eksilastorio thauma kenrtriki

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου «Το εξιλαστήριο θαύμα – Μια ιστορία σε πενήντα μία βαλίτσες» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Πίνακας του Modigliani.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Υπάρχει μια τεχνική στο θέατρο, που χρησιμοποιούν ενίοτε οι σκηνοθέτες, σύμφωνα με την οποία ο ηθοποιός πρέπει να παίξει με έναν συγκεκριμένο περιορισμό και με βάση αυτόν να οριοθετήσει τα λόγια και τις πράξεις του: λ.χ. δεν πρέπει καθόλου να κοιτάζει τον συμπρωταγωνιστή του ή να ανάβει ένα τσιγάρο κάθε φορά που κάτι σημαντικό πρόκειται να συμβεί. Κάτι ανάλογο μοιάζει να κάνει και η Έλενα Μαρούτσου, καθώς η βαλίτσα –στις διάφορες εκδοχές και χρήσεις της– περνοδιαβαίνει από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, συνδέοντας συμβολικά τα ποικίλα επίπεδα αυτού του μυθιστορηματικού παλίμψηστου. Με αυτόν τον τρόπο αποβαίνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο, ανάλογα με τη σκηνή στην οποία εμφανίζεται, επανορίζεται και συνάμα προσδιορίζει την έννοια του ταξιδιού, εκούσιου και κυρίως ακούσιου.

Και λέω «παλίμψηστο», καθώς ετερόκλιτα χρονικά επίπεδα και ιστορικοκοινωνικές και προσωπικές εμπειρίες συντήκονται στο βασικό πεδίο δράσης που είναι η φιλοξενία εκ μέρους της οικογένειας του Νίκου και της Ραχήλ ενός ασυνόδευτου προσφυγόπουλου από τη Σομαλία. Η ιδέα, που είναι δανεισμένη από το βιβλίο της Émilie de Turckheim Ο Πρίγκιπας με το φλιτζανάκι (Πόλις, 2020) αλλά ακολουθεί άλλα χνάρια, εμπλουτίζεται με επεισόδια από τους εξόριστους στη Λέρο το 1949 και μετά, αλλά και από το Ψυχιατρείο που στιγμάτισε το νησί για δεκαετίες. Οι εικόνες του πρόσφυγα, του εξόριστου, του ψυχοπαθή λιώνουν σ’ αυτό το μυθιστορηματικό καμίνι και δημιουργούν μια συναισθησία σκέψεων και συναισθημάτων, μια ανθοδέσμη σκληρών και τρυφερών σκιρτημάτων.

Η ιστορία βέβαια που θέτει η πεζογράφος ως κεντρικό άξονα οδηγεί αλλού. Η υποδοχή του νεαρού Μουσά ανανεώνει από τη μία τον φθαρμένο γάμο του ζευγαριού, αλλά συνάμα προκαλεί συναισθηματικές αναταραχές, θετικές κι αρνητικές, στα έφηβα κορίτσια της οικογένειας, της δεκαεφτάχρονης Κάλλιας και της δεκατριάχρονης Σκεύης. Σαν πέτρα προκαλεί κύκλους στη λιμναία επιφάνεια.

Νιώθω ότι η πεζογράφος γεμίζει τα βιβλία της, όπως και αυτό, παραπάνω από όσο θα έπρεπε, με παρακλάδια που ξεφεύγουν από τον άξονα, όχι ορίζοντας νέες παράλληλες γραμμές δράσης, αλλά απλώνοντας άναρχα μικρούς διαδρόμους χωρίς έξοδο...

Πριν έρθει αυτή η διαφυλετική συνάντηση, η Έλενα Μαρούτσου είχε φροντίσει να γεμίσει τα διάφορα επεισόδια με την ερωτομανία των δύο ενήλικων πρωταγωνιστών: η Ραχήλ με τους πολυάριθμους εραστές της, με αποκορύφωμα τον Ρίχαρντ, νεανικό παθιασμένο έρωτα στο Παρίσι, και ο Νίκος με την παλιά σχέση του Φαίδρα, η οποία επανεμφανίζεται τώρα ως η υπεύθυνη ψυχολόγος του Μουσά, αλλά και τις εξωσυζυγικές ερωμένες που αρτύνουν τη ζωή του. Ο έρωτας, λέει η συγγραφέας, είναι το γρήγορο γέμισμα του ποτηριού αλλά και το γρήγορο άδειασμά του. Αυτό το ανατρεπτικό συναίσθημα, που είναι βασικό θέμα σε πολλά βιβλία της, έχει πάντα σωματική διάσταση, ορθώνει και γκρεμίζει ψυχισμούς, κι εντέλει πάντα προσγειώνεται ανάμεσά μας φυσικά και αυθόρμητα.

maroutsou exΝιώθω ότι η πεζογράφος γεμίζει τα βιβλία της, όπως και αυτό, παραπάνω από όσο θα έπρεπε, με παρακλάδια που ξεφεύγουν από τον άξονα, όχι ορίζοντας νέες παράλληλες γραμμές δράσης, αλλά απλώνοντας άναρχα μικρούς διαδρόμους χωρίς έξοδο· νιώθω επίσης ότι οι πολυάριθμοι αφηγητές της δεν μιλάνε με τον κατάλληλο τρόπο, όπως π.χ. η δεκατριάχρονη Σκεύη γράφει λίγο μεγαλίστικα στο ημερολόγιό της. Ίσως γι’ αυτό το πιο πετυχημένο βιβλίο της συγγραφέως είναι οι «Χυδαίες ορχιδέες», οι οποίες αποτελούν διηγήματα, που ωστόσο συνδέονται με εσωτερικούς δεσμούς, κι όχι ένα ενιαίο μυθιστόρημα. Έτσι, κι εδώ η πέτρα που λέγεται «φιλοξενούμενος πρόσφυγας» δεν πείθει για όλες τις εξελίξεις που δρομολογούνται με την έλευση του, αλλά πολλές φαίνονται κεντρόφυγα ανούσιες.

Κρατώ, ωστόσο, το ύφος της Έλενας Μαρούτσου, που είναι ζεστό και σκεπτόμενο, και τη φιλοσοφία της που διαχέεται μέσα στην αφήγηση, περί έρωτα και προσωπικών απωλειών, ένα ξανακοίταγμα των ανθρώπινων σχέσεων στο πλαίσιο διαφορετικών κάθε φορά περιστάσεων. Μέσω της διακειμενικότητας και της συνομιλίας με άλλες τέχνες (π.χ. τη ζωγραφική του Μοντιλιάνι), η συγγραφέας κάνει τη λογοτεχνία τρισδιάστατη, τόσο με ενδογλωσσικές συνάψεις όσο και με οπτικές συνδέσεις και συνειρμούς.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

«Όλοι όσοι χρησιμοποίησαν το μοτίβο της πορείας κατέθεσαν άμεσα ή έμμεσα κι ένα λιθαράκι αναστοχασμού στο αφήγημα του σωστού και δίκαιου αγώνα, υιοθετώντας νέα βλέμματα κι υποδεικνύοντας αναθεωρητικά πρίσματα στην παλαιότερη κομματική ορθότητα»: σκέψεις με αφορμή το μοτίβο της «πορείας» όπως αποτυπώνεται σε γεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