alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του «Πατριάρχη» της εβραϊκής πεζογραφίας Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν «Στο σπίτι του πατέρα και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσούλα Παπαδοπούλου, εκδ. Καστανιώτη).

Της Νίκης Κώτσιου

Πατριάρχης της σύγχρονης εβραϊκής πεζογραφίας, ο Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν (1888-1970) είχε καθοριστική συμβολή στην ανάπτυξη της σύγχρονης εβραϊκής λογοτεχνίας και αποτέλεσε μέντορα μεγάλων Ισραηλινών συγγραφέων όπως ο Άμος Οζ, ο Αβραάμ Γεοσούα και ο Άαρον Άπελφελντ, που αναγνωρίζουν ευθέως την επίδρασή του σε αυτούς και τονίζουν σε κάθε ευκαιρία τον κεφαλαιώδη ρόλο που έπαιξε η πρόζα του στη δική τους συγγραφική διαμόρφωση και ολοκλήρωση.

Η μοναδικότητα του Αγκνόν (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1966) έγκειται κυρίως στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο συγκεράζει την εβραϊκή παράδοση με μια ευρωπαϊκού τύπου αντίληψη, αλλά και για το δέος με το οποίο αντιμετωπίζει την έλευση της νεωτερικότητας. Στον τόμο Στο σπίτι του πατέρα περιλαμβάνονται έντεκα χαρακτηριστικά διηγήματα που αντιπροσωπεύουν το ύφος του δημιουργού, με έκδηλη την υπαρξιακή αμφισημία και το ρίγος μιας βαθιάς εσωτερικής αγωνίας απέναντι στο άγνωστο. Είναι η πρώτη φορά που ο Αγκνόν μεταφράζεται στα ελληνικά.

Η άλλοτε εύτακτη καθημερινότητα των πρωταγωνιστών υφίσταται έναν βουβό κλυδωνισμό, που μετατοπίζει τα αισθήματα σε άλλη σφαίρα και τα χρωματίζει μουντά και πεισιθάνατα.

Στα περισσότερα διηγήματα του τόμου, ένα υπόγειο μυστήριο δονεί την ατμόσφαιρα. Όλα μοιάζουν τακτοποιημένα κι εύρυθμα αλλά υπάρχει κάτι κρυφό που αποδιοργανώνει και διαβρώνει τα πρόσωπα. Κάτι που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό αλλά κλώθει τριγύρω έναν αόρατο ιστό και παγιδεύει τους ανθρώπους. Αυτή η καφκική αίσθηση του παράταιρου και του ανοίκειου σιγά-σιγά εξαπλώνεται και απορρυθμίζει την κανονικότητα με έναν τρόπο ανεπαίσθητο και ύπουλο. Η άλλοτε εύτακτη καθημερινότητα των πρωταγωνιστών υφίσταται έναν βουβό κλυδωνισμό, που μετατοπίζει τα αισθήματα σε άλλη σφαίρα και τα χρωματίζει μουντά και πεισιθάνατα. Αινιγματικές αρρώστιες που δεν κατονομάζονται, πόλεις που μεταμορφώνονται περίεργα στο πέρασμα του χρόνου, οικεία πρόσωπα που φαντάζουν πια μακρινά και ξένα, σηματοδοτούν μια αλλοτρίωση που ολοένα κερδίζει έδαφος και ριζώνει βαθιά στην ψυχή. Η αίσθηση του ανοίκειου και του ακατανόητου εντός και εκτός, η ζωή που αίφνης μετατρέπεται σε γρίφο και μαρτύριο, η αγωνία μπροστά στην άδηλη συμφορά που μοιάζει να επίκειται, συνθέτουν ένα ζοφερό κλίμα ασφυξίας που πνίγει κάθε ελπίδα.

Η ανατροπή της κανονικότητας συμβαίνει σταδιακά, με μια διαρκή επιτάχυνση που μοιάζει να οδηγεί στη συντριβή. Όμως η συντριβή διαρκώς αναστέλλεται και το τέλος της ιστορίας μένει σχεδόν πάντα ανοιχτό σηματοδοτώντας μια συνεχή εκκρεμότητα. Στο «Διαζύγιο του Γιατρού», ένας γιατρός ερωτεύεται και παντρεύεται μια όμορφη νοσοκόμα. Ωστόσο, κάποιο γεγονός του παρελθόντος έρχεται να αμαυρώσει αμετάκλητα τη σχέση τους, που γίνεται σταδιακά τοξική και τους δηλητηριάζει τη ζωή οδηγώντας σε μια παράξενη αμοιβαία θλίψη.

Απέναντι στο ανθρώπινο δράμα, το σύμπαν παραμένει βουβό. Τα πρόσωπα πρέπει να πορευθούν μέσα σ’ αυτή την εκκωφαντική σιωπή κουβαλώντας ένα δυσβάσταχτο φορτίο.

Σε πολλά διηγήματα υπάρχει ένας βιβλικός τόνος και αντηχήσεις από παλιούς μύθους που επικαιροποιούνται και φωτίζονται αλλιώς. Πάνω στο σώμα μιας ευδιάκριτης αφηγηματικής παράδοσης, αντλημένης από τις γραφές και τους χασιδικούς θρύλους, ενοφθαλμίζονται καινούργια στοιχεία που έρχονται να περιγράψουν με κλιμακούμενη αγωνία την ίδια πάντα υπαρξιακή συνθήκη, που μένει αναλλοίωτη μέσα στον χρόνο. Αυτή ακριβώς η αγωνία, που κάποτε λαμβάνει παροξυσμικές διαστάσεις, στοιχειώνει και αποδιοργανώνει τα πρόσωπα της εκάστοτε ιστορίας, που δεν βρίσκουν ποτέ λύτρωση, παρά μόνο κάποια εφήμερη ανακούφιση.

