
Πώς χρειάστηκαν 12 χρόνια για να βρεθεί ο τίτλος της περίφημης συλλογής «Τα άνθη του κακού»
Του Χρήστου Χρυσόπουλου
Το 1845 ο Σαρλ Μπωντλαίρ ήταν είκοσι τεσσάρων ετών και είχε δημοσιεύσει ένα και μόνο ποίημα. Εκείνη τη χρονιά εμφανίστηκε για πρώτη φορά το έργο που σχεδόν μια δεκαετία αργότερα θα τον καθιστούσε διάσημο.
Επρόκειτο για μια συλλογή ερωτικών ποιημάτων υπό τον προκλητικό τίτλο «Οι λεσβίες» (Les Lesbiennes). Η έκδοση διαφημίστηκε με μια σύντομη καταχώριση στον παρισινό Τύπο, «Προσεχείς εκδόσεις: ‘Οι λεσβίες’, υπό Μπωντλαίρ-Ντυφέ» (ο ποιητής πειραματιζόταν συχνά με διαφορετικές εκδοχές του ονόματός του - Ντυφέ ήταν το οικογενειακό επίθετο της μητέρας του). Η χρονιά πέρασε, μα το βιβλίο δεν κυκλοφόρησε. Ακολούθησε μια περίοδος σιωπής.Ο Προυστ αναρωτιόταν: «Τι έκανε τον Μπωντλαίρ να δείξει τέτοιο ενδιαφέρον για τις λεσβίες;»
Το 1846 η διαφήμιση συμπεριλήφθηκε αυτούσια στο φυλλάδιο «Το σαλόνι τέχνης του 1846», στο οποίο ο Μπωντλαίρ δημοσίευσε εκτενή κριτική για τα εκθέματα της έκθεσης. «Προσεχείς εκδόσεις: ‘Οι λεσβίες’, υπό Μπωντλαίρ-Ντυφέ». Ούτε αυτήν τη φορά υπήρξε χειροπιαστό εκδοτικό αποτέλεσμα. Ακολούθησε και πάλι σιωπή.
Η αναγγελία κυκλοφορίας των «Λεσβιών» εμφανίστηκε ξανά το 1847. «Προσεχείς εκδόσεις... κλπ». Η έκδοση αναβλήθηκε για μια ακόμη χρονιά.
Η επόμενη εμφάνιση έγινε το 1848. Εντούτοις, λίγες μέρες πριν από την αναμενόμενη έκδοση του βιβλίου ο Μπωντλαίρ άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να ονομάσει τη συλλογή: «Limbo». Αποτέλεσμα; Το βιβλίο δεν κυκλοφόρησε.
Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια (1850-1851) η διαφήμιση που έμοιαζε να στοιχειώνει το έργο του Μπωντλαίρ με δυο λέξεις: «Προσεχείς εκδόσεις» δεν δημοσιεύτηκε ξανά, αλλά κάποια ποιήματα από τη συλλογή (η οποία είχε ακόμη τον τίτλο «Limbo») συμπεριλήφθηκαν σε περιοδικά.
Πέρασε πάνω από μια πενταετία μέχρι την επόμενη πράξη του δράματος. Όλα έμοιαζαν έτοιμα για την έκδοση το 1857. Κι όμως, λίγο πριν δοθεί το «τυπωθείτο», ο Μπωντλαίρ πληροφορήθηκε ότι ο ποιητής Ζωρζ Ντυράντ (Georges Durand) είχε εν τω μεταξύ κυκλοφορήσει μια συλλογή με τίτλο... «Limbo» ! Ο τυπογράφος έπρεπε να περιμένει.
Ο Μπωντλαίρ, απογοητευμένος από αυτή την αναποδιά, αλλά και δικαιολογημένα ανυπόμονος, ζήτησε επειγόντως τη βοήθεια μιας ομάδας καλών φίλων. Συναντήθηκαν σε κάποιο από τα αγαπημένα τους καφενεία και άρχισε η αναζήτηση νέου τίτλου. Δυστυχώς, η ιστορία δεν διέσωσε τις διαφορετικές εναλλακτικές προτάσεις που προφανώς έπεσαν στο τραπέζι. Ωστόσο, η οριστική λύση δόθηκε από τον κριτικό Ιππόλυτο Μπαμπού (Hippolyte Babou). Ο τίτλος θα ήταν: «Τα άνθη του κακού».
Η διαδρομή ετούτης της μετονομασίας (Οι λεσβίες - Limbo - Τα άνθη του κακού) έχει σίγουρα ενδιαφέρον, αλλά ακόμη πιο αινιγματική μοιάζει να είναι η αρχική επιλογή του τίτλου Λεσβίες. Τι ώθησε άραγε τον Μπωντλαίρ σε μια τόσο συγκεκριμένη (ακόμα και μονοσήμαντη) επιλογή; Στο βιβλίο άλλωστε υπάρχουν μόνο τρία ποιήματα με λεσβιακές αναφορές: το διάσημο Λέσβος και δύο με τίτλο «Καταδικασμένες γυναίκες». Ακόμη και ο Μαρσέλ Προυστ είχε αναρωτηθεί δημόσια: «Τι τον έκανε αλήθεια να επιδείξει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τις λεσβίες ώστε να θέλει να δώσει αυτόν τον τίτλο σε μια τόσο εξαίσια συλλογή;».
Δεν θα επιχειρήσουμε εδώ μια απόκριση. Ας αποτελέσει αυτή η ιστορία μόνο μια προτροπή να επιστρέψουμε στον ίδιο τον ποιητή: «Hypocrite lecteur,—mon semblable,—mon frère!».
Ο ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ είναι ποιητής και δοκιμιογράφος.Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας.