queer logotexnia

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες εκδόσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Από τις λογοτεχνικές απορίες που μπορούν να απαντηθούν μόνο βιωματικά, με ανοιχτό πνεύμα και με μια πρόδηλη διάθεση να σπάσεις τα κοινωνικά στεγανά που πυργώνονται μέσα σου.

Πώς βλέπει ο Φον Άσενμπαχ τον Τάτζιο στην τελευταία σκηνή του μυθιστορήματος του Τόμας Μαν Θάνατος στη Βενετία; Ποια ταυτότητα του παιδιού κατακλύζει και σπαράζει το είναι του; Η αρσενική ή η θηλυκή; Πώς μεταστοιχειώνεται αυτή η βουερή σκιά που περπατάει, λες, επί των υδάτων, καθώς ο θάνατος περισφίγγει την ξηρά; Έχει, άραγε, σημασία να ορίσεις την έμφυλη ταυτότητά του; Κι αν όλο αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από μια κλασική πρόταση ανοιχτότητας, στην οποία ο δεκτικός αναγνώστης έχει τη σπάνια ευκαιρία να διαπιστώσει πως το φύλο δεν χρειάζεται να ιεραρχείται;

Μια παρόμοια εκδήλωση αμφισβήτησης (μήπως να το πούμε ακόμη και διεύρυνσης συναισθήματος και νοητικής πρόσληψης;) δεν βιώνει κανείς διαβάζοντας το Ορλάντο της Βιρτζίνια Γουλφ; Στο πρώτο κεφάλαιο αυτού του jeu d’ esprit, όπως χαρακτήρισαν το μυθιστόρημα της Γουλφ οι κριτικοί της εποχής, έχουμε μια εύλογη ανδρική παρουσία και κάπου στη μέση ο Ορλάντο ξυπνάει ως γυναίκα.

Μήπως έχουμε μπροστά μας την αρχή ενός νέου δρόμου που, τώρα, στις μέρες μας, μπορούμε να τον περπατήσουμε δίχως το φόβο –πια– εγκλωβισμού στις παγίδες που βάζει η κυρίαρχη ιδεολογία γύρω από την κατηγοριοποίηση των φύλων;

Υπό το πρίσμα μια κανονιστικής αρχής που ορίζει τι θα είναι κάθε φύλο και πώς αυτό θα προσδιορίζεται, σε τέτοιο βαθμό που κάθε μορφή αντίθετου λόγου θα καθίσταται αυτομάτως περιθωριακός, αυτά τα έργα μπορούν να νοηθούν ως γριφώδη, αινιγματικά ή κατάφορτα από συμβολισμούς. Κι αν τίποτα από όλα αυτά δεν ισχύει; Μήπως έχουμε μπροστά μας την αρχή ενός νέου δρόμου που, τώρα, στις μέρες μας, μπορούμε να τον περπατήσουμε δίχως το φόβο –πια– εγκλωβισμού στις παγίδες που βάζει η κυρίαρχη ιδεολογία γύρω από την κατηγοριοποίηση των φύλων;

Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι η λογοτεχνία στις μέρες μας, ως καλός αγωγός κοινωνικών κραδασμών και αιτημάτων, αφαιρεί από πάνω της τις στρεβλώσεις, αλλά και τα πέπλα σιωπής, δίνοντας χώρο και διακριτή σημασία σε θέματα που έχουν να κάνουν με την πατριαρχία, την τοξική αρρενωπότητα, τον φεμινισμό και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Θα είναι στρεβλό και ολότελα μικρόψυχο να μιλήσουμε για μια εμπορική τάση που σκοπεί να συμπεριλάβει κάποιες μειονότητες (sic) μέσα στη μεγάλη χοάνη της αγοράς του βιβλίου. Στις μέρες μας αναπτύσσεται ένας γόνιμος διάλογος σε επίπεδο ιδεών που έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή βασικών νόμων σε πάρα πολλές χώρες, και την ανάγκη των ανθρώπων που θέλουν να ξεφύγουν από τα στεγανά, να διαβούν σύνορα, να εναντιωθούν στην κυρίαρχη αφήγηση και να υψώσουν μια δική τους ολοκάθαρη ένσταση που δεν είναι μόνο σεξουαλική, αλλά και εξόχως πολιτική.

