thodoris gonis 2

Για τη συλλογή με διηγήματα του Θοδωρή Γκόνη «Το μαύρο φόρεμα του κόρακα» (εκδ. Άγρα). Φωτογραφία © Βασίλης Μαθιουδακης

Της Διώνης Δημητριάδου

Έχουν ψυχή οι τόποι, γι’ αυτό κάποιοι τους τρέμουν, μην και θεριέψουν μέσα τους και αρχίσουν να ζητούν το μερτικό τους από τις μνήμες. Κι όμως, για τους πιο εκλεκτούς, οι τόποι είναι άνθρωποι, και η ψυχή τους ακριβή, σε δένουν πάνω τους και δεν σε αποχωρίζονται εκτός αν εσύ τους λησμονήσεις. Στη γραφή του Θοδωρή Γκόνη πάντα τους συναντάμε – είτε πρόκειται για τον γενέθλιο τόπο είτε για άλλους που τους επέλεξε (ή μήπως τον επέλεξαν;) για μια μακρά συνοδοιπορία. Και είναι τότε που αρχίζει η πάλη (ή το παιχνίδι) ανάμεσα σε ό,τι αποτυπώθηκε ως υπαρκτό γεγονός στη μνήμη, για να βρει κατόπιν την καλύτερη ώρα του σε κάποιο μικρό αγαπημένο κείμενο, και σε ό,τι πλάστηκε εκ του μη όντος, όπως μαγικά ξέρει η καλή γραφή να φτιάχνει τη δική της πραγματικότητα – και άντε να τα ξεχωρίσεις μετά, μα και ούτε έχει σημασία αφού με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ξέρουν τον δρόμο να σε φτάσουν, να σε αγγίξουν.

Κυρίαρχος και εδώ, στην πρόσφατη συλλογή του Γκόνη, ο ένας Τόπος (κι ας είναι περισσότεροι, αφού όλοι ενσωματώνονται τελικά σε μια μορφή), που πλαισιώνει την κάθε μία από τις επτά ιστορίες προβάλλοντας το δικό του δίκιο δίπλα στα πρόσωπα και επινοώντας (ως δυνάμει συν-δημιουργός) τη συνέχεια της πλοκής, είτε τολμά να τη γράψει (γιατί και οι τόποι κρατούν μολύβι και γράφουν) είτε την αφήνει στην επινοητική με τη σειρά της αναγνωστική πρόσληψη. 

Kάποιες γραφές δεν ξέρεις αν είναι καλύτερα να τις πεις τραγούδια ή ποιήματα αντί για πεζά, έτσι όπως αφήνουν ελεύθερη την αύρα τους, με τις μεταφορές και τις αλληγορίες, τον ρυθμό τους πέρα από την επιφανειακή πεζότητα. 

Οι ιστορίες εδώ γράφονται με μιαν ανάσα, τόσο οι μικρές στο γνώριμο ύφος και στυλ του Γκόνη όσο και η μία, η πρώτη του βιβλίου («Ένα ποτήρι του νερού κρασί»), μακροσκελής για τα δεδομένα του, με αδιαφορία ευτυχώς για όσα οι κανόνες της γραμματικής και της σύνταξης έχουν ορίσει. Με τον ίδιο ρυθμό, όμως, χωρίς ανάσα και αναπαμό, διαβάζονται ώσπου να φθάσουν στο τέλος τους, που τέλος στην ουσία δεν είναι. Από το σημείο αυτό ο αναγνώστης συνεχίζει, και όπου τον βγάλει. Οι ιστορίες έχουν τη δική τους δυναμική, έχουν ψυχή κι αυτές και επιλέγουν πού θα πάνε (φτάνανε συνέχεια ιστορίες και δεν χρειαζόταν να πας γιατί έρχονταν οι ιστορίες και πήγαινες, θα πει στο συγκλονιστικό «Ο λάκκος της σφαγής», σ.44) – κάτι σαν την ποίηση που έρχεται και σε βρίσκει, γιατί κάποιες γραφές δεν ξέρεις αν είναι καλύτερα να τις πεις τραγούδια ή ποιήματα αντί για πεζά, έτσι όπως αφήνουν ελεύθερη την αύρα τους, με τις μεταφορές και τις αλληγορίες, τον ρυθμό τους πέρα από την επιφανειακή πεζότητα.

