baladeur

Απολογισμός της ελληνικής πεζογραφίας του 2022 και των τάσεων που διαμορφώθηκαν.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το 2022 τελείωσε στον απόηχο της μεγάλης οικονομικής κρίσης αλλά και στο κέντρο μιας μεγάλης ενεργειακής κρίσης, λόγω του ρωσοουκρανικού πολέμου και της επακόλουθης ακρίβειας. Τα μεγάλα πολιτικά θέματα δεν έλειψαν, τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Περιπέτεια και Καταστροφή βάρυναν στην επετειακή τους βάση, ο κορωνοϊός συνέχισε να μας απασχολεί, παιδοκτονίες και γυναικοκτονίες συγκλόνισαν το πανελλήνιο, δίκες εξελίχθηκαν, δίκες που ανέδειξαν μεγάλα κοινωνικά ζητήματα… Η λογοτεχνία που δημοσιεύτηκε μέσα στο έτος προφανώς γράφτηκε -κατά βάση- πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του 2022 κι επομένως αρδεύτηκε εν πολλοίς από την επικαιρότητα της ελληνικής και διεθνούς σκηνής, μετουσίωσε σε λόγο τόσο το κοινωνικό και το πολιτικό όσο και τους κραδασμούς της ζωής του συγγραφέα. Επομένως, είναι ενδιαφέρον να δούμε ποιες τάσεις και ποιες διαθέσεις συναντήσαμε στα βιβλία της χρονιάς και πώς αυτές διασταυρώνονται με τον εξωλογοτεχνικό λόγο.

Το κίνημα #metoo οδήγησε, είναι σίγουρο, στην αναγέννηση των φεμινιστικών βλεμμάτων ή καλύτερα των οπτικών γωνιών που φέρνουν στο προσκήνιο τη γυναίκα και τον ρόλο της μέσα στην ελληνική κοινωνία.

1. ΓΥΝΑΙΚΑ

Το κίνημα #metoo οδήγησε, είναι σίγουρο, στην αναγέννηση των φεμινιστικών βλεμμάτων ή καλύτερα των οπτικών γωνιών που φέρνουν στο προσκήνιο τη γυναίκα και τον ρόλο της μέσα στην ελληνική κοινωνία. Πολλοί συγγραφείς και των δύο φύλων ανέδειξαν τη θέση της και επανιστόρησαν το χθες και το σήμερα υπό τη γυναικεία προοπτική, ώστε το his-story να μετατραπεί σε her-story. Συνήθως απέφυγαν τις προπαγανδιστικές καταγγελίες, αλλά ταυτόχρονα δεν δίστασαν να θέσουν τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων, καθώς μίλησαν για τη γυναικεία κακοποίηση, έθιξαν την υπόγεια αντίδραση της γυναίκας στην καταπίεση τόσο από τον πατέρα όσο κι από τον σύζυγο, σκιαγραγράφησαν την έμφυλη υποδούλωση στην κυριολεκτική της εκδοχή μέσα στην Ιστορία και τη μυθολογία, αλλά και στις διακειμενικές της εκφάνσεις… Σ’ αυτό το πλαίσιο οι σχέσεις των φύλων πλαταίνουν σιγά σιγά τους ορίζοντές μας και ξαναθέτουν ζητήματα έμφυλων ρόλων και διαφυλικών σχέσεων.

polis autes polis o dikos tis kathreftis melani ellhnida sklava
     

Ενδεικτικά έργα:

- Ευγενία Μπογιάνου, «Αυτές», εκδ. Πόλις
- Γεωργία Συλλαίου, «Ο δικός της καθρέφτης», εκδ. Πόλις
- Άννα Γρίβα, «Η Ελληνίδα σκλάβα», εκδ. Μελάνι

2. ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Παρατηρήθηκε μια πυκνότερη ενασχόληση των Νεοελλήνων συγγραφέων με μυθικά μοτίβα -τόσο του τρωικού όσο και με του θηβαϊκού κύκλου-, στην προσπάθειά τους να πραγματευθούν σύγχρονα θέματα σε μια σταθερή, γνωστή σχεδόν σε όλους, διακειμενική βάση. Ο μύθος προσφέρει μια άλλη πραγματικότητα, που φαινομενικά δεν είναι τόσο οικεία στον σημερινό άνθρωπο όσο η σύγχρονη μιντιακή• έτσι ο συγγραφέας μπορεί πιο εύκολα να τον χειριστεί αναλόγως, ώστε υπό τεθλασμένη οπτική να υποδείξει σημερινές παθογένειες και διαχρονικά ζητήματα. Η σύγκρουση των φύλων που προαναφέραμε ξαναμελετάται στο αρχαιοελληνικό της πλαίσιο αλλά με σύγχρονη ματιά, και ο γυναικείος κόσμος μέσα στο ανδρικό πολεμικό σχήμα. Η ανδροκρατούμενη με άλλα λόγια μυθολογία γίνεται μυθοπλασία με άλλους όρους.

Το μυθιστόρημα πρέπει στα μέτρα του να ορθώνει τη δική του αυτονομία, χωρίς να αφήνει τον μύθο να τον κηδεμονεύει καθηλωτικά.

Το ζητούμενο, όμως, είναι πώς το επικό ή το τραγωδιακό πλαίσιο θα μετασχηματιστούν σε μυθιστορηματικό. Δεν αρκεί να ξαναγράψουμε την μυθική παράδοση με νέους αντικατοπτρισμούς, αλλά χρειάζεται να ξαναπλάσουμε τους ήρωες και τις ηρωίδες ως μυθιστορηματικούς χαρακτήρες, που εξελίσσονται, επικοινωνούν με τη σημερινή εποχή αλλά και με τον σύγχρονο αναγνώστη, με τις ανησυχίες αλλά και την ψυχοσύνθεσή του. Το μυθιστόρημα πρέπει στα μέτρα του να ορθώνει τη δική του αυτονομία, χωρίς να αφήνει τον μύθο να τον κηδεμονεύει καθηλωτικά. Έτσι, η επιτυχία των έργων που επιχείρησαν κάτι τέτοιο δεν απέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, αφού η (αρχαιοελληνική-μυθική) εποχή βάρυνε παραπάνω απ’ όσο έπρεπε και κράτησε το βλέμμα μας μέσα της• με άλλα λόγια, δεν απεξάρτησε επαρκώς αυτού του είδους τα μυθιστορήματα από το υπο-κείμενό τους, από το αρχαιοελληνικό τους δηλαδή υπόστρωμα.

3. ΙΣΤΟΡΙΑ

Δεν είναι πρωτότυπο να πω ότι η Ιστορία ήταν, είναι, και πιθανόν θα είναι, καθοριστικός πυκνωτής πάνω στον οποίο δοκιμάζονται οι σημερινές μας ανησυχίες, και οι πεζογράφοι μας αναζητούν μοτίβα, αίτια και πολιτισμικές σταθερές για να μιλήσουν αιτιωδώς, άμεσα ή έμμεσα, για το σήμερα. Το 1922 και η προσφυγική μοίρα, όπως και ο Εμφύλιος με τους μετεμφυλιακούς κραδασμούς μέχρι την επταετή δικτατορία ή και αργότερα μέχρι το κομβικό 1989, εξακολουθούν να απασχολούν τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Στο παρελθόν που αντανακλά το παρόν, οι πολιτικές εξελίξεις συναντούν τις κοινωνικές αλλαγές• το εκκρεμές συντηρητισμού και προοδευτικότητας, Αριστερών οραμάτων και διαψεύσεων στο μετεμφυλιακό, ολοκληρωτικό ή δημοκρατικό, τοπίο, και στο μετασοβιετικό σκηνικό, ταλαντώνεται μέσα το μυαλό. Η Ελλάδα, η Κύπρος αλλά και η Ρουμανία λ.χ. έζησαν έναν πλούσιο, όσο και οδυνηρό εικοστό αιώνα, που συνεχώς αρδεύει τη λογοτεχνία μας, ενώ δεν λείπουν και αναφορές σε παλιότερες εποχές, όπως το 1821. Ο ιστορικός παλμός, ο οποίος αντανακλά μέχρις ενός σημείου το τώρα, δεν δονείται ξερά κι αντικειμενικά, αλλά μέσα στις ψυχολογικές αυξομειώσεις των σύγχρονων αφηγητών, οι οποίοι ανασκαλεύουν το πολιτικό μας (βεβαρημένο) παρελθόν και ξαναβλέπουν το σήμερα με το πρίσμα του χθες.