Η λογοτεχνία (ελληνική, κι αυτή που γράφεται ανά τον κόσμο) βρίσκεται σε μια φάση αναδιάταξης και επαναπροδιορισμού, καθόσον αυτά τα θέματα δεν γίνεται πια να αντιμετωπίζονται ως μια περιθωριακή πτυχή της πραγματικότητας ή να τα βρίσκουμε μόνο στα ριζά του «βουνού» της βιβλιοπαραγωγής. Είναι μια λογοτεχνία διεκδικητική, μαχητική, ευθύβολη και αναγκαία, καθώς το εποικοδόμημά της είναι μια κοινωνία που βλέπει (ή προσπαθεί να δει) το φύλο όχι ως μια a priori κατευθυντήρια γραμμή (από τη στιγμή της γέννησης), αλλά ως αποτέλεσμα πολύπλευρων αναγνωρίσεων της ταυτότητας, δίχως αυθεντικούς και «καθαρούς» νόμους.

Αμάντα Μιχαλοπούλου: «Ζούμε και γράφουμε και με τα σώματά μας»

Αν η Αμάντα Μιχαλοπουλου έγραφε πριν από κάποια χρόνια τη νουβέλα της Η Μεταμόρφωσή της (εκδ. Καστανιώτη) είναι βέβαιο πως θα είχε πέσει «θύμα» παρανόησης, ενδεχομένως (μόνο) καφκικών συγκρίσεων και θα είχε παρασιωπηθεί ή μη κατανοηθεί το κυρίαρχο ζήτημα του βιβλίου που είναι ο συγκερασμός του αρσενικού και του θηλυκού στοιχείου σε κάτι άλλο, σε ένα όλον πολύ πιο γόνιμο.

LGBQamanda 1

Είμαστε, άραγε, όντως, έτοιμοι να δεχθούμε αυτά τα ζητήματα να αποκτήσουν κυρίαρχο ρόλο στην ελληνική λογοτεχνία; Η Αμάντα Μιχαλοπούλου μας είπε πως: «Υπάρχει η γνωστή νεοελληνική δυσπιστία τόσο στη ζωή όσο και στη λογοτεχνία. Ένας συνομήλικός μου άντρας είπε όταν διάβασε το βιβλίο μου “δεν με ενδιαφέρουν αυτά τα θέματα” και σκέφτηκα, άλλη λέξη θέλεις να πεις, αλλά δεν είμαι ψυχαναλύτρια, δουλειά μου είναι οι λέξεις και ο φόβος που προκαλούν οι λέξεις. Βρισκόμαστε σε νηπιακό στάδιο, ακόμη και θεωρητικά. Πριν από έναν χρόνο μόλις αγωνιζόμουν να μπουν γυναίκες συγγραφείς σε ένα πανεπιστημιακό syllabus και το αντεπιχείρημα ήταν αποσβολωτικό: “μα υπάρχει γυναικεία λογοτεχνία;”. Αρχισα να αναρωτιέμαι σοβαρά αν στην παράξενη χώρα μας με τον όρο “γυναικεία λογοτεχνία” υπονοούν ακόμη τη “ροζ λογοτεχνία”, τη στιγμή που η υπόλοιπη Δύση σκέφτεται συνειρμικά εδώ και δεκαετίες την Ελέν Σιξού, το μεταδομιστικό φεμινισμό και τις σπουδές φύλου».

