alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του «Πατριάρχη» της εβραϊκής πεζογραφίας Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν «Στο σπίτι του πατέρα και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσούλα Παπαδοπούλου, εκδ. Καστανιώτη).

Της Νίκης Κώτσιου

Πατριάρχης της σύγχρονης εβραϊκής πεζογραφίας, ο Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν (1888-1970) είχε καθοριστική συμβολή στην ανάπτυξη της σύγχρονης εβραϊκής λογοτεχνίας και αποτέλεσε μέντορα μεγάλων Ισραηλινών συγγραφέων όπως ο Άμος Οζ, ο Αβραάμ Γεοσούα και ο Άαρον Άπελφελντ, που αναγνωρίζουν ευθέως την επίδρασή του σε αυτούς και τονίζουν σε κάθε ευκαιρία τον κεφαλαιώδη ρόλο που έπαιξε η πρόζα του στη δική τους συγγραφική διαμόρφωση και ολοκλήρωση.

Η μοναδικότητα του Αγκνόν (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1966) έγκειται κυρίως στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο συγκεράζει την εβραϊκή παράδοση με μια ευρωπαϊκού τύπου αντίληψη, αλλά και για το δέος με το οποίο αντιμετωπίζει την έλευση της νεωτερικότητας. Στον τόμο Στο σπίτι του πατέρα περιλαμβάνονται έντεκα χαρακτηριστικά διηγήματα που αντιπροσωπεύουν το ύφος του δημιουργού, με έκδηλη την υπαρξιακή αμφισημία και το ρίγος μιας βαθιάς εσωτερικής αγωνίας απέναντι στο άγνωστο. Είναι η πρώτη φορά που ο Αγκνόν μεταφράζεται στα ελληνικά.

Η άλλοτε εύτακτη καθημερινότητα των πρωταγωνιστών υφίσταται έναν βουβό κλυδωνισμό, που μετατοπίζει τα αισθήματα σε άλλη σφαίρα και τα χρωματίζει μουντά και πεισιθάνατα.

Στα περισσότερα διηγήματα του τόμου, ένα υπόγειο μυστήριο δονεί την ατμόσφαιρα. Όλα μοιάζουν τακτοποιημένα κι εύρυθμα αλλά υπάρχει κάτι κρυφό που αποδιοργανώνει και διαβρώνει τα πρόσωπα. Κάτι που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό αλλά κλώθει τριγύρω έναν αόρατο ιστό και παγιδεύει τους ανθρώπους. Αυτή η καφκική αίσθηση του παράταιρου και του ανοίκειου σιγά-σιγά εξαπλώνεται και απορρυθμίζει την κανονικότητα με έναν τρόπο ανεπαίσθητο και ύπουλο. Η άλλοτε εύτακτη καθημερινότητα των πρωταγωνιστών υφίσταται έναν βουβό κλυδωνισμό, που μετατοπίζει τα αισθήματα σε άλλη σφαίρα και τα χρωματίζει μουντά και πεισιθάνατα. Αινιγματικές αρρώστιες που δεν κατονομάζονται, πόλεις που μεταμορφώνονται περίεργα στο πέρασμα του χρόνου, οικεία πρόσωπα που φαντάζουν πια μακρινά και ξένα, σηματοδοτούν μια αλλοτρίωση που ολοένα κερδίζει έδαφος και ριζώνει βαθιά στην ψυχή. Η αίσθηση του ανοίκειου και του ακατανόητου εντός και εκτός, η ζωή που αίφνης μετατρέπεται σε γρίφο και μαρτύριο, η αγωνία μπροστά στην άδηλη συμφορά που μοιάζει να επίκειται, συνθέτουν ένα ζοφερό κλίμα ασφυξίας που πνίγει κάθε ελπίδα.

Η ανατροπή της κανονικότητας συμβαίνει σταδιακά, με μια διαρκή επιτάχυνση που μοιάζει να οδηγεί στη συντριβή. Όμως η συντριβή διαρκώς αναστέλλεται και το τέλος της ιστορίας μένει σχεδόν πάντα ανοιχτό σηματοδοτώντας μια συνεχή εκκρεμότητα. Στο «Διαζύγιο του Γιατρού», ένας γιατρός ερωτεύεται και παντρεύεται μια όμορφη νοσοκόμα. Ωστόσο, κάποιο γεγονός του παρελθόντος έρχεται να αμαυρώσει αμετάκλητα τη σχέση τους, που γίνεται σταδιακά τοξική και τους δηλητηριάζει τη ζωή οδηγώντας σε μια παράξενη αμοιβαία θλίψη.

Απέναντι στο ανθρώπινο δράμα, το σύμπαν παραμένει βουβό. Τα πρόσωπα πρέπει να πορευθούν μέσα σ’ αυτή την εκκωφαντική σιωπή κουβαλώντας ένα δυσβάσταχτο φορτίο.

Σε πολλά διηγήματα υπάρχει ένας βιβλικός τόνος και αντηχήσεις από παλιούς μύθους που επικαιροποιούνται και φωτίζονται αλλιώς. Πάνω στο σώμα μιας ευδιάκριτης αφηγηματικής παράδοσης, αντλημένης από τις γραφές και τους χασιδικούς θρύλους, ενοφθαλμίζονται καινούργια στοιχεία που έρχονται να περιγράψουν με κλιμακούμενη αγωνία την ίδια πάντα υπαρξιακή συνθήκη, που μένει αναλλοίωτη μέσα στον χρόνο. Αυτή ακριβώς η αγωνία, που κάποτε λαμβάνει παροξυσμικές διαστάσεις, στοιχειώνει και αποδιοργανώνει τα πρόσωπα της εκάστοτε ιστορίας, που δεν βρίσκουν ποτέ λύτρωση, παρά μόνο κάποια εφήμερη ανακούφιση.

Απέναντι στο ανθρώπινο δράμα, το σύμπαν παραμένει βουβό. Τα πρόσωπα πρέπει να πορευθούν μέσα σ’ αυτή την εκκωφαντική σιωπή κουβαλώντας ένα δυσβάσταχτο φορτίο. Με μεγάλη οικονομία μέσων, ο Αγκνόν δίνει αδρά το πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετεί τους ήρωές του σημειώνοντας μόνο τα απολύτως αναγκαία. Η υπαρξιακή αγωνία σημαίνεται αριστοτεχνικά μέσα από στοιχειώδεις συχνά πλοκές, που όμως εγκλωβίζουν σ’ ένα μπερδεμένο δίχτυ ανασφάλειας και επώδυνης αβεβαιότητας. Αν και η ψυχολογική παρατήρηση απουσιάζει ηχηρά, τα κείμενα πάλλονται από ακραία συναισθήματα σε έξαρση, που σχεδιάζουν ψυχικά τοπία πόνου.

alt
Ο Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν το 1966 μοιράστηκε το 
Βραβείο Νόμπελ με τη Γερμανίδα ποιήτρια και 
δραματουργό Nelly Sacks, σε μια πρωτοφανή και
άκρως συμβολική επιλογή της Σουηδικής Ακαδημίας.





Το πάντα εμβληματικό σπίτι του πατέρα, τόσο του ουράνιου όσο και του επίγειου, επανέρχεται ως ένα σημείο αναφοράς που οργανώνει γύρω του βαθιές σημασίες και σχέσεις. Στο «Αγκουνότ», ο νάρκισσος πατέρας Αχιέζερ γίνεται ο ρυθμιστής της τύχης της κόρης του, καταδικάζοντάς την σε έναν δυστυχισμένο γάμο που διαλύεται. Στο «Σπίτι του Πατέρα», ο (άσωτος;) υιός επιστρέφει με ανάμεικτα και αντικρουόμενα συναισθήματα, που τον παγιδεύουν σε μια δίνη έντονων συγκινήσεων. Με τρόπο σχεδόν ελλειπτικό, χωρίς ποτέ να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, ο συγγραφέας χαρτογραφεί, μέσα από μια ακολουθία καθοριστικών στιγμών, την κρίσιμη εκείνη κατάσταση, που έρχεται ν’ αλλάξει τον ρυθμό του κόσμου.

Οι κινήσεις των προσώπων μέσα στον χώρο και τον χρόνο περιγράφονται ενίοτε σπασμωδικές και άστατες, χωρίς συνέχεια και συνέπεια. Πολλές ενέργειες δεν υπαγορεύονται από κάποιο προφανές εξωτερικό κίνητρο αλλά υπακούουν σε μια εσωτερική, κρυφή αναγκαιότητα, που δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Οι θρησκευτικές τελετουργίες που λαμβάνουν χώρα σε πολλά διηγήματα, δίνουν ένα κάποιο σχήμα στον άτσαλο και ασυνάρτητο ανθρώπινο βίο, που εν πολλοίς ξοδεύεται μέσα στην ανησυχία και την αγωνιώδη λαχτάρα για απαντήσεις.

Ο ήρωας μετέχει σε ασύνδετα επεισόδια χωρίς χωροχρονική συνέχεια, και η πραγματικότητα εμφανίζεται εντελώς θρυμματισμένη και φασματική.

Ενίοτε το σκηνικό γίνεται εντελώς ονειρικό ή εφιαλτικό. Ο ήρωας μετέχει σε ασύνδετα επεισόδια χωρίς χωροχρονική συνέχεια, και η πραγματικότητα εμφανίζεται εντελώς θρυμματισμένη και φασματική. Μέσα σ’ αυτό το έντονα φορτισμένο ονειρικό περιβάλλον με το ψυχαναλυτικό υπέδαφος, που βρίθει από αρχέτυπα και σύμβολα, καθένα επεισόδιο αποκτά ξεχωριστό βάθος και ουσία.

Ο Αβραάμ Γεοσούα σημειώνει, μεταξύ άλλων στο επίμετρο ότι: «Το απαράμιλλο ύφος του Αγκνόν δεν αποτελεί μόνο ζήτημα φιλολογικού ενδιαφέροντος αλλά και μια ιδιότυπη έκφραση που εμπεριέχει μυστήριο, πολυφωνία, χιούμορ και ειρωνεία, μια έκφραση που περιέχει τα άκρα αντίθετα καθώς και την αίσθηση του ατελούς μέσω μιας συνεχούς και ανατρεπτικής καταφυγής σε ποικίλα θρησκευτικά κείμενα».

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

→ Στην κεντρική εικόνα: Η Ιερουσαλήμ στην ανατολή του ηλίου.


altΣτο σπίτι του πατέρα
και άλλες ιστορίες
Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν
Μτφρ. Χρυσούλα Παπαδοπούλου
Καστανιώτης 2019
Σελ. 146, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ SHMUEL YOSEF AGNON

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