15 μυθιστορήματα για ένα απρόσμενο αναγνωστικό καλοκαίρι

Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι μας με μια επανέκδοση, με ένα μυθιστόρημα από τα λεγόμενα σύγχρονα κλασικά, που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Gutenberg, σε νέα, «κεντημένη» μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου. Τίτλος του, Θάλασσα θάλασσα, και συγγραφέας του η Ιρλανδή Άιρις Μέρντοχ. Πρόκειται για μια ιστορία ανεκπλήρωτου πάθους ανάμεσα σε έναν μεσήλικα «θεατράνθρωπο» και στον εφηβικό του έρωτα, που επίσης έχει αλλάξει πολύ με το πέρασμα του χρόνου. Όλα αυτά, σε ένα ερημικό σπίτι δίπλα στη θάλασσα, όπου ο ήρωας έχει πάει για να αποσυρθεί και να ζήσει με τις σκέψεις του και τον Σαίξπηρ του. Εννιακόσιες είκοσι σελίδες γεμάτες πάθος, φιλοσοφία, εναγώνιες εσωτερικές αναζητήσεις, σε ένα μυθιστόρημα που θεωρείται η κορύφωση του λογοτεχνικού και φιλοσοφικού έργου της Μέρντοχ, και το οποίο, για όποια σημασία έχει κι αυτό, της χάρισε το βραβείο Μπούκερ το μακρινό 1978.

Για τη συνέχεια, ας πάμε μέχρι την Ισπανία, και να γνωρίσουμε τον θεωρούμενο ως έναν από τους σπουδαιότερους Καταλανούς συγγραφείς, τον Ζοάν Σάλες. Το μυθιστόρημα Αβέβαιη δόξα είναι ένα έπος επτακοσίων είκοσι σελίδων, που διαδραματίζεται στη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου. Μυθιστόρημα που έχει τη στόφα της κλασικής λογοτεχνίας, και που συχνά συγκρίνεται με τα έργα των Ντοστογιέφσκι και Σταντάλ. Προσφέρεται περισσότερο για αναγνώσεις σε δροσερά ημιφωτισμένα δωμάτια, παρά για την παραλία, αλλά βιβλία ογκώδη και απαιτητικά σαν κι αυτό αντιμετωπίζονται μονάχα στη ραστώνη του καλοκαιριού, από επίμονους αναγνώστες. Σε μετάφραση Ευρυβιάδη Σοφού, από τις εκδόσεις Άγρα.

Επίσης πολυδαίδαλο, επικό και μεγαλειώδες, το μυθιστόρημα με τον παράξενο τίτλο Η ανάμνης της μνήμης – Ένα χρονικό της Μαρίας Στεπάνοβα διεκδικεί μια θέση στα μυθιστορήματα-ποταμούς του καλοκαιριού. Στις πεντακόσιες είκοσι σελίδες του η Ρωσίδα συγγραφέας πασχίζει να ανασυνθέσει την ιστορία της οικογένειάς της, η οποία εκτείνεται και χάνεται στα βάθη της Ρωσίας, της Ευρώπης, του 19ου και του 20ού αιώνα. Ένα πολυεπίπεδο, γοητευτικό μυθιστόρημα, που προτάθηκε για πολλά βραβεία στον αγγλόφωνο και γαλλόφωνο κόσμο, και που στη χώρα μας μάς προσέφεραν οι εκδόσεις Βακχικόν. Στη μετάφραση συνεργάστηκαν οι Απόστολος Θηβαίος και Ελένη Κατσιώλη.

Παραμένοντας στην Ευρώπη, από τη Γαλλία μας έρχεται ένα μυθιστόρημα φρέσκο και σπιρτόζικο, που φλερτάρει με παραδοσιακές αφηγηματικές φόρμες, αλλά με ειρωνικό τρόπο. Τίτλος του, Αφέντρα και κυρά μου, και συγγραφέας του ο Ανρί Φρανσουά Ντεζεράμπλ. Το στόρι; Ο Βασκό, ένας σπασίκλας βιβλιοθηκάριος ερωτεύεται μέχρι τυφλώσεως την ηθοποιό Τίνα την οποία και καταφέρνει να αποπλανήσει, παρασύροντάς της στα βάθη της βιβλιοθήκης του. Λεπτομέρεια: Η Τίνα ετοιμάζεται να παντρευτεί, και μάλλον είναι αποφασισμένη να το κάνει.

