grossman i zoi paizei mazi mou

Για το μυθιστόρημα του Νταβίντ Γκρόσμαν [David Grossman] «Η ζωή παίζει μαζί μου» (μτφρ. Λουίζα Μιζάν, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Μπορεί ένα παιδί να δεχτεί και να καταλάβει την απουσία της μητέρας από τη ζωή του, ακόμα κι αν αυτή η απουσία είναι επιβεβλημένη και –ίσως– αναπόφευκτη; Κατά πόσο είναι εφικτό, αυτό το παιδί, να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει τον φόβο, τη μοναξιά, την έλλειψη προστασίας και ασφάλειας, έτσι ώστε να μην καταλήξει αργότερα σε δυσλειτουργικές σχέσεις και στην αδυναμία δημιουργίας δεσμών με τους γύρω του;

Η Βέρα και ο Μίλος ζουν μια ευτυχισμένη ζωή στο Βελιγράδι, η οποία διακόπτεται απότομα όταν το καθεστώς του Τίτο τους κατηγορεί ως φιλοσταλινικούς και προδότες της χώρας. Ο Μίλος αυτοκτονεί και η Βέρα, αρνούμενη να υπογράψει και να δηλώσει τον άντρα της ως προδότη, φυλακίζεται στο Γκόλι Ότοκ, ένα ακατοίκητο νησί στην Αδριατική, το οποίο υπήρξε τόπος κράτησης και βασανιστηρίων για πολιτικούς κρατούμενους. Η Νίνα, η κόρη τους, πριν ακόμα γίνει εφτά χρόνων, μένει μόνη, φιλοξενείται σε συγγενείς, οι οποίοι την κακοποιούν, και η συναισθηματική της ανάπτυξη μπλοκάρει και δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Όταν η Βέρα αποφυλακίζεται, παίρνει τη Νίνα και πηγαίνουν από τη Γιουγκοσλαβία στο Ισραήλ. Εκεί, το 1963, παντρεύεται τον Τούβια, που έχει χάσει κι εκείνος την πρώτη του γυναίκα. Και τώρα, το φθινόπωρο του 2008, σε ένα κιμπούτς στο Ισραήλ, η πολυμελής οικογένεια ετοιμάζεται να γιορτάσει τα γενέθλια της ενενηντάχρονης Βέρα, της γιαγιάς που όλοι λατρεύουν.

Η Νίνα, η κόρη τους, πριν ακόμα γίνει εφτά χρόνων, μένει μόνη, φιλοξενείται σε συγγενείς, οι οποίοι την κακοποιούν, και η συναισθηματική της ανάπτυξη μπλοκάρει και δεν ολοκληρώνεται ποτέ.

Όλοι, εκτός από την κόρη της τη Νίνα, η οποία έχει την τάση να εξαφανίζεται για καιρό και να εμφανίζεται όταν δεν το περιμένει κανείς. Καθηλωμένη στην ηλικία των εξήμισι χρόνων, ανίκανη να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις, όταν γεννάει «την κακομοίρα την Γκίλι», τη δική της κόρη, την εγκαταλείπει, πριν καν εκείνη γίνει τριών χρόνων. Αφήνει πίσω τον Ραφαέλ, με το χέρι του απλωμένο αυτή, εκλιπαρώντας για την αγάπη της, και αναλαμβάνοντας να μεγαλώσει μόνος του την κόρη τους.

grossman david

Ο Νταβίντ Γκρόσμαν γεννήθηκε το 1954 στην Ιερουσαλήμ. Σπούδασε φιλοσοφία και δραματουργία στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του και ξεκίνησε την καριέρα του γράφοντας παιδικές εκπομπές για τη δημόσια ραδιοφωνία του Ισραήλ. Τα μυθιστορήματά του αλλά και τα πολιτικά του δοκίμια έχουν μεταφραστεί σε πάνω από σαράντα γλώσσες. Το 2006, και ενώ είχε αρχίσει να γράφει το Στο τέλος της γης, σκοτώθηκε ο γιος του Ούρι σε μάχες στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου. Το βιβλίο, που θεωρείται το αριστούργημά του, είναι αφιερωμένο στη μνήμη του. Το 1998 ανακηρύχθηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών του Γαλλικού Κράτους. Έχει τιμηθεί στη χώρα του και διεθνώς με πλήθος διακρίσεις και βραβεία, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών, που του απονεμήθηκε κατά τη διάρκεια της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης (2010). Το 2017 τιμήθηκε με το «Man Booker International Prize» για το βιβλίο του Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ. Το 2022, του απονεμήθηκε, για το σύνολο του έργου του, το βραβείο «Erasmus» από το ολλανδικό πολιτιστικό ίδρυμα Praemium Erasmianum. 

Αναζητώντας απαντήσεις

Αφηγήτρια της ιστορίας είναι η Γκίλι, η οποία καταγράφει διαρκώς σε τετράδια ή σε ταινίες, όλες τις αφηγήσεις της γιαγιάς της, για την εξορία και τις απάνθρωπες συνθήκες στο νησί, τους εξευτελισμούς, την πείνα, το ξύλο, τα βασανιστήρια, και το πού έβρισκε τη δύναμη για να αντέξει όλα τα άσχημα παιχνίδια που της έπαιξε η ζωή. Ταυτόχρονα, μέσα από αυτές τις διηγήσεις αλλά και από συζητήσεις με τον πατέρα της, η Γκίλι θέλει να μάθει για την παιδική ηλικία της μητέρας της, μήπως και βρει κάποια εξήγηση γιατί η Νίνα την εγκατέλειψε, γιατί την καταδίκασε να ζει περιμένοντας και διψώντας για τη μητρική αγκαλιά, γιατί τέλος δεν αποτέλεσε προτεραιότητα στην καρδιά της.

