Από τον Πάμπλο Νερούδα έως τον Ιάννη Ξενάκη κι από τον Σαλμάν Ρουσντί έως τον Δημήτρη Παπανικολάου. Επιλέγουμε πρόσφατα βιβλία (αυτοβιογραφίες και βιογραφίες) που αποκαλύπτουν το άλλο πρόσωπο γνωστών προσωπικοτήτων. Στην κεντρική εικόνα, η εμβληματική εκπαιδευτικός Μαρία Μοντεσσόρι.
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Συγγραφείς, ποιητές, πολιτικοί, διανοούμενοι, αθλητές. Ανθρωποι που είναι γνωστοί σε όλους μας κι όμως η ζωή τους έχει πολλές πτυχές που δεν τις γνωρίζουμε όλοι. Αρκετοί από αυτούς αναλαμβάνουν να τις διηγηθούν μόνοι τους, ενώ για ορισμένους αποφασίζει κάποιος άλλος να τις φέρει στο φως. Οι αυτοβιογραφίες και οι βιογραφίες έχουν πάντα ενδιαφέρον (ειδικά αν περιλαμβάνουν και αποκαλύψεις) και σίγουρα έχουν το δικό τους –πιστό– κοινό.
Επιλέγουμε οκτώ βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα που είτε είναι σε πρώτο πρόσωπο, οπότε έχουμε να κάνουμε με κλασικό memoir, είτε σε τρίτο, επομένως μιλάμε για βιογραφία.
Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα, Πάμπλο Νερούδα (μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής, εκδ.Gutenberg)
Μέσα σε 645 σελίδες (σε μια, όντως, πολύ φροντισμένη έκδοση), ο »παγκόσμιος ποιητής» Πάμπλο Νερούδα περιγράφει τη ζωή του από την ημέρα της γέννησής του.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα που έχουμε στα χέρια μας είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αυτοβιογραφία. Στο βιβλίο Τη ζωή μου, ομολογώ την έζησα (μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg), ο Νερούδα δεν περιορίζεται μόνο στη θέαση της προσωπικής του ιστορίας, βλέπει την επίδραση που είχε η ποίησή του στον απλούς ανθρώπους, αλλά στοχάζεται και πάνω στα πολιτικά πράγματα της χώρας του και παγκοσμίως.
Μπορεί, και συμβαίνει στην περίπτωσή του, τα πάντα να εκπορεύονται και να καταλήγουν στην ποίησή του, εντούτοις, ως αριστερός, δεν παραλείπει να μιλήσει για τα ζητήματα που καθόρισαν τον 20ο αιώνα και τον ίδιο προσωπικά.
Μαχαίρι, Σαλμάν Ρούσντι (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός)
Έχουν περάσει δύο χρόνια από την απόπειρα δολοφονίας του συγγραφέα Σαλμάν Ρούσντι από τον 24χρονο Χάντι Ματάρ, την ώρα που μιλούσε στο Ίδρυμα Τσατάκουα της Νέας Υόρκης.
Ο διάσημος συγγραφέας σώθηκε ως εκ θαύματος, έχασε μεν το ένα του μάτι, αλλά όπως δηλώνει κι εκείνος δεν υποστέλλει τη σημαία της συγγραφής. Το Μαχαίρι (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός) είναι η νοητή και πραγματική επιστροφή του στον τόπο του εγκλήματος.
Μιλώντας με πρώτο πρόσωπο και με αφήγηση που σε καθηλώνει, ο Ρούσντι προσπαθεί να μπει στο μυαλό του δράστη αναζητώνοντας εξηγήσεις και απαντήσεις. Από την άλλη, δεν ξεχνάει να υπερτονίζει ότι οφείλουμε να υπερασπιζόμαστε την ελευθερία της έκφρασης με μια κραυγή αντίστασης στον επερχόμενο αυταρχισμό και τη λογοκρισία.
Τα περσινά χιόνια, Γκρέγκορ φον Ρετσόρι (μτφρ. Δέσπονα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα)
Ο Ρετσόρι υπήρξε ένας από τους τελευταίους κοσμοπολίτες συγγραφείς της Ευρώπης. Ένας διανοούμενος που παραπέμπει σε άλλες εποχές, τότε που ο παλαιός κόσμος είχε ακόμη λόγο ύπαρξης και πριν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος διαλύσει τα πάντα.
Η αυτοβιογραφία του Τα περσινά χιόνια (μτφρ. Δέσπονα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα) δεν περιορίζεται μόνο στην οικεία ιστορία (που υπάρχει εν εκτάσει και λεπτομερώς), αλλά καταγράφει μια Ευρώπη που από τις αρχές του 20ου αιώνα αρχίζει να χάνει την παλαιά ταυτότητά της και να αγριεύει επικίνδυνα.
