sitt marie rose kentriki

Για το πεζογράφημα της Etel Adnan «Σιττ Μαρί-Ροζ» (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Άγρα).

Του Ιγνάτη Χουβαρδά

Το ξέσπασμα του εμφύλιου πολέμου στη Βηρυτό, τον Απρίλιο 1975, κυριαρχεί στο βιβλίο Σιττ Μαρί-Ροζ της Ετέλ Αντνάν. Μια εμπειρική καταγραφή γεγονότων, καθώς η συγγραφέας βρισκόταν στη Βηρυτό εκείνη την περίοδο, ήταν συντάκτρια πολιτιστικών θεμάτων σε εφημερίδες της πόλης. Το πεζογράφημα είναι ένα ντοκουμέντο, αποτυπώνει τη Βηρυτό λίγες μέρες πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος, κι ύστερα τον ίδιο τον πόλεμο, που ξεπετάγεται αλόγιστα σαν τη Λερναία Ύδρα. Δεν είναι μνημονικό το βιβλίο, είναι δρώμενο, γεγονότα που καταγράφονται την ώρα που γίνονται. Υποψιάζομαι ότι το βιβλίο προέκυψε από διάσπαρτες σημειώσεις που ξεπηδούσαν άναρχα κάτω από το καθεστώς πίεσης και εγκλεισμού που επέφερε απότομα ο πόλεμος. Μια κραυγή απόγνωσης. Το γεγονός σε προλαβαίνει, σε καθορίζει, το γράψιμο έρχεται με τη μορφή αντίδρασης (ρεπορτάζ, μαρτυρία, ροή δεδομένων, άμεσα βιώματα). Αυτό το πρωτογενές υλικό το μάζεψε η Αντνάν με σπουδή δημοσιογραφική και λογοτεχνική κι άρχισε να το συρράπτει, να αναδεικνύει τους κρυμμένους αρμούς, να συνθέτει μια ιστορία, με κεντρικό θέμα την απαγωγή μιας δασκάλας, της Σιττ Μαρί-Ροζ, από μια ομάδα πολιτοφυλακής χριστιανών της Βηρυτού. Η αιτία είναι η εμπλοκή της δασκάλας στην υποστήριξη των Παλαιστινίων. Έχεις την αίσθηση μιας διπλής ανάγνωσης: ένα εκρηκτικό υλικό σημειώσεων από τη μια μεριά, καθηλωτικό, κι από την άλλη η ιστορία της απαγωγής της δασκάλας που συναρμολογείται και φιλτράρεται υπόγεια, με πυξίδα τη δομή και τον ψυχισμό της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Θυσία μιας δασκάλας

Η Μαρί-Ροζ είναι από τη Βηρυτό, τριάντα δύο χρόνων, χριστιανή στο θρήσκευμα. Διευθύντρια και δασκάλα σε ένα σχολείο. Διαζευγμένη και μητέρα τριών παιδιών. Υπερασπίζεται τους Παλαιστινίους και τον έρωτά της για έναν από εκείνους. Οι άνθρωποι που την περιβάλλουν, Λιβανέζοι, θεωρητικά οι δικοί της άνθρωποι, δεν της συγχωρούν αυτή την εμπλοκή. Την απαγάγουν έξω από το σχολείο όπου δουλεύει, την κρατούν όμηρο στο σχολείο, την οδηγούν στον θάνατο. Αισθάνονται ότι εκτελούν ένα εθνικό χρέος. Ο πόλεμος επιβάλλει τον διχασμό, την υποχρέωση να ενταχθείς σε μία από τις δύο αντιμαχόμενες ομάδες. Η δασκάλα επιλέγει τον δικό της δρόμο. Η Μαρί-Ροζ θυσιάζεται για τις ιδέες της και για τον έρωτά της. Για την ανθρωπιά της και για τις αξίες ενός πολιτισμένου κόσμου. Μια μικρή ένσταση έχω για το γεγονός ότι η δασκάλα, αν και μητέρα τριών παιδιών, δεν αναμετρήθηκε με το μητρικό της ένστικτο μπροστά στο φάσμα της θυσίας. Καλό θα ήταν να διαφανεί μια πάλη μέσα της, ο σπαραγμός της μάνας.

Οι μαθητές της Μαρί-Ροζ είναι κωφάλαλα παιδιά. Η δασκάλα με στοργή αγκαλιάζει τους μαθητές της. Οι τρυφερές υπάρξεις γίνονται η σημαία του ανθρωπισμού, ο τελευταίος θύλακας αντίστασης στην ανθρώπινη κτηνωδία.