Πώς θα ανατραπεί αυτό το παράδοξο; Η συνέχεια επί του απολαυστικού μυθιστορήματος του Ανρί Φρανσουά Ντεζεράμπλ, που μεταφέρθηκε σε θαυμάσια ελληνικά από τον Αχιλλέα Κυριακίδη, για τις εκδόσεις Όπερα.

Λίγο βορειότερα, στο Λονδίνο, στα τέλη της δεκαετίας του 70, η πόλη φλέγεται από τις κοινωνικές ταραχές. Αυτό το κλίμα αποτυπώνει με συναρπαστικό τρόπο ο Ιρλανδός Άντονι Κουίν, στο μυθιστόρημα Το Λονδίνο στις φλόγες. Απεργίες, χτυπήματα του IRA, αστυνομική βία, και η Μάργκαρετ Θάτσερ προ των πυλών, είναι το εκρηκτικό μείγμα αυτού του μυθιστορήματος, από έναν συγγραφέα που χτίζει εδώ και καιρό το δικό του, μυθικό Λονδίνο.

Το Λονδίνο στις φλόγες, ένα μυθιστόρημα με στοιχεία αστυνομικού θρίλερ, από τον Άντονι Κουίν, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε μετάφραση της Όλγας Γκαρτζονίκα.

Την ίδια περίπου εποχή, αλλά στη Βόρεια Ιρλανδία, στο ακόμη πιο ταραγμένο Μπέλφαστ τοποθετεί την ιστορία της μια ακόμη Ιρλανδή συγγραφέας, η Λουίζ Κένεντι. Πόσες υπερβάσεις πρέπει να κάνει μια νέα γυναίκα για να καταφέρει να έχει μια κανονική ζωή σε ένα παλαβό κοινωνικό πλαίσιο, όπως ήταν το Μπέλφαστ τη δεκαετία του 70; Μπορεί ένας παράταιρος έρωτας να αποτελέσει το αντίδοτο στον παραλογισμό και στον πόλεμο όλων εναντίων όλων;

Οι Υπερβάσεις είναι το δεύτερο βιβλίο και πρώτο μυθιστόρημα της Λουίζ Κένεντι, και δικαίως θεωρήθηκε ένα ώριμο και συγκινητικό έργο, με υποδειγματική πρόζα, και διακρίθηκε σε πολλά βραβεία. Στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε καλοδουλεμένη μετάφραση της Δέσποινας Δρακάκη.

Τι συμβαίνει με τους Ιρλανδούς και τις Ιρλανδές, δικαίως θα αναρωτηθείτε. Γράφουν τόσο καλά ή απλώς μας ταιριάζει η εσωτερική τους θερμοκρασία; Πιστεύω ότι ισχύουν και τα δύο. Δείτε, για παράδειγμα, την Ώντρεϊ Μαγκί, και το μυθιστόρημά της Η αποικία, που θυμίζει στο «στήσιμο» την υπέροχη ταινία Τα Πνεύματα του Ινισέριν. Κι εδώ, όπως και στις Υπερβάσεις, το ζήτημα της ιρλανδικής γλώσσας, που πλέον αποκαλείται Γαελικά, επανέρχεται διαρκώς, σαν υπενθύμιση μιας χαμένης ταυτότητας.

Στην Αποικία, ένας Άγγλος ζωγράφος και ένας Γάλλος ανθρωπολόγος ερίζουν για το ποιος θα είναι ο πιο γνήσιος εκφραστής μιας απομονωμένης κοινότητας Ιρλανδών ψαράδων. Κι εδώ, όπως και στην ταινία του Μάρτιν ΜακΝτόνα, κρυφός πρωταγωνιστής είναι το ίδιο το νησί, τόσο ως υποβλητικό ζωντανό ντεκόρ, όσο και ως επιβίωση ενός αρχαϊκού τρόπου συνύπαρξης. Στο βάθος, μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος, συνεχής, μονότονος, παράλογος – όπως μας υπενθυμίζουν τα διάσπαρτα αποσπάσματα ειδήσεων για τα φονικά που διαπράττονται ένθεν κακείθεν. Στα ελληνικά, η Αποικία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε ολοζώντανη μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.

