petrina ploia

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Ξυλούρη «Πέτρινα πλοία» (εκδ. Μεταίχμιο). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Ρενέ Μαγκρίτ «Το νησί των θησαυρών» (1942)

Του Διονύση Μαρίνου

Μια παράξενη ρωγμή, ύστερα μια δεύτερη, μια τρίτη και, αίφνης, η Χερσόνησος, που έκτοτε θα ονομάζεται «Πέτρινη Σχεδία», θα αποκολληθεί από το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Ευρώπης και θα ξεκινήσει το αβέβαιο ταξίδι της στο πουθενά. Οι Ίβηρες αποσκίρτησαν προς ανακούφιση των υπόλοιπων Ευρωπαίων. Τέσσερις άνθρωποι που επιβαίνουν στο πλωτό νησί θα ενώσουν τη μοίρα τους, ενόσω ο πέτρινος όγκος συνεχίζει να βολοδέρνει στον ωκεανό. Κάπως έτσι ο Ζοζέ Σαραμάγκου φαντάστηκε την πιθανότητα ενός πέτρινου πλοίου-νησιού και έγραψε το μυθιστόρημα Πέτρινη Σχεδία (μτφρ. Αθηνά Ψυλλιά. εκδ. Καστανιώτη). Τευτονικές αλλαγές, παράξενες μετατοπίσεις, απώλειες που δεν αφήνουν ίχνη, άνθρωποι που μένουν πίσω να βιώνουν την απουσία και τριγύρω μια υδάτινη μάζα που μοιάζει να έχει τη δική της ζωή. 

Μέσα από το μυαλό του Σαραμάγκου

Η Μαρία Ξυλούρη στην πρώτη συλλογή διηγημάτων που εκδίδει, Πέτρινα πλοία (εκδ. Μεταίχμιο), (έχουν προηγηθεί τρία ιδιοσυγκρασιακά μυθιστορήματα) μας παραδίδει έναν κόσμο που μοιάζει να είναι βγαλμένος από το ευφάνταστο μυαλό του Πορτογάλου νομπελίστα συγγραφέα. Ο βαθμός επινοητικότητάς της σε τούτα τα δεκαπέντε διηγήματα ομοιάζει, επίσης, με εκείνον του Jean-Marie Blas de Rombles ιδιαιτέρως στο ξέφρενο μυθιστόρημά του Το νησί του σημείου Νέμο (μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος, εκδ. Πόλις). Δεν είναι τυχαίο ότι και σ’ αυτή την περίπτωση το υδάτινο στοιχείο είναι κυρίαρχο. 

Η Ξυλούρη, πάντως, μας είχε προϊδεάσει και στα προηγούμενα βιβλία της, κυρίως στη Νυχτερινή βάρδια του καλλιγράφου (εκδ. Καλέντης) πως έχει την ικανότητα να δημιουργεί κόσμους με την ορμή ενός παραμυθά που σπάει τους τοίχους του ρεαλισμού, χρησιμοποιώντας τον όπου χρειάζεται, και να δημιουργεί μυθικούς κόσμους, άλλοτε λαγαρούς κι άλλοτε έμφοβους. Πίσω, όμως, από την τάση της επινόησης δεν υπάρχει ο εντυπωσιασμός, ούτε η αίσθηση της προκατασκευασμένης ανοικείωσης. Στα διηγήματα της Ξυλούρη αυτό που προβάλλεται ως κυρίαρχο μοτίβο είναι οι έννοιες της απουσίας, της ξαφνικής απώλειας, της αναζήτησης των χαμένων. Κάτι που διαφεύγει και θα είναι για πάντα άπιαστο. Μέσα σε μια στιγμή χάνονται όλα.

Στα διηγήματα της Ξυλούρη αυτό που προβάλλεται ως κυρίαρχο μοτίβο είναι οι έννοιες της απουσίας, της ξαφνικής απώλειας, της αναζήτησης των χαμένων. Κάτι που διαφεύγει και θα είναι για πάντα άπιαστο. Μέσα σε μια στιγμή χάνονται όλα. 