pataki brandy sour potamos fugodikos
   

Ενδεικτικά έργα:

- Κωνσταντία Σωτηρίου, «Brandy Sour», εκδ. Πατάκης
- Ισμήνη Καρυωτάκη, «Φυγόδικος δεν ήμουν», εκδ. Ποταμός
- Μαρία Φακίνου, «Κλίμακα Μπόγκαρτ», εκδ. Αντίποδες
- Δημήτρης Κανελλόπουλος, «Στα χρόνια του κόκκινου κόμη», εκδ. Καστανιώτης

antipodes klimaka bogart kastanioti sta xronia tou kokkinou komi
   

4. ΠΡΟΓΟΝΗΛΑΣΙΑ

Ένα είδος ιστορικής αναδίφησης με άξονα τους πραγματικούς προγόνους των συγγραφέων οδηγεί στην ιστοριογραφική μεταμυθοπλασία. Έτσι, οι συγγραφείς από τη μια διερευνούν μέσω της οικογενειακής ιστορίας τους την ευρύτερη εθνική ή τοπική ιστορία και από την άλλη ξεδιπλώνουν τον τρόπο με τον οποίο γράφεται μια τέτοια λογοτεχνική μυθοπλασία. Ο πρόγονος είναι ο σταθερός αλλά αφανής πόλος που αναζητείται μέσω εγγράφων, φωτογραφιών, βιβλίων, επίσημων και ανεπίσημων μαρτυριών, ιστορικών αρχείων και άλλων τεκμηρίων: έτσι, η ζωή του, που άπτεται του οικογενειακού και του ατομικού, επεκτείνεται και στο κοινωνικό, στο πολιτικό και στο εθνικό, με αποτέλεσμα η προγονηλασία να ανάγεται σε ιστορικ(οφαν)ή αφήγηση. Και παράλληλα η αναζήτηση και η συγγραφή δοκιμάζονται στον νου του συγγραφέα, ο οποίος εξιστορεί όσα βρίσκει, σκέφτεται και διασταυρώνει, ενώ συγχρόνως παρουσιάζει την ίδια τη διαδικασία της μετουσίωσής τους σε λογοτεχνική ύλη.

kastanioti emmanouil kai aikaterini estia o pateras den milouse
   

Ενδεικτικά έργα:

- Ρέα Γαλανάκη, «Εμμανουήλ και Αικατερίνη», εκδ. Καστανιώτης
- Γιάννης Καρκανέβατος, «Ο πατέρας δεν μιλούσε γι’ αυτά», εκδ. Εστία.

5. ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Η «καταφυγή στην πραγματικότητα» δεν κρύβεται πάντα κάτω από τον μανδύα της μυθοπλασίας, αλλά συχνά λογοτεχνικώ τω τρόπω αναπαρίσταται μέσα από μορφές της ελληνικής ιστορίας, συνάπτοντας το προσωπικό με τον εθνικό. Συγγραφείς με έντονο κοινωνικοπολιτικό βίο ή με αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα, διανοητές με ταραχώδη ζωή, τραγουδίστριες που συμπορεύτηκαν με τον νεοελληνικό εικοστό αιώνα, συνθέτες που βίωσαν την απαξίωση όσο ζούσαν, φιλόσοφοι που γίνονται graphicnovel, πολιτικοί που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία μας βιογραφούνται μέσα στο όχημα του μυθιστορήματος ή της μυθιστορηματικής βιογραφίας. Η τελευταία ανθίζει, γιατί η ξερή βιογράφηση με ιστορικούς όρους δεν θέλγει, αν δεν διανθιστεί με τη σαγήνη της αφήγησης, που ζωντανεύει το πραγματικό με τις λεπτομέρειες και την αύρα του φανταστικού, αλλά αληθοφανούς. Το πραγματικό ξαναχύνεται μέσα στο λογοτεχνικό, γίνεται διάλογος με τον βιογραφούμενο ή επανιστόρηση της ζωής και του έργου του με ένα σενάριο εργασίας, που επιχειρεί να εξηγήσει τα βαθύτερα τραύματα της ζωής του.