«Αρχισα να αναρωτιέμαι σοβαρά αν στην παράξενη χώρα μας με τον όρο “γυναικεία λογοτεχνία” υπονοούν ακόμη τη “ροζ λογοτεχνία”, τη στιγμή που η υπόλοιπη Δύση σκέφτεται συνειρμικά εδώ και δεκαετίες την Ελέν Σιξού, το μεταδομιστικό φεμινισμό και τις σπουδές φύλου».

kastanioti metamorfosiΚι αν έχουμε απορίες για τι συμβαίνει στην Εσπερία, η Αμάντα Μιχαλοπούλου, με πρόσφατη την εμπειρία της από ένα ταξίδι στη Σουηδία, συμπληρώνει: «Μου έλεγε προχθές η συγγραφέας Σελένε Χέλστρομ ότι η κατάσταση στη Σουηδία άλλαξε όταν εφαρμόστηκε η απόλυτη ποσόστωση στο κοινοβούλιο, επειδή το 50% των πολιτικών αποφάσεων λαμβάνονταν από γυναίκες που ήξεραν τι ακριβώς έπρεπε να αλλάξει νομοθετικά για να βελτιωθεί η ζωή τους. Ζούμε και γράφουμε και με τα σώματά μας – υπό το βάρος κάθε ιστορικής απόφασης που πάρθηκε ερήμην μας και εναντίον μας και πρέπει επιτέλους να ανακληθεί. Εγώ διαβάζω από φοιτήτρια τον ανδρικό κανόνα, ξέρω τι σημαίνει πόλεμος και κατάκτηση, πρέπει κι εσύ αγαπητέ φίλε, να διαβάσεις αυτό που υποτιμητικά ονομάζεις γυναικεία λογοτεχνία λες και μιλάς για μανικιούρ πεντικιούρ. Αυτό βέβαια σημαίνει να αναλάβουν και οι Ελληνίδες συγγραφείς την ευθύνη του σώματός τους, της εμπειρίας τους, της ψυχικής τους οντότητας και να περιγράψουν άφοβα τι σημαίνει να είσαι γυναίκα».

Είναι φανερό πως ορισμοί που μέχρι πρόσφατα είχαν μόνο αρνητικό πρόσημο ή τους ακολουθούσαν απαξιωτικά σχόλια, στις μέρες μας αποκτούν εντελώς άλλη νοηματοδότηση. Τι ορίζουμε στις μέρες μας ως γυναικεία λογοτεχνία; Εκείνη τη λογοτεχνία, άραγε, που κινείται στα αφρόνερα ενός λόγου πνιγμένου στο συναίσθημα ή στην αναζήτηση του τέλειου συντρόφου ή, μήπως, σε εκείνη που αντλεί υλικό από τη διαπάλη που τελείται καθημερινά (ιδιωτικά και δημόσια) και έχει ως θέση και αρχή να δώσει στις γυναίκες την υποστασιακή δύναμη που δικαιούνται να έχουν;

Αλεξάνδρα Κ*: «Δεν θα είχα τολμήσει να πω αυτές τις ιστορίες δέκα χρόνια πριν»

Η Αλεξάνδρα Κ* με τη νέα συλλογή διηγημάτων της Πράγματα που σκέφτεται η Παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο (εκδ. Πατάκη) κυκλώνει από όλες τις μεριές αυτό που ονομάζουμε στις μέρες μας θηλυκότητα, δίχως όμως να αφήνει εκτός πλάνου και την αντρική εικόνα. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των διηγημάτων της είναι μια φρέσκια ματιά δίχως επιτήδευση, καθώς και μια έντονη διάθεση να κατανοήσει και να ψαύσει την κρυμμένη πλευρά κάθε φύλου. Ιδιαιτέρως οι γυναικείοι χαρακτήρες που είναι, άλλωστε, και οι περισσότεροι, ενδέχεται να ξενίσουν ακόμη και κάποιες αναγνώστριες, καθώς θα χρειαστεί να μετακινηθούν από τις παραδεδεγμένες θεωρίες για να κατανοήσουν πως το ζήτημα «γυναίκα» ξαναμπαίνει με άλλους όρους στη διαπάλη των σύγχρονων κοινωνιών.

