Ιστορία, κοινωνία, ιδέες, πρόσωπα: 50 βιβλία που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο μας

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Οι Δωσίλογοι / Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής, εκδ. Αλεξάνδρεια

Ο πολύ καλός και επιδραστικός συγγραφέας και ιστορικός κάνοντας δουλειά επίμονου μυρμηγκιού τρύπωσε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, σε προσωπικές συλλογές, σε κρατικά και υπουργικά αρχεία, στα ΑΣΚΙ, στις προσωπικές μαρτυρίες, στα ληξιαρχεία δήμων και κοινοτήτων, στα αρχεία του Ελληνικού Ερυθρού Στρατού και ανέσυρε στην επιφάνεια μια σειρά στοιχείων που αποδεικνύουν πως ο δωσιλογισμός έκανε την εμφάνισή του από την πρώτη μέρα της κατοχής της Αθήνας και της χώρας και συνεχίστηκε μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών. Ποιοι ήταν και πως έδρασαν κυρίως στην Αττική οι συνεργάτες των Γερμανών, ποια διαφορετικά κίνητρα οδήγησαν τους περιβόητους δωσίλογους στην προδοσία της πατρίδας τους και των συμπατριωτών τους, αλλά και ποιος ήταν ο βαθμός στήριξης τους από γερμανικής πλευράς; Πώς λειτούργησαν σε πολιτικό επίπεδο οι κυβερνήσεις συνεργασίας, ποιες ήταν οι μορφές των οικονομικών σχέσεων, αλλά και ποιες διαστάσεις έλαβε η ένοπλη συνεργασία τόσο των Ελληνικών Σωμάτων Ασφαλείας όσο και των Ταγματασφαλιτών; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία δίνει απαντήσεις ο συγγραφέας.

Κωστής Καρπόζηλος, Ελληνικός κομμουνισμός / Μια διεθνική ιστορία (1912–1974), εκδ. Αντίποδες

Ο συγγραφέας αυτού του εξαιρετικά πλούσιου σε ιδέες και στοιχεία βιβλίου δεν αφηγείται μια γραμμική ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού από το 1912 έως το 1974, αλλά μια ιστορία των πολλαπλών γεωγραφιών του κομμουνισμού, μια ιστορία των διαφορετικών του διαδρομών. Αρχικά έχουμε τον σοσιαλισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, τον οποίο ακολούθησε ο κομμουνισμός των προσφύγων, ο κομμουνισμός των εκπροσώπων της Διεθνούς, ο κομμουνισμός της Ρωσικής Επανάστασης και του αντιφασιστικού πολέμου και στη συνέχεια ο κομμουνισμός του κόμματος της «Ανατολής». Για να καταλήξουμε στον δυτικό κομμουνισμό και στο αίνιγμα της αναζήτησης της δημοκρατίας από τους καθ’ ημάς κομμουνιστές του εξωτερικού και του εσωτερικού μετώπου κατά της δικτατορίας. Το βιβλίο διαπερνά ο προβληματισμός για τους δρόμους μετάβασης του κομμουνιστικού κινήματος από το διεθνικό στο εθνικό πεδίο.

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Στρεβλή πορεία 1960 – 1974 / Πολιτική και κουλτούρα από τη δεκαετία του ’60 στη δικτατορία, εκδ. Μεταίχμιο

Οι δυο εξαιρετικοί ιστορικοί και πανεπιστημιακοί μελετούν και περιγράφουν αφενός τις πολιτικές εξελίξεις της περιόδου που προηγήθηκε της χούντας 1960-1967 και αυτές της περιόδου της χούντας 1967-1974. Αφενός μελετούν τα αίτια και τις αδυναμίες του κομματικού συστήματος που έδωσε την ευκαιρία στους συνταγματάρχες να καταλύσουν τη δημοκρατία. Αναλύουν επίσης τα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης της χώρας κατά την επταετία και την πολιτική ταυτότητα της δικτατορίας. Αφετέρου αναδεικνύουν τις πιο σημαντικές πτυχές των πολιτισμικών και κοινωνικών εξελίξεων σ’ αυτή την περίοδο που κατηύθυναν και τα δυο ανταγωνιστικά σχέδια ανάπτυξης, τον πατερναλιστικό τεχνοκρατικό εκσυγχρονισμό και το μαζικοδημοκρατικό λαϊκίστικό πρότυπο. Ένα πραγματικά χρήσιμο ανάγνωσμα.

Δημήτρης Βεριώνης, Θάνατοι στη Χούντα / Δολοφονίες, αντιδικτατορική δράση, ύποπτοι θάνατοι κατά την περίοδο 1967-1974, εκδ. Τόπος

Ο μύθος πως κατά τη διάρκεια της χούντας υπέφεραν ελάχιστοι από τα βασανιστήριά της και ότι δεν υπήρχαν νεκροί καταρρίπτεται εδώ σ’ αυτή τη μελέτη, όπου ο συγγραφέας αναζητεί μια μια τις περιπτώσεις δολοφονίας ανθρώπων για την αντιχουντική τους δράση. Και καταγράφει 247 περιπτώσεις θανάτων λόγω αντιδικτατορικής δράσης με διάφορους πιθανούς και απίθανους τρόπους. «Αυτοκτονίες», «ατυχήματα», «ξαφνικές ασθένειες», «εξαφανίσεις» προσωποποιούνται και αποδίδονται οι ευθύνες αλλά η τιμή σ’ αυτά τα πρόσωπα. Συγκλονιστικό οδοιπορικό στο οποίο όπου κι αν κοιτάξουμε διακρίνουμε το αποκρουστικό πρόσωπο της χούντας, αλλά και το μεγαλείο αυτών που αντιστάθηκαν σ’ αυτήν. Έργο που αποδίδει την ελάχιστη τιμή σ’ αυτούς τους αγωνιστές κατά της χούντας και διδάσκει πως το κακό αντιμετωπίζεται μόνο με αγώνα. Αξίζει πολλά μπράβο ο μουσικός, αρθρογράφος και συγγραφέας, αυτού του βιβλίου.

Δημήτρης Σερεμέτης, Βασανιστήρια στην ΕΣΑ. Ένα σενάριο (χωρίς πλατεΐτσα στην Κοκκινιά), εκδ. Πόλις

Αν και η χούντα τελείωσε το 1974, οι απόπειρες που γίνονται να φανεί είτε πως αυτή συνεχίζεται είτε πως δεν ήταν και τίποτα το κακό συνεχίζονται. Βιβλία σαν αυτό εδώ μας θυμίζουν ποια ήταν η χούντα, ποιοι ήταν οι βασανιστές της και τι ανήκουστα πράγματα έκαναν και ποιοι ήταν οι αγωνιστές που αντιστάθηκαν. Ο συγγραφέας που «φιλοξενήθηκε» στα κρατητήρια της ΕΣΑ ανακαλεί σκηνές αυτής της «φιλοξενίας» της δικής του και των συναγωνιστών του και με λόγο συγκλονιστικό αναγκάζει τη μνήμη να μη κοιμηθεί, αλλά ν’ αγρυπνά για κάθε ενδεχόμενη επιστροφή τέτοιων ή παρόμοιων καταστάσεων. Αν πιάσεις στα χέρια σου αυτό το βιβλίο θα το αφήσεις μόνο όταν το τελειώσεις. Οι ταυτότητες των κρατούμενων κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα.

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Χωρίς στέμμα. Η αβασίλευτη του Μεσοπολέμου. / Ανατομία ενός ιστορικοπολιτικού ατυχήματος, εκδ. Πατάκη

Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών μελετά εδώ την περίοδο που ξεκινά μετά τον Εθνικό Διχασμό 1914-1923 και τις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 που οδήγησαν στην κατάργηση της βασιλείας στις 25 Μαρτίου 1924. Η διάρκεια ζωής αυτής της Δημοκρατίας ήταν έντεκα χρόνια, από την 25η Μαρτίου 1924 έως το δημοψήφισμα της 11ης Νοεμβρίου 1935 που έφερε στη χώρα την επιστροφή της βασιλείας. Πόσο δημοκρατικές ήταν οι απαρχές της και πόσο Δημοκρατία ήταν και η συνέχεια της, οι απαντήσεις δίνονται σ’ αυτό το βιβλίο. Αυτό το βιβλίο όμως δεν διακρίνεται μόνο από την αφηγηματική αναπαραγωγή των γεγονότων αλλά κι από την ανάλυση των σχέσεων του κομματικού συστήματος με τις αγωνίες μιας βαθύτατα διχασμένης πολιτικά και ταξικά κοινωνίας, η οποία μόλις έβγαινε από ένα δεκαετή πόλεμο. Μια Δημοκρατία που σ’ αυτά τα 11 χρόνια έζησε στρατιωτικά κινήματα, τριγμούς, ελεύθερες εκλογές, παρασκηνιακές και ασύμβατες συνεννοήσεις τις οποίες ανασυνθέτει με την πολύ πλούσια γλώσσα του ο συγγραφέας.