Ο Ρετσόρι αναθυμάται τους ανθρώπους που τον καθόρισαν, τον πατέρα του που του άρεσε το κυνήγι και ο μονήρης βίος, η Μπουκοβίνα, η περιοχή στην οποία έζησε και ήταν ένα κλάσικό χωνευτήρι πολιτισμών, η αδελφή του (και ο θανατός της), καθώς και η μητέρα του που από ένα σημείο και μετά έμοιαζε με εκθρονισμένη πριγκίπισσα.
Ιάννης Ξενάκης, ένας συγκλονιστικός πατέρας, Μάχη Ξενάκη (εκδ. Αλεξάνδρεια)
Ο Ιάννης Ξενάκης ήταν μια ιδιοφυύής περίπτωση μουσικού, αρχιτέκτονα και καλλιτέχνη που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα και έγινε μέρος μιας μεγάλης ευρωπαϊκής πρωτοπορίας.
Πάνω από όλα, όμως, υπήρξε και πατέρας της Μάχης Ξενάκη, η οποία ανέλαβε να γράφει τη βιογραφία του πατρός της υπό τον τίτλο Ιάννης Ξενάκης, ένας συγκλονιστικός πατέρας (εκδ. Αλεξάνδρεια).
Ως καλλιτέχνις και η ίδια και έχοντας ένα μεγάλο μέρος του αρχείου του Ξενάκη στο σπίτι της, αυτή η βιογραφία ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο του είδους και μάς προσφέρει μια εσωτερική ματιά στα έργα του Ξενάκη. Η έκδοση συνοδεύεται από σχέδια, παρτιτούρες ή έγγραφα του Ξενάκη, ενώ ρίχνει φως στα προσωπικά, οικογενειακά και ιστορικά βιώματα που καθόρισαν την πορεία του.
Μαρία Μοντεσσόρι – Δασκάλα μιας νέας εποχής, Λάουρα Μπαλντίνι (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη)
Η «μέθοδος Μοντεσσόρι» είναι ακόμη και στις μέρες μας γνωστή. Ποια ήταν, όμως, η Μαρία Μοντεσσόρι;
Θα πρέπει να ανατρέξουμε στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχές του 20ου τότε που η νεαρή γιατρός Μαρία Μοντεσσόρι συγκλονίστηκε από τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν τα παιδιά με νοητική στέρηση. Αυτή ήταν η αρχή πολλών σημαντικών επαναστάσεων που προκάλεσε η Μοντεσσόρι στο εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα διδάγμά της ακολουθούνται και στις μέρες μας.
Η Λάουρα Μπαλντίνι με το βιβλίο της Μαρία Μοντεσσόρι. Δασκάλα μιας νέας εποχής (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη) κινείται μεταξύ βιογραφίας και μυθιστορήματος για να αναπλάσει τον χαρακτήρα και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της Μοντεσσόρι.
Φετχουλλάχ Γκιουλέν – Μια ζωή υπηρεσίας, Τζων Παλ (μτφρ. Σωτήρης Λίβας, εκδ. Παπαζήση)
Ο Γιουλέν είναι ο Νο1 εχθρός του Ερντογάν εδώ και χρόνια. Είναι επικυρηγμένος και, προφανώς, δεν μπορεί να αφήσει τη «βάση» του στις ΗΠΑ για να επιστρέψει στην Τουρκία. Έχουμε ακούσει πολλές φορές το όνομά του, αλλά ποιος πραγματικά είναι και γιατί ο Ερντογάν τον θεωρεί εχθρό της χώρας;
Ο Τζων Παλ ακολουθεί τα βήματα του Γκιουλέν από τη δεκεατία του ‘40 έως σήμερα και σκιαγραφεί το προφίλ ενός ευσεβούς μουσουλμάνου που θέλει να δημιουργήσει ένα παγκόσμιο κίνημα που δεν θα στηρίζεται στη βία.
Από την αρχή κιόλας της σταδιοδρομίας του γίνεται αντικείμενο έρευνας από τις Αρχές με αποκορύφωμα επί εποχής Ερντογάν που έχει στηθεί ένα κυνήγι μαγισσών γύρω από το όνομά του. Αυτή είναι η πρώτη αγγλόφωνη βιογραφία του Γκιουλέν και σίγουρα εξηγεί πολλά για τον ίδιο και τις αντιδράσεις του σημερινού τουρκικού καθεστώτος.
11:11 – Όλοι μοναδικοί, όλοι ίσοι, Δημήτρης Παπανικολάου (εκδ. Ψυχογιός)
Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε ως έναν αθλητή πρώτη γραμμής που πέρασε από τον μπασκετικό Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό, ΑΕΚ και κάμποσες άλλες ομάδες. Ωστόσο, ο Δημήτρης Παπανικολάου πριν από λίγο καιρό έγινε γνωστός και στους μη γνωρίζοντες περί τα αθλητικά.