Παραμένοντας στην Ιρλανδία, φέτος γνωρίσαμε μια εξαιρετική συγγραφέα, στην ωριμότητά της, την Κλερ Κίγκαν. Έπειτα από το συγκινητικό Μικρά πράγματα σαν κι αυτά, μια ακόμη νουβέλα της συγγραφέα από την νότιο Ιρλανδία την καθιερώνει ως μια μαστόρισσα της ευσύνοπτης φόρμας.

Εδώ, στα Τρία Φώτα, ηρωίδα είναι ένα μικρό κορίτσι, που βρίσκει θαλπωρή και αγάπη σε μια μακρινή συγγενική οικογένεια, ανακαλύπτοντας στο αγρόκτημά της πλευρές της ζωής που μέχρι τότε αγνοούσε. Το Τρία Φώτα, σε μετάφραση και πάλι της Μαρτίνας Ασκητοπούλου, μας προσφέρεται από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Ο φόρος τιμής στη νεότερη γενικά Ιρλανδών συγγραφέων θα ήταν ελλιπής χωρίς αναφορά στη Μάγκι Ο’ Φάρελ. Τη βραβευμένη Ιρλανδή τη γνωρίσαμε με το υποβλητικό Άμνετ, όπου με αφορμή τον πρόωρα χαμένο γιο του Σαίξπηρ φιλοτέχνησε ένα εκπληκτικά συγκινητικό πορτρέτο της γυναίκας του, Αν Χάθαγουεϊ.

Κι εδώ, στο Πορτρέτο ενός γάμου, την ίδια περίπου εποχή, αλλά στην Ιταλία, έχουμε τον ολοζώντανο χαρακτήρα μιας κοπέλας χαρισματικής και ευαίσθητης, που επικοινωνεί βαθιά με τα ζώα, και που σε έναν δίκαιο κόσμο θα είχε λάμψει στη ζωγραφική. Μυθιστόρημα για τη σκληρή μοίρα των γυναικών, που συνομιλεί πολλαπλώς με την εποχή μας. Στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ.

Ας μεταβούμε τώρα στην άλλη πλευρά του ατλαντικού, για να μιλήσουμε για τρεις συγγραφείς, που κι οι τρεις τους έχουν τιμηθεί με το πιο έγκυρο αμερικανικό λογοτεχνικό βραβείο, με το Πούλιτζερ μυθιστορήματος.

Τον Βιέτ-Θαν Νγκουγιέν τον γνωρίσαμε με το εξαιρετικό Ο συνοδοιπόρος, πριν από πέντε χρόνια. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, κυκλοφόρησε και στη χώρα μας το δεύτερο πολυαναμενόμενο μυθιστόρημά του, με τίτλο Ο προσηλωμένος, που αφηγείται την ιστορία ενός άντρα που φτάνει ως πρόσφυγας στο Παρίσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με τον αδελφοποιτό του, τον Μπον. Πασχίζουν και οι δύο να ξεπεράσουν το παρελθόν τους και να διασφαλίσουν το μέλλον τους εμπλεκόμενοι με τον καπιταλισμό σε μία από τις πιο ξεκάθαρες μορφές του: τη διακίνηση ναρκωτικών. Στα ελληνικά από τις εκδόσεις Utopia, σε μετάφραση Γιώργου Ίκαρου Μπαμπασάκη.

Αντίστοιχα, η Ντόνα Ταρτ, τιμήθηκε με το Πούλιτζερ για την Καρδερίνα της το 2014, αλλά πριν από αυτό, πολλά χρόνια νωρίτερα, είχε κάνει ένα εξαιρετικό ντεμπούτο με το μυθιστόρημα Μυστική Ιστορία.

Η Μυστική Ιστορία, ιστορία εφήβων σε ένα κολλέγιο που υπερβαίνουν τις ηθικές νόρμες με την παρότρυνση ενός χαρισματικού φιλολόγου, έζησε μια δεύτερη ζωή κι έγινε μπεστ σέλερ πολλά χρόνια αργότερα όταν το ανακάλυψε το νεανικό κοινό του BookToκ. Τώρα, σε νέα μετάφραση του Μιχάλη Δελέγκου, από τις εκδόσεις Διόπτρα, η νέα γενιά έχει την ευκαιρία να το ανακαλύψει και στη χώρα μας.

Παραμένοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες: Trust, είναι ο τίτλος του στα αγγλικά του μυθιστορήματος του Ερνάν Ντιάζ, μια λέξη που τα πολλαπλά της νοήματα (παρακαταθήκη, αλλά και εμπιστοσύνη, μονοπώλιο) συμπλέκονται όλα διαδοχικά σε αυτό το περίτεχνα κατασκευασμένο μυθιστόρημα.

Όπως όλα τα καλά μυθιστορήματα, η Παρακαταθήκη μοιάζει με κρεμμύδι. Το εξωτερικό περίβλημά του αφορά τον βίο και την πολιτεία ενός περιλάλητου επιχειρηματία-χρηματιστή και της γυναίκας του, στα χρόνια πριν και μετά το Κράχ του 1929, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσο όμως το ξεφλουδίζεις, τόσο αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι ότι κάτω από την επιφάνεια υπάρχει μια δεύτερη ιστορία, που αφορά τη φύση του χρήματος και της εξουσίας, και τον πειρασμό της χειραγώγησης της πραγματικότητας. Στοιχεία που εκτιμήθηκαν δεόντως και του χάρισαν, μεταξύ άλλων διακρίσεων, υποψηφιότητα για Booker μα πρωτίστως το ζηλευτό Πούλιτζερ μυθιστορήματος για το 2022. Η Παρακαταθήκη, του Ερνάν Ντιάζ, κυκλοφορεί στα ελληνικά από το Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Κάλλιας Παπαδάκη.

Τον νοτιοαφρικανό Ντέιμον Γκάλγκατ τον γνωρίσαμε πρόσφατα με την εξαιρετική Υπόσχεση. Φέτος, τον γνωρίσαμε καλύτερα με ένα παλιότερο μυθιστόρημά του, το Αρκτικό καλοκαίρι. Εδώ, βάζει στο κέντρο της ιστορίας του ένα μέρος από τη ζωή του Ε. Μ. Φόρστερ (1879-1970), Βρετανού συγγραφέα των μυθιστορημάτων Δωμάτιο με θέα, Το πέρασμα στην Ινδία, Επιστροφή στο Χάουαρντς Έντ κ.ά.

Πρόκειται για μια τρυφερή μυθιστορηματική βιογραφία, με το θέμα της καταπίεσης της ερωτικής επιθυμίας να κινεί συναισθηματικά την ιστορία. Το Αρκτικό καλοκαίρι, του Ντέιμον Γκάλγκατ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ.

Και τελειώνουμε τις καλοκαιρινές μας προτάσεις, με δυο κλασικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν ξανά πρόσφατα, σε νέες εκδόσεις.

Το πολυδιαβασμένο Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, της Μπέτι Σμιθ, μας μεταφέρει στο Μπρούκλιν των αρχών του προηγούμενου αιώνα, με την εντεκάχρονη Φράνσι Νόλαν να μεγαλώνει σε μια φτωχογειτονιά του Μπρούκλιν, με τον αδερφό της Νίλι και τους γονείς τους, τον Τζόνι και την Κέιτι.

Το Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, μυθιστόρημα ιδανικό για έφηβους και νέους, αλλά όχι μόνο γι’ αυτούς, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε νέα μετάφραση της Μαρίας Φακίνου.

Από την άλλη, στο νεανικό κοινό που θα εκτιμούσε την Τζέιν Όστιν αλλά δεν την έχει διαβάσει επαρκώς, ποντάρουν οι εκδόσεις Ψυχογιός, όπως μαρτυρά και η pop έκδοση του Πειθώ, με το πολύχρωμο εξώφυλλο και την pop αισθητική.

Μια κλασική ιστορία αγάπης με πολλές συγγραφικές καινοτομίες, σε μετάφραση της εμπειρότατης Αργυρώς Μαντόγλου.

^＊Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η αποτύπωση μια σειρά συζητήσεων με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ με τίτλο «Σκοντάφτοντας σε ανοιχτά σύνορα» (εκδ. Πατάκη).