pataki oneireutika ti didw kedros aneggixti
   

Ενδεικτικά έργα:

- Λένα Διβάνη, «Ονειρεύτηκα τη Διδώ», εκδ. Πατάκης
- Βαγγέλης Ραπτόπουλος, «Ανέγγιχτη», εκδ. Κέδρος

6. ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ikaros sxedia tou xaousΕνώ στο αστυνομικό μυθιστόρημα (ή και διήγημα) εξακολουθούν να αφιερώνονται στήλες κριτικής, η ίδια η πεζογραφία που ασχολείται με ένα έγκλημα και την εξιχνίασή του δεν δικαιολογεί την ιδιαίτερη ενασχόληση με αυτήν, καθώς τα τελευταία χρόνια –του 2022 συμπεριλαμβανομένου– δεν ανέδειξε πολλά ξεχωριστά έργα. Ακόμα και ανάμεσα στους συγγραφείς που επιχειρούν να προσδώσουν στον αστυνομικό γρίφο βαθύτερες κοινωνικές ή ψυχολογικές διαστάσεις λίγοι μπόρεσαν να ανυψώσουν το έργο τους σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο• ακόμα κι αυτό όμως κρίνεται ανεπαρκές να δρέψει δάφνες λογοτεχνικής ποιότητας. Οι περισσότεροι θιασώτες του είδους μένουν σε μια καλολαδωμένη μηχανή μυστηρίου και σε μια πορεία προς την εξιχνίαση του εγκλήματος, χωρίς να επιδιώκουν -με αισθητικούς τρόπους και νέες προβληματικές- να εντάξουν τα μυθιστορήματά τους στον κορμό της νεοελληνικής γραμματείας και στον Κανόνα που αυτή αέναα συστήνει.

Ενδεικτικά έργα:

- Μίνως Ευσταθιάδης, «Σχέδια του χάους», εκδ. Ίκαρος

7. ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΟΙ vs. ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ

Πολλοί από τους μεγάλους συγγραφείς μας με βαρύ όνομα και σημαντικό έργο στο παρελθόν εξακολουθούν να γράφουν και να εκδίδουν. Μέσα στο 2022 μάλιστα μια ιστορική συγκυρία έφερε σημαντικά ονόματα της νεοελληνικής σκηνής να κυκλοφορούν τα βιβλία τους, αποτέλεσμα της ώριμης προσέγγισης που φέρνει η ηλικία αλλά και η δεξιοτεχνία. Είμαστε τυχεροί που μια δημιουργική γενιά -στις προχωρημένες δεκαετίες της- συνεχίζουν να μας απασχολούν, αν και οι περισσότεροι εξ αυτών με λιγότερο ομολογουμένως οίστρο. Αδρανείς κοινωνικοί αισθητήρες, αδυναμία να ωθήσουν τη λογοτεχνία τους με τη φρέσκια διάθεση του παρελθόντος, ανικανότητα να συμπορευτούν με τις νέες αισθητικές ανησυχίες του σήμερα, είναι ίσως τα αίτια μιας γενιάς που νομοτελειακά φθίνει. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μερικοί, ελάχιστοι, που κατεβαίνουν στη λογοτεχνική κονίστρα με αμείωτη ένταση και αισθητικό τόνο.