Πέτρος Φύτρος, Ελληνική Πολιτεία 1941-1942 / Το κράτος υπό ξένη κατοχή, Πρόλογος: Προκόπης Παπαστράτης, εκδ. Εκτός Γραμμής

Μια πολύ καλή μελέτη για ένα θέμα που τελευταία έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον στην ελληνική ιστοριογραφία. Αφορά την πρώτη ελληνική κυβέρνηση στην Κατοχή, την κυβέρνηση του αντιστρατήγου Τσολάκογλου, η οποία διορίστηκε από τις δυνάμεις Κατοχής στις 30 Απριλίου 1941 και αντικαταστάθηκε από τη δεύτερη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου στις 2 Δεκεμβρίου 1942. Ο συγγραφέας που εργάζεται ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αποδίδει με ακρίβεια το χαρακτήρα αυτής της κυβέρνησης, τις δυνάμεις που τη συγκροτούσαν, το λόγο για τη δημιουργία μιας τέτοιας κυβέρνησης, το πώς λειτούργησε ο κρατικός μηχανισμός στις κρίσεις αυτής της περιόδου και ιδιαιτέρως στην επισιτιστική κρίση και το γιατί δεν κατόρθωσε να πατάξει τη Μαύρη Αγορά. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το κεφάλαιο στο οποίο αναλύονται τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση Τσολάκογλου στα ζητήματα εργατικής πολιτικής.

Βασίλης Κολώνας, Σμύρνη (1870-1922): Πόλη και αρχιτεκτονική / Η συμβολή των Ελλήνων, Εκδ. University Studio Press

Μια πολύ καλή έκδοση πολυτελείας που μας παρουσιάζει μέσα από ένα συνδυασμό εικόνων και λέξεων την εικόνα της Σμύρνης στο πέρασμά της από τον 19ο στον 20ό αιώνα μέσα από το έργο των Ελλήνων αρχιτεκτόνων και μηχανικών. Διαβάζουμε εδώ για το πολεοδομικό σχεδιασμό, τη δημόσια και ιδιωτική αρχιτεκτονική της πόλης, σε παράλληλη πορεία με το κοσμοπολίτικό και πολυπολιτισμικό της πνεύμα. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας σε δημόσια και ιδιωτικά αρχεία. Ο συγγραφέας και Καθηγητής Αρχιτεκτονικής αναδεικνύει τα γενικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου στη Σμύρνη τονίζοντας την παρουσίαση εκείνων των κτιρίων που κτίστηκαν με πρωτοβουλία της ελληνικής κοινότητας και στέγαζαν εμπορικές χρήσεις και χώρους αναψυχής, χωρίς να αγνοούνται οι διάφοροι τύποι κατοικίας.

Βλάσης Αγτζίδης, Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης / Πλευρές της Μικρασιατικής Καταστροφής, εκδ. Πατάκη

Μια σημαντική και τεκμηριωμένη μελέτη των εξελίξεων που έλαβαν χώρα ανάμεσα στη Συνθήκη των Σεβρών και αυτή της Λωζάννης. Τι συνέβη και από την ύψιστη διπλωματική επιτυχία της Συνθήκης των Σεβρών οδηγηθήκαμε στην Μικρασιατική Καταστροφή και στον ξεριζωμό των Ελλήνων των παράκτιων περιοχών στην Τουρκία και του Πόντου και από εκεί στη Συνθήκη της Λωζάννης, όπου έγινε μεγάλη διπλωματική προσπάθεια να σωθεί ό,τι μπορούσε να σωθεί. Το βιβλίο εστιάζει και στα πάθη των Ελλήνων του Πόντου και της Ρωσίας που πλέον είχε γίνει ΕΣΣΔ. Αποκαλύπτει τις «συμμαχίες» των Σοβιετικών με τους Νεότουρκους, οι οποίες διευκόλυναν τους δεύτερους στο έργο της εξόντωσης των μειονοτήτων. Στη συνέχεια παρακολουθεί την πορεία των προσφύγων από την Τουρκία στην Ελλάδα και τις συνθήκες εγκατάστασής τους στη μητέρα-πατρίδα, αλλά και την πορεία πολλών Ποντίων από την Τουρκία στη Ρωσία και τις δυσκολίες εγκατάστασής τους εκεί.

Μερόπη Αναστασιάδου, Οι Ρωμηοί της Πόλης κατά τον 19ο αιώνα / Κοινωνική και πολιτιστική ιστορία της Κοινότητας του Πέρα, μτφρ. Νίκος Ε. Καραπιδάκης, εκδ. Εστία

Η καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο Παρίσι εδώ προχωρά σε μια εξαιρετική μελέτη παραδείγματος που είναι η ελληνική ορθόδοξη κοινότητα του Σιαυροδρομίου, γνωστή επίσης ως κοινότητα του Πέρα (στα τουρκικά Μπέπογλου). Μια κοινότητα που τοποθετείτο στην καρδιά της Πόλης. Στηριγμένη η συγγραφέας στα ενοριακά αρχεία καλύπτει την ιστορική διαδρομή της κοινότητας από το 1804 μέχρι το 1923. Κύριοι πυλώνες γύρω από τους οποίους ξετυλίγεται το νήμα των παρατηρήσεών της είναι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, η διοικητική οργάνωση, το προφίλ των ελίτ, τα φιλανθρωπικά δρώμενα (εκπαίδευση, αγαθοεργίες) της ζωής της κοινότητας. Το βιβλίο όμως δεν μένει μέσα στο στενό πλαίσιο της ανάδειξης της ζωής αυτής της κοινότητας αλλά συμβάλλει και στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύσσονταν μεταξύ των μη μουσουλμανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την εποχή της εκκόλαψης των εθνικισμών. Δείγμα του τι είναι πολυπολιτισμική κοινωνία.

Δημήτρης Κατσαντώνη, Prorex / Μια πραγματική ιστορία της ελληνικής πολιτικής, εκδ. Επίκεντρο

Μια μυθιστορηματική πραγματική ιστορία του ελληνικού πολιτικού και κομματικού συστήματος δοσμένη μέσα από πρόσωπα μυθοπλαστικά μεν, αλλά και πολύ πραγματικά δε. Ένας ευφυής τρόπος του και πολιτικά δραστήριου συγγραφέα να μας μιλήσει για τις παθογένειες των πολιτικών θεσμών, όπως αυτοί λειτουργούσαν στα τέλη του 20ου αιώνα και στις αρχές του 21ου. Εδώ εντοπίζονται οι συμφεροντολογικές κομματικές ταυτίσεις, η αποϊδεολογικοποίηση των κομμάτων, οι πολιτικές που στοχεύουν μόνο στη νομή της εξουσίας και οι συνεπαγόμενες αυτών «μετακινήσεις». Στα διηγήματα δεν υπάρχουν τα πραγματικά ονόματα, αλλά είναι εύκολο πίσω από διευθυντές τηλεοράσεων, κομματικών στελεχών, δημοσιογράφων να δει ο αναγνώστης/τρια υπαρκτά πρόσωπα.

Αρχαία Ελλάδα και Βυζάντιο

Πλάτων, Πολιτικός, εισαγωγή–μτφρ.–ερμηνευτικά σχόλια: Στέφανος Δημητρίου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

Ο Πολιτικός του Πλάτωνα είναι ένα κείμενο το οποίο αποτελεί την μετριοπαθή γέφυρα μεταξύ των άλλων πολιτικών έργων του μεγάλου Έλληνα φιλόσοφου. Ο φιλόσοφος εξετάζει με τον γνωστό διαλογικό του τρόπο τον πολιτικό ως ποιμένα της ανθρώπινης αγέλης, την πολιτική ως δράση που ομοιάζει με την υφαντική και τον πολιτικό ως υφαντή, το ποιοι είναι οι αληθινοί και ποιοι οι δευτερεύοντες αντίπαλοι του πολιτικού, το πως μπορούν να αξιολογούνται τα πολιτεύματα, τι ρόλο παίζει η συγκυρία για τον πολιτικό, ποιες και πως οι τέχνες μπορούν να τον ενισχύσουν στο ρόλο του. Ο μεταφραστής του έργου και Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης γράφει την Εισαγωγή και τα ερμηνευτικά σχόλια, τα οποία υπέχουν ρόλο αυτόνομης πραγματείας για τον Πλάτωνα αλλά και για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και το πολιτικό στοιχείο. Στην Εισαγωγή επίσης τονίζεται πως η μελέτη αυτού του έργου αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη θεωρία της δημοκρατίας.

Έλλη Γιωτοπούλου – Σισιλιάνου, Η Βενετοκρατία στα Επτάνησα: Η περίπτωση της Κέρκυρας, εκδ. Εστία

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια του Ιόνιου Πανεπιστημίου ανασυνθέτει τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες μιας Κατοχής που έχει πολύ λιγότερο μελετηθεί από την Οθωμανική Κατοχή. Για τέσσερεις αιώνες (1386-1797) τα Επτάνησα με επίκεντρο την Κέρκυρα ήταν υπό την κυριαρχία της Γαληνότατης Βενετίας. Η συγγραφέας απαντά σ’ ερωτήματα όπως πώς διοικούνταν η περιοχή και πώς οι Βενετοί συμπεριφερόταν στους Έλληνες, πώς οι Έλληνες αντιμετώπιζαν τις δυνάμεις της Βενετίας, ποια ήταν η επίδραση της Βενετοκρατίας στην κοινωνία, στους θεσμούς, αλλά και στην στρατιωτική ζωή και στην παραγωγή. Η μελέτη εκτός από πρωτότυπη είναι και βαθύτατα επιστημονική.

