«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα στο μπάνιο που σφουγγαρίζει το πόδι της» (1883).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Αν διαβάσει κανείς τη νέα συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου Η επίσκεψη που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρμός θα ακούσει τους αρμούς να τρίζουν, τις προσωπικότητες να διολισθαίνουν, την ψυχολογική τους πανοπλία να θρυμματίζεται, το άλας της ζωής τους να χάνει τη σπιρτάδα του.

«Έπεσες σε κενό ανθρώπου. Προσδέσου». Πριν καν νοηθεί η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο μετανεωτερικός άνθρωπος, αυτό το αμφίβολο ον, το διάστικτο από νευρώσεις και θολές αντανακλάσεις της προσωπικότητάς του, ο ποιητής Γιάννης Κοντός είχε σημειώσει τη στέρηση, το διάκενο και την ανάγκη για επιφυλακή. Κανένα έρμα!

Οι ρίζες της πατριαρχίας, κινούμενο κουβάρι νευρώσεων

Δεν είναι ζήτημα φύλου η κατακρήμνιση του ανθρώπου, αν και δεν είναι αμελητέο –σε έναν κόσμο ολότελα τρελό και πολύβουο– να είσαι γυναίκα κι όχι άντρας. Οι ρίζες της πατριαρχίας μοιάζουν με κινούμενο κουβάρι νευρώσεων που ακινητοποιούν τα ανδρικά μυαλά, πειθαναγκάζοντάς τα ότι τίποτα δεν πρέπει να αλλάξει στις σχέσεις με τις γυναίκες, οι οποίες, φευ, υφίστανται τα επίχειρα.

Ο σημερινός κόσμος εκπέμπει έναν παγωμένο ήχο, διατρέχει το σώμα του ένας σπασμός ακανόνιστου ρυθμού. Πώς περιμένουμε, λοιπόν, οι ατομικότητες που συγκροτούν αυτό το μέγα όλον να έχουν παραμείνει προσδεμένες στον πυρήνα της ύπαρξής τους; Πώς θέλουμε να παραμένουν σταθερές και να μην διολισθαίνουν προσέτι στη θλίψη ή ακόμη χειρότερα στην κατάθλιψη; Να μην αναζητούν αποκούμπι σε ό,τι τύχει, σε ό,τι προκύψει, σε μια ιδέα, σε ένα άλλο σώμα· ακόμη και στο πρώτο που θα βρεθεί μπροστά τους; Ακούγονται όλα αυτά σαν μακρύ αγχωμένο αλύχτισμα; Είναι, τω όντι είναι.

Από τις ιστορίες της Στάμου περνούν κυρίως γυναίκες που άλλοτε μας αφηγούνται την ιστορία τους σε πρώτο πρόσωπο, με μια ευθύτητα που στενάζει κι άλλοτε αναλαμβάνει κάποιος τρίτος να μας διηγηθεί με μια εξυπηρετική πυκνότητα τα δεινά τους.

Από τις ιστορίες της Στάμου περνούν κυρίως γυναίκες που άλλοτε μας αφηγούνται την ιστορία τους σε πρώτο πρόσωπο, με μια ευθύτητα που στενάζει κι άλλοτε αναλαμβάνει κάποιος τρίτος να μας διηγηθεί με μια εξυπηρετική πυκνότητα τα δεινά τους. Είναι, άραγε, κάτι ιδιαίτερο αυτές οι γυναίκες; Όχι. Θα έλεγε κανείς πως κουβαλούν το σημάδι της αναγνώρισης εξαρχής. Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε «γυναίκες της διπλανής πόρτας». Ένας όρος, που, είναι αλήθεια, έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις, με αποτέλεσμα να μην έχει μείνει όρθια καμία πόρτα των διπλανών μας (sic). Ωστόσο, πώς αλλιώς να ορίσεις αυτή την εσωτερική συνοχή νοήματος, πράξεων και τραυμάτων που κουβαλούν αυτές οι γυναίκες;

Τρέφονται από τη μοναξιά τους, βρίσκονται στη σκιά χειριστικών μανάδων ή κυριαρχικών ανδρών και δεν διστάζουν πολλές φορές να υπονομεύουν τη δική τους αυταξία άλλοτε αποδεχόμενες στωικά τη μοίρα τους κι άλλοτε επαναστατώντας αργά, με αποτέλεσμα να μένει αδικαίωτη η εσωτερική τους έκρηξη.

