
Για το μυθιστόρημα του Nathan Hill «Το Νιξ» (μτφρ. Γιάννης Βογιατζής, εκδ. Αλεξάνδρεια), του David Pichaske «Μια γενιά σε κίνηση» (μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Κουκκίδα) και το βιβλίο του Norman Mailer «Οι στρατιές της νύχτας» (μτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. Καστανιώτης).
Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη
Η ευπρόσδεκτη πληθώρα πολύ καλών βιβλίων που κυκλοφόρησαν στα τέλη του 2017 καλεί σε μια χρηστική ταξινόμηση και εν συνεχεία τοποθέτησή τους στον σάκο εκστρατείας του επίμονου αναγνώστη, ήτοι στο γραφείο του ή/και στο κομοδίνο του. Στη σειρά κειμένων με τίτλο Σάκος Εκστρατείας, λοιπόν, προτείνω παράλληλες αγαγνώσεις, δίδυμες, ενίοτε και τρίδυμες, συνδυασμούς νέων κυκλοφοριών με κάποιες παλαιότερες ώστε η τέρψη της ανάγνωσης να συμβαδίσει με την καλύτερη αφομοίωση των σελίδων, μιας και πάντα τα διασταυρούμενα πυρά είναι και τα αποτελεσματικότερα. Στο τρίτο μέρος λέω λίγα λόγια για ένα ογκώδες μυθιστόρημα, για ένα ροκ πόνημα, και για ένα λογοτεχνικό υβρίδιο. Και τα τρία έχουν προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Και τα τρία σχετίζονται άμεσα με τη δεκαετία του 1960, τα θρυλικά sixties, απόγειο και δόξα της οποίας ήταν το πολυτάραχο και πολύσημο έτος 1968. Ένας ευπρόσδεκτος κοινός παρονομαστής και στα τρία αυτά βιβλία είναι το πέρασμα που κάνει από τις σελίδες τους ο βάρδος της Beat Generation, ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ (Allen Ginsberg, 1926 – 1997).
Καίτοι πολυσέλιδο και πολύπτυχο, το Νιξ διαβάζεται απνευστί, κάτι που οφείλεται στην εκπληκτική αίσθηση ισορροπίας και ισοκατανομής των δόσεων έκθεσης γεγονότων και σχολίων πάνω στα γεγονότα, που διαθέτει ο συγγραφέας, και στην άνεσή του να μετατοπίζει όγκους πληροφοριών και συναισθηματικών αντιδράσεων που προκαλούν τα γεγονότα.
Στο υπερφιλόδοξο, μάλιστα, μυθιστόρημα του Nathan Hill (Αϊόβα, 1978), με τίτλο Το Νιξ (μτφρ. Γιάννης Βογιατζής, εκδ. Αλεξάνδρεια), ο ρόλος του Γκίνσμπεργκ είναι καθοριστικός για την τύχη της κεντρικής ηρωίδας, που ακούει στο όνομα Φαίη Άντρεσεν-Άντερσον. Η εν λόγω Φαίη, κατηγορείται για ένα σωρό εγκλήματα και κινδυνεύει με πολυετή φυλάκιση, ακόμα και με ισόβια, μόνο και μόνο επειδή έριξε, εν βρασμώ ψυχής και κυριευμένη από αγανάκτηση, μια χούφτα χαλίκια σε μια καρικατούρα αυτής της καρικατούρας που συμβαίνει να είναι σήμερα πρόεδρος της καρικατούρας αυτού που ήταν κάποτε οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Ο γιος της, ονόματι Σάμιουελ, μια ανθολογία αποτυχιών και ένας μέγας μαιτρ της μετριότητας, καλείται από τον δικηγόρο της «αγανακτισμένης» (όπως σπεύδουν να βαφτίσουν τα αδηφάγα ΜΜΕ τη Φαίη) να συναντήσει τη μητέρα του, η οποία είχε εγκαταλείψει αυτόν, τον πατέρα του και σύζυγό της, την οικιακή εστία και έναν τρόπο ζωής που την έπνιγε, και να τη βοηθήσει να ξεμπλέξει, προσφέροντας την καλή του μαρτυρία. Τα πράγματα μπλέκονται, καθώς παρεμβαίνει ο επιτήδειος εκδότης του Σάμιουελ και τον εκβιάζει να γράψει στα γρήγορα ένα βιβλίο για την «αγανακτισμένη», προορισμένο να γίνει μπεστ-σέλερ.