Το κείμενο έχει διαρκή απεύθυνση, η αφηγήτρια απευθύνεται άλλοτε προς τον αναγνώστη και άλλοτε προς την ίδια, χωρίς να λείπει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός.

Όπως η Γκίλι έτσι και η Νίνα προσπαθεί να καταλάβει γιατί εγκαταλείφθηκε από τη δική της μητέρα. Η απάντηση και για τις δύο βρίσκεται στο νησί που φυλακίστηκε η Βέρα για σωφρονισμό. Αποφασίζουν, λοιπόν, να ταξιδέψουν σε αυτό το νησί, να δουν από κοντά τον χώρο των βασανιστηρίων της, να ακούσουν από τα χείλια της όλη την ιστορία, με την ελπίδα να κατανοήσουν αν η απουσία προέκυψε από έλλειμμα ή από περίσσευμα αγάπης, ώστε να συμφιλιωθούν με το παρελθόν.

psichogios grossman izoi paizei mazi mouΗ αφήγηση εδώ γίνεται σε πρώτο πρόσωπο, εκτός από κάποιες μεμονωμένες στιγμές, στις οποίες το συναίσθημα είναι τόσο έντονο για την αφηγήτρια, που καταφεύγει στο τρίτο πρόσωπο για να πάρει μια απόσταση και να καταφέρει να πει αυτά που θέλει. Το κείμενο έχει διαρκή απεύθυνση, η αφηγήτρια απευθύνεται άλλοτε προς τον αναγνώστη και άλλοτε προς την ίδια, χωρίς να λείπει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός. Οι περιγραφές της καθημερινότητας των κρατουμένων στο νησί είναι ωμές και ρεαλιστικές, και κατά συνέπεια, σοκαριστικές. Και η σκιαγράφηση της συναισθηματικής ανωριμότητας των ηρωίδων που εγκαταλείφθηκαν από τη μητέρα και ξύνουν διαρκώς τις πληγές τους αδυνατώντας να προχωρήσουν στη ζωή τους, δίνεται με περισσή δεξιοτεχνία.

Λόγος ασθματικός, που ταιριάζει με το συναίσθημα της Γκίλι, η οποία κομπιάζει κάθε φορά που μιλάει για τη Νίνα, αποφεύγει το βλέμμα και το άγγιγμά της, το οποίο υποσυνείδητα αναζητά απεγνωσμένα. Πολύ πετυχημένες οι συνεχείς αναδρομές στο παρελθόν, ο εγκιβωτισμός της μιας ιστορίας μέσα στην άλλη, καθώς και η αποτύπωση του διλήμματος: μπορεί να είναι πρώτα γυναίκα και μετά μάνα ή το αντίστροφο, και κατά πόσο έχει δικαίωμα επιλογής;

Το μυθιστόρημα είναι εμπνευσμένο από αληθινή ιστορία, την ιστορία της Εύα Πάνιτς-Ναΐρ, η οποία είχε φυλακιστεί στο Γκόλι Ότοκ, ή αλλιώς στο «Αλκατράζ της Αδριατικής». Η Εύα «θεωρήθηκε σύμβολο θάρρους σχεδόν υπεράνθρωπου, σύμβολο της ικανότητας του ανθρώπου να διαφυλάσσει την ανθρώπινη υπόσταση στις χειρότερες συνθήκες».

Η μετάφραση της Λουΐζας Μιζάν λειτουργεί με ακρίβεια στην ρεαλιστική απόδοση των συνθηκών κράτησης της Βέρα και της συναισθηματικής αστάθειας της κόρης και της εγγονής της.


 Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Αύριο το πρωί, αν το επιτρέψει η θάλασσα, αν δεν ξαναρχίσει η καταιγίδα, θα πλεύσουμε προς το ερημονήσι, που κείτεται κάπου εκεί απέναντι στην ομίχλη. Είναι το νησί, δεν θυμάμαι αν ήδη το έγραψα, στο οποίο εκτυλίχτηκε αρκετό μέρος της παιδικής και εφηβικής μου ηλικίας, παρόλο που δεν ήμουν σε αυτό ούτε ένα λεπτό, κι εκεί θα τερματιστεί το ταξίδι, και θα μπορέσω να ξαναγίνω ο εαυτός μου, και όχι το ολόγραμμα του χάους που δημιουργούν ο μπαμπάς μου και η Νίνα με κάθε τους κίνηση, με κάθε αλλεργικό ρίγος που διατρέχει τη σπονδυλική μου στήλη, σαν τον πυροσβέστη που κατεβαίνει τον στύλο φεύγοντας για την πυρκαγιά, κάθε φορά που μιλούν ο ένας στον άλλον, κοιτούν ο ένας τον άλλον στα μάτια, αγκαλιάζονται, αναστενάζουν».

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