Βγήκε δημόσια και δήλωσε πως πάσχει από το Σύνδρομο Άσμπεργκερ σημειώνοντας ταυτόχρονα πως και η κόρη του βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού.
Το βιβλίο του 11:11 (εκδ. Ψυχογιός) είναι μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση της εποχής που ήταν αθλητής διηγούμενος πράγματα και καταστάσεις που δεν γνωρίζαμε, ενώ περίπου το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με το δικό του ιατρικό coming out και το πώς διαχειρίστηκε εκείνος και η γυναίκα του το πρόβλημα με το παιδί τους.
Η αφήγησή του είναι απλή, αλλά γεμάτη νοήματα και ανθρωπιά. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως έχει αναλάβει να μιλάει δημόσια για τη διαφορετικότητα στην κοινωνία μας.
Η άνοδος: O Kobe Bryant και το κυνήγι της αθανασίας, Μάικ Σιέλσκι (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής, εκδ. Ψυχογιός)
Το 2020 ο αδόκητος θάνατος του Κόμπι Μπράιαντ συγκλόνισε τους πάντες. Ο θάνατός του, ωστόσο, αποκάλυψε και το μέγεθος της επιρροής που άσκησε η προσωπικότητά του.
Το βιβλίο του Μάικ Σιέλσκι Η άνοδος: O Kobe Bryant και το κυνήγι της αθανασίας (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής, εκδ. Ψυχογιός) εξετάζει εις βάθος το φαινόμενο «Μπράιαντ».
Η βιογραφία του ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια του στους δρόμους της Νοτιοδυτικής Φιλαδέλφειας, όπου ο πατέρας του Κόμπι, ο Τζο, ξεχώρισε ως μπασκετική φυσιογνωμία, το πέρασμα από την Ιταλία έως την καταξίωση στο ΝΒΑ με τη φανέλα των Λέικερς.
Να σημειωθεί πως ο Mike Sielski είχε πρόσβαση σε μια σειρά από ακυκλοφόρητες συνεντεύξεις που είχε πάρει ο ίδιος από τον Κόμπι στη διάρκεια της τελευταίας του χρονιάς στο σχολείο και στην πρώτη φάση του στο NBA. Για ένα τέταρτο του αιώνα αυτές οι κασέτες κρατούσαν φυλαγμένα τις σκέψεις, τα όνειρα και τους στόχους του Κόμπι από τα εφηβικά του χρόνια και έκρυβαν μυστικά και άγνωστες ιστορίες που δεν είχαν αποκαλυφθεί ποτέ.
Μακάριος - Οι μεγάλες αλήθειες, Γιώργος Παπαδόπουλος-Κυπραίος (εκδ. Διόπτρα).
Το βιβλίο αναφέρεται στην περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ, μέχρι την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου τον Αύγουστο 1960, και στην κυρίαρχη μορφή αυτής της περιόδου, τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
Ο Γιώργος Παπαδόπουλος-Κυπραίος χρησιμοποιεί ως βασικές πηγές για το βιβλίο του τις προσωπικές εμπειριές του, καθώς και μια σειρά συνεντεύξεων, μαρτυριών, δημοσιευμάτων, αποδεσμευθέντων εγγράφων. Μεταξύ άλλων εξετάζονται κρυφές πτυχές της ζωής του όπως ο αινιγματικός θάνατος της μητέρας του, η διαμονή του στη Μονή Κιτίου ως καλογεροπαίδι, οι θεολογικές σπουδές του στην Αθήνα και τη Βοστώνη.
Η ανάδειξή του σε μητροπολίτη Κιτίου το 1948 και η εκλογή του ως αρχιεπισκόπου το 1950. Οι όρκοι για την Ένωση και η αλλαγή πλεύσης. Οι συνομιλίες με τον Χάρντιγκ. Η εξορία του στις Σεϋχέλλες και ο εκβιασμός του από τον Τορναρίτη. Η συνέντευξη στην Μπάρμπαρα Καστλ. Η άρνησή του να υπογράψει τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και η ξαφνική μεταστροφή του το βράδυ της 18ης Φεβρουαρίου 1959. Τέλος, η αποδοχή των συμφωνιών από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ, Γεώργιο Γρίβα-Διγενή, και η μυστική αναχώρησή του. Η εκλογή του Μακαρίου στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Στόχος του βιβλίου είναι να παρουσιάσει την αλήθεια για τον ρόλο που έπαιξαν οι πρωταγωνιστές των γεγονότων σε Κύπρο και Ελλάδα, καθώς επίσης να αναδείξει τις καταστάσεις που προδιέγραψαν τις δυσάρεστες εξελίξεις.
*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