LGBQ aleksandra 3b

Για τις αλλαγές που παρατηρούνται στις μέρες μας στο πώς αποτυπώνονται λογοτεχνικά οι έμφυλες ταυτότητες, η Αλεξάνδρα Κ* σημειώνει: «Η κυρίαρχη αφήγηση μέχρι τώρα ήταν ανδρική, λευκή, δυτική, κι ήταν τόσο απόλυτη –και αρκετά στενόμυαλη– στην ανάγνωση της ανθρώπινης κατάστασης, που διαμόρφωσε (βλ. καταπίεσε) τις έμφυλες ταυτότητες ολόκληρων γενεών ανδρών και γυναικών. Διαμόρφωσε όμως και τη λογοτεχνία την ίδια˙ ήταν πολύ σαφές ποια ήταν τα “σοβαρά” θέματα, και αυτά δεν περιελάμβαναν σε καμία περίπτωση τη θηλυκή, queer, μαύρη ή μη δυτική εμπειρία. Δυο απλά παραδείγματα: έχουμε σπουδαία βιβλία για την εμπειρία του πολέμου, δεν έχουμε σχεδόν τίποτα για τη μητρότητα. Άνδρες συγγραφείς (βλ. Ροθ, Ουελμπέκ) μάς έχουν χαρίσει υπέροχες καταγραφές της στυτικής δυσλειτουργίας, προσωπικά όμως δεν έχω συναντήσει ποτέ μια καταγραφή της εμμηνόπαυσης, λες και δεν είναι εξίσου σημαντική εμπειρία. Ήδη στο άκουσμα της λέξης “εμμηνόπαυση”, ο παλιός αναγνώστης ανατριχιάζει, έτσι;»

«Άνδρες συγγραφείς (βλ. Ροθ, Ουελμπέκ) μάς έχουν χαρίσει υπέροχες καταγραφές της στυτικής δυσλειτουργίας, προσωπικά όμως δεν έχω συναντήσει ποτέ μια καταγραφή της εμμηνόπαυσης, λες και δεν είναι εξίσου σημαντική εμπειρία. Ήδη στο άκουσμα της λέξης “εμμηνόπαυση”, ο παλιός αναγνώστης ανατριχιάζει, έτσι;»

patakis aleksandra i parthenos mariaΠαραμένουν, όμως, τα δεδομένα της αφήγησης μονοσήμαντα ή συμβαίνει, όντως, μια ουσιαστική αλλαγή; Η Αλεξάνδρα Κ* απαντάει: «Βλέπω να συμβαίνει αυτή τη στιγμή μια μεγάλη μεταστροφή στην παγκόσμια λογοτεχνία, όπου αρχίζουν να κυριαρχούν φωνές που δεν είχαμε ξανακούσει και –ακριβώς επειδή φωτίζουν πτυχές των ανθρώπινων τις οποίες αγνοούσαμε– μας είναι απείρως πιο ενδιαφέρουσες. Δεν ξέρω να σου πω όμως αν δεν τις είχαμε ακούσει γιατί δεν εκφράζονταν ή γιατί η κυρίαρχη κουλτούρα τις αγνοούσε συστηματικά. Προσωπικά, σ' αυτό το βιβλίο, έγραψα πράγματα που ως γυναίκα παρατηρούσα ή βίωνα αλλά ντρεπόμουν να τα μοιραστώ ακόμα και με άλλες γυναίκες από φόβο –ο κλασικός φόβος κάθε γυναίκας– μην θεωρηθώ “τρελή”, “υπερβολική”, “διεστραμμένη”, “σκύλα”, “κακή μάνα”, “κακή κόρη”, “κακή σύντροφος”.

Και θα σου πω πολύ ειλικρινά ότι δεν θα είχα τολμήσει να πω αυτές τις ιστορίες δέκα χρόνια πριν, όταν ακόμα δεν υπήρχε αυτό το πλέγμα ασφαλείας και αλληλεγγύης που έχουμε χτίσει τα τελευταία χρόνια οι θηλυκότητες μεταξύ μας».

Λύο Καλοβυρνάς: «Χρειάζεται να ανοίξει η πόρτα του συναισθήματος για να τροποποιήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε»

Αυτή η αναγκαία αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών (ζητούμενη, αλλά όχι πάντα υπαρκτή) στο νέο μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά Όλες μας (εκδ. Gutenberg), όχι μόνο υφίσταται, αλλά δρα και παρεμβαίνει με τρόπο καταλυτικό. Το μυθιστόρημα γυναικοκρατείται μεν, αλλά η αρνητική δράση των ανθρώπων (απότοκη της πατριαρχίας) είναι αυτή που κινητοποιεί τη συσπείρωση των γυναικών. Τρεις αδελφές μαθαίνουν πως κατέχουν μια ιδιαίτερη δύναμη να παρεμβαίνουν στις ζωές των ανθρώπων και με κάποιο τρόπο ό,τι εύχομαι να μπορεί να γίνει πράξη.