Aπουσία κέντρου βάρους στη ζωή τους

Δίχως διάθεση «ψυχαναλυτισμού», αν και θα ήταν εύκολο στη συγγραφέα καθώς είναι Δρ. Ψυχολογίας, οι γυναίκες αυτές εκθέτουν την απουσία ενός κέντρου βάρους που πολλές φορές ξεκινάει από την παιδική τους ηλικία και αφήνει τα απόνερά του στην ώριμη φάση της ζωής τους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γυναίκες των διηγημάτων, άλλη περισσότερο κι άλλη λιγότερο, αδυνατούν να περάσουν με ομαλό τρόπο από την δυαδικότητα της παιδικής ηλικίας (μητέρα/κόρη) στην τριαδικότητα της ενήλικης ζωής.

Οι πατεράδες τους πολλές φορές εμφανίζονται ανίσχυροι, αποχρωματισμένοι, με αποτέλεσμα οι κόρες να έχουν χάσει το απαραίτητο στοιχείο του θαυμασμού προς το πρώτο αρσενικό της ζωής τους. Αυτό συνιστά αυτομάτως έναν κόμπο μέσα τους και σαφώς μια επώδυνη έξοδος στον ενήλικο κόσμο. Αν προσέξει κανείς αυτές τις γυναίκες των διηγημάτων είναι τραυματισμένα κορίτσια που κουβαλούν την έλλειψή τους και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Περισσότερο από τη σαρκική περιδίνηση, οι ηρωίδες της Στάμου επιζητούν τη στοργή. Ούτε καν την αποδοχή. Μόνο κάποιος να τις τυλίξει να μην κρυώνουν από το βάρος της ύπαρξής τους.

Το σεξ στα διηγήματα είναι σπάνια απελευθερωτικό. Συνήθως επέχει τη θέση της εξουσίας του ενός πάνω στον άλλον, είναι μια διέξοδος, ένα αποκούμπι, ένα υποκατάστατο άλλων πραγμάτων. Περισσότερο από τη σαρκική περιδίνηση, οι ηρωίδες της Στάμου επιζητούν τη στοργή. Ούτε καν την αποδοχή. Μόνο κάποιος να τις τυλίξει να μην κρυώνουν από το βάρος της ύπαρξής τους. Δεν συμβαίνει συχνά ή όταν πάει να συμβεί, τότε τα δεινά του παρελθόντος αποδεικνύονται ισχυρότερα από όσο αρχικά φαίνονταν.

Πίσω από τις λέξεις και τις ιστορίες

armos stamouΤα διηγήματα του πρώτου μέρους της συλλογής: «Γλυκιές γεύσεις», «Ελλάδα-Αλβανία», «Η τέλεια γυναίκα» και «Οι κούκλες» είναι αυτά που καταφέρνουν με την ανάπτυξή τους και τα ξαφνικά πετάγματα στο τέλος να δώσουν με ολοκληρωμένο τρόπο αυτό που δείχνει να θέλει να πετύχει η συγγραφέας.

Το δεύτερο μέρος της συλλογής κινείται σε άλλες τροχιές. Ίσως αυτά τα διηγήματα να έχουν γραφτεί σε άλλο χρόνο από τα πρώτα. Είναι στιγμές από προσφυγικούς καταυλισμούς και hot spot. Σ’ αυτά το άτομο εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο, εντούτοις ο περίγυρος έχει μεγαλύτερη επίδραση πάνω του, εν μέρει το καθορίζει ή του αλλάζει τις σταθερές του. Φαίνεται να υπάρχει μια μορφή μεγαλύτερης εμπλοκής της Στάμου σε σχέση με τα πρώτα διηγήματα (ακόμη και σε εκείνα που έχουν πρωτοπρόσωπη αφήγηση). Οι πληροφορίες που μεταφέρουν δείχνουν να είναι επεξεργασμένες από ένα πρωταρχικό υλικό με μεγάλο βαθμό αληθοφάνειας.  Πάντως, και σ’ αυτά τα διηγήματα το αδιέξοδο διαλάμπει, δεν κρύβεται ούτε ωραιοποιείται.

