afterlives

Για το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (Abdulrazak Gurnah, Νόμπελ Λογοτεχνίας 2021) «Άλλες ζωές» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ψυχογιός). Στην κεντρική φωτογραφία, αιχμάλωτοι διαφόρων φυλών στη Ναμίμπια, μια χώρα που, όπως και άλλες χώρες της Αφρικής, γνώρισε για καιρό τις αγριότητες της Γερμανικής αποικιοκρατίας.

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Θα το θυμάστε, ίσως. Δεν έχει κλείσει ούτε χρόνος απ’ όταν η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2021, σπέρνοντας τον πανικό στα δημοσιογραφικά γραφεία και στους συντάκτες βιβλίου σε όλον τον κόσμο, που προσπαθούσαν να ανακαλύψουν ποιος είναι και πώς προφέρεται ο «άγνωστος» αυτός συγγραφέας από τη Ζανζιβάρη της Τανζανίας.

Κι όμως, ο 73χρονος Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, Βρετανός πολίτης από τη δεκαετία του 60, οπότε κι εγκατέλειψε ως πολιτικός πρόσφυγας τη χώρα του, όχι μονάχα ζει και διδάσκει στην Αγγλία, αλλά τουλάχιστον δύο από τα βιβλία του ήταν υποψήφια για το δημοφιλέστερο βραβείο στην αγγλική γλώσσα, το βραβείο Μπούκερ. Ο ίδιος έχει υπάρξει άλλωστε μέλος της επιτροπής του Μαν Μπούκερ το 2016.

Για τον μη αγγλόφωνο κόσμο, όπως και στη χώρα μας, ούτε συζήτηση: Ο σημαντικότερος συγγραφέας της Ανατολικής Αφρικής ήταν εντελώς άγνωστος.

Παρόλα αυτά, τη στιγμή της βράβευσής του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, τα περισσότερα βιβλία του ήταν εξαντλημένα ακόμη και στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ και στις Ηνωμένες Πολιτείες η κατάσταση δεν ήταν πολύ διαφορετική. Για τον μη αγγλόφωνο κόσμο, όπως και στη χώρα μας, ούτε συζήτηση: Ο σημαντικότερος συγγραφέας της Ανατολικής Αφρικής ήταν εντελώς άγνωστος.

Έτσι είναι: Η ιστορία του συγγραφέα Αμπντουλραζάκ Γκούρνα είναι σε μεγάλο βαθμό και η ιστορία της σχέσης του δυτικού κόσμου, όλων μας, με την Αφρική. Ξέρουμε ότι βρίσκεται εκεί, κοντά μας, αλλά προτιμούμε να μην γνωρίζουμε πολλά περισσότερα. Η Αφρική φαντάζει αχανής, περίπλοκη, και από πολλές πλευρές υπερβολικά πρωτόγονη στα μάτια μας...

 Gurnah 3

O Αμπουλραζάκ Γκούρνα τιμή­θηκε με το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 2021. Είναι συγγραφέας δέκα μυθιστορημάτων: Memory of Departure, Pilgrims Way, Dottie, Paradise (στη βρα­χεία λίστα για τα βραβεία Booker και Whitbread), Admiring Silence, By the Sea (στη μακρά λίστα για το βραβείο Booker Prize και στη βραχεία λίστα για το βραβείο των Los Angeles Times), Desertion (στη βραχεία λίστα για το Βραβείο των Συγγραφέων της Κοινοπολιτείας), The Last Gift, Gravel Heart και Άλλες Ζωές (στη βραχεία λίστα για το Βραβείο Orwell, στη μακρά λίστα για το Βραβείο Walter Scott). Είναι ομότιμος καθηγη­τής Αγγλικής και Μετα-­αποικιακής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ. Ζει στο Καντέρμπουρι. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ ετοιμάζονται και άλλα βιβλία του.

Το Άλλες ζωές (Afterlives), το μυθιστόρημα που επέλεξαν οι εκδόσεις Ψυχογιός για να μας συστήσουν τον νομπελίστα συγγραφέα είναι το τελευταίο του. Κυκλοφόρησε στη Μεγάλη Βρετανία μόλις το 2020, κι από πολλές απόψεις είναι ιδανικό για μια πρώτη γνωριμία μαζί του: Διαδραματίζεται στην Ανατολική Αφρική, τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, και σε αυτό συναντάμε όλα τα μεγάλα θέματα που χαρακτηρίζουν τη λογοτεχνία του συγγραφέα από την Τανζανία: Η Αφρική ως πεδίο συγκρούσεων μεταξύ αποικιοκρατικών δυνάμεων, η διάλυση των οικογενειών από τους πολέμους και τις αρρώστιες, η αναζήτηση πατρίδας και το αίσθημα της προσφυγιάς, ο έρωτας και η αγάπη ως ύστατο καταφύγιο.

Η Ανατολική Αφρική και η Γερμανική αποικιοκρατία

Να σημειώσουμε όμως πρώτα μερικά δεδομένα, που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το ευρύτερο ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο: Η Ανατολική Αφρική, η περιοχή δηλαδή νότια του Σουδάν και της Υεμένης, αποτελείται από χώρες που βρέχονται από τον ινδικό ωκεανό, όπως η Σομαλία, η Κένυα και η Τανζανία, αλλά και από χώρες ηπειρωτικές, όπως το Νότιο Σουδάν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Αιθιοπία. Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες υπήρξαν για δεκαετίες αποικίες της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, του Κάιζερ, πριν περάσουν, έπειτα από πόλεμο, στα χέρια των Βρετανών.

