vakxikon mitriko gala 2

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μέσα σ’ ένα κλουβί

Μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι να ζεις μέσα σ’ ένα κλουβί, κυριολεκτικά, αν, για παράδειγμα είσαι χάμστερ, ή μεταφορικά, αν ζεις στη σοβιετική Λετονία, όπως οι ηρωίδες της ιστορίας της Ίκστενα; Μια ιστορία που διαδραματίζεται από το 1944 έως την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, με μια μητέρα και μια κόρη, με το παρόν αλλά και το παρελθόν τους, με τους διαφορετικούς ρόλους που η επινοητική μυθοπλασία της Ίκστενα τους προσδίδει. Διαβάζοντας δεν διακρίνεις εύκολα τα όρια ανάμεσά τους – ή μήπως δεν υπάρχουν;

Η Νόρα Ίκστενα, μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς της Λετονίας, πολυβραβευμένη για το έργο της, συστήνεται τώρα στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Βακχικόν, σε μετάφραση από τη Μαριάννα Αβούρη, με το μυθιστόρημά της Μητρικό γάλα, ήδη μεταφρασμένο σε είκοσι γλώσσες. Ένα έργο που σε ένα πρώτο επίπεδο μιλάει για τη μητρότητα, την αποδοχή και την απόρριψη, αλλά η θεματική του εκτείνεται ακόμη πιο πέρα, στην αναζήτηση της ελευθερίας, τη βασανιστική ανάγκη για επιβίωση μέσα σε ένα περιβάλλον που διαρκώς την εμποδίζει ή και εντελώς την αναιρεί. Η νεαρή γιατρός της ιστορίας και η κόρη της θα διανύσουν μια μακρά πορεία έχοντας να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τον ασφυκτικό κλοιό ενός ανελεύθερου καθεστώτος, αλλά και τις μεταπτώσεις στη μεταξύ τους σχέση.

Συγκλονιστικό στον συμβολισμό του, σε μια αντιστοιχία με τη μητέρα της ιστορίας, το επεισόδιο με το χάμστερ που σκοτώνει τα παιδιά του, γιατί δεν θέλει να ζήσουν καταδικασμένα στον εγκλεισμό στο κλουβί όπως το ίδιο.

Ποιος είπε πως η σχέση μητέρας - κόρης έχει αυτονόητους ρόλους αλλά και επίσης αυτονόητους, ακλόνητους συναισθηματικούς δεσμούς; Η μητέρα θα στερηθεί τα πάντα μέσα στο ολοκληρωτικό καθεστώς, θα απελπιστεί, θα χάσει το κίνητρο για ζωή, θα αρνηθεί το μητρικό γάλα στην κόρη της – πώς να δώσει ζωή όταν η ίδια την αρνείται; Συγκλονιστικό στον συμβολισμό του, σε μια αντιστοιχία με τη μητέρα της ιστορίας, το επεισόδιο με το χάμστερ που σκοτώνει τα παιδιά του, γιατί δεν θέλει να ζήσουν καταδικασμένα στον εγκλεισμό στο κλουβί όπως το ίδιο. Η κόρη, όμως, με το βαθύ τραύμα της μητρικής απόρριψης, έχοντας να αντιμετωπίσει τα δικά της προβλήματα, θα σταθεί εκείνη στήριγμα στην καταθλιπτική και ανήμπορη μητέρα, παίρνοντας τον ρόλο της. Ηχηρό μήνυμα για την αξία της ζωής, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Η γραφή της Ίκστενα, σε ολοζώντανη γλώσσα που δεν φοβάται ούτε τις ρεαλιστικές εικόνες ούτε τις συναισθηματικές εκρήξεις, υπερβαίνει τα όρια μιας επινοημένης μυθοπλασίας και αποκαλύπτει προσωπικά τραύματα (όχι κατ’ ανάγκη ίδια με της ηρωίδας της), παράλληλα ωστόσο αγκαλιάζει κάθε αγώνα για την ποθητή ελευθερία ενάντια σε ό,τι μας εγκλωβίζει σε περίκλειστο χώρο αλλοιώνοντας σταδιακά τις ανθρώπινες, αληθινές σχέσεις. Έχει ενδιαφέρον να δούμε ότι η Ίκστενα, εκτός από τη συγγραφική της ιδιότητα, συμμετέχει ενεργά τόσο στην πολιτιστική όσο και στην πολιτική ζωή της Λετονίας, γεγονός που την οδηγεί να μην περιορίζεται σε όσα μια απλή (όσο αξιόλογη) μυθοπλασία μπορεί να προσφέρει.