LGBQlyo 2

Πρόκειται για ένα «μαγικό» προσόν που έρχεται από πολύ παλιά και ανήκε στο «οπλοστάσιο» όλων των γυναικών της οικογένειας. Οι τρεις τους, όντως, μπαίνουν στη διαδικασία να λύσουν τον γόρδιο δεσμό που περισφίγγει αρκετές γυναίκες προχωρώντας σε δραστικές λύσεις – ακόμη και τον θάνατο των ανδρών που κακοποιούν συστηματικά τις γυναίκες τους. Το βιβλίο είναι διάχυτο από πόνο, γυναικοκτονίες, αλλά και ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Παράλληλα, είναι και ένα de profundis του συγγραφέα, ο οποίος με ευθύτητα και ειλικρίνεια τοποθετεί τον εαυτό του, τη σεξουαλικότητά του και την οικογενειακή του ιστορία υπό εξέταση και κρίση.

«Για να αλλάξει πραγματικά η κοινωνία (και όχι απλώς οι νόμοι) απαιτείται μια αλλαγή συνειδητότητας, η οποία είναι αργή και σωρευτική και όχι απότομη, π.χ. μέσα από ηρωικές επαναστάσεις, που ναι μεν είναι εντυπωσιακές σαν πυροτεχνήματα αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα».

gutenberg oles masΜπορεί, άραγε, η λογοτεχνία να κινητοποιήσει τις σημερινές κοινωνίες να δουν με ουσιαστικό τρόπο τα συνεχιζόμενα εγκλήματα της πατριαρχίας; Ο Λύο Καλοβυρνάς μας λέει: «Θεωρώ ότι η λογοτεχνία –η τέχνη γενικότερα– ανέκαθεν έπαιζε καταλυτικό ρόλο στις κοινωνικές αλλαγές, διότι μας δείχνει άλλους τρόπους να υπάρχουμε. Συμφωνώ με τον Μαρκούζε ότι για να αλλάξει πραγματικά η κοινωνία (και όχι απλώς οι νόμοι) απαιτείται μια αλλαγή συνειδητότητας, η οποία είναι αργή και σωρευτική και όχι απότομη, π.χ. μέσα από ηρωικές επαναστάσεις, που ναι μεν είναι εντυπωσιακές σαν πυροτεχνήματα αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Η τέχνη μάς βοηθάει να αντιληφθούμε διαφορετικά την υποκειμενικότητά μας, τον εαυτό μας και τους άλλους μέσα στον κόσμο. Ένα έργο τέχνης μας ταρακουνάει –κάποιες ευτυχείς φορές– και βλέπουμε την πραγματικότητα γύρω μας με άλλα μάτια μέσα από τις συγκινησιακές ταυτίσεις μας. Ο άνθρωπος –και άρα η κοινωνία– σίγουρα αλλάζει, όμως η αλλαγή γίνεται μέσα από τα συναισθήματά μας, ποτέ γνωσιακά. Χρειάζεται να ανοίξει η πόρτα του συναισθήματος για να τροποποιήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αλλιώς παραμένουμε εγκλωβισμένες σε αυτά που ήδη ξέρουμε. Κι αυτό αφορά όλη την τέχνη, υψηλή και χαμηλή».

Ακόμη τρία βιβλία Ελλήνων συγγραφέων 

patakis kontoleon pote pio prinΕίναι δυνατή –εν τοις πράγμασι– η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών; Ο Μάνος Κοντολέων στο νέο του μυθιστόρημα Ποτέ πιο πριν (εκδ. Πατάκη) διερευνά τις δυνατότητες δίχως να τοποθετεί την πλοκή σε συγκεκριμένο τόπο και χώρο. Κάπως έτσι η ζωή της Ανίκα, της κεντρικής ηρωίδας, αποκτάει χαρακτήρα συμβόλου που κάλλιστα μπορεί να μεταφερθεί στο σήμερα.