Ρίκα Μπενβενίστε, Ναυαγοί / Ιστορίες οικογενειακές και άλλες μέσα στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πόλις

Η συγγραφέας και καθηγήτρια Ιστορίας της Μεσαιωνικής Ευρώπης παρακολουθεί, μέσα από επιστολικά αρχεία, τη ζωή πρωτίστως της οικογένειας των Μπενβενίστε αλλά και πολλών άλλων ακόμη, σε μια πόλη όπως η Καβάλα, στην οποία ανθούσε μια εβραϊκή κοινότητα και όπου σήμερα πια δεν ζουν καθόλου Εβραίοι. Η συγγραφέας παρακολουθεί τι συνέβη με τους λίγους διασωθέντες από το Ολοκαύτωμα Εβραίους που επέστρεψαν στην περιοχή, χωρίς όμως να παραλείπει να μας βάλει στο κλίμα και τού πώς ζούσε η εβραϊκή κοινότητα πριν από τον πόλεμο. Σκύβει με σεβασμό πάνω από ατομικούς βίους και προσωπικές διαδρομές για να καταδείξει τους τρόπους που οι ελπίδες για μια καλύτερη ζωή διαψεύστηκαν από το πώς κράτος και Έλληνες συμπολίτες αντιμετώπισαν τους διασωθέντες, το πώς οι τελευταίοι στράφηκαν σ’ άλλες χώρες και στο Ισραήλ και το πώς συνέχισαν να αγωνίζονται για να ξαναγίνουν αυτό που ήταν προπολεμικά.

Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια Ιστορία

Iain MacGregor, Ο φάρος του Στάλινγκραντ – Η κρυμμένη αλήθεια στην καρδιά της μεγαλύτερης μάχης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Διόπτρα

Η μάχη του Στάλινγκραντ κράτησε από τον Σεπτέμβριο του 1942 έως τον Φεβρουάριο του 1943 με κομμένη την ανάσα όλους τους λαούς που αντιμετώπισαν το ναζιστικό τέρας. Η ήττα του ναζισμού οφείλεται εν πολλοίς σ’ αυτή τη μάχη. Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος παρουσιάζει μια σημαντική στιγμή αντίστασης από μια μικρή ομάδα Ρώσων στρατιωτών, από τη 13η Μεραρχία Τυφεκιοφόρων της Φρουράς της 6ης Στρατιάς. Η μάχη έγινε για την κατάληψη ενός κτιρίου στρατηγικής σημασίας που βρισκόταν στην καρδιά της πόλης, το «Κτίριο του Πάβλοφ», το οποίο είχε την κωδική ονομασία «Ο Φάρος». Ο σοβιετικός στρατός και λαός απέκτησαν ένα σύμβολο έμπνευσης και υψηλού συμβολισμού στην αντίστασή τους κατά του γερμανού εισβολέα. Αυτόν τον ηρωισμό περιγράφει με απαράμιλλη γλαφυρότητα και ύφος ο συγγραφέας βιβλίων σχετικών με την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, απαντώντας στο μείζον ερώτημα για το ποια ήταν ταυτότητα των πραγματικών ηρώων αυτής της επικής μάχης. Ποιος σε τελική ανάλυση νίκησε σ’ αυτόν τον πόλεμο; Ο Στάλιν ή ο ρωσικός λαός; Και φυσικά απαντά πως ήταν ο ρωσικός λαός.

Corine Pelluchon, Ο Διαφωτισμός στην εποχή του εμβίου, μτφρ. Γιάννης Κτενάς, εκδ. Πόλις

Ένα ακόμη σημαντικό βιβλίο της Καθηγήτριας Φιλοσοφίας και Ηθικής στο οποίο ξεδιπλώνει την ικανότητα της να μιλά για σημαντικά θέματα με γλώσσα φιλοσοφική αλλά και συνάμα συναρπαστική. Εδώ την απασχολούν η χειραφέτηση, όπως αυτή αποτυπώνεται στον νέο Διαφωτισμό και στη ζωή στην εποχή του έμβιου, η οποία εκφράζει την ενότητα ατομικής και κοινωνικής χειραφέτησης με την οικολογική ισορροπία. Εδώ μάς καλεί, με σοβαρά και ευρείας βάσης επιχειρήματα, να αγωνιστούμε κατά του Αντιδιαφωτισμού αλλά και κατά του μεταμοντερνισμού. Το πρόταγμα μιας δημοκρατικής και οικολογικής κοινωνίας διαπερνά εγκάρσια όλα τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου που αν το πω μόνο κεφαλαιώδες για την υπεράσπιση της λογικής, θα πω μια μεγάλη κοινοτοπία. Βιβλίο ειρηνικό όπλο στον αγώνα για ένα καλύτερο κόσμο, λιγότερο άνισο και πιο δίκαιο.

Rohit Majumdar, Ιστορία της Ευρώπης / Από την Αναγέννηση μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μτφρ. Στέφανος Παπαγεωργίου, εκδ. Παπαζήση

Μελέτη των σημαντικότερων γεγονότων που συνέβησαν από την Αναγέννηση μέχρι την προ-Ναπολεόντεια περίοδο, τους δυο Παγκόσμιους Πολέμους, το Ολοκαύτωμα, τον Ψυχρό Πόλεμο και τις πολιτικές και πολιτισμικές συγκρούσεις της Ευρώπης ακόμη και μετά το 1989. Η μελέτη αφορά τις εξελίξεις στους χώρους της οικονομίας, της τεχνολογίας, της πληροφόρησης, του πολέμου, του πολιτισμού και των ιδεών. Ο συγγραφέας και ερευνητής της περιόδου της Αναγέννησης συνδέει την ιστορία των μεγάλων εξελίξεων της περιόδου με τις προσωπικότητες που συμμετείχαν και συνέβαλαν σ’ αυτές. Το βιβλίο για τη διευκόλυνση της μνήμης του αναγνώστης είναι εφοδιασμένο με χάρτες και εικόνες που κεντρίζουν ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον και κάνουν την ανάγνωσή του πιο απολαυστική.

James West Davidson, Μικρή ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη

Μια πρωτότυπη ιστορία των ΗΠΑ βγαλμένη από τις ιστορίες των αφανών και επώνυμων πρωταγωνιστών της. Ένα ταξίδι 500 ετών σε σύντομα 40 κεφάλαια, όπου ο συγγραφέας και ιστορικός με γλαφυρότητα εκτυλίσσει την ιστορία μιας χώρας η οποία καθορίζει μέχρι σήμερα την πορεία των φίλων αλλά και των σφοδρών εχθρών της. Η ιστορία στα χέρια του συγγραφέα δεν είναι απλή εξιστόρηση γεγονότων αλλά και βίωμα. Αυτό το βιβλίο περιγράφει το πώς οι ζωές των ανθρώπων που έζησαν σ΄ αυτή τη χώρα ενώθηκαν κάτω από το λάβαρο της ισότητας και της ελευθερίας. Αν και πολλές φορές, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση των σκλάβων, αυτό το όραμα ήταν πολύ θολό. Ο συγγραφέας αν και θαυμάζει αυτή την ιστορία, δεν διστάζει να υποβάλλει σε δριμεία κριτική τις αντιφάσεις της. Εσωτερικές και εξωτερικές.

Συλλογικό, Εγκλεισμοί και Ιστορία, Επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Κόκκινος, Έλλη Λεμονίδου, Εκδ. Πεδίο

Συλλογικό έργο στο οποίο αναλύονται βασικές παράμετροι διαφορετικών μορφών εγκλεισμών (φυλακών, ψυχιατρείων, ασύλων, στρατοπέδων, τόπων εξορίας, μεταναστών) ανθρώπων που για διαφόρους λόγους έχουν χαρακτηριστεί άρρωστοι, έκφυλοι, αιρετικοί, παράξενοι, επικίνδυνοι, παρίες, ανεπιθύμητοι, ξένοι, γενικά διαφορετικοί. Στο βιβλίο με εξαιρετικό τρόπο καθένας και καθεμία από τους επιστήμονες που συμμετέχουν στη συγγραφή του μελετά τους τόπους εγκλεισμού και απομόνωσης αυτών των «επικίνδυνων» για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία ατόμων και ομάδων, σε συνάρτηση με τις ασκούμενες κατασταλτικές και ιατρικές πρακτικές. Σήμερα η βιοϊατρική και οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν το παράδειγμα των παλαιότερων εγκλεισμών. Αυτοί όμως εξακολουθούν να υπάρχουν και να θέτουν διαρκώς το ερώτημα για το που ξεκινά η «θεραπεία» και που αρχίζει η καταστολή.

