η επερχόμενη σε δυο φάσεις πτώση οφείλεται στην εγκατάλειψη αυτών των παραμέτρων. Πολύ σπουδαίο βιβλίο. 

Sue Prideaux 
Φρίντριχ Νίτσε: «Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι δυναμίτης»
Η βιογραφία 
Μτφρ. Νίνα Μπούρη 
Εκδ. Πατάκη

Μπορεί ένα βιβλίο που μιλά για τον ψυχικό πόνο ενός από τα μεγαλύτερα και πιο παρεξηγημένα μυαλά, λόγω και της ναζί αδελφής του, να ανακουφίζει ψυχικά και να δημιουργεί πνευματική ευφορία στους αναγνώστες του; Μπορεί, αν είναι τόσο καλογραμμένο, όπως αυτή η βιογραφία του Νίτσε της αγγλονορβηγίδας συγγραφέως. Αυτό το βιβλίο αναδείχθηκε ως η βιογραφία της χρονιάς για το 2018 από τους Times στην Αγγλία. Η βιογραφία του Νίτσε ξεκινά απ’ όταν ο φιλόσοφος ήταν ήδη 25 χρονών το έτος 1869. Γιατί όμως τότε; Γιατί τότε γνωρίστηκε με τον μουσικοσυνθέτη Βάγκνερ και την πρώτη του «αγαπημένη» Κόζιμα, για να φτάσει στη μοιραία Σαλόμε. Όπως η σύνδεσή του με τον Βάγκνερ έτσι και η σύγκρουσή μαζί του διαμόρφωσε τον φιλόσοφο. Ο Νίτσε δεν είναι πατέρας του βαγκνερικού και ρομαντικού παγγερμανισμού, όπως λανθασμένα ερμηνεύτηκε ο Υπεράνθρωπος του. Είναι από τους πρώτους κήρυκες του πανευρωπαϊσμού. Η συγγραφέας βλέπει στα μάτια του Νίτσε τον μαγνήτη που μαγνήτισε εκατομμύρια ανθρώπους. Ένας βασανισμένος νους και μια ψυχή που δεν δίσταζε να αναθεωρεί τις απόψεις του. Μάτια και νους που προοικονομούσαν έναν άνθρωπο δυναμίτη.  Όπως δυναμίτης είναι και το παρόν βιβλίο. 

Αλάα Αλ Σουάνι 
Το σύνδρομο της δικτατορίας 
Μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης
Εκδ. Πατάκη

Ο πολύ καλός αιγύπτιος μυθιστοριογράφος, από τα βιβλία του οποίου έχουμε γνωρίσει τις συνθήκες των καταπιεστικών αυταρχικών καθεστώτων που κυβέρνησαν και κυβερνούν την πατρίδα του, εξετάζει εδώ τον ζόφο της δικτατορίας για να αναδείξει το μεγαλείο της Δημοκρατίας. Το πώς κυριαρχεί και όχι το πώς εγκαθιδρύεται μια δικτατορία είναι το μείζον αντικείμενο της διαπραγμάτευσής του. Μέσα από προσωπικά του βιώματα, αλλά και την παρουσίαση των στάσεων πολιτικών και κυρίως διανοουμένων έναντι της κατάλυσης των ελευθεριών, αποκαλύπτει το πώς κάθε δικτατορία –παρά τις παραλλαγές της– αντιπροσωπεύει την άρρωστη σχέση μεταξύ ηγέτη, διανόησης και λαού. Με γλαφυρό τρόπο τονίζει οδυνηρά πράγματα, όπως τα συμπτώματα του συνδρόμου της δικτατορίας, το τι σημαίνει «καλός πολίτης» στις δικτατορίες, τη δυναμική που προσδίδουν σ’ αυτές οι θεωρίες συνομωσίας, το πώς εξαπλώνονται οι νοοτροπίες τους όχι μόνο στους δικτάτορες, αλλά και στους διανοούμενους που συμβιβάζονται. Μια θαυμάσια συνηγορία υπέρ της δημοκρατίας μέσα από την παρουσίαση των εχθρών της. 

