alt

Για το μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου «Άνδρες του αίματος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για το τέρας όμως ελάχιστοι μιλούν. Οι περισσότεροι φοβούνται και να το σκέφτονται. 
Όσοι το ύμνησαν περνούν τη ζωή τους εν ευδαιμονία. Όσοι το κατηγόρησαν χάθηκαν σαν να αναλήφθηκαν. 
Οι υπόλοιποι άφησαν τα κοκαλάκια τους στις ρεματιές.
 

Το κύκνειο άσμα του Μάνου Ελευθερίου δεν είναι τραγούδι – αν και θα μπορούσε να είναι· ένα μακροσκελές αφηγηματικό άσμα με την κρυπτικότητα των στίχων του να απαιτεί τα ερμηνευτικά «κλειδιά» που θα το ανοίξουν για να ξεχυθεί από μέσα του ο λόγος, κοφτερός μα και συμπονετικός συνάμα, έτοιμος να σταθεί δίπλα στον πάσχοντα άνθρωπο και να του προσφέρει μια θέα στον κόσμο από την εσωτερική πλευρά – ακόμη κι αν αυτό προϋποθέτει να βρεθεί μέσα στο σώμα του τέρατος. Όμως, δεν είναι τραγούδι. Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια.

Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, «οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια»

Ένας μύθος είναι, από εκείνους που οι πανάρχαιοι ιστορητές αρέσκονταν να αφηγούνται δίνοντας ταυτόχρονα την αλήθεια της ιστορίας και τον φανταστικό μανδύα της επινόησής τους. Ένας τρόπος να ειπωθούν τα πράγματα μέσα από τον καθρέφτη της παραβολής. Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή γιατί είναι αμίλητη και προχωράει· έγραφε ο Σεφέρης («Τελευταίος σταθμός», 1944).

Στους Άνδρες του Αίματος δεν υπάρχει χρόνος και χώρος, καθώς όλα συμβαίνουν (ή θα μπορούσαν να συμβούν) σε κάθε χωροχρονικό (προσωπικό ή συλλογικό) τοπίο. Αυτό που κάθε φορά μεταλλάσσει τα λόγια του αφηγητή σε απολύτως ενδεικτικά μιας συγκεκριμένης περίπτωσης είναι η διάθεση του ακροατή/αναγνώστη να τα ερμηνεύσει με τα δικά του μέσα, τα προσωπικά του βιώματα. Και ετούτα είναι πολλά. Γιατί –να το πούμε κι αυτό– η ανάγνωση εδώ έχει τις απαιτήσεις της. Ζητά το ξέσπασμα ψυχής, ανάλογου βάθους και παρόμοιας έντασης με αυτό του γράφοντος.

Εν μέρει ιστορητής και εν μέρει προφήτης ο αφηγητής θα πρέπει να νοηθεί ως υπεριπτάμενος (έστω λίγο) πάνω από τον υπαρκτό κόσμο, ώστε να είναι σε θέση παντεπόπτη και παντογνώστη κι έτσι να κοιτάξει στο παρελθόν για να το ιστορήσει αλλά και να προείπει τα μελλούμενα με τη φωνή που καλά γνωρίζουν οι μελετώντες τις παλαιές γραφές. Κι αν πει κανείς πως στην αφήγηση αυτή ταιριάζει ο τίτλος «Το κατά Μάνον», ας μη θεωρηθεί βλάσφημη η ρήση. Τα αφηγούμενα ίσως είναι η ιστορία του τόπου, τα παθήματα των ανθρώπων – κι ας μην ονοματίζεται κανείς. Ωστόσο, λίγο να ξεφύγουμε από τον καθ’ ημάς μικρόκοσμο, διαβάζουμε όλη την ιστορία την ανθρώπινη όπου γης. Με τους δυνατούς και τους αδύναμους, τους ευρισκόμενους σε αξιώματα περιβεβλημένα με τον ιερό μανδύα που όλα τα καλύπτει και όλα τα δικαιολογεί ελέω δόγματος, με το πανίσχυρο τέρας, που μέσα του όλοι διαβιούμε μέχρι να νιώσουμε εν συνειδήσει ή εξ αποκαλύψεως πως εμείς του παρέχουμε την ισχύ του και την τρομακτική του όψη.