Η Ανίκα ζει με τον πατέρα και τη θεία της σε μια χώρα του Βορρά. Αν και γεννήθηκε σε μια μακρινή χώρα της Ανατολής, ένα τραγικό γεγονός αναγκάζει τους τρεις τους να μεταναστεύσουν και να μετακινούνται συνεχώς ολοένα και πιο βόρεια.

Η Ανίκα καταπιέζεται από τα αυστηρά ήθη της πατρίδας της, τα οποία οι δικοί της θέλουν να της επιβάλουν. Είναι στην εφηβεία, αναζητά τρόπους να εκπληρώσει τα προσωπικά της όνειρα, ενώ ο έρωτας μπαίνει στη ζωή της… Κι ενώ η Ανίκα προσπαθεί να βρει τον δικό της βηματισμό, το παλιό οικογενειακό μυστικό έρχεται να υπενθυμίσει πως, σε κάποιες περιοχές της γης, η ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων είναι κάτι απαγορευμένο.

estia polemiki mixaniΟ πρωτοεμφανιζόμενος Χάρης Καλαϊτζίδης με το μυθιστόρημά του Πολεμική μηχανή (εκδ. Εστία) στρέφει το βλέμμα του σε δύο νέα παιδιά, τον Διονύση και την Αριάδνη, που παλεύουν να βιώσουν την εύθραυστη σωματικότητά τους σε έναν κόσμο που είναι κατάστικτος από βία (ενδοοικογενειακή και κοινωνική). Η πατρική φιγούρα εμφανίζεται φοβική και κυριαρχική στο μυθιστόρημα. Ιδιαιτέρως στην περίπτωση του ομοφυλόφιλου Διονύση, του οποίου ο πατέρας δεν μπορεί να αποδεχθεί την σεξουαλική ταυτότητα του γιου του.

Τα δύο παιδιά μοιάζουν να είναι διχοτομημένα και να παραδέρνουν σε μια κοινωνία που δεν τους επιτρέπει να βιώσουν τη χαρά του σώματος, γεμίζοντάς τους με στίγματα, ουλές και τραύματα (εσωτερικά και εξωτερικά). Κάπως έτσι, το σεξ γίνεται βάσανο, ο ίμερος μια φυλακή. Ως αντίδραση σ’ αυτή την εντεινόμενη καταπίεση αποζητούν, τελικά, την απίσχναση του σώματος, τη φυγή από την υλικότητά τους.

patakis divani ergazomeno agoriΈχουν περάσει είκοσι τρία χρόνια από τότε που η Λένα Διβάνη εξέδωσε το μυθιστόρημα Εργαζόμενο αγόρι (εκδ. Πατάκη). Τότε, μάλλον, δεν έτυχε της αντιμετώπισης που άξιζε. Ο προφανής λόγος είναι ότι «έπεσε» σε μια ελληνική κοινωνία που περί άλλα ετύρβαζε και, προφανώς, δεν ήταν έτοιμη εκείνη την εποχή να συνομιλήσει ανοιχτά για ζητήματα που καίνε, όπως το να ζει μια γυναίκα σε έναν πατριαρχικό κόσμο συνιστά καθημερινή μάχη με ορατούς και αόρατους πολέμιους.

Τώρα, το βιβλίο επανεκδίδεται και, ναι, είναι η κατάλληλη στιγμή να δούμε, ακόμη και με χιουμοριστικό τρόπο, την αντιστροφή των ρόλων. Πώς θα ήταν να ζει ένας άντρας σε έναν μητριαρχικό κόσμο; Θα τα κατάφερνε; Τι είδους δεσμεύσεις ή πιέσεις θα μπορούσε να υποστεί από τις γυναίκες που κατέχουν όλες τις θέσεις ευθύνης και εξουσίας; Να μια ευκαιρία να κατανοήσουμε, εμείς οι άρρενες αναγνώστες, τι είδους κόσμο φτιάξαμε για τις γυναίκες.

