grossman i zoi paizei mazi mou

Για το μυθιστόρημα του Νταβίντ Γκρόσμαν [David Grossman] «Η ζωή παίζει μαζί μου» (μτφρ. Λουίζα Μιζάν, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Μπορεί ένα παιδί να δεχτεί και να καταλάβει την απουσία της μητέρας από τη ζωή του, ακόμα κι αν αυτή η απουσία είναι επιβεβλημένη και –ίσως– αναπόφευκτη; Κατά πόσο είναι εφικτό, αυτό το παιδί, να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει τον φόβο, τη μοναξιά, την έλλειψη προστασίας και ασφάλειας, έτσι ώστε να μην καταλήξει αργότερα σε δυσλειτουργικές σχέσεις και στην αδυναμία δημιουργίας δεσμών με τους γύρω του;

Η Βέρα και ο Μίλος ζουν μια ευτυχισμένη ζωή στο Βελιγράδι, η οποία διακόπτεται απότομα όταν το καθεστώς του Τίτο τους κατηγορεί ως φιλοσταλινικούς και προδότες της χώρας. Ο Μίλος αυτοκτονεί και η Βέρα, αρνούμενη να υπογράψει και να δηλώσει τον άντρα της ως προδότη, φυλακίζεται στο Γκόλι Ότοκ, ένα ακατοίκητο νησί στην Αδριατική, το οποίο υπήρξε τόπος κράτησης και βασανιστηρίων για πολιτικούς κρατούμενους. Η Νίνα, η κόρη τους, πριν ακόμα γίνει εφτά χρόνων, μένει μόνη, φιλοξενείται σε συγγενείς, οι οποίοι την κακοποιούν, και η συναισθηματική της ανάπτυξη μπλοκάρει και δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Όταν η Βέρα αποφυλακίζεται, παίρνει τη Νίνα και πηγαίνουν από τη Γιουγκοσλαβία στο Ισραήλ. Εκεί, το 1963, παντρεύεται τον Τούβια, που έχει χάσει κι εκείνος την πρώτη του γυναίκα. Και τώρα, το φθινόπωρο του 2008, σε ένα κιμπούτς στο Ισραήλ, η πολυμελής οικογένεια ετοιμάζεται να γιορτάσει τα γενέθλια της ενενηντάχρονης Βέρα, της γιαγιάς που όλοι λατρεύουν.

Η Νίνα, η κόρη τους, πριν ακόμα γίνει εφτά χρόνων, μένει μόνη, φιλοξενείται σε συγγενείς, οι οποίοι την κακοποιούν, και η συναισθηματική της ανάπτυξη μπλοκάρει και δεν ολοκληρώνεται ποτέ.

Όλοι, εκτός από την κόρη της τη Νίνα, η οποία έχει την τάση να εξαφανίζεται για καιρό και να εμφανίζεται όταν δεν το περιμένει κανείς. Καθηλωμένη στην ηλικία των εξήμισι χρόνων, ανίκανη να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις, όταν γεννάει «την κακομοίρα την Γκίλι», τη δική της κόρη, την εγκαταλείπει, πριν καν εκείνη γίνει τριών χρόνων. Αφήνει πίσω τον Ραφαέλ, με το χέρι του απλωμένο αυτή, εκλιπαρώντας για την αγάπη της, και αναλαμβάνοντας να μεγαλώσει μόνος του την κόρη τους.

grossman david

Ο Νταβίντ Γκρόσμαν γεννήθηκε το 1954 στην Ιερουσαλήμ. Σπούδασε φιλοσοφία και δραματουργία στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του και ξεκίνησε την καριέρα του γράφοντας παιδικές εκπομπές για τη δημόσια ραδιοφωνία του Ισραήλ. Τα μυθιστορήματά του αλλά και τα πολιτικά του δοκίμια έχουν μεταφραστεί σε πάνω από σαράντα γλώσσες. Το 2006, και ενώ είχε αρχίσει να γράφει το Στο τέλος της γης, σκοτώθηκε ο γιος του Ούρι σε μάχες στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου. Το βιβλίο, που θεωρείται το αριστούργημά του, είναι αφιερωμένο στη μνήμη του. Το 1998 ανακηρύχθηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών του Γαλλικού Κράτους. Έχει τιμηθεί στη χώρα του και διεθνώς με πλήθος διακρίσεις και βραβεία, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών, που του απονεμήθηκε κατά τη διάρκεια της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης (2010). Το 2017 τιμήθηκε με το «Man Booker International Prize» για το βιβλίο του Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ. Το 2022, του απονεμήθηκε, για το σύνολο του έργου του, το βραβείο «Erasmus» από το ολλανδικό πολιτιστικό ίδρυμα Praemium Erasmianum. 

Αναζητώντας απαντήσεις

Αφηγήτρια της ιστορίας είναι η Γκίλι, η οποία καταγράφει διαρκώς σε τετράδια ή σε ταινίες, όλες τις αφηγήσεις της γιαγιάς της, για την εξορία και τις απάνθρωπες συνθήκες στο νησί, τους εξευτελισμούς, την πείνα, το ξύλο, τα βασανιστήρια, και το πού έβρισκε τη δύναμη για να αντέξει όλα τα άσχημα παιχνίδια που της έπαιξε η ζωή. Ταυτόχρονα, μέσα από αυτές τις διηγήσεις αλλά και από συζητήσεις με τον πατέρα της, η Γκίλι θέλει να μάθει για την παιδική ηλικία της μητέρας της, μήπως και βρει κάποια εξήγηση γιατί η Νίνα την εγκατέλειψε, γιατί την καταδίκασε να ζει περιμένοντας και διψώντας για τη μητρική αγκαλιά, γιατί τέλος δεν αποτέλεσε προτεραιότητα στην καρδιά της.