Και το τέρας; Αυτό πάντα θα υπάρχει. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να ’χει κάτι να φοβάται κι ας το κοροϊδεύει μετά. Πάντα, όμως, έχει την ανάγκη να σκέφτεται και ν’ αναρωτιέται αν υπάρχει κάτι ανώτερο απ’ αυτόν, μακρινό, άγνωστο και αόρατο από τον ίδιο, με υπερφυσικές δυνάμεις, που με το ένα χέρι ελεεί και το άλλο τιμωρεί, να μπορεί να το αμφισβητεί, να το έχει φίλο, σύμμαχο και εχθρό, να μάχεται γι’ αυτό και στο όνομά του να μεγαλουργεί ή να δολοφονεί λαούς. Το τέρας πάντα θα υπάρχει.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα. Δεν αποτελεί μια καταγγελτική φωνή μόνο για τον πολύπαθο κόσμο του 20ού αιώνα· δεν συνιστά μόνο μια προφητική αναγγελία για τη δική μας πραγματικότητα. Ο Ευδόκιμος και ο Διδάσκαλος είναι δικοί μας όσο και όλης της ανθρωπότητας. Και οι αυτονόητοι συνειρμοί με τις θρησκευτικές περσόνες απλώς εξηγούν γιατί όλοι οι λαοί όλων των εποχών αναζήτησαν παρόμοιες μορφές για τους θεούς τους και παρόμοιους μύθους επινόησαν για την ανθρώπινη αδυναμία και τη θεϊκή ισχύ. Ο εξ αποκαλύψεως λόγος που γράφτηκε στο ταπεινό αιγαιοπελαγίτικο νησί απηχεί τον τρόμο του ανθρώπου για το άβατο των ουρανών, για το άγνωστο εσαεί του μέλλοντος και για το βάθος της απόγνωσης, το άχθος της ζωής.

Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του Θεού 
(«Τα λόγια και τα χρόνια», 1968-71)

Η τελευταία αυτή γραφή του Μάνου Ελευθερίου συμπυκνώνει μέσα της όλα του τα κείμενα, όλα του τα τραγούδια. Περισσότερο ακόμη, έχει μέσα της όλη του τη ζωή, όπως βιώθηκε μέσα σε προσωπικό άλγος και κίνδυνο.

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά,
στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
Πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά,
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει; 
(«Ποιος τη ζωή μου», 1971)

Και είναι σαν (νιώθοντας πως όλα κάποτε τελειώνουν) να θέλησε να τα μαζέψει μέσα σε μια κρυπτική όσο και αποκαλυπτική παραβολή. Συντελεσθείσα, λοιπόν, η πορεία και έτσι πλήρης γνώσεως καταλήγει ο αφηγητής:

Και ενθάδε και εν τη χιλιέτει πορεία και πολύ περισσότερο ακόμα ην διεληλύθαμεν (όπως μπορέσαμε και αξιωθήκαμε και όπως αντέξαμε έως τώρα) ευ πράττωμεν πάντοτε από νεαράς ηλικίας, εν μέσω κινδύνων, ατυχίας και τρόμων, και με πολλά πένθη κάποτε και θλίψεις και χωρισμούς και μεγάλης ευτυχίας ενίοτε,
ευ πράττωμεν, λοιπόν, πάντοτε μήποτε είπει ο εχθρός μας:
Ίσχυσα προς αυτόν.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα κολάζ του © Ντίνου Πετράτου.


altΆνδρες του Αίματος
Μάνου Ελευθερίου
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 438, τιμή εκδότη €17,70

alt

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