Οι μαθητές της Μαρί-Ροζ είναι κωφάλαλα παιδιά. Η δασκάλα με στοργή αγκαλιάζει τους μαθητές της. Οι τρυφερές υπάρξεις γίνονται η σημαία του ανθρωπισμού, ο τελευταίος θύλακας αντίστασης στην ανθρώπινη κτηνωδία. Ο πόλεμος διέπεται από την ορμή για μια αόριστη καθαρότητα. Στο όνομα αυτής της καθαρότητας επιτίθεται κι εξοντώνει ομάδες ανθρώπων που θεωρεί κατώτερους. Τα κωφάλαλα παιδιά είναι για τον πόλεμο ένα παρακλάδι αυτής της κατωτερότητας, αρκετά διαφορετικό, μια εκ φύσεως κατωτερότητα που δεν απαιτεί εξουδετέρωση αλλά ένα είδος εξαφάνισης, πέρα από τον νόμο των όπλων. Κάτι σαν σκουπίδια, σαν περιττώματα. Ο ρατσισμός σε όλο του το μεγαλείο. Τα παιδιά αυτά όχι απλά δεν είναι κατώτερα, είναι ένα μεγαλείο ψυχής, μια θαυμαστή απόδειξη της ανθρώπινης ευφυΐας, ένα ανεξάντλητο εύρος δυνατοτήτων. Η Μαρί-Ροζ γίνεται υπέρμαχος της πιο ευαίσθητης ανθρώπινης αξίας, αυτής που αναδεικνύει τον πολιτισμό. Είναι μια ηρωίδα που αντιμάχεται τη βαρβαρότητα.

Ταυτότητα και εμφύλιος πόλεμος

Τα σύννεφα του πολέμου διαφαίνονται από το πρώτο κεφάλαιο, λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η συμφορά. Ένας φίλος της δασκάλας, ο Μουνίρ από το Λίβανο, που του αρέσει η κινηματογράφηση, σκοπεύει να γυρίσει μια ταινία. Το θέμα της θα είναι οι Σύροι εργάτες που δουλεύουν στη Βηρυτό. Ο Μουνίρ θέλει να δείξει τη ζωή στη Βηρυτό με τρόπο μονοδιάστατο, εμμένοντας σε μια εξωραϊσμένη όψη της ζωής, εξιδανικεύοντας την έννοια της φιλοξενίας, αποκρύπτοντας τα προβλήματα των Σύρων εργατών, την εκμετάλλευση, τις κακές συνθήκες εργασίας. Επίσης θέλει να πετύχει μια εναλλαγή εικόνων ανάμεσα στην πόλη και τα ειδυλλιακά τοπία των συριακών ερήμων και χωριών, τοπία γνώριμα για τον Μουνίρ, από την ενασχόλησή του με το κυνήγι. Ο Μουνίρ ζητά από τη δασκάλα να γράψει το σενάριο της ταινίας. Η δασκάλα αρχικά δέχεται, με την προϋπόθεση να κάνει μια προσωπική έρευνα και αυτοψία στη ζωή των Σύρων εργατών στα εργοτάξια, προκειμένου να αποδώσει μια αντικειμενική αλήθεια. Εκεί, στο σημείο αυτό, έχουμε τη διαφωνία της Μαρί-Ροζ με τον Μουνίρ, που τυχαίνει να είναι και παλιός εφηβικός της έρωτας. Η εξέλιξη των γεγονότων οδηγεί τη δασκάλα να παραιτηθεί από τη συγγραφή του σεναρίου.

