alt

Για το μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου «Άνδρες του αίματος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για το τέρας όμως ελάχιστοι μιλούν. Οι περισσότεροι φοβούνται και να το σκέφτονται. 
Όσοι το ύμνησαν περνούν τη ζωή τους εν ευδαιμονία. Όσοι το κατηγόρησαν χάθηκαν σαν να αναλήφθηκαν. 
Οι υπόλοιποι άφησαν τα κοκαλάκια τους στις ρεματιές.
 

Το κύκνειο άσμα του Μάνου Ελευθερίου δεν είναι τραγούδι – αν και θα μπορούσε να είναι· ένα μακροσκελές αφηγηματικό άσμα με την κρυπτικότητα των στίχων του να απαιτεί τα ερμηνευτικά «κλειδιά» που θα το ανοίξουν για να ξεχυθεί από μέσα του ο λόγος, κοφτερός μα και συμπονετικός συνάμα, έτοιμος να σταθεί δίπλα στον πάσχοντα άνθρωπο και να του προσφέρει μια θέα στον κόσμο από την εσωτερική πλευρά – ακόμη κι αν αυτό προϋποθέτει να βρεθεί μέσα στο σώμα του τέρατος. Όμως, δεν είναι τραγούδι. Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια.

Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, «οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια»

Ένας μύθος είναι, από εκείνους που οι πανάρχαιοι ιστορητές αρέσκονταν να αφηγούνται δίνοντας ταυτόχρονα την αλήθεια της ιστορίας και τον φανταστικό μανδύα της επινόησής τους. Ένας τρόπος να ειπωθούν τα πράγματα μέσα από τον καθρέφτη της παραβολής. Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή γιατί είναι αμίλητη και προχωράει· έγραφε ο Σεφέρης («Τελευταίος σταθμός», 1944).

Στους Άνδρες του Αίματος δεν υπάρχει χρόνος και χώρος, καθώς όλα συμβαίνουν (ή θα μπορούσαν να συμβούν) σε κάθε χωροχρονικό (προσωπικό ή συλλογικό) τοπίο. Αυτό που κάθε φορά μεταλλάσσει τα λόγια του αφηγητή σε απολύτως ενδεικτικά μιας συγκεκριμένης περίπτωσης είναι η διάθεση του ακροατή/αναγνώστη να τα ερμηνεύσει με τα δικά του μέσα, τα προσωπικά του βιώματα. Και ετούτα είναι πολλά. Γιατί –να το πούμε κι αυτό– η ανάγνωση εδώ έχει τις απαιτήσεις της. Ζητά το ξέσπασμα ψυχής, ανάλογου βάθους και παρόμοιας έντασης με αυτό του γράφοντος.

Εν μέρει ιστορητής και εν μέρει προφήτης ο αφηγητής θα πρέπει να νοηθεί ως υπεριπτάμενος (έστω λίγο) πάνω από τον υπαρκτό κόσμο, ώστε να είναι σε θέση παντεπόπτη και παντογνώστη κι έτσι να κοιτάξει στο παρελθόν για να το ιστορήσει αλλά και να προείπει τα μελλούμενα με τη φωνή που καλά γνωρίζουν οι μελετώντες τις παλαιές γραφές. Κι αν πει κανείς πως στην αφήγηση αυτή ταιριάζει ο τίτλος «Το κατά Μάνον», ας μη θεωρηθεί βλάσφημη η ρήση. Τα αφηγούμενα ίσως είναι η ιστορία του τόπου, τα παθήματα των ανθρώπων – κι ας μην ονοματίζεται κανείς. Ωστόσο, λίγο να ξεφύγουμε από τον καθ’ ημάς μικρόκοσμο, διαβάζουμε όλη την ιστορία την ανθρώπινη όπου γης. Με τους δυνατούς και τους αδύναμους, τους ευρισκόμενους σε αξιώματα περιβεβλημένα με τον ιερό μανδύα που όλα τα καλύπτει και όλα τα δικαιολογεί ελέω δόγματος, με το πανίσχυρο τέρας, που μέσα του όλοι διαβιούμε μέχρι να νιώσουμε εν συνειδήσει ή εξ αποκαλύψεως πως εμείς του παρέχουμε την ισχύ του και την τρομακτική του όψη.