Πολιτική, πολιτική σκέψη, πολιτική φιλοσοφία

Σπύρος Μακρής, Κορνήλιος Καστοριάδης / Οντολογία, πόλις, δημοκρατία – Πέντε αναστοχαστικές δοκιμές, εκδ. Ι. Σιδέρη

Ο συγγραφέας και Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας θεωρεί πως ο Καστοριάδης έθεσε στο επίκεντρο του προβληματισμού για την Πολιτική τη δημοκρατική οντολογία. Δείχνει το πώς ο φιλόσοφος καταβυθίζεται στο «ελληνικό πολιτικό φαντασιακό» για να ανασύρει στην επιφάνεια την οντολογική σχέση της δημοκρατίας με τη φιλοσοφία, το θέατρο και την τέχνη. Όταν όμως ο Καστοριάδης τονίζει την «ελληνική ιδιαιτερότητα», σύμφωνα με τον συγγραφέα, δεν εννοεί κανένα είδος ελληνοκεντρισμού. Απλώς αναζητεί εκεί τα θεμέλια της δικής του αμεσοδημοκρατικής ιδέας ως κριτική στη νεωτερική δημοκρατία. Έτσι τίθενται τα θεμέλια της καστοριαδικής «αυτοθέσμισης» ως ενός «νέου τύπου κοινωνίας» και δημοκρατίας. Πυκνότατο σε ιδέες βιβλίο.

Γιώργος Σταμάτης, Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ χωρίς μυθοποιήσεις / Μια εισαγωγή, εκδ. Κριτική

Από την πρώτη στιγμή που κυκλοφόρησε το Κεφάλαιο του Μαρξ έως τις μέρες μας υπάρχουν πολλές αναγνώσεις του. Άλλες πολύ καλές, άλλες λιγότερο καλές και άλλες καθόλου καλές. Ο συγγραφέας αυτής εδώ της σύντομης εισαγωγής στο Κεφάλαιο του Μαρξ, ομότιμος Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας είναι ένας από τους πιο καλούς και διεισδυτικούς γνώστες του συνολικού έργου του Μαρξ και μεταφραστής του. Εδώ επιλέγει να εξετάσει αυτό το έργο όχι ως μια φιλοσοφική προσέγγιση του καπιταλιστικού κόσμου, αλλά ως μια ανάλυση των δεδομένων που τον πλαισιώνουν. Από το αφηρημένο προχωρά στο συγκεκριμένο, όπως έκανε ο ίδιος ο Μαρξ, και μας αποκαλύπτει τη σύνθεση και των Τριών Τόμων του Κεφαλαίου. Η συζήτηση για τον Μαρξ και το Κεφάλαιο εμπλουτίζεται με αυτό το βιβλίο. Αλλά μαζί της εμπλουτίζεται και η συζήτηση για το τι είναι ο καπιταλισμός σήμερα, μια που το Κεφάλαιο είναι διαρκώς επίκαιρο.

Hannah Arendt, Η ζωή του νου – Τόμος Ι: Σκέψη / Η ζωή του νου – Τόμος ΙΙ: Βούληση, πρόλογος – μτφρ.: Δημήτρης Ψυχογιός, εκδ. Επίκεντρο

Το τελευταία βιβλίο που κυκλοφόρησε σε δυο τόμους της μεγάλης φιλοσόφου και συγγραφέως. Εδώ προσεγγίζει κριτικά το έργο μεγάλων φιλόσοφων από την προσωκρατική περίοδο έως τις μέρες της. Εδώ, όπως τονίζει στον Πρόλογό του ο πανεπιστημιακός δάσκαλος και εξαιρετικός μεταφραστής αυτών των δυο τόμων την απασχολούν όχι πολιτικά ζητήματα (Vita Activa), όπως στα προηγούμενα βιβλία της, αλλά ο φιλοσοφικός λόγος και οι δρόμοι μέσω των οποίων οδηγούμαστε στην αλήθεια και στον ορθό λόγο(Vita Contemplativa) ή όπως αλλιώς τα ονομάζει η μεγάλη φιλόσοφος με τα υπέρ-πολιτικά πράγματα. Όχι όμως και με τα μεταπολιτικά. Ήταν νωρίς ακόμη γι’ αυτά. Μια ακόμη υψηλή προσφορά της φιλοσόφου στο δραστήριο Μουσείο της ανθρώπινης Σκέψης.

Raja Shehadeh, Τι φοβάται το Ισραήλ από την Παλαιστίνη; μτφρ. Στέφανος Καβαλλιεράκης, εκδ. Μεταίχμιο

Ο συγγραφέας είναι Παλαιστίνιος δικηγόρος και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα και τα ατομικά δικαιώματα. Εδώ συγκρίνει το Παλαιστινιακό και την κατοχή των εδαφών της Παλαιστίνης με το απαρτχάιντ και όσα συνέβαιναν στη Νότιο Αφρική με την κυριαρχία των λευκών. Κι όμως η ανθρωπότητα ακόμη δεν καταλαβαίνει πως στην Παλαιστίνη έχουμε κατοχή και κυριαρχία ενός έθνους επί ενός άλλου. Οι προκαταλήψεις επισκιάζουν τον ορθό λόγο και σκέψη, αλλά και ο φανατισμός κυριαρχεί επί της νηφάλιας προσέγγισης. Η επιχειρηματολογία του στηρίζεται σε μια σειρά στοιχείων για την ιστορία της περιοχής, για τα λάθη που έγιναν και από τις δυο πλευρές αλλά και τις ευκαιρίες που χάθηκαν.

Ευκλείδης Τσακαλώτος, Οι αξίες και η αξία της Αριστεράς (Αναθεωρημένη έκδοση), εκδ. Κριτική

Επανέκδοση σε αναθεωρημένη έκδοση ενός βιβλίου που έχει ήδη ζωή σχεδόν 20 ετών. Εδώ ο Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών, πολιτικός και πρώην υπουργός επικαιροποιεί χωρίς να αναθεωρεί τα προ εικοσαετίας πορίσματα του για τις αξίες της Αριστεράς και την ανάγκη αυτές να τεκμηριώνονται πάνω σε νέες ιδέες, για την κρίση της σοσιαλδημοκρατίας του Τρίτου Δρόμου, αλλά και για την κρίση του εκσυγχρονισμού σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η νεοφιλελεύθερη συναίνεση. Αυτή του όμως την κριτική με την εισαγωγή του που έχει τίτλο «Αξίες και ιδεολογία» τη μεταφέρει στη σημερινή συγκυρία. Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο γι’ αυτούς που δεν έχουν προκαταλήψεις απέναντι στην Αριστερά και ελπίζω να μην είναι λίγοι. Ο γράφων ως σοσιαλδημοκράτης απόλαυσε την κριτική που ασκεί ο συγγραφέας σ’ αυτήν.

Σαντάλ Μουφ [Chantal Mouffe], Προς μια πράσινη δημοκρατική επανάσταση / Ο αριστερός λαϊκισμός και η δύναμη των συναισθημάτων, μτφρ. Αντώνης Γαλανόπουλος, εκδ. Εκκρεμές

Εδώ ο λαϊκισμός λαμβάνει εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο από τον λαϊκισμό όπως τον γνωρίζουμε στις συνήθεις και απλοϊκές καταδικαστικές επεξεργασίες. Για να είμαι ακριβής όχι ο λαϊκισμός γενικά αλλά ο αριστερός λαϊκισμός. Η πολύ γνωστή καθηγήτρια Πολιτικής Θεωρίας αφού πρώτα υποβάλλει σε κριτική τις νέες αυταρχικές μορφές νεοφιλελευθερισμού που εμφανίστηκαν με και μετά την εμφάνιση της τελευταίας πανδημίας, αναζητά τα χαμένα νοήματα της πολιτικής στην απουσία συναισθημάτων, ταυτότητας και ταύτισης με τις μεγάλες αφηγήσεις. Μια τέτοια αφήγηση είναι η Πράσινη Δημοκρατική Επανάσταση υπέρ της οποίας και καταθέτει μια σειρά επιχειρημάτων σ’ αυτό το βιβλίο. Η συνάντηση πολιτικο-ταξικών και οικολογικών συναισθημάτων είναι η μόνη διέξοδος στον αγώνα για την ισότητα και την προστασία των πολλών.

Καρλ Μαρξ, Η αθλιότητα της φιλοσοφίας: Απάντηση στη «Φιλοσοφία της Αθλιότητας» του κ. Προυντόν, μτφρ. – επιμέλεια – εισαγωγικό σημείωμα: Θανάσης Γκιούρας, εκδ. Καστανιώτη

Το έργο που έθεσε τις βάσεις για τη μεταγενέστερη ανάπτυξη των θέσεων του Μαρξ για τη σχέση Κεφαλαίου και Εργασίας. Μια πολεμική κατά του χεγκελιανού αναρχικού Προυντόν. Πολεμική την οποία ο νεαρός αλλά και ο ύστερος Μαρξ ήξερε πολύ καλά να κάνει. Κριτική των αντιλήψεων του Προυντόν για το πώς διαμορφώθηκε η ατομική ιδιοκτησία, ο καταμερισμός της εργασίας, ο εργατικός μισθός, το εμπόριο, η αξία, οι τιμές, το χρήμα, η αναρχία της παραγωγής ως πηγή της αθλιότητας. Πρόγευση των μεταγενέστερων θέσεων που ο Μαρξ ανέπτυξε στο Κεφάλαιο, οι οποίες όμως ακόμη δεν είναι πλήρως επιστημονικά συγκροτημένες. Βλέπουμε όμως εδώ το πρόπλασμα τόσο του μεγαλειώδους ύφους του Μαρξ όσο και τη διεισδυτικότητα μιας σκέψης που πάντοτε αναζητούσε τι κρύβεται πίσω από το «προφανές».