Μέσα από τη διαφωνία της Μαρί Ροζ με τον Μουνίρ προκύπτει το ζήτημα της ταυτότητας, του τρόπου δηλαδή να ορίζεις τον εαυτό σου απέναντι στο περιβάλλον, και παράλληλα να αυτοκαθορίζεσαι. Κατ’ επέκταση, έχουμε έναν υπαινιγμό για την αιτία του εμφύλιου πολέμου που ξεσπά μετά από λίγες μέρες στη Βηρυτό: είναι η διάσταση ανάμεσα στο φαντασιακό που αντιπροσωπεύει ο Μουνίρ και την πραγματικότητα που προσεγγίζει με ανοιχτά μάτια η Μαρί-Ροζ. Η περίπτωση του Μουνίρ και της Μαρί-Ροζ είναι αντιπροσωπευτικά δείγματα της ατομικής περιπέτειας του αυτοπροσδιορισμού και του ετεροπροσδιορισμού. Σε περιόδους κοινωνικών εντάσεων, αν προχωρήσουμε από το ατομικό στο συλλογικό επίπεδο, οι περιπτώσεις όπως αυτή της Μαρί Ροζ συνήθως ελαχιστοποιούνται, είναι μια εξαίρεση, ενώ ο τρόπος σκέψης σαν του Μουνίρ απλώνεται σε όλο το κοινωνικό φάσμα, γίνεται ο κανόνας. Το φαντασιακό, τότε, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν μεγαλοϊδεατισμό σχετικό με την καθαρότητα ενός έθνους. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι ορίζοντες όπου θα μπορούσε να οδηγηθεί το φαντασιακό, όχι επικίνδυνοι, αντίθετα ποιητικοί και ευδαιμονικοί. Όμως συνήθως το φαντασιακό χειραγωγείται από επικίνδυνα μυαλά, που εκτρέπουν το όραμα σε μια επικίνδυνη επίδειξη δύναμης. Τα παραδείγματα άφθονα. Η διαφωνία ανάμεσα στη Μαρί-Ροζ και τον Μουνίρ είναι ένας προθάλαμος του πολέμου, μια καταγραφή της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, φαινομενικά ανέμελης κι ανυποψίαστης για την επόμενη μέρα. Δεν είναι μόνο η ιδεολογική τοποθέτηση. Ένα ψυχικό φορτίο απλώνεται στο βλέμμα, στα ορμέμφυτα, στη σκέψη. Ο κατάλογος ανοιχτός: το θρησκευτικό μίσος, ο ρατσισμός, η εθνική οντότητα απαλλαγμένη από παρείσακτους, η εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας, η μειονεκτική θέση της γυναίκας.

Το πεζογράφημα της Ετέλ Αντνάν έχει θεμέλιο λίθο το δοκίμιο, αλλά το στίγμα του είναι το μπόλιασμα του δοκιμιακού στοχασμού με την αφήγηση, η οποία εδώ αμβλύνει την απόσταση, μας μεταφέρει στην ίδια την πηγή των γεγονότων την ώρα που εξελίσσονται.

Το πεζογράφημα της Ετέλ Αντνάν έχει θεμέλιο λίθο το δοκίμιο, αλλά το στίγμα του είναι το μπόλιασμα του δοκιμιακού στοχασμού με την αφήγηση, η οποία εδώ αμβλύνει την απόσταση, μας μεταφέρει στην ίδια την πηγή των γεγονότων την ώρα που εξελίσσονται. Ένα υβρίδιο: σκέψη που τροφοδοτείται από τη δράση και, αντίστροφα, δράση που τροφοδοτείται από τη σκέψη.

Στην τρέλα του πολέμου

Στο Σιττ Μαρί-Ροζ προκύπτει το εξής ερώτημα: πότε η πόλη αποκτά μεγαλύτερη δυναμική; Ή καλύτερα, πότε η πόλη γίνεται πιο γοητευτική; Σίγουρα σε περίοδο ειρήνης και όχι πολέμου. Η σαγήνη που ασκεί η πόλη με την αρχιτεκτονική της, την ιστορία της, τα αξιοθέατά της, την οικονομική της ζωή... Η παραμονή σε μια τέτοια πόλη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη λειτουργία της έννοιας «μεταφέρω», μιας μετάβασης δηλαδή της ύπαρξης σε ένα όνειρο που μοιάζει χειροπιαστό. Αλλά το αντίπαλο δέος, ο πόλεμος, έχει ένα ισχυρό όπλο: το φορτίο της ενέργειας που παράγει, τα διλήμματα που βάζει, τα όρια που διευρύνονται και οδηγούν στη συγχώνευση των αντιθέτων. Ο πόλεμος, που κυριεύει μια πόλη, οδηγεί σε σκοτεινά ένστικτα, σε μύχιες αλήθειες, σε ξεσκεπάσματα προσωπείων. Η Βηρυτός κυριεύεται από την τρέλα του πολέμου. Δεν είναι μια πόλη γοητευτική, είναι μια πόλη σιχαμερή και αποκρουστική, γεμάτη όμως ενέργεια που πυροδοτείται από τον φόβο, τον τρόμο, την αποδοχή μιας φρίκης που ξεπερνάει τη λογική. Η δράση κυριαρχεί στο κείμενο, μια δράση πηγαία και ζωική, μια δέσμη εμπειριών που εναλλάσσεται με τον στοχασμό, συναισθήματα επίσης στην κόψη του μαχαιριού. Είναι η φυσιογνωμία του θανάτου που μια μικρή του αμυχή αγγίζει την αντίθετη άκρη, εκείνην του έρωτα και της αγάπης. Οι πόλεις του Ρεμπώ, εκείνο το εντυπωσιακό αμάλγαμα ενέργειας και κίνησης στα πρώτα βήματα της βιομηχανικής εποχής, έρχονται να ενωθούν με αυτό το κείμενο, αποτελούν μια συνέχειά του, ένα απόσταγμα ζωής που καίει και συντρίβεται. Η Βηρυτός είναι ζωή, κι ας πεθαίνει με τρόπο φρικτό, είναι ενέργεια, είναι δράση, είναι φορτίο θανάτου ως αντίβαρο της ζωής. Υπάρχει μια κρυφή, σκοτεινή ποίηση, τα λευκά δόντια ενός κουφαριού που λάμπουν κάτω από το φως του ήλιου, για να παραφράσω έναν στίχο του Άγγελου Σικελιανού. Το Σιττ Μαρί-Ροζ είναι κάτι παραπάνω από λόγος, είναι ξέσπασμα, η ίδια η ζωή που βεβηλώνεται και αντιδρά με τις λέξεις, ένας λόγος πύρινος, ρεμπωντικός, που αντλεί τη δύναμή του όχι από τον λυρισμό αλλά από την απόγνωση.