Ξένη λογοτεχνία

stereoma emezi vivek otgiΤο Ακουέκε Εμέζι [Akwaeke Emezi], συγγραφέας και video artist και μια από τις πλέον διακριτές φωνές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας και σημαντική μορφή του κινήματος των μη διαδικών και διεμφυλικών ατόμων, έγραψε ένα μυθιστόρημα που σε αφήνει με έναν κόμπο στο λαιμό όταν το ολοκληρώσεις. Πρόκειται για τον Θάνατο του Βιβέκ Ότζι (μτφρ. Βίβιαν Στεργίου, εκδ. Στερέωμα), μέσα από το οποίο γνωρίζουμε έναν αβόλευτο και ακατάτακτο ήρωα που έχει την ατυχία να ζει στην άκρως συντηρητική κοινωνία της Νιγηρίας.

Εύμορφο, με μακρύ μαλλί, και με μια εσωτερική δύναμη που δεν προσιδιάζει στο πρότυπο του άντρα που έχει η κοινωνία, αναμετράται με τους φόβους του, τη δίνη που παράγει μέσα του ο έρωτας (ειδικά προς τον ξάδελφό του) και την εύλογη ανάγκη του να εκφραστεί όπως αποζητάει το σώμα και η ψυχή του. Ένας κλοιός ξενότητας ολοένα μειώνει το ζωτικό χώρο της ζωής του, έτσι που το τέλος του μοιάζει αναπόδραστο. Ένα σπαραχτικό βιβλίο για όλους εκείνους που άλλα ζητάει η καρδιά τους κι άλλα η κοινωνία τους αναγκάζει να πράττουν. Ο Βιβέκ Ότζι, κάνει το «σφάλμα» να ακούσει την εσωτερική του φωνή κι αυτό θα είναι το μέγα τίμημα που θα πληρώσει.

polis debre love me tenderΆκρως ενδιαφέρον είναι και το μυθιστόρημα της Κονστάνς Ντεμπρέ [Constance Debré] Love me tender (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Πόλις), στο οποίο η λεσβιακή ταυτότητα και η μητρική αγάπη μπαίνουν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στο μυθιστόρημά της (όπως και στην πραγματικότητα) οι κοινωνικές συμβάσεις αντιπαρατίθενται ευθέως σε δύο γυναίκες που αγαπιούνται αληθινά και πηγαία, ενώ αρνούνται σε μια μητέρα να βλέπει το παιδί της, επειδή είναι ομοφυλόφιλη.

Η ηρωίδα της Ντεμπρέ παρατάει τα πάντα (άντρα, καριέρα στη δικηγορία, σπίτι) μόνο και μόνο για να ζήσει με τον τρόπο που εκείνη θέλει: το «σφάλμα» της, σύμφωνα με τις κοινωνικές νόρμες, είναι ότι προτιμάει τις γυναίκες.

Ο άντρας της, δικηγόρος κι αυτός, μη αντέχοντας την «ήττα» του, της κηρύσσει ανοιχτό πόλεμο. Δεν διστάζει, δε, να βάλει στη μέση της διελκυστίνδας και τον γιο τους. Αίφνης, η αφηγήτρια βρίσκεται να είναι ένοχη ακόμη και για τα βιβλία που διαβάζει και τους συγγραφείς που επιλέγει. Τα πάντα λειτουργούν εις βάρος της από τη στιγμή που δεν ανήκουν στο πλειοψηφικό πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας.

LGBQ metafrasmeni logotexnia

dioptra lo telegraph clubΗ Αμερικανίδα συγγραφέας Μαλίντα Λο [Malinda Lo] στο μυθιστόρημά της Χτες βράδυ στο Τέλεγκραφ κλαμπ (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Διόπτρα) συνθέτει μια σκοτεινή ρομαντική ιστορία αγάπης ανάμεσα σε δύο γυναίκες που αναπτύσσεται μέσα στο δεσμευτικό περιβάλλον της Αμερικής του ’50.