Ανδρέας Πανταζόπουλος, Η πολιτική της αντιπροσώπευσης / Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντης, Κόντογλου, εκδ. Αρμός

Ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας «ανακαλύπτει» ένα πολύ ενδιαφέροντα τρόπο για να μιλήσει για την κρίση εμπιστοσύνης προς τις δημοκρατίες και τους θεσμούς της κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης. Καταφεύγει στο μυθιστορηματικό και δοκιμιακό έργο των Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντη και Κόντογλου για να αναδείξει ορισμένους παράλληλους δρόμους μέσα από τους οποίους αμφισβητήθηκαν οι αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Και αυτοί είναι οι δρόμοι μιας «θεολογικής» κριτικής της πολιτικής και της αντιπροσώπευσης, οι δρόμοι που αναζητούν μια άλλη πιο πνευματική και πιο κοντά στο θείο και το εθνικό αντιπροσώπευση. Οι δρόμοι που βλέπουν την πολιτική αντιπροσώπευση ως ετερόνομη και όχι ως αυτοαναφορική. Οι τρεις τους αναζητούν μια πολιτική νομιμοποιημένη θεολογικά και όχι πολιτικά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως εδώ έχουμε μια μελέτη για τον λόγο της ορθοδοξίας απέναντι σ’ αυτόν της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Γκέοργκ Μπύχνερ [Georg Büchner], Πένα και νυστέρι: Οι επιστολές και μια επαναστατική προκήρυξη, μτφρ. Μαρία Ρούσσου, επιμέλεια – εισαγωγή: Ευγενία Τζιρτζιλάκη, εκδ. Μέδουσα

Εδώ μεταφράζονται 71 επιστολές και η επαναστατική προκήρυξη με τίτλο «Ο αγγελιοφόρος της Έσης» που έγραψε ο συγγραφέας των θεατρικών «Ο θάνατος του Δαντόν» και «Βόυτσεκ» που πέθανε σε ηλικία 24 ετών (1813-1837). Επιστολές που στέλνει στους γονείς του, τα αδέλφια του, στη φίλη του, τους φίλους του, αλλά και σε διανοούμενους και συγγραφείς. Σ’ αυτές αποκαλύπτεται το πνεύμα μιας εποχής στην οποία εκκολάφτηκαν οι μεγάλες επαναστάσεις του 1848. Ρομαντισμός και επαναστατικότητά συνοδοιπορούν με όπλο την τέχνη για να αλλάξουν τον κόσμο. Πώς αλλάζει ο κόσμος, τι είναι η τέχνη, πώς συναντιέται αυτή με την πολιτική, ποιος ο ρόλος του καλλιτέχνη, ο συγγραφέας με την απαράμιλλη και τόσο πρόωρα χαμένη πένα του δίνει υψηλές απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα.

Στέφανος Τραχανάς, Ο Κύκλος / Επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ποια και γιατί είναι τόσο μεγάλη η επιρροή των ψευδοεπιστημών και της άρνησης των επιστημών στη σημερινή εποχή; Και πως συνδέεται η άρνηση των επιστημών με την αμφισβήτηση των δημοκρατιών; Αυτά εξετάζει στο βιβλίο του ο συγγραφέας και καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Γι’ αυτόν η επιστήμη απέδωσε μόνο σε συνθήκες δημοκρατίας. Σήμερα όπου αμφισβητείται η επιστήμη, αμφισβητείται και η δημοκρατία. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων αμφισβητεί το θεμέλιο του ορθολογισμού. Με παραδείγματα, όπως το πώς αντιμετώπισαν οι ναζί την κβαντομηχανική αλλά και με αναφορές στον πολιτισμικό σχετικισμό στο πλαίσιο του μεταμοντερνισμού και την κριτική που έκαναν σ’ αυτά τα φαινόμενα στοχαστές όπως ο Τσόμσκι, ο Καστοριάδης, ο Γουάινμπεργκ και άλλοι, στήνει τον δικό του αφοσιωμένο στον πλουραλισμό και τον Διαφωτισμό «Κύκλο της Βιέννης», για να απαντήσει στο ερώτημα της σχέσης της επιστημονικής αλήθειας με τη δημοκρατία.

Μάριος Μπέγζος, Ισλαμικά / Ακοή και Υπακοή, εκδ. Λειμών

Ο συγγραφέας και πρώην κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σ’ αυτό το βιβλίο του, αφού θεωρητικοποιήσει τις βασικές έννοιες όλων των θρησκειών προχωρά στη μελέτη του ισλάμ. Εδώ εξετάζονται οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση και την ανάπτυξη του, οι βασικές αρχές του και οι σχέσεις του με τις πηγές του ιουδαϊσμού και του χριστιανισμού. Αυτός διαχωρίζει το ισλάμ από τον ισλαμισμό και ακόμη περισσότερο από τον ισλαμιστικό φονταμενταλισμό που καθοδηγεί τους ισλαμιστές τρομοκράτες. Βεβαίως δεν κλείνει τα μάτια- πώς θα μπορούσε άλλωστε να κάνει αλλιώς- μπροστά στον υποβιβασμό της γυναίκας στο ισλάμ και στην υπαγωγή της κοσμικής εξουσίας στη θρησκευτική. Από την άλλη όμως διευκρινίζει πως η έννοια του ιερού πολέμου εκφράζει τον προσωπικό αγώνα του μουσουλμάνου έναντι των παθών και όχι την επιβολή του επί των αλλόθρησκων. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως στο Κοράνι δεν υπάρχει και η διάσταση της βίας. Παρόλες τις αρνητικές πλευρές στο ισλάμ ο συγγραφέας τονίζει και τις πολλές θετικές και τέλος κάνει έκκληση για διαθρησκευτικό διάλογο.

Οι απαρχές του κόσμου

Ed Conway, Υλικός κόσμος: Οι 6 πρώτες ύλες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο πολιτισμό, μτφρ. Κωστής Πανσέληνος, εκδ. Μεταίχμιο

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος διαβάζει και αφηγείται την ανθρώπινη ιστορία μέσα από την παρακολούθηση της χρήσης από τους ανθρώπους έξι υλικών που έχτισαν τον κόσμο μας μέχρι σήμερα και από την πορεία των οποίων θα εξαρτηθεί το μέλλον μας. Τα έξι υλικά είναι: Η άμμος, το αλάτι, ο σίδηρος, ο χαλκός, το πετρέλαιο και το λίθιο. Με μια πραγματικά μυθιστορηματική αλλά συνάμα και πραγματιστική γραφή μάς ταξιδεύει ανά την υφήλιο, παντού όπου εξορύσσονται αυτά τ’ αγαθά και διεισδύει στον κόσμο των εταιρειών και των ανθρώπων που εργάζονται γι’ αυτές τις εξορύξεις. Χωρίς να φείδεται κριτικής στους τρόπους που χρησιμοποιούνται από τις εταιρείες και χωρίς φυσικά να ξεχνά τις επιπτώσεις αυτών των εξορύξεων στην κλιματική αλλαγή. 

Peter Frankopan, Οι νέοι δρόμοι του μεταξιού / Το παρόν και το μέλλον του κόσμου, μτφρ. Μενέλαος Αστερίου, εκδ. Αλεξάνδρεια

Η σημερινή συνέχεια του μεγάλου έργου «Οι δρόμοι του μεταξιού» του συγγραφέα και Καθηγητή Παγκόσμιας Ιστορίας. Αυτός υποστηρίζει πως σήμερα ο άξονας των οικονομικών και εμπορικών αλλά και των πολιτικών εξελίξεων έχει μεταφερθεί από τον δυτικό κόσμο σ’ αυτόν που παλαιότερα περνούσαν οι δρόμοι του μεταξιού. Οι νέοι ισχυροί γεωπολιτικοί παράγοντες έχουν μετακομίσει από τη Δύση στην Ανατολή. Στηριγμένος σε πλήθος στοιχείων και αναφορών υποστηρίζει πως τα κέντρα ισχύος έχουν μεταφερθεί στο Πεκίνο, στη Μόσχα, στην Τεχεράνη, στο Ριάντ, στο Δελχί, στο Ισλαμαμπάντ. Η ευρωποκεντρική και αμερικανοκεντρική ματιά έχει παραχωρήσει τη θέση στην ευρασιατική οπτική γωνία. Οι προκλήσεις για τη Δύση είναι μεγάλες και ο συγγραφέας τις αναδεικνύει εδώ με ξεχωριστή γραφή.

