eksilastorio thauma kenrtriki

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου «Το εξιλαστήριο θαύμα – Μια ιστορία σε πενήντα μία βαλίτσες» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Πίνακας του Modigliani.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Υπάρχει μια τεχνική στο θέατρο, που χρησιμοποιούν ενίοτε οι σκηνοθέτες, σύμφωνα με την οποία ο ηθοποιός πρέπει να παίξει με έναν συγκεκριμένο περιορισμό και με βάση αυτόν να οριοθετήσει τα λόγια και τις πράξεις του: λ.χ. δεν πρέπει καθόλου να κοιτάζει τον συμπρωταγωνιστή του ή να ανάβει ένα τσιγάρο κάθε φορά που κάτι σημαντικό πρόκειται να συμβεί. Κάτι ανάλογο μοιάζει να κάνει και η Έλενα Μαρούτσου, καθώς η βαλίτσα –στις διάφορες εκδοχές και χρήσεις της– περνοδιαβαίνει από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, συνδέοντας συμβολικά τα ποικίλα επίπεδα αυτού του μυθιστορηματικού παλίμψηστου. Με αυτόν τον τρόπο αποβαίνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο, ανάλογα με τη σκηνή στην οποία εμφανίζεται, επανορίζεται και συνάμα προσδιορίζει την έννοια του ταξιδιού, εκούσιου και κυρίως ακούσιου.

Και λέω «παλίμψηστο», καθώς ετερόκλιτα χρονικά επίπεδα και ιστορικοκοινωνικές και προσωπικές εμπειρίες συντήκονται στο βασικό πεδίο δράσης που είναι η φιλοξενία εκ μέρους της οικογένειας του Νίκου και της Ραχήλ ενός ασυνόδευτου προσφυγόπουλου από τη Σομαλία. Η ιδέα, που είναι δανεισμένη από το βιβλίο της Émilie de Turckheim Ο Πρίγκιπας με το φλιτζανάκι (Πόλις, 2020) αλλά ακολουθεί άλλα χνάρια, εμπλουτίζεται με επεισόδια από τους εξόριστους στη Λέρο το 1949 και μετά, αλλά και από το Ψυχιατρείο που στιγμάτισε το νησί για δεκαετίες. Οι εικόνες του πρόσφυγα, του εξόριστου, του ψυχοπαθή λιώνουν σ’ αυτό το μυθιστορηματικό καμίνι και δημιουργούν μια συναισθησία σκέψεων και συναισθημάτων, μια ανθοδέσμη σκληρών και τρυφερών σκιρτημάτων.

Η ιστορία βέβαια που θέτει η πεζογράφος ως κεντρικό άξονα οδηγεί αλλού. Η υποδοχή του νεαρού Μουσά ανανεώνει από τη μία τον φθαρμένο γάμο του ζευγαριού, αλλά συνάμα προκαλεί συναισθηματικές αναταραχές, θετικές κι αρνητικές, στα έφηβα κορίτσια της οικογένειας, της δεκαεφτάχρονης Κάλλιας και της δεκατριάχρονης Σκεύης. Σαν πέτρα προκαλεί κύκλους στη λιμναία επιφάνεια.

Νιώθω ότι η πεζογράφος γεμίζει τα βιβλία της, όπως και αυτό, παραπάνω από όσο θα έπρεπε, με παρακλάδια που ξεφεύγουν από τον άξονα, όχι ορίζοντας νέες παράλληλες γραμμές δράσης, αλλά απλώνοντας άναρχα μικρούς διαδρόμους χωρίς έξοδο...

Πριν έρθει αυτή η διαφυλετική συνάντηση, η Έλενα Μαρούτσου είχε φροντίσει να γεμίσει τα διάφορα επεισόδια με την ερωτομανία των δύο ενήλικων πρωταγωνιστών: η Ραχήλ με τους πολυάριθμους εραστές της, με αποκορύφωμα τον Ρίχαρντ, νεανικό παθιασμένο έρωτα στο Παρίσι, και ο Νίκος με την παλιά σχέση του Φαίδρα, η οποία επανεμφανίζεται τώρα ως η υπεύθυνη ψυχολόγος του Μουσά, αλλά και τις εξωσυζυγικές ερωμένες που αρτύνουν τη ζωή του. Ο έρωτας, λέει η συγγραφέας, είναι το γρήγορο γέμισμα του ποτηριού αλλά και το γρήγορο άδειασμά του. Αυτό το ανατρεπτικό συναίσθημα, που είναι βασικό θέμα σε πολλά βιβλία της, έχει πάντα σωματική διάσταση, ορθώνει και γκρεμίζει ψυχισμούς, κι εντέλει πάντα προσγειώνεται ανάμεσά μας φυσικά και αυθόρμητα.

maroutsou exΝιώθω ότι η πεζογράφος γεμίζει τα βιβλία της, όπως και αυτό, παραπάνω από όσο θα έπρεπε, με παρακλάδια που ξεφεύγουν από τον άξονα, όχι ορίζοντας νέες παράλληλες γραμμές δράσης, αλλά απλώνοντας άναρχα μικρούς διαδρόμους χωρίς έξοδο· νιώθω επίσης ότι οι πολυάριθμοι αφηγητές της δεν μιλάνε με τον κατάλληλο τρόπο, όπως π.χ. η δεκατριάχρονη Σκεύη γράφει λίγο μεγαλίστικα στο ημερολόγιό της. Ίσως γι’ αυτό το πιο πετυχημένο βιβλίο της συγγραφέως είναι οι «Χυδαίες ορχιδέες», οι οποίες αποτελούν διηγήματα, που ωστόσο συνδέονται με εσωτερικούς δεσμούς, κι όχι ένα ενιαίο μυθιστόρημα. Έτσι, κι εδώ η πέτρα που λέγεται «φιλοξενούμενος πρόσφυγας» δεν πείθει για όλες τις εξελίξεις που δρομολογούνται με την έλευση του, αλλά πολλές φαίνονται κεντρόφυγα ανούσιες.

Κρατώ, ωστόσο, το ύφος της Έλενας Μαρούτσου, που είναι ζεστό και σκεπτόμενο, και τη φιλοσοφία της που διαχέεται μέσα στην αφήγηση, περί έρωτα και προσωπικών απωλειών, ένα ξανακοίταγμα των ανθρώπινων σχέσεων στο πλαίσιο διαφορετικών κάθε φορά περιστάσεων. Μέσω της διακειμενικότητας και της συνομιλίας με άλλες τέχνες (π.χ. τη ζωγραφική του Μοντιλιάνι), η συγγραφέας κάνει τη λογοτεχνία τρισδιάστατη, τόσο με ενδογλωσσικές συνάψεις όσο και με οπτικές συνδέσεις και συνειρμούς.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