Υπάρχουν ιστορίες όπου ο ρεαλισμός (ωστόσο, υδραργυρικός) αναλαμβάνει να μας χρωματίσει τα γεγονότα. Τα πρώτα δύο διηγήματα («Καλή ήτανε η νύχτα» και η «Καρακάξα»), τα οποία συνομιλούν μεταξύ τους είναι μια τέτοια περίπτωση, ενώ αντίστοιχη τροχιά ακολουθεί και το τρίτο διήγημα «Νερό». Έχουν στακάτο ρυθμό, θαυμαστή οικονομία και μιλούν για ανθρώπους που, όντως, μπορεί να τους κατανοήσεις και σε πρώτο επίπεδο. Ο θάνατος είναι ο καταλύτης και στις τρεις ιστορίες. 

Πυκνότητα και σκοτεινιά

Από το σημείο αυτό, όμως, και μετά η Ξυλούρη παραθέτει μια σειρά ιστοριών που έχουν –θα έλεγε κανείς– αναπεπταμένα όλα τα ιστία τους. Τρέπονται μακριά από την πραγματικότητα, διαμορφώνοντας μια δική τους. Τα διηγήματα αποκτούν μια ενδιαφέρουσα πυκνότητα, οι εικόνες τους βάφονται με μια σκοτεινιά. Βαθμηδόν εμφανίζουν μια τάση κρυπτικής μαγείας, το νερό αρχίζει να ανεβαίνει στάθμη και να συμπαρασύρει ζωές. Ένα νησί ταξιδεύει έπειτα από έκρηξη ηφαιστείου στο διήγημα «Φεύγει το νησί», όπου η παρουσία του Σαραμάγκου είναι πιο έκδηλη από ποτέ. Μνήμες από τον Εμφύλιο Πόλεμο μας έρχονται στο διήγημα «Η πέτρα». 

xilouri dirk skiba
  Η Μαρία Ξυλούρη γεννήθηκε στην Κρήτη, σπούδασε ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές (Ψυχολογία και ΜΜΕ). Ζει στην Αθήνα, γράφει και μεταφράζει.

Τα επινοημένα Σώχωρα εμφανίζονται στο ομώνυμο διήγημα με έναν παράξενο ταξιδιώτη να κατεβαίνει από το ΚΤΕΛ και να μεταβαίνει σε τούτο τον τόπο που ακόμη κι αν υπάρχει στον πραγματικό χάρτη, παραμένει μυστηριώδης και ανερμήνευτος. Από το εγγύς παρελθόν, η Ξυλούρη μάς μεταφέρει ακόμη και στον 18ο αιώνα στη Νήσο της Γαλλίας με έναν ναυαγό που επιδιώκει να επιστρέψει στον τόπο του παντί τρόπω (στο διήγημα «Ο πρώτος»). Είναι, όντως, το πρώτο διήγημα μιας τριλογίας ιστοριών που περιλαμβάνει τα διηγήματα «Η μόνη στεριά» και «Ο τελευταίος». Αναρωτιέσαι αν αυτά τα γεγονότα με βυθισμένα πλοία, ναυαγούς και αλυσοδεμένους σκλάβους υπήρξαν έτσι ακριβώς, με κάποιο τρόπο σίγουρα υπήρξαν στο βάθος της ιστορίας, εντούτοις αυτό που σε κερδίζει είναι το πάθος των ανθρώπων να υπάρξουν, να νοηματοδοτηθούν, να ξαναβρούν το νήμα της ζωής τους, να διαγράψουν την απουσία τους. 

Έντονα μυστικιστικό είναι το διήγημα «Ο βήχας του Ιουλίου» όπου οι άνεμοι στο νησί επιστρέφουν κάθε Ιούλιο και είναι σαν μοίρες και ξωτικά για προσευχές που δεν κρατήθηκαν. Ένας κακόβουλος αέρας που ζητάει από τους ανθρώπους να κρατούν τις προσευχές τους ζωντανές. Έντονα κινηματογραφικό είναι το διήγημα «Ένας για έναν», από τα πλέον εκτενή της συλλογής, όπου ένας ξενομερίτης φέρεται να σκότωσε τον φαροφύλακα του απομονωμένου νησιού. Εντέλει, ο δολοφόνος πεθάνει μέσα σε παράκρουση. Ξενομπατής είναι και ο ήρωας στο διήγημα «Η τρίτη Αμερική». Διαμένει στο νησί Έλαν και ονειρεύεται να μπαρκάρει σε μια άλλη, δική του, Αμερική. Στο τέλος χάνεται από προσώπου γης και θάλασσας. Επιπροσθέτως, τι συμβαίνει σε ένα κορίτσι που αρχίζει να αποχρωματίζεται και να αποκτάει χρώμα μελανιού; Και ποια είναι βαθιά ιστορία του νησιού της Αγίας Σκουριάς; Μια fata morgana που η συγγραφέας την τοποθετεί στα Δωδεκάνησα. 