Μάνος Σαριδάκης, Το Σύμπαν, εκδ. Παπαδόπουλος

Ο συγγραφέας, κύριος ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, με συνοπτικό και απολύτως κατανοητό τρόπο μας αποκαλύπτει «τα μυστήρια» του Σύμπαντος. Ξεκινά την περιήγησή του από πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια και τις ακτές της Ιωνίας απ’ όπου ξεκίνησε η στηριγμένη στην παρατήρηση οργανωμένη μελέτη του Σύμπαντος. Απαντά σε ερωτήματα όπως αν υπήρχε και τι πριν τη μεγάλη έκρηξη; Πόσο μεγάλο είναι το Σύμπαν και αν τελειώνει κάπου αυτό ή υπάρχει κάτι πέραν αυτού; Πόσο παλιό είναι; Πώς γεννιόνται τα αστέρια; Τι είναι οι μαύρες τρύπες; Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια; Τι είναι και πόσοι πάλσαρ υπάρχουν; Κινδυνεύουμε στ’ αλήθεια από τους αστεροειδείς; Γιατί το Σύμπαν διαστέλλεται; Πότε θα γίνει ο Ήλιος κόκκινος γίγαντας; Πώς σχηματίστηκαν οι γαλαξίες; Μπορούμε να κάνουμε αποικίες στο διάστημα; Μην πείτε πως όλα αυτά δεν είναι αρκετά ενδιαφέροντα!

David Baker, Σύντομη ιστορία του κόσμου, μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, πρόλογος: John Green, εκδ. Μεταίχμιο

Μια σύντομη αλλά και περιεκτική αφήγηση της παγκόσμιας ιστορίας μέσα από την γεμάτη εκπλήξεις σκοπιά του Αυστραλού ιστορικού και συγγραφέα. Μια περιήγηση που ξεκινά από την μεγάλη έκρηξη και την έμβια φάση για να περάσει στον άνθρωπο τροφοσυλλέκτη και τις απαρχές της γεωργίας και από τον homo erectus στον homo sapiens. Εξετάζει τα γεωργικά κράτη και την ενοποίηση του κόσμου, η οποία περνά μέσα από τους δρόμους του μεταξιού, τους δρόμους του εμπορίου. Ο δρόμος είναι ανοικτός για τις πόλεις, ο οποίος και επιτάχυνε τη βιομηχανική επανάσταση. Ένα βιβλίο για το από που κατάγεται, πώς εξελίσσεται και που πηγαίνει ο άνθρωπος.

Βιογραφίες, εργογραφίες, πορτρέτα

Μαρσέλο Μούστο, Τα τελευταία χρόνια του Καρλ Μαρξ, 1881-1883 / Μια εργογραφία, μτφρ. Ορέστης Στυλιανίδης, εκδ. Νήσος

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Καρλ Μαρξ αφήνει τις καθαρά οικονομικές μελέτες του καπιταλιστικού σχηματισμού για χάρη των πρόσφατων του ανθρωπολογικών ανακαλύψεων. Οι μελέτες του εστιάζουν στις κοινές μορφές ιδιοκτησίας των προκαπιταλιστικών κοινωνιών, στο λαϊκίστικο κίνημα στη Ρωσία και στις μορφές αποικιακής επέκτασης της Δύσης στην Ινδία, Ιρλανδία, Αλγερία και Αίγυπτο. Μεταξύ 1881 και 1883, ταξίδεψε για μία και μοναδική φορά έξω από την Ευρώπη. Σε αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας και Καθηγητής Κοινωνιολογίας φέρνει στην επιφάνεια ανέκδοτα ή παραγνωρισμένα γραπτά του Μαρξ, στα οποία αποκαλύπτεται κάτι διαφορετικό από τον δυτικοκεντρικό στοχαστή που γνωρίζουν οι πολλοί. Πολύ μεγάλη σημασία έχει η συζήτηση του Μαρξ με τους Ρώσους ναρόντνικους σχετικά με το αν ο σοσιαλισμός μπορεί να αναπτυχθεί στη Ρωσία, χωρίς αυτή να περάσει από το καπιταλιστικό στάδιο. Ο συγγραφέας μάς αποκαλύπτει ένα Μαρξ πολύ διαφορετικό από τον Μαρξ υποστηρικτή των «σιδερένιων νομοτελειών». Τον πραγματικό δηλαδή Μαρξ. 

Μιχαήλ Μπακούνιν [Mikhail Bakounine], Ποιος είμαι!, εισαγωγή – μτφρ. – σχόλια: Γιάννης Μπαρτσώκας, πρόλογος – επιμέλεια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Ροές

Ο μεγάλος αναρχικός σε λίγες σελίδες αποκαλύπτεται ως ένας φλογερός αγωνιστής για την ελευθερία και για ένα δικαιότερο και προπαντόν πιο ίσο κόσμο. Ο, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, επαναστάτης – σοσιαλιστής μάς μιλά για την επανάσταση και τους εχθρούς της, για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ατόμων και εθνών, για την προτίμηση του στις ενστικτώδεις αντιδράσεις των ανθρώπων και όχι στις από τα πάνω οργανωμένες κινήσεις και κόμματα. Καταθέτει τις θέσεις του δικού του Κοινωνισμού σε αντίθεση με το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, αλλά και εν μέρει και με τις θέσεις του Προυντόν για την εξουσία και το κράτος.

Μαχάτμα Γκάντι [Mohandas Gandhi], Επανάσταση χωρίς βία, μτφρ. – εισαγωγή: Γιάννης Μπαρτσώκας, πρόλογος – επιμέλεια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg

Έχουμε εδώ συμπυκνωμένες τις κεντρικές ιδέες του μεγάλου ηγέτη της ινδικής ανεξαρτησίας για την χωρίς βία επανάσταση που υποχρέωσε τη μεγάλη Βρετανική Αυτοκρατορία να εγκαταλείψει την κυριαρχία της επί των Ινδιών. Όσο διαρκεί η μη βία είναι μια πρακτική, όχι μια πίστη, όχι μια πολιτική. Ο Ινδός ηγέτης δεν έβλεπε τη μη βία ως μια αυτόνομη πολιτική πράξη αλλά ως μια ηθική πρακτική που γίνεται πολιτική, μόνο όταν περιορίζεται στο χρόνο ή στο χώρο. Αυτοκυριαρχία και εγκράτεια είναι τα μέσα αυτής της μη βίας. Αυτό που εδώ έχει ιδιαίτερη σημασία είναι τ’ ότι αυτός πιστεύει πως αν κάποιος κατακτήσει την εξουσία με τη μη βία, πρέπει να μπορεί να τη διατηρήσει με μη βίαια μέσα. Δυστυχώς διαψεύστηκε. Ο Πρόλογος και η Εισαγωγή μάς εισάγουν στου πνεύμα της εποχής που γράφηκαν αυτά τα κείμενα.

Φρεντερίκ Λενουάρ [Frédéric Lenoir], Καρλ Γιουνγκ: Ο εξερευνητής της ανθρώπινης ψυχής, μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη

Μια εξαιρετική μελέτη για τη ζωή και το έργο του μεγάλου Ελβετού γιατρού και ψυχαναλυτή Καρλ Γιούνγκ. Ουσιαστικά μια πνευματική βιογραφία ενός διανοητή που το έργο του επεκτάθηκε σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς της ανθρώπινης σκέψης: από τη ψυχανάλυση και τη φιλοσοφία μέχρι και τις θετικές επιστήμες. Μια ζωή πλούσια σε εμπειρίες αλλά και γνώσεις που το κύριο γνώρισμά της ήταν ο εσωτερικός διάλογος ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο. Ο συγγραφέας, Γάλλος φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και καθηγητής θρησκειών μας εισάγει σ’ ένα κόσμο που ποτέ δεν μας αφήνει αδιάφορους. Μας εισάγει στον κόσμο της επιστήμης, αλλά και σ’ αυτόν της μεταφυσικής που γοήτευε τον Γιούνγκ μέχρι το τέλος της πολυκύμαντης ζωής του. 

Νίκος Μπακουνάκης, Γκούτλαντ – Ο Γουσταύος Κλάους και η χώρα του κρασιού, εκδ. Πόλις 

Η ιστορία της δημιουργίας της γνωστής οινοποιίας Αχάια Κλάους από τον Γουσταύο Κλάους Βαυαρό έμπορο, γραμμένη με γλαφυρό και μυθιστορηματικό τρόπο από τον πολύ καλό δημοσιογράφο και συγγραφέα. Μια ιστορία που συνδέεται με τη ζωή και τον δημιουργικό αγώνα και άλλων προσωπικοτήτων όπως ο Φραντσέσκο Μάλλια, μετανάστης από τη Μάλτα, ο οποίος ήταν το δεξί χέρι του Γουσταύου. Η Colonie, η οποία ήταν μια πολυεθνική κοινότητα με τις οικογένειες των εργαζομένων στην οινοποιία (Γερμανοί, Έλληνες, Ιταλοί, Μαλτέζοι), οργανώνεται από τον Κλάους σ’ ένα υψίπεδο της Πάτρας και αυτός της δίνει το όνομα Gutland. Τη ζωή σ’ αυτή την Γκούτλαντ αναδεικνύει ο συγγραφέας,. Εδώ όμως ο πανταχού παρών πρωταγωνιστής, εκτός από τους ανθρώπους, είναι το αμπέλι και το κρασί.