Etel Adnan 1

Η Ετέλ Αντνάν γεννήθηκε το 1925 και μεγάλωσε στη Βηρυτό του Λιβάνου. Η μητέρα της ήταν Ελληνίδα από τη Σμύρνη και ο πατέρας της υψηλόβαθμος Οθωμανός αξιωματούχος από τη Δαμασκό. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη, το Μπέρκλεϋ και το Χάρβαρντ. Από το 1958 έως το 1972 δίδαξε φιλοσοφία. Έγινε ζωγράφος. Χάρη στη συμμετοχή της στο κίνημα των ποιητών ενάντια στον πόλεμο τού Βιετνάμ, άρχισε να γράφει ποιήματα και έγινε, σύμφωνα με τα λόγια της «μια Αμερικανίδα ποιήτρια». Το 1972 επέστρεψε στη Βηρυτό και εργάστηκε ως πολιτιστική συντάκτρια. Έμεινε στον Λίβανο ως το 1976. Το 1977 το πεζογράφημά της "Sitt Marie-Rose" δημοσιεύτηκε στο Παρίσι. Την ίδια χρονιά επέστρεψε στην Καλιφόρνια. Το 2014 αναγορεύτηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Ζει στην Καλιφόρνια, το Παρίσι, τη Βηρυττό και τη Σκόπελο.

 

 

Έχουμε το πανόραμα της Βηρυτού, της μεταμόρφωσής της σε σκηνικό πολέμου («Η ηχώ ξαμολάει τον ήχο του κανονιού στη θαλάσσια έκταση»). Ένας ζωντανός οργανισμός που υφίσταται βιασμό καθημερινά, οι δρόμοι της, τα σπίτια της, ο ουρανός της, το λιμάνι της, η αριστερή και η δυτική πλευρά της πόλης, η ουδέτερη παραλιακή της ζώνη, τα εργοτάξια – όλα τα σκεπάζει το μολύβι του πολέμου, η λαιμαργία για αίμα, η αναγωγή του ανθρώπου σε θήραμα κυνηγιού. ΄Εχουμε τις σκέψεις των απαγωγέων, τις σκέψεις των μαθητών που βλέπουν την αγαπημένη τους δασκάλα σε άλλον ρόλο από αυτόν που έχουν συνηθίσει, τις σκέψεις του Παλαιστίνιου γιατρού από το άλλο στρατόπεδο που είναι ο έρωτας της Μαρί Ροζ, τις σκέψεις της ίδιας της Μαρί-Ροζ. Και έχουμε παράλληλα τις σκέψεις της ίδιας της συγγραφέα, κι όλα αθροίζονται, φτιάχνουν ένα αμάλγαμα της ζοφερής κατάστασης, ένα θανατηφόρο ηλεκτρικό καλώδιο μανιχαϊστικών σχημάτων που αντιτίθενται τυφλά και φανατικά το ένα στο άλλο: Δύση-Ανατολή, χριστιανοί-μουσουλμάνοι, Λιβανέζοι-Παλαιστίνιοι, άντρες-γυναίκες. Η Αντνάν δεν απεχθάνεται τον τόπο της, τον αγαπά. Είναι σίγουρη πως σε τούτο τον τόπο θα μπορούσε να βιώσει την ομορφιά, γι’ αυτό και η οργή της είναι μεγαλύτερη βλέποντας αυτό τον τόπο να κατακρεουργείται αλόγιστα.