Ακολουθούν καταβυθίσεις στις δεκαετίες του 1960 και του 1980, επιστροφές στη δεκαετία του 2010, δεκάδες κοινωνιολογικού τύπου εκθέσεις/κριτικές του σύγχρονου αμερικανικού τρόπου ζωής (εμπορικά κέντρα, διαδικτυακά παιχνίδια, πολιτική ορθότητα, νεοκυνισμός, λειτουργικός αναλφαβιτισμός, ανημπόρια σύναψης σχέσεων, μανία οικονομικής επιτυχίας, πολλαπλά ψυχικά κατάγματα, κοινωνιογενείς παθήσεις, κτλ) σε αντίστιξη με τα πολύβουα σκιρτήματα εξεγερσιακού ποιητικού ρομαντισμού των sixties. Πλοκές, εμπλοκές, περιπλοκές σ᾽ έναν τρελό χορό γεγονότων, ανακαλύψεων, αποκαλύψεων, ψυχικών συγκλονισμών, συνθέτουν το μυθιστόρημα του Hill. Καίτοι πολυσέλιδο και πολύπτυχο, το Νιξ διαβάζεται απνευστί, κάτι που οφείλεται στην εκπληκτική αίσθηση ισορροπίας και ισοκατανομής των δόσεων έκθεσης γεγονότων και σχολίων πάνω στα γεγονότα, που διαθέτει ο συγγραφέας, και στην άνεσή του να μετατοπίζει όγκους πληροφοριών και συναισθηματικών αντιδράσεων που προκαλούν τα γεγονότα.
Ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ εμφανίζεται σε πολλές σελίδες του βιβλίου (261, 287, 291, 292, 303, 484, 502, 503, 514, 575, 576, 580, 607, 608, 626, 626, 627, 629, 633, 661, 693), πότε κηρύσσοντας την άνθιση της αγάπης, πότε διδάσκοντας λογοτεχνία, πότε διαλογιζόμενος, και πότε εφοδιασμένος με μια θρυλική φωτογραφική μηχανή, την Kodak Retina Reflex, που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.
Σημαντικό ρόλο, έστω έμμεσα, διαδραματίζει επίσης η μουσική, τόσο του Μαξ Μπρουχ, του Ρίχαρντ Βάγκνερ, και του Τζον Κέιτζ, όσο και των τροβαδούρων της δεκαετίας του 1960 που είχαν συνδεθεί με το λεγόμενο Movement, το Κίνημα Διαμαρτυρίας ενάντια στον Πόλεμο στο Βιετνάμ και στους παράλογους καλπασμούς του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Ομοίως σημαντικός είναι και ο πρώτος έρωτας που ταλανίζει, ταράζει, τρελαίνει αλλά λυτρώνει εντέλει τον Σάμιουελ.
Ο Hill, ανίψι του David Foster Wallace και εγγόνι του Thomas Pynchon, παρέα με τον άλλο ταλαντούχο συγγραφέα της γενιάς του, τον Creg Jackson (1983), ξέρει να παίζει ανάμεσα στην παράδοση και στη δυναμική ανανέωση των αφηγηματικών τρόπων, εμμένοντας σε έναν ολοένα και πιο πολύτιμο σήμερα ανθρωπισμό. Συναντάμε τη σύνοψη του μυθιστορήματος και της όλης φιλοσοφίας του συγγραφέα στη σ. 633: «Το να δούμε καθαρά τον εαυτό μας είναι το σχέδιο μιας ολόκληρης ζωής». Ο Hill ξέρει να γράφει πολύ καλά για πράγματα οικεία: «Τα κλομπ στον αέρα που κατεβαίνουν γρήγορα, σαν πλήκτρα γραφομηχανής που μπλοκάρουν το ένα πάνω στο άλλο», διαβάζουμε στη σ. 617, και «Δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να καταβροχθίσει ο καπιταλισμός. Η λογική ανακολουθία είναι η μητρική του γλώσσα», επισημαίνει ο συγγραφέας στη σ. 233, ενώ στη σ. 322 συναντάμε την επιτομή ορισμένων όψεων των καιρών μας: «Δεν μπορείς να παραγγείλεις ένα κωλοχάμπουργκερ αυτές τις μέρες χωρίς να ταυτιστείς με κάποια πολιτική ιδεολογία».