agra gonis korakasΚάθε φορά που βλέπουν το φως μιας έκδοσης οι ιστορίες του Γκόνη, νιώθεις όπως τα τραγούδια του περιμένουν να τα βάλεις στο στόμα (σιγανά ή φωναχτά, όπως λέει ο ίδιος), έτσι κι αυτές είναι έτοιμες να τις οικειοποιηθείς και να τις κάνεις κτήμα σου, κομμάτι της δικής σου μνήμης. Ελάχιστους καλούς γραφιάδες μπορώ να σκεφτώ που σου ανοίγουν τη θύρα για να μπεις και να βάλεις κι εσύ τις λέξεις σου ανάμεσα στις δικές τους. Αρκεί να διαβάσεις το διήγημα (συμβατικά ας το ονομάσουμε έτσι, αυτό πιο πολύ από όλα τα υπόλοιπα του βιβλίου) που στεγάζει κάτω από τον τίτλο του όλη τη συλλογή, «Το μαύρο φόρεμα του κόρακα», για να δεις πώς μοτίβα του παραμυθιού δένουν αρμονικά με υπαρκτά βιώματα, πώς εισχωρούν μέσα στη σύγχρονη γραφή συνδέοντας με τρόπο αυτονόητο και φυσικό το τότε του μύθου αλλά και της συγγραφικής μνήμης με το σήμερα του καθενός από εμάς.

Όμως, το ξέρουμε καλά, αυτή είναι η μαγεία της γραφής, με τις προσβάσεις της όλες ανοιχτές στο τώρα και στο τότε, στο πραγματικό και στο ανεξήγητο (ωστόσο και αυτό υπαρκτό στη συνθήκη της λογοτεχνικής επινόησης), στον ιδιωτικό χώρο του συγγραφέα και στον προσωπικό του κάθε αναγνώστη. Και όλα αυτά στο πλαίσιο μιας απρόσμενης και ανεξήγητης σωτηρίας, όπως αυτή που πέφτεις κάθε μέρα από το αεροπλάνο και σώζεσαι, όπως γράφει στην αρχή του διηγήματος. Όμως, όταν η αφετηρία ενός κειμένου συνιστά από μόνη της ένα θαύμα, τότε όλα είναι ανοιχτά στην έκπληξη, τα όρια της οποίας (αν τελικά υπάρχουν) τα ξέρει καλά αυτός ο πεζογράφος με την ξεχωριστή γραφή, τόσο αγαπητή όλα τα χρόνια που υπηρετεί τον πεζό λόγο, αν και σπάνια δηλώνει μέσα στις πολλές ενασχολήσεις του την ιδιότητα του πεζογράφου. Κι ας είναι από τους σημαντικότερους.


* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.

Απόσπασμα από το βιβλίο

δεν ξέρω αν θυμάσαι τι φυλακές του Ίτς Καλέ πάνω στο βράχο της Ακροναυπλίας, αν τέλος πάντων τις έχεις δει έστω και σε κάποια παλιά φωτογραφία πριν ένα βράδυ τις ξεπατώσουν και τις γκρεμίσουν εκείνοι που τρέμουν την ιστορία και τους αγιασμένους τόπους και τους τυφλώνουν μια για πάντα, τους τραυματίζουν ανεπανόρθωτα, τους κόβουν χέρια και πόδια γιατί και οι τόποι άνθρωποι είναι και έρχονται και περιφέρονται στα όνειρά μας, στον ύπνο και στον ξύπνιο μας και μας καλούν και μας φωνάζουν και μας ζητούν νεράκι και ψωμί και το λευκό πουκάμισο με ανοιγμένα χέρια, όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που μαρτύρησαν εκεί μέσα είναι πάντοτε παρόντες και προσπαθούν να πουν το όνομά τους, την ιστορία τους τη μικρή και τη μεγάλη, από κάπου να πιαστούν, εκεί που είναι, στον έξω ουρανό που βρίσκονται, χωρίς μνήμα , σταυρό και όνομα… […] την παραμιλάω αυτή την ιστορία χρόνια τώρα από μέσα μου και απ’ έξω μου σιγανά και φωναχτά σαν προσευχή και σαν τραγούδι, σαν άνθρωπος και σαν κατσίκα τη μασάω μέρα-νύχτα και τη δουλεύω μέσα μου, όπως το βράχο ο καιρός, να μη ξεχάσω και δεν έχω τολμήσει να την πω σε κανέναν
«Ο Αποστόλης ο μάγειρας», σελ. 53

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