Άλλα βιβλία

Ο πολιτικός χαρακτήρας του κειμένου απλώνεται σε όλα τα επίπεδα, γιατί κατά βάθος πολιτική είναι τα πάντα, ακόμα κι ένα νεύμα, ένα βλέμμα, μια κίνηση, μια επιθυμία. Στα θέματα της Ανατολής, διαφωτιστικός υπήρξε ο Παλαιστίνιος στοχαστής Έντουαρντ Σαΐντ, με εμβληματικό το βιβλίο του Οριενταλισμός. Η πολιτική διάσταση έχει τη δυνατότητα να είναι εύπλαστη, να μεγεθύνεται, ή να ελαχιστοποιείται, να είναι παράλληλα ένα πραγματικό γεγονός και μια αλληγορία μαζί. Σκέφτομαι τον Παζολίνι, που παρασύρθηκε σε έναν γοητευτικό συγκερασμό της πολιτικής πραγματείας με το ερωτικό ένστικτο. Ο Παζολίνι κατάφερε να πεζολογεί στα ποιήματά του μιλώντας για την αστική τάξη, τον καπιταλισμό, τα αγόρια των λαϊκών συνοικιών και των θέρετρων, τον ρατσισμό και τον φασισμό που υφέρπει στις καθημερινές πράξεις – κι όλα είχαν μια κρυφή λυρική χροιά, μια ερωτική στάση του σώματος. Στο Σιττ Μαρί Ροζ, στα παρασκήνια του βιβλίου, είναι έκδηλη η ερωτική διάσταση του κόσμου, η αντιπαλότητα των δύο φύλων, η δήθεν υπεροχή των αντρών και η εμφανής αδυναμία τους να διαχειριστούν την περιπλοκότητα του γυναικείου κόσμου. Ο φόβος και η γοητεία του σεξ – ταυτόχρονα η αγάπη, ο έρωτας, το συναίσθημα, η καρδιά. Η Ετέλ Αντνάν έχει μια αποστομωτική ωριμότητα σε θέματα κορμιού και καρδιάς. Δεν έχει συμπλέγματα, μόνο ουσία και αποδοχή της διαφορετικότητας.

Το βιβλίο της Ετέλ Αντνάν με οδήγησε και σε έναν άλλο συγγραφέα, τον Ζενέ, στο βιβλίο του Τέσσερις ώρες στη Σατίλα. Στον Ζενέ έχουμε την εξέλιξη του εμφύλιου σπαραγμού στη Βηρυτό. Είμαστε επτά χρόνια μετά, στα 1982. Το θέμα εδώ είναι η σφαγή των Παλαιστινίων στη Σατίλα, μια συνοικία της Βηρυτού. Με την επιδεικτική ανοχή του ισραηλινού στρατού, χριστιανοί φαλαγγίτες της Βηρυτού, τον Σεπτέμβριο του 1982, εισέβαλαν στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς κι αναλώθηκαν σε σφαγές. Ο Ζενέ είναι αυτόπτης μάρτυρας, καταθέτει τις εντυπώσεις του από την περιδιάβαση ανάμεσα στα κουφάρια και τα σμήνη από μύγες. Το σοκ είναι ισχυρό. Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι η ίδια η σφαγή, τα πτώματα. Η φωνή του Ζενέ μουδιασμένη. Όμως όλη η καρδιά του βιβλίου είναι το ακριβώς αντίθετο από τον θάνατο, η εντύπωση από ένα πρώτο ταξίδι που έκανε ο Ζενέ στην Ιορδανία, το 1970-1971: οι Παλαιστίνιοι μαχητές στα βουνά, με την ομορφιά στο πρόσωπο και στο σώμα τους, γιατί η ομορφιά αυτή είναι η λάμψη που αναβλύζει από το όραμα της ελευθερίας, της πατρίδας. Ο Ζενέ γοητεύτηκε από την ανόθευτη ομορφιά, την πηγαία, την αυθεντική. Το Τέσσερις ώρες στη Σατίλα είναι η προσπάθεια του Ζενέ να διασώσει την αρχική αίσθηση, να προφυλάξει το σχήμα της, ακόμα και μέσα στην αποφορά του θανάτου.