Α. Στίνας, Αναμνήσεις / Εβδομήντα χρόνια κάτω από τη σημαία της σοσιαλιστικής επανάστασης, εκδ. Ύψιλον

Έχει αξία να διαβάζουμε, σήμερα, την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, τις αναμνήσεις παλιών τροτσκιστών; Αν μας ενδιαφέρει το σήμερα, φαινομενικώς καμία. Αν όμως πιστεύουμε πως η σημερινή πραγματικότητα είναι συμπύκνωση των αγώνων των παλαιότερων γενεών για έναν καλύτερο κόσμο, τότε έχει τεράστια σημασία. Ο ρεαλιστικός κυνισμός που αρνείται κάτι τέτοιο είναι χειρότερος και από τον ξεπερασμένο σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Οι αναμνήσεις αυτού του περιθωριοποιημένου από τους ίδιους του τους συντρόφους τροτσκιστή μας εισάγουν στον κόσμο του ανιδιοτελή αγώνα κατά των κοινωνικών ανισοτήτων αλλά και στον κόσμο των μεγάλων αυταπατών για το πώς ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος.

Οικολογία - Σύγχρονα προβλήματα

Πέτρος Κόκκαλης, Ξενοφών Κοντιάδης, Ο κόσμος καίγεται / Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα!, εκδ. Τόπος

Οι δυο συγγραφείς ενώνουν τις επιστημονικές και πολιτικές γνώσεις τους για μιλήσουν, όχι με προφητικό αλλά με επιστημονικό, λόγο για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και για την ανάγκη αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου που έχει «κάψει» τη φύση. Τι κάνουν όμως οι ελληνικές και οι παγκόσμιες πολιτικές δυνάμεις για την αναστροφή της κλιματικής κρίσης; Λίγα πράγματα σε σχέση με αυτά που οφείλουν να κάνουν. Και οφείλουν να αλλάξουν το σύστημα, θέτοντας όρια στην ανάπτυξη και στη χρήση των ορυκτών καυσίμων, ως πρώτο αναγκαίο αλλά μη επαρκές βήμα. Στόχος είναι η κλιματική, η κοινωνική και η διαγενεακή δικαιοσύνη. Η εφαρμογή Πράσινων Πολιτικών που θα οδηγούν σ’ ένα δίκαιο πράσινο συμβόλαιο, είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Ένα συμβόλαιο που θα εγγυάται τη μετάβαση σε μια εποχή σεβασμού της φύσης και του ανθρώπου, θέτοντας περιορισμούς στην ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση και των δυο.

Βασίλης Βαμβακάς, Το εκκρεμές: Πολιτική, κουλτούρα και κοινωνία στην Ελλάδα των συνεχών κρίσεων, εκδ. Archive

Ένα εξαιρετικό βιβλίο για το πώς αποτυπώθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 οι κινήσεις του ελληνικού εκκρεμούς στο χώρο της πολιτικής, της κουλτούρας και της κοινωνίας οι αλλεπάλληλες κρίσεις (οικονομική, μεταναστευτική, περιβαλλοντική, πολεμική). Αρχικά ο καθηγητής Κοινωνιολογίας και συγγραφέας εξετάζει τις μορφές εμφάνισης του λαϊκισμού στην Ελλάδα και από την άλλη μεριά του εκκρεμούς το πώς διαμορφώθηκαν τα αιτήματα του εκσυγχρονισμού και της συναίνεσης. Ο συγγραφέας αφού αναδείξει τρείς μείζονες αντιθέσεις όπως αυτή του αναχρονισμού με τον εκσυγχρονισμό, του μίσους με τη συναίνεση και της μετα-αλήθειας με την επιστημονική γνώση μελετά τις κινήσεις του πολιτισμικού εκκρεμούς στο χώρο του χιούμορ, της διαφήμισης, του διαδικτύου, της μουσικής, της τηλεόρασης. Εξίσου όμως ενδιαφέρον έχει και η ανάδειξη των παραμέτρων του κοινωνικού εκκρεμούς, όπως αυτό κινείται ανάμεσα στη συνωμοσιολογία και την άρνηση της πραγματικότητας. Πραγματικά πλούσιο σε ιδέες και καινοτόμες παρεμβάσεις βιβλίο.

Μάργκαρετ Άτγουντ, Φλέγοντα ερωτήματα, μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ψυχογιός

Ξεχωριστά κείμενα της μεγάλης μυθιστοριογράφου που κανένα μυθιστόρημά της δεν αφήνει ασυγκίνητο το αναγνωστικό κοινό της. Εδώ ξεδιπλώνει το συγγραφικό της ταλέντο σε μια άλλη φόρμα, αυτή των 60 κειμένων- δοκιμίων για «φλέγοντα ζητήματα» όπως είναι η κλιματική κρίση, ο φεμινισμός, η τέχνη κατά και μετά τον τραμπισμό, η σχέση της λογοτεχνίας με την πολιτική, το έργο άλλων συγγραφέων όπως ο Ρίσαρντ Καπισίνσκι, η Αλίς Μονρό, η Ντόρις Λέσινγκ και άλλοι, η λογοτεχνία και το περιβάλλον, το πώς έγραψε τα δικά της βιβλία και πολλά άλλα. Κι όλα αυτά μας τα «σερβίρει» στα υπέροχα πιάτα της με εδέσματα απ’ ότι πιο πλούσιο προσφέρει η ωραία γλώσσα της. Υπέροχη Άτγουντ.

Νick Srnicek, Ο καπιταλισμός της πλατφόρμας, μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Μαριάς, Αλέξανδρος Μινωτάκης, εκδ. Τόπος

Τελικά οι πλατφόρμες απελευθερώνουν ή υποδουλώνουν τους ανθρώπους; Δεν υπάρχει μονοσήμαντη απάντηση, αν δεν συνδέσουμε τις πλατφόρμες με τη λειτουργία του καπιταλισμού, ισχυρίζεται ο συγγραφέας και ακαδημαϊκός που με αυτό το βιβλίο του, γραμμένο το 2017, ώθησε πολλούς να αντισταθούν στην ανεξέλεγκτη χρήση των πλατφορμών από τις Μεγάλες Εταιρείες των Νέων Τεχνολογιών (Amazon, Microsoft, Google). Εξαιτίας της μακροχρόνιας πτώσης του ποσοστού κέρδους ο καπιταλισμός καταφεύγει στον κόσμο των δεδομένων για να αντισταθεί σ΄ αυτή την τάση. Η πλατφόρμα έχει μετατραπεί στο νέο επιχειρηματικό μοντέλο. Αλλά αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τις αντίθετες στον καπιταλισμό δυνάμεις ως μέσο ενός «αριστερού επιταχυντισμού», ο οποίος θα οικειοποιηθεί τις αναπτυσσόμενες τεχνολογίες προς όφελος ενός μέλλοντος χωρίς εργασία. Και εδώ καίριος είναι ο ρόλος του κράτους στον έλεγχο των πλατφορμών. Βιβλίο υψηλού προβληματισμού για μια διαφορετική Αριστερά απ’ αυτήν που ξέρουμε σήμερα.

Andreas Reckwitz, Το τέλος των ψευδαισθήσεων / Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα, μτφρ. Ευαγγελία Τόμπορη, πρόλογος – επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Μπιθυμήτρης, εκδ. Αλεξάνδρεια

Υπάρχει απάντηση στην κυριαρχία της άποψης πώς η ιδέα της προόδου αποτελεί πλέον ψευδαίσθηση; Γύρω απ’ αυτό το ερώτημα κινείται ο Γερμανός καθηγητής Κοινωνιολογίας. Και κινείται με μεγάλη μαεστρία, παρά το δύσκολο τοπίο που διασχίζει από τη βιομηχανική νεωτερικότητα στην κοινωνία των μοναδικοτήτων. Το βιβλίο προκαλεί το αμέριστο ενδιαφέρον του αναγνώστη καθ’ όλη τη διαδρομή του. Διαδρομή, η οποία αφορά το πώς σήμερα διαμορφώνονται οι πολιτισμικές συγκρούσεις, πώς γίνεται η μετάβαση από την εξισωτική κοινωνία της μεσαίας τάξης στην επισφαλή κοινωνία τριών τάξεων, τι προβλήματα αντιμετωπίζει το άτομο στην ύστερη νεωτερικότητα, αυτή του γνωσιακού – πολιτισμικού καπιταλισμού και πώς εκδηλώνεται μέσα σ’ αυτό το σκηνικό η κρίση του φιλελευθερισμού. Πώς δηλαδή ο ανοικτός φιλελευθερισμός μετασχηματίζεται σε φιλελευθερισμό της ενσωμάτωσης.