Απέναντι στο ανθρώπινο δράμα, το σύμπαν παραμένει βουβό. Τα πρόσωπα πρέπει να πορευθούν μέσα σ’ αυτή την εκκωφαντική σιωπή κουβαλώντας ένα δυσβάσταχτο φορτίο. Με μεγάλη οικονομία μέσων, ο Αγκνόν δίνει αδρά το πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετεί τους ήρωές του σημειώνοντας μόνο τα απολύτως αναγκαία. Η υπαρξιακή αγωνία σημαίνεται αριστοτεχνικά μέσα από στοιχειώδεις συχνά πλοκές, που όμως εγκλωβίζουν σ’ ένα μπερδεμένο δίχτυ ανασφάλειας και επώδυνης αβεβαιότητας. Αν και η ψυχολογική παρατήρηση απουσιάζει ηχηρά, τα κείμενα πάλλονται από ακραία συναισθήματα σε έξαρση, που σχεδιάζουν ψυχικά τοπία πόνου.

alt
Ο Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν το 1966 μοιράστηκε το 
Βραβείο Νόμπελ με τη Γερμανίδα ποιήτρια και 
δραματουργό Nelly Sacks, σε μια πρωτοφανή και
άκρως συμβολική επιλογή της Σουηδικής Ακαδημίας.





Το πάντα εμβληματικό σπίτι του πατέρα, τόσο του ουράνιου όσο και του επίγειου, επανέρχεται ως ένα σημείο αναφοράς που οργανώνει γύρω του βαθιές σημασίες και σχέσεις. Στο «Αγκουνότ», ο νάρκισσος πατέρας Αχιέζερ γίνεται ο ρυθμιστής της τύχης της κόρης του, καταδικάζοντάς την σε έναν δυστυχισμένο γάμο που διαλύεται. Στο «Σπίτι του Πατέρα», ο (άσωτος;) υιός επιστρέφει με ανάμεικτα και αντικρουόμενα συναισθήματα, που τον παγιδεύουν σε μια δίνη έντονων συγκινήσεων. Με τρόπο σχεδόν ελλειπτικό, χωρίς ποτέ να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, ο συγγραφέας χαρτογραφεί, μέσα από μια ακολουθία καθοριστικών στιγμών, την κρίσιμη εκείνη κατάσταση, που έρχεται ν’ αλλάξει τον ρυθμό του κόσμου.

Οι κινήσεις των προσώπων μέσα στον χώρο και τον χρόνο περιγράφονται ενίοτε σπασμωδικές και άστατες, χωρίς συνέχεια και συνέπεια. Πολλές ενέργειες δεν υπαγορεύονται από κάποιο προφανές εξωτερικό κίνητρο αλλά υπακούουν σε μια εσωτερική, κρυφή αναγκαιότητα, που δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Οι θρησκευτικές τελετουργίες που λαμβάνουν χώρα σε πολλά διηγήματα, δίνουν ένα κάποιο σχήμα στον άτσαλο και ασυνάρτητο ανθρώπινο βίο, που εν πολλοίς ξοδεύεται μέσα στην ανησυχία και την αγωνιώδη λαχτάρα για απαντήσεις.

Ο ήρωας μετέχει σε ασύνδετα επεισόδια χωρίς χωροχρονική συνέχεια, και η πραγματικότητα εμφανίζεται εντελώς θρυμματισμένη και φασματική.

Ενίοτε το σκηνικό γίνεται εντελώς ονειρικό ή εφιαλτικό. Ο ήρωας μετέχει σε ασύνδετα επεισόδια χωρίς χωροχρονική συνέχεια, και η πραγματικότητα εμφανίζεται εντελώς θρυμματισμένη και φασματική. Μέσα σ’ αυτό το έντονα φορτισμένο ονειρικό περιβάλλον με το ψυχαναλυτικό υπέδαφος, που βρίθει από αρχέτυπα και σύμβολα, καθένα επεισόδιο αποκτά ξεχωριστό βάθος και ουσία.

Ο Αβραάμ Γεοσούα σημειώνει, μεταξύ άλλων στο επίμετρο ότι: «Το απαράμιλλο ύφος του Αγκνόν δεν αποτελεί μόνο ζήτημα φιλολογικού ενδιαφέροντος αλλά και μια ιδιότυπη έκφραση που εμπεριέχει μυστήριο, πολυφωνία, χιούμορ και ειρωνεία, μια έκφραση που περιέχει τα άκρα αντίθετα καθώς και την αίσθηση του ατελούς μέσω μιας συνεχούς και ανατρεπτικής καταφυγής σε ποικίλα θρησκευτικά κείμενα».

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

→ Στην κεντρική εικόνα: Η Ιερουσαλήμ στην ανατολή του ηλίου.


altΣτο σπίτι του πατέρα
και άλλες ιστορίες
Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν
Μτφρ. Χρυσούλα Παπαδοπούλου
Καστανιώτης 2019
Σελ. 146, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ SHMUEL YOSEF AGNON

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