Κώστας Σκορδούλης 
Από την περιβαλλοντική ηθική στην πολιτική οικολογία
Η οικοσοσιαλιστική προοπτική 
Εκδ. Προπομπός

Ο πανεπιστημιακός δάσκαλος παιδαγωγικής εξετάζει την περιβαλλοντική ηθική ως κλάδο της εφαρμοσμένης φιλοσοφίας. Αυτή η ηθική είναι η συστηματική διερεύνηση των ηθικών σχέσεων των ατόμων με το φυσικό τους περιβάλλον. Αυτή υπερβαίνει την παλιά ανθρωποκεντρική προσέγγιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζονταν μόνο από την πλευρά της επίδρασης τους στον άνθρωπο. Η περιβαλλοντική ηθική αποτελεί μετάβαση από τον ανθρωποκεντρισμό στον βιοκεντρισμό. Το θέμα το προσεγγίζει μέσα από την περιγραφή των κεντρικών εκπροσώπων του βιοκεντρισμού κατά τον 19ο αιώνα, την αντιπαράθεση βιοκεντριστών και κοινωνιοκεντριστών, την παρουσίαση των ριζοσπαστικών οικολογικών θεωρήσεων και την κριτική στον υλιστικό επιστημονισμό του Μαρξ καθώς και την παρουσίαση της θεωρίας του οικοσοσιαλισμού. Μόνο μετά απ’ όλα αυτά είναι έτοιμος να παρουσιάσει τις δικές του θέσεις γι’ αυτά που ονομάζει ζητήματα «οικοσοσιαλιστικής πολιτικής». Ένα αξιόλογο και πρωτότυπο βιβλίο. 

Guy Hermet 
Ιστορία των εθνών και του εθνικισμού στην Ευρώπη
Μτφρ. Αλεξάνδρα Νεστοροπούλου
Πρόλ. επιμελητή: Λάμπρος Φλιτούρης
Εκδ. Πεδίο

Ένα έργο που γράφηκε πριν από 26 χρόνια, στο λυκόφως του 20ου και στο λυκαυγές του 21ου αιώνα, όταν στην Ευρώπη αναβίωναν σκληρές μορφές εθνικισμού, σύμφωνα και με την παρατήρηση στον πρόλογο του και επιμελητη Λάμπρου Φλιτούρη. Αυτό είναι ήδη ένα κλασικό μανιφέστο κατά κάθε είδους εθνικισμού. Πολύτιμο εργαλείο για να ανακαλύψουμε πώς ο «ψευδοπατριωτισμός» γίνεται μέσα στην ιστορία εθνικισμός και πώς ο τελευταίος γίνεται φασισμός. Στην Ελλάδα είναι πολύ καλά γνωστό αυτό. Ο Γάλλος καθηγητής, πολιτειολόγος, κοινωνιολόγος και ιστορικός ξεκινά με την παλαιότητα του πρωτο-εθνικισμού στις τρεις Ευρώπες: Ανατολική, Κεντρική και Δυτική και το ρόλο του Σχίσματος. Στη συνέχεια αναλύει τη μετάβαση από τα μεσαιωνικά έθνη στις προτεσταντικές πατρίδες, μετάβαση που οδηγεί στην εθνικοποίηση των κρατών και των κοινωνιών. Τα έθνη γεννώνται μέσα από τον θάνατο των βασιλιάδων. Πολύ σημαντική θέση στο βιβλίο κατέχει η παρουσίαση δυο κλασικών αντιλήψεων για το έθνος: Του Χέρντερ και του Ρενάν. Αυτές αποτελούν και το εφαλτήριο για την εξήγηση του πυρετού των εθνικοτήτων και της εμφάνισης του εθνικισμού ως αντίπαλου δέους στην Επανάσταση του 1917. Στο  τέλος έχουμε τις σύγχρονες μορφές εθνικισμού, τη μετάβαση από τον διεθνισμό, στον πατριωτικό αντιφασισμό κι από εκεί στα σύγχρονα αποσχιστικά εθνοτικά κινήματα. Περιττό να σημειωθεί πως πρόκειται περί εξαιρετικού έργου.

Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης 
40 + 1 νύχτες εκλογών
Μια 29χρονη περιπέτεια στην πολιτική, τα media και την πληροφορική 
Προλογίζουν: Κυριάκος Πιερρακάκης, Θεόδωρος Ρουσόπουλος, Κώστας Σκανδαλίδης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Πάνος Λουκάκος
Καστανιώτη

Το όνομα του συγγραφέα έχει ταυτιστεί με μετάδοση των εκλογικών αποτελεσμάτων από το 1984 ως το 2004 και με την εμφάνιση και ανάπτυξη της πληροφορικής στη χώρα μας. Εδώ αυτός θυμίζει περιστατικά και πρόσωπα από τις εκλογικές διαδικασίες κατά την περίοδο 1981-2009. Δεν σταματά όμως εκεί. Στο βεληνεκές της όμορφης παρουσίασής του εμπίπτουν και οι αλλαγές στον σχεδιασμό και στην τεχνολογία της τηλεοπτικής μετάδοσης. Υπάρχουν όμως και «πιπεράτα» στιγμιότυπα όπως αυτό που ο ίδιος ονομάζει «η επέμβαση του Θεού» και αφορά το αίτημα του Κωνσταντίνου Καραμανλή να εγκατασταθεί τερματικό ώστε να παρακολουθήσει τα αποτελέσματα (ανεξάρτητα από την τηλεοπτική και ραδιοφωνική μετάδοση). Κάτι που έγινε αφού ξεπεράστηκαν οι τεχνολογικές δυσκολίες. Αξίζει να μείνουμε και στη λεγόμενη ανατροπή του 2000 που μέχρι την τελευταία στιγμή φαινόταν πως το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη θα έχανε. Ο Σημίτης έδωσε εντολή να ανοίξουν τα συγκεντρωτικά επικρατείας ανεξαρτήτως αποτελέσματος, παρόλο που ο συγγραφέας προειδοποιούσε πως τα αποτελέσματα μπορεί να μεταβληθούν.

Συν τρία πολιτικά μυθιστορήματα

Adrien Bosc 
Καπιτέν
Μτφρ. Ανδρέας Παππάς 
Εκδ. Στερέωμα

Το 1941 εγκατέλειπαν τη Μασσαλία με το πλοίο «Καπιτέν» για να σωθούν από τους ναζί μια σειρά διανοούμενων, καλλιτεχνών, επιστημόνων αλλά και πλούσιοι αστοί, μεταξύ των οποίων και εβραίοι. Σ’ αυτούς συμπεριλαμβανόταν ο επαναστάτης και μυθιστοριογράφος του σταλινικού ζόφου Βίκτορ Σερζ, ο ευρισκόμενος στην αρχή της καριέρας του ανθρωπολόγος Κλωντ Λέβις Στρως, ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινήματος Αντρέ Μπρετόν, ο κουβανός ζωγράφος Βιλφρέντο Λαμ, η μεγάλη συγγραφέας Άννα Ζέγκερς, η πασίγνωστη φωτορεπόρτερ Ζερμαίν Κρουλ. Όλοι αυτοί πέρασαν απίστευτες περιπέτειες μέχρι να φτάσουν στους διαφορετικούς προορισμούς τους στις ΗΠΑ και στην Λατινική Αμερική. Την περιπέτεια αυτών των ανθρώπων μυθιστοριογραφεί με εξαιρετικό ύφος και γραφή ο νέος γάλλος συγγραφέας Αντριάν Μποσκ. Ένα βιβλίο για το πώς το πνευματικά υψηλό προσγειώνεται ή και τσακίζεται στην πραγματικότητα.  

Quentin Lafay
Το οχυρό
Μτφρ. Κίττυ Ξενάκη
Εκδ. Πόλις

Ο συγγραφέας και πρώην λογογράφος του Μακρόν περιγράφει καθεμία από τις έξι μέρες που ο καθηγητής Μπερανζέ Τερίς κατόρθωσε να μείνει στην υπουργική θέση που του έδωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Πώς θα αντιδράσει ένας άνθρωπος που, σύμφωνα με τα λόγια του, όλη του τη ζωή στηλίτευε την πολιτική τάξη για την ανικανότητά της να πει την αλήθεια, που συνάμα τον γοήτευε και τον απωθούσε η εξουσία, όταν του ζητήσουν να προσυπογράψει την αποχώρηση της χώρας του από το ευρώ, επειδή έτσι το θέλουν οι δημοσκοπήσεις και η δημοφιλία του αρχηγού του κράτους; Τον καλούν να ταχθεί με το Frexit, αυτός που μια ζωή υπηρετούσε το ιδεώδες της εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Τι θα κάνει; Και πως η πολιτική ζωή του συνδέεται άμεσα με την ιδιωτική του και την πρώην γυναίκα του; Όλα αυτά μέσω μιας σκληρής κριτικής –ίσως και αυτοκριτικής;– του συγγραφέα για τα δεινά των διανοούμενων και των επιστημόνων που μπλέκουν με την «υψηλή» πολιτική. Ρέουσα γραφή σε ρέουσα μετάφραση. 