Και το τέρας; Αυτό πάντα θα υπάρχει. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να ’χει κάτι να φοβάται κι ας το κοροϊδεύει μετά. Πάντα, όμως, έχει την ανάγκη να σκέφτεται και ν’ αναρωτιέται αν υπάρχει κάτι ανώτερο απ’ αυτόν, μακρινό, άγνωστο και αόρατο από τον ίδιο, με υπερφυσικές δυνάμεις, που με το ένα χέρι ελεεί και το άλλο τιμωρεί, να μπορεί να το αμφισβητεί, να το έχει φίλο, σύμμαχο και εχθρό, να μάχεται γι’ αυτό και στο όνομά του να μεγαλουργεί ή να δολοφονεί λαούς. Το τέρας πάντα θα υπάρχει.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα. Δεν αποτελεί μια καταγγελτική φωνή μόνο για τον πολύπαθο κόσμο του 20ού αιώνα· δεν συνιστά μόνο μια προφητική αναγγελία για τη δική μας πραγματικότητα. Ο Ευδόκιμος και ο Διδάσκαλος είναι δικοί μας όσο και όλης της ανθρωπότητας. Και οι αυτονόητοι συνειρμοί με τις θρησκευτικές περσόνες απλώς εξηγούν γιατί όλοι οι λαοί όλων των εποχών αναζήτησαν παρόμοιες μορφές για τους θεούς τους και παρόμοιους μύθους επινόησαν για την ανθρώπινη αδυναμία και τη θεϊκή ισχύ. Ο εξ αποκαλύψεως λόγος που γράφτηκε στο ταπεινό αιγαιοπελαγίτικο νησί απηχεί τον τρόμο του ανθρώπου για το άβατο των ουρανών, για το άγνωστο εσαεί του μέλλοντος και για το βάθος της απόγνωσης, το άχθος της ζωής.

Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του Θεού 
(«Τα λόγια και τα χρόνια», 1968-71)

Η τελευταία αυτή γραφή του Μάνου Ελευθερίου συμπυκνώνει μέσα της όλα του τα κείμενα, όλα του τα τραγούδια. Περισσότερο ακόμη, έχει μέσα της όλη του τη ζωή, όπως βιώθηκε μέσα σε προσωπικό άλγος και κίνδυνο.

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά,
στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
Πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά,
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει; 
(«Ποιος τη ζωή μου», 1971)

Και είναι σαν (νιώθοντας πως όλα κάποτε τελειώνουν) να θέλησε να τα μαζέψει μέσα σε μια κρυπτική όσο και αποκαλυπτική παραβολή. Συντελεσθείσα, λοιπόν, η πορεία και έτσι πλήρης γνώσεως καταλήγει ο αφηγητής:

Και ενθάδε και εν τη χιλιέτει πορεία και πολύ περισσότερο ακόμα ην διεληλύθαμεν (όπως μπορέσαμε και αξιωθήκαμε και όπως αντέξαμε έως τώρα) ευ πράττωμεν πάντοτε από νεαράς ηλικίας, εν μέσω κινδύνων, ατυχίας και τρόμων, και με πολλά πένθη κάποτε και θλίψεις και χωρισμούς και μεγάλης ευτυχίας ενίοτε,
ευ πράττωμεν, λοιπόν, πάντοτε μήποτε είπει ο εχθρός μας:
Ίσχυσα προς αυτόν.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα κολάζ του © Ντίνου Πετράτου.


altΆνδρες του Αίματος
Μάνου Ελευθερίου
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 438, τιμή εκδότη €17,70

alt

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Λογοτεχνικό Βραβείο Δουβλίνου 2024: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα με γνωστούς συγγραφείς

Λογοτεχνικό Βραβείο Δουβλίνου 2024: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα με γνωστούς συγγραφείς

Ο νικητής θα ανακοινωθεί στις 23 Μαΐου κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Δουβλίνου. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Σεμπάστιαν Μπάρυ © Faber & Faber. 

Επιμέλεια: Book Press

Ανακοινώθηκε η βρ...

Παρουσίαση βιβλίου: «Πατρίδα από βαμβάκι», της Έλενας Χουζούρη

Παρουσίαση βιβλίου: «Πατρίδα από βαμβάκι», της Έλενας Χουζούρη

Την Τρίτη 2 Απριλίου, στις 20:30 η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και οι εκδόσεις Πατάκη, διοργανώνουν παρουσίαση του βιβλίου της Έλενας Χουζούρη, με τίτλο «Πατρίδα από βαμβάκι» (νέα, αναθεωρημένη έκδοση). 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