Όσο διάβαζα το Νιξ είχα δίπλα μου άλλα δύο βιβλία: 1. Το πόνημα του David Pichaske (1943) Μια Γενιά σε Κίνηση — Μουσική και Πολιτισμός τη Δεκαετία του ᾽60 (μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Κουκκίδα) όπου ξεδιπλώνεται όλη η πολύχρωμη περιπέτεια των sixties, η μυθολογία των τραγουδιών που ξεσήκωσαν μια φλεγόμενη νεολαία, η επίδραση που άσκησαν λογοτέχνες, ποιητές και στοχαστές, ανάμεσα στους οποίους ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ, ο Πολ Γκούντμαν και ο Χέρμπερτ Μαρκούζε, στο Movement, και το πώς έδρασαν οργανώσεις όπως οι Μαύροι Πάνθηρες και οι Γουέδερμεν στην όλη έκρηξη εκείνης της εποχής. 2. Το δυναμικό λογοτεχνικό υβρίδιο του Νόρμαν Μέιλερ (Norman Mailer, 1923 - 2007) Οι Στρατιές της Νύχτας (μτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. Καστανιώτης) όπου ιστορούνται οι μεγάλες αντιπολεμικές διαδηλώσεις κατά του Πολέμου του Βιετνάμ που τάραξαν τις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Και εδώ κάνει το πέρασμά του ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ. Αλλά και ο Πολ Γκούντμαν. Μάλιστα, οι τελευταίες αράδες του βιβλίου μοιάζουν να είναι γραμμένες στο ασθμαίνον ύφος του Γκίνσμπεργκ. Και τα δύο αυτά έργα συμπληρώνουν και πλουτίζουν την ανάγνωση και την απόλαυση του Νιξ. Και μας θυμίζουν να μην ξεχνάμε πόσο πλούσια σε ιδέες, αναζητήσεις, και αίθριες εντάσεις υπήρξαν τα sixties που δεν παύουν να εμπνέεουν τους νέους ταλαντούχους δημιουργούς.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ίχνη και χνότα» (εκδ. Γαβριηλίδη).
Απόσπασμα από τα βιβλία
«Στην αρχή, δεν ακούγεται καν σαν μουσική· μοιάζει περισσότερο με χοντροκομμένο, πρωτόγονο τσίριγμα, με τον πυκνό θόρυβο που κάνουν έγχορδα που παίζουν παράφωνα και μπερδεμένα —ένα βιολί ίσως, και μια αλλόκοτη κιθάρα που παίζουν συνέχεια την ίδια χορδή— ο αργός, μονότονος ήχος του τύμπανου, ο επίμονος αντίλαλος, ο τραγουδιστής που δεν τραγουδάει στ᾽ αλήθεια, αλλά ψέλνει». (Nathan Hill, Το Νιξ, σ. 259, όπου ο Nathan Hill μιλάει για την επανάσταση που προκάλεσαν ο Lou Reed και οι Velvet Underground με το πρόστυχο έπος "Venus in Furs'').
«Ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ, με αθλητικά παπούτσια, δερμάτινο γιλέκο και τζιν, να ψάλλει στο δικαστήριο "Χάρε Κρίσνα, Χάρε Κρίσνα, Κρίσνα, Κρίσνα, Χάρε, Χάρε", να παίζει με το φορητό του αρμόνιο, απαγγέλλοντας ποιήματα, δικά του και του Γουίτμαν». (David Pichaske, Μια Γενιά σε Κίνηση, σ.439)
«Ο Θεός σφαδάζει στα δεσμά του. Τρέξτε στις κλειδαριές. Λυτρώστε μας από την κατάρα μας. Γιατί πρέπει να καταλήξουμε στο δρόμο προς το μυστήριο εκείνο όπου το θάρρος, ο θάνατος και το όνειρο της αγάπης προσφέρουν την υπόσχεση του ύπνου». (Norman Mailer, Οι Στρατιές της Νύχτας, σ. 376)
Το Νιξ
Nathan Hill
Μτφρ. Γιάννης Βογιατζής
Αλεξάνδρεια 2017
Σελ. 704, τιμή εκδότη €24,40