Σε αυτή τη δέσμη διηγημάτων υπάρχει κι αυτό που χάρισε τον τίτλο στη συλλογή. Ένα σκληρό, αλλά και βαθύτατα ανθρώπινο κείμενο με πρωταγωνίστρια μια νεαρή κοπέλα που έχει παραιτηθεί από τα πάντα με αποτέλεσμα να είναι κάτι σαν ζωντανή-νεκρή.

Έχουμε να κάνουμε με μια συλλογή που επιδιώκει να ψάξει πίσω από τις λέξεις και τις ιστορίες. Που το ζητούμενο είναι σ’ αυτά που δεν λέγονται ή δεν γίνονται από τους πρωταγωνιστές παρά σε όσα εκστομίζουν ή πράττουν. Υπάρχει, σίγουρα, ενότητα ύφους και λόγου στα διηγήματα. Η Στάμου επιλέγει έναν στρωτό ρεαλισμό με λιτή γλώσσα και επιλεγμένες εξάρσεις. Το οικοδόμημα στηρίζεται κυρίως στην ανατροπή του τέλους κάθε ιστορίας. Όταν αυτή επιτυγχάνεται τότε, όντως, το κείμενο δείχνει να εξακτινώνεται προς διάφορες κατευθύνσεις και προσφέρει πολλαπλές ερμηνείες. Όσο για τον άνθρωπο, αυτός παραμένει πάντα στο κενό. Πέφτει, σηκώνεται, ξαναπέφτει, ξανασηκώνεται. Το λες και ζωή αλλιώς.


* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Πέρασαν μέρες πριν ξανανοίξω οποιαδήποτε συζήτηση. Φοβόμουν να μάθω την αλήθεια. Στη φαντασία μου έπλαθα διάφορα σενάρια για τους λόγους που μπορείς αυτός ο γλυκός, ευγενικός άντρας να είχε περάσει τόσο διάστημα στη φυλακή: μια πιθανότητα ήταν να είχε μπει μέσα για χρέη, μια άλλη να τον είχαν παρασύρει ή εξαπατήσει να βάλει την υπογραφή του εκεί που δεν έπρεπε, ή ίσως να είχε πάρει μέρος σε κάποια κομπίνα όταν ήταν πολύ νέος – πολλοί μπλέκουν με νεανικές συμμορίες και πριν το καταλάβουν βρίσκονται να φυλάνε τσίλιες για να μην εγκαταλείψουν τα φιλαράκια τους ή για να μην τους κατηγορήσουν για δειλία. Να είχε χτυπήσει άνθρωπο σε κάποια συμπλοκή μου φαινόταν μάλλον απίθανο για έναν τόσο ήρεμο τύπο και όσο το στριφογύριζα στο μυαλό μου, τόσο πειθόμουν πως είχε πέσει θύμα κάποιας πλεκτάνης επιτήδειων και είχε τιμωρηθεί άδικα».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

Για τη συλλογή διηγημάτων του Φίλιππου Δρακονταειδή «Προ πολλού και προ ολίγου» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το κοντσέρτο για φλάουτο του Μεγάλου Φρειδερίκου στο Σαν-Σουσσί» του Άντολφ φον Μέντσελ. 

Γράφει ο Κώστας Λογαράς

...

«Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30» του Θάνου Σταθόπουλου (κριτική) – Κείμενα που χτίζονται από θραύσματα

«Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30» του Θάνου Σταθόπουλου (κριτική) – Κείμενα που χτίζονται από θραύσματα

Για την «αυτοανθολογία» του Θάνου Σταθόπουλου «Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος. 

Γράφει η Μαρία Μανωλοπούλου

06:30. Η μέρα αιωρείται ανάμεσα στο φως και το σκοτάδ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