Πάβελ Κόχουτ 
Ο άντρας που περπατούσε ανάποδα
Η Λευκή Βίβλος για την υπόθεση του Άνταμ Γιουράτσεκ
Μτφρ. Σόνια Στάμου-Ντορνιάκοβα 
Εκδ. Καστανιώτη

Ο πολύ καλός Τσέχος συγγραφέας και από τους πρωτεργάτες της αντίστασης στον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό, θέλει η βούληση του κεντρικού ήρωά του Άνταμ Γιουράτσεκ, καθηγητή Φυσικής Αγωγής και Καλλιτεχνικών στο Λύκειο της πόλης Κ. (παραπομπή στον Κάφκα) το έτος 19- να παραβιάζει τον πιο θεμελιώδη φυσικό νόμο, αυτόν της βαρύτητας. Αυτόν μια μέρα τον βρήκε η μητέρα του να περπατά στο ταβάνι με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω. Αν ήταν δυνατόν να παραβιαστεί ο φυσικός νόμος της βαρύτητας, τότε γιατί δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί ο σιδερένιος σταλινικός νόμος της κοινωνικής αναγκαιότητας του κομμουνισμού; Όλοι καταλαβαίνουμε τι μαχαιριά ήταν αυτή για το ολοκληρωτικό καθεστώς. Αυτό το πλαίσιο κάνει ιδιαίτερη την ανάγνωση αυτού του μυθιστορήματος. Το Κόμμα αντιλαμβάνεται τι διακυβεύεται και επαναφέρει την αρχική καταδίκη του καθηγητή και απαλλάσσει των καθηκόντων τους όλους όσοι δεν κατάλαβαν τι σήμαινε η πράξη του. Η πράξη του να παραβιάσει τον νόμο της βαρύτητας συνιστά επανάσταση. Με απίστευτο χιούμορ και σουρεαλιστικές σκηνές ο συγγραφέας γελοιοποιεί όλα τα δόγματα της κομμουνιστικής εξουσίας. Μια ελεγεία κατά του ολοκληρωτισμού από μια μεγάλη πένα.  

Συν μία μυθιστορηματική ιστορία

Éric Vuillard
Ο πόλεμος των φτωχών 
Μτφρ. Γιώργος Φαράκλας 
Εκδ. Πόλις

Αν η βία είναι ένα φαινόμενο που δεν ταιριάζει στις δημοκρατίες, αυτό δεν σημαίνει πως οι προηγούμενες κοινωνίες υπήρχαν χωρίς βία, έστω και αν αυτή δεν είναι η μαμή της ιστορίας. Γιατί μαμή της ιστορίας είναι εκείνοι οι σημαντικοί άνθρωποι που αρπάζουν την αίσθηση για την κοινωνική αδικία και τις ανισότητες και την κάνουν λαϊκή διεκδίκηση. Ο Γάλλος συγγραφέας και σ’ αυτό το βιβλίο του αναδεικνύει τον ρόλο των μαζών στην ιστορία από κοινού όμως με τον ρόλο πνευματικών ανθρώπων όπως ο Τζων Ουίκλιφ και αγροτών όπως ο Τζων Μπωλ και  ο Γουάτ Τάυλερ, οι οποίοι προκάλεσαν δυο αγροτικές εξεγέρσεις το 1381 και 1450 αντίστοιχα. Κυρίως όμως μένει στον «πόλεμο των χωρικών» το 1524 υπό τον ιερωμένο Τόμας Μύντσερ. Ο συγγραφέας δεν κρύβει την υποστήριξη του προς το πάθος, τη βία αλλά και την συνοδευόμενη από λυρισμό αυταπάρνηση και συντροφικότητα των αγροτικών εξεγέρσεων κατά των κοινωνικών ανισοτήτων, για τις οποίες ο Θεός έμενε σιωπηλός, ο κλήρος τις ευλογούσε και οι ευγενείς ζούσαν απ’ αυτές.  

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ Κοινωνιολογίας. Τελευταίο βιβλίο του, η μελέτη «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Αλεξάνδρεια).