Στον αντίποδα «νέοι» πεζογράφοι, σε ηλικίες που ξεκινάνε από τα είκοσι μέχρι τα πενήντα, δοκιμάζουν την τύχη τους στο πρώτο βιβλίο τους, εκδίδοντας προσωπικά βιώματα, μιλώντας για το ασύμβατο μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας, θίγοντας κοινωνικές παθογένειες… Έχουμε συνήθως καλούς πρωτοεμφανιζόμενους που προσελκύουν το βλέμμα, στήνουν με κραταιά υλικά τα γόνιμα οράματά τους, ορθώνουν τη δική τους ματιά σε έναν κουρασμένο κόσμο. Μια δράκα από αυτούς δείχνουν ότι οι νέοι τού σήμερα μπορεί να είναι οι κλασικοί τού αύριο.

metaixmio ladi se kamva estia nea selini
   

Ενδεικτικά έργα:

- Αλέξης Πανσέληνος, «Λάδι σε καμβά», εκδ. Μεταίχμιο
- Θανάσης Βαλτινός, «Νέα Σελήνη. Ημέρα Πρώτη», εκδ. Εστία

metaixmio ignatios karathodoris kedros lukoxavia
   

vs.

- Άρης Αλεξανδρής, «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα», εκδ. Μεταίχμιο
- Κώστας Μπαρμπάτσης, «Λυκοχαβιά», εκδ. Κέδρος
- Ηλίας Μπιστολάς, «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα», εκδ. Τόπος
- Χάρης Καλαϊτζίδης, «Πολεμική μηχανή», εκδ. Εστία

topos xwma sta matia estia polemiki mixani
   

8. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Η λογοτεχνία, όπως προανέφερα στην εισαγωγή μου, αντλεί θέματα και ενέργεια, προβληματισμούς και σκέψεις από την επικαιρότητα, που δυστυχώς μας τροφοδοτεί συνεχώς με νέα προβλήματα και θέματα. Η μετανάστευση στην Ελλάδα, η οποία εξελίσσεται σε ξενίστρια χώρα, ο σύγχρονος αστικός πολιτισμός που καταπιέζει τον άνθρωπο, ο κορωνοϊός και οι επιπτώσεις του, η καταστροφική πορεία της ανθρωπότητας προς ένα δυστοπικό μέλλον, η ευθανασία, ο έρωτας τον καιρό της αλλοτρίωσης κ.λπ. αντανακλώνται τεθλασμένα σε έργα σύγχρονων πεζογράφων. Αυτοί, επειδή συχνά νιώθουν την καταδυνάστευση της ζωής από την πραγματικότητα, επιδιώκουν μια δημιουργική πραγμάτευσή της, ώστε το οδυνηρό να γίνει πηγή προβληματισμού και αναστοχασμού. Το εξωτερικό ερέθισμα και η συγκειμενική συνθήκη μετουσιώνεται σε εσωτερικό τραύμα, αποκτά τα δικά του χαρακτηριστικά και πιέζει για μια λύση. Η λογοτεχνία δεν δίνει φυσικά πρακτικές λύσεις, αλλά υποδεικνύει έναν βαθύτερο προβληματισμό, στηριγμένο άλλοτε σε άκρως ρεαλιστικές συνθήκες κι άλλοτε σε ψυχολογικές ή συμβολικές, που θα ζυμώσει την προσέγγιση του προβλήματος και θα την αφήσει να φουσκώσει μέσα στην ψυχή του αναγνώστη.

kixli to eksilastirio thauma kixli istories apo ena perasmeno mellon
   

Ενδεικτικά έργα:

- Έλενα Μαρούτσου, «Το εξιλαστήριο θαύμα», εκδ. Κίχλη
- Μιχάλης Μακρόπουλος, «Ιστορίες από ένα περασμένο μέλλον», εκδ. Κίχλη
- Γιάννης Μακριδάκης, «Τα απόνερα της Σοφίας», εκδ. Εστία
- Γιάννης Τσίρμπας, «Όσο περιμένεις να συμβεί», εκδ. Gutenberg