Το κείμενο έχει διαρκή απεύθυνση, η αφηγήτρια απευθύνεται άλλοτε προς τον αναγνώστη και άλλοτε προς την ίδια, χωρίς να λείπει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός.

Όπως η Γκίλι έτσι και η Νίνα προσπαθεί να καταλάβει γιατί εγκαταλείφθηκε από τη δική της μητέρα. Η απάντηση και για τις δύο βρίσκεται στο νησί που φυλακίστηκε η Βέρα για σωφρονισμό. Αποφασίζουν, λοιπόν, να ταξιδέψουν σε αυτό το νησί, να δουν από κοντά τον χώρο των βασανιστηρίων της, να ακούσουν από τα χείλια της όλη την ιστορία, με την ελπίδα να κατανοήσουν αν η απουσία προέκυψε από έλλειμμα ή από περίσσευμα αγάπης, ώστε να συμφιλιωθούν με το παρελθόν.

psichogios grossman izoi paizei mazi mouΗ αφήγηση εδώ γίνεται σε πρώτο πρόσωπο, εκτός από κάποιες μεμονωμένες στιγμές, στις οποίες το συναίσθημα είναι τόσο έντονο για την αφηγήτρια, που καταφεύγει στο τρίτο πρόσωπο για να πάρει μια απόσταση και να καταφέρει να πει αυτά που θέλει. Το κείμενο έχει διαρκή απεύθυνση, η αφηγήτρια απευθύνεται άλλοτε προς τον αναγνώστη και άλλοτε προς την ίδια, χωρίς να λείπει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός. Οι περιγραφές της καθημερινότητας των κρατουμένων στο νησί είναι ωμές και ρεαλιστικές, και κατά συνέπεια, σοκαριστικές. Και η σκιαγράφηση της συναισθηματικής ανωριμότητας των ηρωίδων που εγκαταλείφθηκαν από τη μητέρα και ξύνουν διαρκώς τις πληγές τους αδυνατώντας να προχωρήσουν στη ζωή τους, δίνεται με περισσή δεξιοτεχνία.

Λόγος ασθματικός, που ταιριάζει με το συναίσθημα της Γκίλι, η οποία κομπιάζει κάθε φορά που μιλάει για τη Νίνα, αποφεύγει το βλέμμα και το άγγιγμά της, το οποίο υποσυνείδητα αναζητά απεγνωσμένα. Πολύ πετυχημένες οι συνεχείς αναδρομές στο παρελθόν, ο εγκιβωτισμός της μιας ιστορίας μέσα στην άλλη, καθώς και η αποτύπωση του διλήμματος: μπορεί να είναι πρώτα γυναίκα και μετά μάνα ή το αντίστροφο, και κατά πόσο έχει δικαίωμα επιλογής;

Το μυθιστόρημα είναι εμπνευσμένο από αληθινή ιστορία, την ιστορία της Εύα Πάνιτς-Ναΐρ, η οποία είχε φυλακιστεί στο Γκόλι Ότοκ, ή αλλιώς στο «Αλκατράζ της Αδριατικής». Η Εύα «θεωρήθηκε σύμβολο θάρρους σχεδόν υπεράνθρωπου, σύμβολο της ικανότητας του ανθρώπου να διαφυλάσσει την ανθρώπινη υπόσταση στις χειρότερες συνθήκες».

Η μετάφραση της Λουΐζας Μιζάν λειτουργεί με ακρίβεια στην ρεαλιστική απόδοση των συνθηκών κράτησης της Βέρα και της συναισθηματικής αστάθειας της κόρης και της εγγονής της.


 Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Αύριο το πρωί, αν το επιτρέψει η θάλασσα, αν δεν ξαναρχίσει η καταιγίδα, θα πλεύσουμε προς το ερημονήσι, που κείτεται κάπου εκεί απέναντι στην ομίχλη. Είναι το νησί, δεν θυμάμαι αν ήδη το έγραψα, στο οποίο εκτυλίχτηκε αρκετό μέρος της παιδικής και εφηβικής μου ηλικίας, παρόλο που δεν ήμουν σε αυτό ούτε ένα λεπτό, κι εκεί θα τερματιστεί το ταξίδι, και θα μπορέσω να ξαναγίνω ο εαυτός μου, και όχι το ολόγραμμα του χάους που δημιουργούν ο μπαμπάς μου και η Νίνα με κάθε τους κίνηση, με κάθε αλλεργικό ρίγος που διατρέχει τη σπονδυλική μου στήλη, σαν τον πυροσβέστη που κατεβαίνει τον στύλο φεύγοντας για την πυρκαγιά, κάθε φορά που μιλούν ο ένας στον άλλον, κοιτούν ο ένας τον άλλον στα μάτια, αγκαλιάζονται, αναστενάζουν».

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Venturini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