Σκέφτομαι επίσης το μυθιστόρημα Τα ονόματα του Ντον Ντελίλο. Η θέαση εκεί είναι ευρύτερη, δεν είναι μόνο ο πόλεμος, είναι συνολικά η Μέση Ανατολή, το ιστορικό και πολιτιστικό της φορτίο, η γεωπολιτική της σημασία, οι τριγμοί που επέρχονται από τη σύζευξη αρχαίων πολιτισμών και σύγχρονης πραγματικότητας, τα συμφέροντα των ξένων δυνάμεων. Κυρίαρχη θέση στο βιβλίο του Ντελίλο έχει και η Ελλάδα, μια πηγή γοητείας, ένα σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής. Η Αθήνα γεμάτη ενέργεια. Τα νησιά μυστικοπαθή κι αινιγματικά, βουτηγμένα σε μια εξαίσια καλοκαιρινή αύρα. Η Πελοπόννησος, τα βουνά, τα χωριά και τα μονοπάτια.

Μια γυναίκα προσπαθεί να αρθρώσει φωνή

Η δασκάλα Σιττ Μαρί-Ροζ, που το όνομά της δίνει τον τίτλο στο πεζογράφημα, είναι το alter ego της συγγραφέα Ετέλ Αντνάν. Μια γυναίκα που προσπαθεί να αρθρώσει τη φωνή της, να φανεί αντάξια της ανθρωπιάς της. Υπερασπίζεται τον διάλογο, τη συναδέλφωση, την αποδοχή της διαφορετικότητας, τη χειραφέτηση της γυναίκας, το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Μια σύγχρονη Αντιγόνη. Προσπαθεί να κατανοήσει το ακατανόητο της θηριωδίας του πολέμου, να το εξηγήσει, να ελέγξει τα βαθύτερα κίνητρα («Μερικές χιλιετίες κακοφορμισμένων στερήσεων βρίσκουν και πάλι έκφραση»).

Θυμάμαι στην τηλεόραση τη Βηρυτό στα μέσα της δεκαετίας του ’70, τον πόλεμο, την καθημερινή καταστροφή, με τα ερείπια, τα αποκαΐδια, τα διαμελισμένα σώματα και τα ασθενοφόρα που τρέχουν πανικόβλητα ανάμεσα σε ανθρώπους που αλαλάζουν τη γλώσσα του πολέμου. Ήταν πολύ νωπές οι σκηνές από την τραγωδία της Κύπρου κι αδυνατούσα να φορτώσω και με άλλον ανθρώπινο πόνο το υποσυνείδητο. Αρκούμουν στην εικόνα, σε ένα επιφανειακό και ανάλαφρο «γιατί». Προηγούνταν τότε το παιχνίδι, οι φίλοι, τα πρώτα σκιρτήματα της εφηβείας. Ήμουν μακριά ενώ η συγγραφέας και ζωγράφος Ετέλ Αντνάν βρισκόταν εκεί, τα κατέγραψε και μου ξύπνησε εκείνες τις εικόνες.

Το Σιττ Μαρί-Ροζ είναι μια αντιπολεμική κραυγή και μια διερεύνηση στοχαστική της φρίκης του πολέμου. Ένα είδος ακτιβισμού, υπό την έννοια ότι ο λόγος της Ετέλ Αντνάν δεν είναι στατικός, δεν είναι συντελεσμένος, έχει διάρκεια κι επιδιώκει την πράξη, αγωνίζεται για πανανθρώπινες αξίες όπως η ελευθερία, η ειρήνη και ο έρωτας. Η σκέψη της Αντνάν αστράφτει και δένει αρμονικά με τη δράση. Η ενέργεια κινείται παντού, στα πρόσωπα που μιλάνε, στην πόλη που υφίσταται βιασμό από τον πόλεμο. Ένα κείμενο ζεστό, που σπαρταρά, βασανιστικά επίκαιρο, γιατί ο χώρος της Μέσης Ανατολής εξακολουθεί να είναι μια διαρκής εστία ανάφλεξης πολεμικών συρράξεων.

* Ο ΙΓΝΑΤΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Αυτά που δεν πρέπει να ομολογήσεις» (εκδ. Νησίδες).


ednanΣιττ Μαρί-Ροζ
Etel Adnan
Μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου
Άγρα 2019
Σελ. 152, τιμή εκδότη €12,00 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ETEL ADNAN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