vakxikon mitriko galaΗ ιστορία της, πέρα από την αναγνωστική τέρψη που δίνει η καλή λογοτεχνία, ανοίγει έναν ενδιαφέροντα διάλογο σε διάφορα επίπεδα. Ερευνά τα όρια της προσωπικής αντοχής αλλά και τις εγγενείς ή επίκτητες δυνατότητες αποδέσμευσης από ένα περιβάλλον που εκμηδενίζει την ανθρώπινη ελευθερία. Τολμά να μιλήσει για το πρόσφατο παρελθόν της χώρας της, όταν πολλοί θα προτιμούσαν να σιωπήσουν, κάτω από μια ακόμα ισχυρή προσκόλληση σε τραγικά δοκιμασμένες ιδεολογίες, ή ακόμη και κάτω από το βάρος μιας προσωπικής ενοχής. Όταν η ηρωίδα της διαβάζει σελίδες από το 1984 του Όργουελ (Γνωρίζετε το σύνθημα του Κόμματος: «Η ελευθερία είναι σκλαβιά»), ανακαλύπτει μέσα από τη λογοτεχνία την πολιτική προπαγάνδα, τη διαστρέβλωση των εννοιών, νιώθοντας πόσο κοντά βρίσκεται με τον ήρωα του βιβλίου, τον Ουίνστον, πόσο κοντά στον κίνδυνο να εισχωρήσει η παντοδύναμη εξουσία στο δικό της μυαλό και να τη μετατρέψει σιγά σιγά σε πειθήνιο οπαδό. Ερευνά, όμως, και σε προσωπικό επίπεδο μια ισορροπία επισφαλή ανάμεσα στην (κατά φυσικό λόγο) πιο στενή σχέση ανάμεσα σε μητέρα και παιδί, αλλά και την ακόμη πιο επισφαλή έννοια του μητρικού ενστίκτου, αναδεικνύοντας στη θέση της την ανάγκη για εύρεση νοήματος ζωής, όταν αυτό διαρκώς αμφισβητείται.

Τολμηρό βιβλίο θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε, η Ίκστενα όμως συνειδητά επιλέγει να γράψει με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα. Γι’ αυτό και η γραφή της ξεχωρίζει. Έχοντας περάσει η ίδια, γεννημένη το 1969, τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια μέσα στο καθεστώς που περιγράφει στο βιβλίο της, αναπόφευκτα μεταφέρει τόσο το κλίμα που επικρατούσε όσο και δικά της βιώματα στις ηρωίδες της. Αλλά και αισιόδοξο, εν τέλει, βιβλίο, καθώς αναδεικνύει τη μέγιστη αξία, τη θέληση για ζωή, όταν όλα γύρω αντανακλούν άμεσα ή έμμεσα το χρώμα του θανάτου. Όλα είναι θέμα επιλογής σε καθοριστικές στιγμές που κρίνεται η συνέχεια της ζωής, ακόμα κι όταν το λεπτό νήμα που σε κρατάει πάνω από το χάος είναι έτοιμο να σπάσει. Και η ζωή έχει τη δύναμη να κερδίσει στο τέλος.


* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η μελέτη «Ο ποιητὴς διάγει εσώκλειστος – Οι “τόποι” στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Φοίνικα.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

Εμείς τα παιδιά της υπαίθρου ήμασταν όλοι ίσοι. Τα καλοκαίρια στο κολχόζ, καθόμασταν με ηλιοκαμένες πλάτες, πόδια και χέρια καλυμμένα με χώμα σε απέραντες σειρές από παντζάρια και αγγούρια. Ξεχορταριάζαμε και υπολογίζαμε τα ατελείωτα μέτρα που απέμεναν μέχρι να πιάσουμε τον στόχο που ενέκρινε μια αγριογυναίκα ταξίαρχος. […] το νεαρό προλεταριάτο μας δούλευε εξαντλητικά. Ελευθερία ήταν εκείνη η απειροελάχιστη αναλαμπή ευτυχίας όταν, μούσκεμα ως το κόκαλο, σερνόμασταν μέχρι το σπίτι για να στεγνώσουμε δίπλα σε μια ζεστή σόμπα, εφοδιασμένοι με καθαρά ρούχα και φαγητό. «Αναθρέφουν καινούργιους σκλάβους» συνήθιζε να λέει η μητέρα μου. (σ. 51).

Αργότερα το δωμάτιό μου απέκτησε ένα κλουβί με ένα χάμστερ, το οποίο ονόμασα Μπάμπι. Ήταν ένα άσχημο χάμστερ που μισούσε την έλλειψη ελευθερίας του. Έτρεχε γύρω γύρω στο κλουβί του σαν τον διάολο που ήρθε αντιμέτωπος με τον σταυρό. […] Ο θετός παππούς μου, γραπώνοντάς τον από τον σβέρκο είπε: «Παλιόφιλε, όλοι σε ένα κλουβί ζούμε. Συνήθισέ το». (σ. 80).

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

Παρουσίαση του λευκώματος για την Αγορά Μοδιάνο στη Θεσσαλονίκη

Παρουσίαση του λευκώματος για την Αγορά Μοδιάνο στη Θεσσαλονίκη

Οι εκδόσεις ΚΑΠΟΝ παρουσιάζουν το λεύκωμα «Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκη» στις 7 Ιουνίου στην Αγορά Μοδιάνο.

Επιμέλεια: Book Press

Οι εκδόσεις ΚΑΠΟΝ σας προσκαλούν στην παρουσίαση του λευκώματος «Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκη» την ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