estia ta aponera tis sofias gutenberg oso perimeneis na sumvei
   

9. ΠΑΡΑΛΟΓΟ

Σε έναν κόσμο ρευστό, ασταθή, διαταραγμένο, μερικοί συγγραφείς καταφεύγουν στο παράλογο, στο εκτός λογοτεχνικής και κοινωνικής λογικής, στο ενίοτε εκνευριστικό, στο υπερρεαλιστικά άτοπο, στο μεταφυσικό, στο τραγελαφικό και στο φανταστικό. Είναι ο τρόπος τους να δείξουν πως ο σημερινός άνθρωπος ζει το παρόν φυγόκεντρα, άλογα, παρορμητικά, χωρίς ελπίδες και βάσεις. Αυτός ο παραλογισμός μπορεί να πάρει άλλοτε τραγικές διαστάσεις κι άλλοτε κωμικές, στην προσπάθεια των πεζογράφων να πολιορκήσουν το ανείπωτο. Όταν αυτό το εξωφρενικό παίρνει τη μορφή λογοτεχνίας «ντανταϊστικής» επαναστατικότητας, μάλλον αποτυγχάνει, επειδή δεν επικοινωνεί με τον αναγνώστη, ξεπερνά τα όρια της αντοχής του και αυτοϋπονομεύεται. Όταν όμως προκαλεί ισχυρούς συναισθηματικούς σεισμούς, συχνά διά του τραγικού  συγκλονίζει και διά του κωμικού κάνει τον αποδέκτη της να αναπηδήσει μειδιών.

nisos kai oi nekroi kedros misi kardia vakxikon hellga kai hellena
     

Ενδεικτικά έργα:

- Μιχάλης Αλμπάτης, «Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους», εκδ. Νήσος
- Δημήτρης Σωτάκης, «Μισή καρδιά», εκδ. Κέδρος
- Χρήστος Χαρτοματσίδης, «Hellga και Hellena», εκδ. Βακχικόν

10. ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ

Η τάση όχι για αυτοβιογραφία αλλά για αναδίφηση θεμάτων που αφορούν τη γραφή, το βιβλίο, τη λογοτεχνική διαδικασία και πρόσληψη είναι σταθερά στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια. Έτσι, και το 2022 έδωσε μυθιστορήματα και διηγήματα, που εξετάζουν ποικίλες όψεις της παραγωγής και της δεξίωσης της τέχνης, της προθετικότητας του συγγραφέα και των διαφορετικών προσλαμβανουσών, τόσο του ίδιου όσο και των άλλων, της αφορμής που γέννησε αλλά και της τύχης που πυροδότησε το συγκεκριμένο έργο τέχνης, των χαρακτήρων του και του πόσο αυτοί ζουν μέσα και έξω από τις σελίδες, και των αναγνωστών που δέχονται και δίνουν στον συγγραφέα το αίμα τους. Κάθε γενιά και κάθε εποχή νομίζω ότι θέλει να μιλήσει για τη συγγραφική εμπειρία, σαν έναν προς εαυτόν απολογισμό και σαν μια πράξη επανατοποθέτησής της απέναντι στη γραφή. Ο εικοστός πρώτος αιώνας, όμως, ακόμα περισσότερο, επειδή στοχάζεται για τις (α)βεβαιότητες του δημιουργού, τον θάνατο και την ανάστασή του, επιδιώκει μέσα στη μυθοπλασία να αναψηλαφήσει -κάθε φορά από άλλη σκοπιά- τη μαγεία αλλά και τους φόβους της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

ikaros to tilefonima pataki i nostalgia tis apwleias
   

Ενδεικτικά έργα:

- Απόστολος Δοξιάδης, «Το τηλεφώνημα που δεν έγινε», εκδ. Ίκαρος
- Θεόδωρος Γρηγοριάδης, «Η νοσταλγία της απώλειας», εκδ. Πατάκης