Η Ξυλούρη φτιάχνει ενδιαμέσως της συλλογής μικρούς κύκλους με αποτέλεσμα κάποια διηγήματα να συνομιλούν μεταξύ τους έμμεσα ή άμεσα, ενώ όλα μαζί αποτελούν μια συνολική εικόνα των πέτρινων πλοίων που όπως μας πληροφορεί και η ίδια, σε κάποιους τόπους, οι άνθρωποι έστηναν γύρω από τους τάφους πέτρες σε σχήμα καραβιού, πέτρινα πλοία για να πάνε τους νεκρούς στον άλλο κόσμο. 

Η καλύτερη αναγνωστική αντιμετώπιση στα διηγήματα αυτής της συλλογής είναι να αφεθείς στη μαγεία της παραμυθίας τους. Να δεχθείς αυτό που ορίζουν ως δική τους πραγματικότητα.

Τούτα τα πέτρινα πλοία υπάρχουν σε διάφορες εκδοχές στα δεκαπέντε διηγήματα, όπως και ο άλλος κόσμος, ο δημιουργημένος από τον οίστρο της Ξυλούρη που μπορεί να μοιάζει εν μέρει με τον δικό μας, αλλά είναι αποτέλεσμα εντατικής και ηλεκτρισμένης επινοητικότητας. 

Η καλύτερη αναγνωστική αντιμετώπιση στα διηγήματα αυτής της συλλογής είναι να αφεθείς στη μαγεία της παραμυθίας τους. Να δεχθείς αυτό που ορίζουν ως δική τους πραγματικότητα. Να αφήσεις τον μύθο να σε κάνει νησί που πλέει δίχως συγκεκριμένο προορισμό. Ευκταίος προορισμός, το πουθενά.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


xilouri exΠέτρινα πλοία
ΜΑΡΙΑ ΞΥΛΟΥΡΗ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 168, τιμή εκδότη €12,20

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΞΥΛΟΥΡΗ 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Εκεί κάτω, δίπλα στην αρχαία πόλη, τρία χιλιόμετρα απ’ τους αρχαίους τάφους, είναι άλλο τάφοι, δύο, αντάμα. Στον έναν είναι εννιά δεξιοί, φασιστοσυμμορίτες όλοι, στον άλλον εννιά δικοί μας. Τους δικούς τους τους περιποιήθηκαν με πλάκα και μνημείο, πήγαιναν οι συγγενείς και άναβαν καντήλια όπως έπρεπε. “Σφαγιασθέντες υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών” γράφει ένα μάρμαρο πάνω. Στους άλλους δίπλα τίποτα, ούτε ένα σημάδι ότι είναι θαμμένοι εκειδά άνθρωποι που άφηναν. Ήθελαν οι γυναίκες να ανάψουνε ένα καντήλι ν’ αναπαυθούν οι ψυχές των σκοτωμένων κι έπρεπε να πηγαίνουμε στα κλεφτά και νύχτα, μην τις πάρει κανείς μυρωδιά. Εννιά άνθρωποι στο λάκκο αδιάβαστοι, οι ψυχές τους και στον θάνατο ακόμα φτώχεια και καταφρόνεση, κι οι γυναίκες να μην μπορούνε ούτε να θυσιάσουνε όπως πρέπει, το διανοάσαι;»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Ξένιου «Αλλοτεκοίτη – Εκεί που χάθηκε η βλάστηση» (εκδ. Κριτική). Κεντρική εικόνα: Η Μόνικα Βίτι στην «Κόκκινη έρημο» του Μικελάντζελο Αντονιόνι.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

«Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές / Είναι...

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Σωτήρη Δημητρίου «Μια Μαρίνα Τζάφου» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Προξενιό της Άννας». 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Σωτήρης Δημητρίου στη με...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