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Αγραμματοσύνης Εγκώμιον / Κριτική ανάγνωση της αίσθησης του λαϊκού, εκδ. Επίκεντρο

Ο πολύ καλός μελετητής και γνώστης της Γενιάς του 1930 και σ’ αυτό του το βιβλίο στέκεται κριτικά στο έργο της. Κατ’ αυτόν αυτή η γενιά είναι εκείνη που ανέδειξε την αισθητική διάσταση του λαϊκού στοιχείου. Η γενιά που ύμνησε τον αγράμματο λαό – εξ ου και η λατρεία της για τον Μακρυγιάννη- εκπροσώπησε ένα από τα δυο συστήματα νοηματοδότησης του νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Αυτού που το λιγότερο στάθηκε καχύποπτο έναντι του δυτικού και ορθολογικού τρόπου σκέψης, πράγμα όμως που δεν την εμπόδισε να εισάγει στα καθ’ ημάς τον μοντερνισμό με ισχυρές όμως δόσεις νοσταλγίας του παρελθόντος. Γι’ αυτή την γενιά οι αγράμματοι και όχι οι μορφωμένοι κράτησαν ζωντανή τη γλώσσα μας και τη συνέχεια της ελληνικότητας. Το βιβλίο υποβάλλει σε κριτική τα κενά που γεννούν οι μύθοι γύρω από τη γενιά του 1930.

Eva von Redecker, Επανάσταση για τη ζωή / Φιλοσοφία των νέων μορφών διαμαρτυρίας, μτφρ. Αλέξανδρος Κυπριώτης, επιστημονική επιμέλεια: Κωνσταντίνος Καβουλάκος, εκδ. Gutenberg 

Η Γερμανίδα φιλοσοφος της νέας γενιάς της κριτικής θεωρίας μελετά εδώ τα σύγχρονα κινήματα διαμαρτυρίας όπως είναι τα Black Lives Matter, Fridays for Future και NiUnaMenos, τα οποία όμως αγωνίζονται όχι για την επανάσταση που οδηγεί στην κατάληψη της εξουσίας, αλλά για την επανάσταση που οδηγεί στον αγώνα ενάντια στον ρατσισμό, στην κλιματική καταστροφή και στη βία κατά των γυναικών. Στόχος αυτών των κινημάτων δεν είναι η κατάκτηση της εξουσίας, αλλά η αντίσταση κατά εκείνων που θέλουν να κυριαρχούν επί της ζωής των ανθρώπων. Και οι δυνάμεις αυτές ούτε κρυφές είναι, ούτε ανώνυμες. Είναι ο καπιταλισμός που «καταστρέφει τα θεμέλια της ζωής μας, μετατρέποντας, στο όνομα του κέρδους και της ιδιοκτησίας, τη ζωντανή φύση σε νεκρή ύλη». Υπάρχει εναλλακτική; Για τη συγγραφέα υπάρχει και την περιγράφει υπέροχα.

Paul Connerton, Μνήμη και Λήθη και στη νεωτερικότητα και την ύστερη νεωτερικότητα, επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Αγγελόπουλος - Γιάννης Γιαννιτσιώτης, μτφρ. Δ. Πολέμης, εκδ. Gutenberg

Οι δυο σπουδαίες πραγματείες του πολύ γνωστού κοινωνικού ανθρωπολόγου με τίτλο «Πώς οι κοινωνίες θυμούνται» και «Πώς η νεωτερικότητα ξεχνά» σ’ ένα ενιαίο τόμο. Στο πρώτο βιβλίο η μνήμη που παραμένει εξετάζεται σε τρία επίπεδα: Προσωπικό, γνωστικό και μνήμη- έξη. Αυτές οι μορφές μνήμης εκπροσωπούνται από τελετουργικά συστήματα που καταλήγουν σε ρητούς κανονικούς κανόνες. Εδώ τον καθοριστικό ρόλο έχουν οι σωματικές πρακτικές της ενθύμησης. Οι κοινωνίες όμως και ξεχνούν. Αυτό συμβαίνει γιατί στην ύστερη νεωτερικότητα επικράτησαν τα φαινόμενα της μαζικής ενημέρωσης. Η μαζική κατανάλωση της είδησης οδηγεί και στη μαζική λήθη. Εδώ τον καθοριστικό ρόλο έχουν οι χρονικότητες που αποτελούν συστατικό στοιχείο του βιομηχανικού καπιταλισμού. Ένα εξαιρετικό βιβλίο σε πολύ καλή επιμέλεια και πρόλογο που πάει πολύ μακρύτερα από τη συζήτηση περί μνήμης και λήθης και αγγίζει πτυχές της κρίσης των σύγχρονων κοινωνιών.

Αντώνης Μανιτάκης, Η κυριαρχία στο θολό τοπίο της παγκόσμιας διακυβέρνησης, επίμετρο: Γιάννης Βούλγαρης, εκδ. Αλεξάνδρεια

Ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου εδώ καταπιάνεται με ένα από τα πιο καίρια ζητήματα της εποχής μας. Με τις διαδικασίες που αφορούν τη σχέση της κυριαρχίας, του κράτους δηλαδή, με την παγκοσμιοποίηση και την παγκόσμια διακυβέρνηση. Αφού διατρέχει τις κύριες θεωρήσεις γι’ αυτή τη σχέση, χωρίς να γίνεται κοινωνός της εθνικιστικής επιστροφής στο κράτος, υποστηρίζει πως οι εξελίξεις της δημιουργίας των διεθνικών ενοτήτων και διεθνών οργανισμών δεν πρέπει να νοούνται αποκλειστικά ως κινήσεις απίσχνασης των κρατικών θεσμών αλλά να εκλαμβάνονται ως διαδικασίες συμμετοχής ή ενσωμάτωσης των κρατών σε μια μορφή αναγκαίας παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα συνθέτει μια δικτυωμένη, πλανητικά, συνένωση Πολιτειών και λαών.

Φιλοξενούμενοι από την επικράτεια της πεζογραφίας

Μπενχαμίν Λαμπατούτ [Benjamín Labatut], Maniac, μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, εκδ. Δώμα

Αυτό το έργο του Χιλιανού συγγραφέα είναι μυθοπλασία που όμως στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Ουσιαστικά είναι μια πραγματεία για τα δύσκολα όρια νου και τρέλας. Ξεκινά το 1933 με την αυτοκτονία του φυσικού και συνεργάτη του Αϊνστάιν, του εβραίου Πάουλ Έρενφεστ. Πριν αυτός προβεί σ’ αυτή την ενέργειά του, ίσως και για να προλάβει τα χειρότερα που θα τον περίμεναν στη χιτλερική Γερμανία, αλλά και στην Αυστρία που είχε καταφύγει, σκότωσε το με ειδικές ανάγκες παιδί του. Ο συγγραφέας όμως εστιάζει επίσης στην κίνηση ανάμεσα στην τρέλα και τα όρια της λογικής του Ούγγρου Νόυμαν, δηλαδή του Γιάνος Λάγιος ή επί το αμερικανικότερο του Τζων φον Νόυμαν. Αυτός υποσχέθηκε στους Αμερικανούς πως με τους υπολογιστές του θα τούς δώσει το κλειδί για την κατασκευή της βόμβας υδρογόνου. Πράγμα που το κατόρθωσε με τη βοήθεια του υπολογιστή Maniac. Φίλοι, συνεργάτες αλλά και αντίπαλοί του αφηγούνται τη ζωή αυτού του ανθρώπου που τού κατέφαγε τα οστά και τον εγκέφαλο ο καρκίνος. Αυτός όμως είχε προλάβει να δαμάσει τα τρελά όνειρα της λογικής και είχε ανοίξει τον ασκό του Αιόλου γι’ άλλους για την καταστροφή του κόσμου και γι’ άλλους για την ανακάλυψη ενός νέου είδους ζωής.

Éric Vuillard, Μια αξιοπρεπής έξοδος, μτφρ. Μανώλης Πιμπλής, εκδ. Πόλις

Ένα ακόμη βιβλίο του πολύ γνωστού στα καθ’ ημάς συγγραφέα ιστορικών αφηγημάτων που συγκινούν και συναρπάζουν κάθε προοδευτικό άνθρωπο, κάθε άνθρωπο που αρνείται να ονομάζει εκπολιτισμό κάθε κοινωνική και ιστορική εκμετάλλευση των λαών. Το βιβλίο ξεκινά με τρεις επιθεωρητές εργασίας που περιηγούνται το Βιετνάμ το 1928 και καταγράφουν τις εντυπώσεις τους από τις συνθήκες εργασίας. Μετά περνάμε στο 1950 και ο συγγραφέας συνεχίζει τη δική του περιήγηση αρπάζοντας την ευκαιρία να μιλήσει για τη γαλλική αποικιοκρατία στο Βιετνάμ αλλά και για την αντίσταση εναντίον της. Πορτρέτα καταπιεσμένων αλλά και επαναστατημένων ανθρώπων αλλά και καλλιεργητές καουτσούκ που αδιαφορούν για τη ζωή των συλλεκτών του, Γάλλοι στρατηγοί γεμάτοι έπαρση και αλαζονεία και που συντρίβονται στο Ντιέν Μπιέν Φου το 1954, άπληστοι τραπεζίτες δίνουν την εικόνα μιας αποικιοκρατικής κοινωνίας που φθείρεται και μιας αποικιοκρατούμενης που αντιστέκεται ελπίζοντας σ’ ένα καλύτερο αύριο.

^＊Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ. Κοινωνιολογίας. Το νέο του βιβλίο «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; - Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.