Η δράση μεταφέρεται στην Τσάιναταουν του Σαν Φρανσίσκο, μια περιοχή καθόλου ασφαλής για δύο κορίτσια. Ειδικά για δύο κορίτσια που έχουν αποφασίσει να ενώσουν τις καρδιές και τα σώματά τους. Τριγύρω τους ο Μακαρθισμός και ο κίνδυνος της Κόκκινης Απειλής παροξύνει την κατάσταση και απειλεί αρκετούς Αμερικανούς και Κινέζους που προγράφονται δίχως να έχουν διαπράξει κάτι έκνομο.

Η Λίλι Χου και η Καθλίν Μίλερ είναι τα δύο κορίτσια του μυθιστορήματος που τριγύρω τους πλέκεται αυτός ο δεσμευτικός ιστός, την ίδια στιγμή που μέσα τους ανθεί ο έρωτας. Το «Τέλεγκραφ Κλαμπ», ένα γκέι μπαρ της εποχής, θα είναι το σύνορό τους από τον έξω κόσμο. Με τον φόβο της απέλασης να σκιάζει τον πατέρα της, παρά την υπηκοότητα που με τόσο κόπο απέκτησε, η Λίλι και η Καθ ρισκάρουν τα πάντα ώστε ο έρωτάς τους να αντικρίσει το φως του ήλιου. Τότε θα έρθει και η στιγμή της αναπόδραστης σύγκρουσης της αγάπης με τη σκληρή πραγματικότητα.

dioptra alitesΗ συγγραφέας και καλλιτέχνης Ελογκόσα Οσούντε [Eloghosa Osunde] μας μεταφέρει στο Λάγος της Νιγηρίας (πραγματικό, επινοημένο, φαντασιακό – όλα μαζί). Το σπονδυλωτό μυθιστόρημά της Αλήτες! (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα) μας προσφέρει μια πλειάδα παράξενων ηρώων που καθένας έχει κάτι ιδιαίτερο, σκοτεινό, όμορφο και σίγουρα εκκεντρικό. Τη στιγμή που ο σκληρός πυρήνας της πόλης ζει και αναπνέει για το χρήμα και την κατίσχυση, αυτοί οι αλήτες ερωτεύονται, παθιάζονται, προσπαθούν να επιβιώσουν.

Ο ομοερωτισμός (κυρίως μεταξύ γυναικών) είναι διάχυτος, αλλά και η βία που προέρχεται από τους άντρες. Πρόκειται για μεθυστικές ιστορίες –όσο κι αν φαίνεται να αναπτύσσονται σε ένα σκοτεινό περιβάλλον– που αφήνουν να μπει για τα καλά μέσα τους ο σπόρος του μαγικού ρεαλισμού. Σκιές, πνεύματα, φαντάσματα, αχαλίνωτος ερωτισμός, θρησκευτική μαγγανεία, νεοπλουτισμός, εξαφανίσεις, βία, αλλά και χαρούμενη κατάληξη. Αυτό το βιβλίο μοιάζει να συνθέτει έναν τρελό αφρικανικό χορό στα όρια της παραμυθητικής παραφροσύνης.


Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση και οι ποιητικές συναντήσεις «Με τα λόγια (γίνεται)» παρουσιάζουν, στην 1η εκδήλωση της 14ης χρονιάς τους, ένα αφιέρωμα εις μνήμην της Μαρίας Λαϊνά (1947-2023).

Επιμέλεια: Book Press

Η εκδήλωση πραγματοποιείται την Τετάρτη 11 ...

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Ο Γιάννης Λαγουδάκης μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημα «Ένα φιλήσυχος άνδρας – Μια ιστορία από το '22», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας συγγραφέας; Τι το καινο...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2024 σύμφωνα με τους Νιου Γιορκ Τάιμς

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2024 σύμφωνα με τους Νιου Γιορκ Τάιμς

Δέκα βιβλία είναι το απόσταγμα της βιβλιοπαραγωγής του 2024 στις ΗΠΑ για τους συντάκτες του Book Review της εφημερίδας New York Times. Πρόκειται για πέντε λογοτεχνικά βιβλία και πέντε μη μυθοπλαστικά. Στην κεντρική εικόνα, ο Kaveh Akbar, το βιβλίο του οποίου κυκλοφορεί στα ελληνικά. 

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