+1. ΥΒΡΙΔΙΣΜΟΣ

Μέσα στις προσφιλείς και παγιωμένες ειδολογικές κατηγορίες, αυτές τους διηγήματος, της νουβέλας, του μυθιστορήματος, νιώθεις συχνά ότι πολλά από τα πεζά της εποχής μας γλιστράνε σαν χέλι και χαμαιλεοντίζουν από το ένα είδος στο άλλο. Έτσι, το ίδιο το μυθιστόρημα παίρνει ενίοτε πολλά δοκιμιακά χαρακτηριστικά, η γραφή συνδυάζει την αφήγηση με το εκτενές σχόλιο, ο αποφθεγματικός λόγος συναιρεί την αυτοαναφορικότητα και τη φιλοσοφία, το διακείμενο απλώνει τα δίχτυα του και περιλαμβάνει μέσα του ετερόκλιτες μορφές λόγου, το ταξιδιωτικό αφήγημα μυθιστορηματοποιείται, η βιογραφία και η αυτοβιογραφία εξιστορούνται σαν φανταστικές ιστορίες, το χρονικό, η εξομολόγηση, ο θεατρικός διάλογος, η κινηματογραφική ματιά, η ιστορική αφήγηση, ο αστυνομικός γρίφος κ.ά. συχνά συζευγνύονται σε ένα κράμα που ξαφνιάζει, προκαλεί, άλλοτε προκαλώντας ευεργετικά αποτελέσματα κι άλλοτε πετώντας έξω τον αναγνώστη. Το μαγείρεμα θέλει ακρίβεια και μυθιστορηματική συγκίνηση, σωστές αναλογίες και κατάλληλες θερμοκρασίες.

sterewma thanatos sto facebook kixli to alati tou bad ischl
   

Ενδεικτικά έργα:

- Μαρία Γιαγιάνου, «R.I.F. Ο θάνατος στο φέισμπουκ», εκδ. Στερέωμα
- Κώστας Μαυρουδής, «Το αλάτι του Bad Ischl», εκδ. Κίχλη

Κάθε λογοτεχνικό έργο χαράζει τη δική του πορεία και συχνά είναι τόσο ξεχωριστό από τα άλλα που φέρνει σε αμηχανία την κριτική.

Το 2022 ανέδειξε παλιούς και νέους τρόπους γραφής, δοκιμασμένους συγγραφείς που παλεύουν ακόμα με το πληκτρολόγιο και νέους που κατεβαίνουν ορμητικοί στον λογοτεχνικό στίβο, με ρεαλιστικά, μοντέρνα και μεταμοντέρνα πρότυπα. Κάθε λογοτεχνικό έργο χαράζει τη δική του πορεία και συχνά είναι τόσο ξεχωριστό από τα άλλα που φέρνει σε αμηχανία την κριτική. Η ίδια η ελληνική πεζογραφία αυγαταίνει, κλωνοποιείται, πολλαπλασιάζεται με παραλλαγές και μεταλλάξεις, δημιουργεί νέους οργανισμούς, ανθεί και θάλλει όσο δοκιμάζει και καινοτομεί, αλλά συνάμα όσο σέβεται την επικοινωνία όχι με τους ειδικούς αλλά με τους (υποψιασμένους) αναγνώστες. Γι’ αυτό οφείλουμε να επανακαθορίζουμε τα κριτήριά μας και να ανανεώνουμε τα εργαλεία μας, ώστε να κατανοήσουμε τις νέες τάσεις. Η ίδια η τέχνη πείθει ότι κρατά τα ηνία δύο αλόγων, της πρωτοτυπίας και της παράδοσης, κι έτσι δημιουργεί μέσα στο ευρύτερο οικοσύστημα νέες μορφές ζωής, ενώ κάθε πεζογράφος που έχει την ευσυνειδησία να ψάχνει και να ψάχνεται ορθώνει το δικό του μικρό τοτέμ μέσα στο ελληνόφωνο ινδιάνικο χωριό μας.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη). 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα Κυριακίδη «Το κερί του Καρτέσιου» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης υπήρξε Μπορχικός πριν καν εισέλθει στον θαυμαστό λαβύρινθο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Μπορ...

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση και οι ποιητικές συναντήσεις «Με τα λόγια (γίνεται)» παρουσιάζουν, στην 1η εκδήλωση της 14ης χρονιάς τους, ένα αφιέρωμα εις μνήμην της Μαρίας Λαϊνά (1947-2023).

Επιμέλεια: Book Press

Η εκδήλωση πραγματοποιείται την Τετάρτη 11 ...

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Ο Γιάννης Λαγουδάκης μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημα «Ένα φιλήσυχος άνδρας – Μια ιστορία από το '22», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας συγγραφέας; Τι το καινο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