Η τακτική του Γερμανικού Στρατού ήταν να δημιουργεί στρατιωτικές δυνάμεις αποτελούμενες από ντόπιους, τους λεγόμενους Ασκάρι, τους οποίους συχνά αποσπούσαν με τη βία από τα χωριά τους, χωρίς να σπανίζουν κι εκείνοι που κατατάσσονταν οικειοθελώς ως μισθοφόροι, προκειμένου να αποφύγουν τα χειρότερα: την πείνα και τις αρρώστιες.

gournah exofΑναζητώντας τύχη στους Ασκάρι

Δύο από τους τέσσερις κεντρικούς ήρωες αυτού του μυθιστορήματος αναζητούν την τύχη τους στον Γερμανικό Στρατό, γίνονται Ασκάρι. Ο πρώτος, ο Ιλιάς, δεν θα επιστρέψει ποτέ, και η εξαφάνισή του θα σημαδέψει όχι μονάχα την αδερφή του, τη βασανισμένη Αφίγια, αλλά και την επόμενη γενιά, ως ανεπούλωτο τραύμα. Ο δεύτερος, ο Χάμζα, δεν θα βρει στους Ασκάρι τη συντροφικότητα και την αίσθηση αποστολής που γύρευε όταν κατατάχτηκε. Οι λεπτεπίλεπτοι τρόποι και το όμορφο παρουσιαστικό του θα είναι η κατάρα του, έτσι που καταλήγει αντί για πολεμιστής, ορντινάντσα, προσωπικός υπηρέτης δηλαδή, ενός μορφωμένου πλην απάνθρωπου Γερμανού αξιωματικού.

Μαζί του πάντως θα διδαχτεί τη γερμανική γλώσσα και κουλτούρα, και μέσα από πολλές περιπέτειες που θα τραυματίσουν την ψυχή του με τη φρίκη και την παραφροσύνη του πολέμου, θα βρεθεί ημιθανής σε ένα Τάγμα Μοναχών, όπου θα συνδεθεί φιλικά με μια καλή Γερμανίδα, στην οποία αναφέρεται απλώς ως Frau.

Διαλυμένες οικογένειες, κακοποίηση και βία

Μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος καταλαμβάνει η ζωή των άλλων δύο κεντρικών χαρακτήρων, του Χαλίφα και της Αφίγια. Στην ιστορία των δυο τους υπάρχουν ομοιότητες: Διαλυμένες οικογένειες από χωριά της ενδοχώρας, κακοποίηση και βία στην παιδική τους ηλικία, έως ότου βρίσκουν καταφύγιο στην μικρή παραλιακή πόλη όπου και θα συνυπάρξουν, με την Αφίγια να γίνεται ψυχοκόρη του άτεκνου Χαλίφα.

Η επιστροφή του Χάμζα από τον πόλεμο θα σηματοδοτήσει μεγάλες αλλαγές: Οι ζωές των τριών αυτών προσώπων συνδέονται σε έργα ειρήνης και προκοπής, κι ενώ η χώρα βρίσκεται πλέον υπό βρετανική διοίκηση, με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο προ των πυλών.

Τέσσερις δεκαετίες Ιστορίας της Ανατολικής Αφρικής

Στο Άλλες Ζωές συμπυκνώνονται κάπου τέσσερις δεκαετίες της κοινωνικής και πολιτικής Ιστορίας της Ανατολικής Αφρικής: Είναι δεκαετίες σημαντικές, καθώς ορίζουν το πέρασμα από τη Γερμανική στη Βρετανική κυριαρχία, κι από εκεί στην σταδιακή Ανεξαρτησία, μέσα από την ανάπτυξη απελευθερωτικών κινημάτων στις περισσότερες χώρες. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την κατεύθυνση διαδραματίζει και η Κοινωνία των Εθνών, που συστάθηκε αμέσως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ταυτόχρονα, το Άλλες Ζωές είναι ένα μυθιστόρημα για την αφρικανική ψυχή, την αναζήτηση ταυτότητας μέσα από αρχέγονες παραδόσεις, κουλτούρες που εδράζονται σε μια μαγική αντίληψη του κόσμου, καθώς έρχονται σε επαφή, συχνά με βίαιο τρόπο, με την επιστήμη και τον δυτικό τρόπο σκέψης και ύπαρξης.

Ο Γκούρνα, έχοντας βρει ο ίδιος καταφύγιο από πολύ νέος σε μια δυτική χώρα, χωρίς να αποσιωπά τα εγκλήματα και την ιστορική αδικία της αποικιοκρατίας, καταφέρνει να σκιαγραφήσει μια πλούσια και βαθιά ανθρώπινη εικόνα της ζωής των ηρώων του, όπου τα πράγματα δεν είναι ασπρόμαυρα. Με το μυθιστόρημά του δίνει φωνή σε ανθρώπους που δεν έχουν φωνή, φέρνοντας στο προσκήνιο ζωές από αυτές που συνήθως τις καταπίνει ο στρόβιλος της Ιστορίας.

Με το μυθιστόρημά του δίνει φωνή σε ανθρώπους που δεν έχουν φωνή, φέρνοντας στο προσκήνιο ζωές από αυτές που συνήθως τις καταπίνει ο στρόβιλος της Ιστορίας.

Το βιβλίο, όπως και όλα τα βιβλία του νομπελίστα συγγραφέα, είναι γραμμένο στα αγγλικά, αλλά βρίθει λέξεων στα σουαχίλι, στα αραβικά και στα γερμανικά, αφήνοντας ακόμη και με αυτόν τον τρόπο να διαφανεί η ποικιλομορφία και η αντιφατικότητα της αφρικανικής ταυτότητας. Δύσκολο έργο για τη μεταφράστρια Κατερίνα Σχινά, η οποία, πολύπειρη καθώς είναι, το έφερε σε πέρας με σεβασμό και γνώση.


* Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων Αφαίας και Τελαμώνος (εκδ. Μεταίχμιο).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