alt

Για το μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου «Άνδρες του αίματος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Διώνης Δημητριάδου

Για το τέρας όμως ελάχιστοι μιλούν. Οι περισσότεροι φοβούνται και να το σκέφτονται. 
Όσοι το ύμνησαν περνούν τη ζωή τους εν ευδαιμονία. Όσοι το κατηγόρησαν χάθηκαν σαν να αναλήφθηκαν. 
Οι υπόλοιποι άφησαν τα κοκαλάκια τους στις ρεματιές.
 

Το κύκνειο άσμα του Μάνου Ελευθερίου δεν είναι τραγούδι – αν και θα μπορούσε να είναι· ένα μακροσκελές αφηγηματικό άσμα με την κρυπτικότητα των στίχων του να απαιτεί τα ερμηνευτικά «κλειδιά» που θα το ανοίξουν για να ξεχυθεί από μέσα του ο λόγος, κοφτερός μα και συμπονετικός συνάμα, έτοιμος να σταθεί δίπλα στον πάσχοντα άνθρωπο και να του προσφέρει μια θέα στον κόσμο από την εσωτερική πλευρά – ακόμη κι αν αυτό προϋποθέτει να βρεθεί μέσα στο σώμα του τέρατος. Όμως, δεν είναι τραγούδι. Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια.

Είναι μια μακρά αφήγηση, από εκείνες που διστάζεις να τις ονομάσεις γιατί φοβάσαι μήπως κάτι από το σώμα τους ξεφύγει από την ονοματοθεσία, γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές, «οι λέξεις έχουν αίμα, αόρατο βέβαια»

Ένας μύθος είναι, από εκείνους που οι πανάρχαιοι ιστορητές αρέσκονταν να αφηγούνται δίνοντας ταυτόχρονα την αλήθεια της ιστορίας και τον φανταστικό μανδύα της επινόησής τους. Ένας τρόπος να ειπωθούν τα πράγματα μέσα από τον καθρέφτη της παραβολής. Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή γιατί είναι αμίλητη και προχωράει· έγραφε ο Σεφέρης («Τελευταίος σταθμός», 1944).

Στους Άνδρες του Αίματος δεν υπάρχει χρόνος και χώρος, καθώς όλα συμβαίνουν (ή θα μπορούσαν να συμβούν) σε κάθε χωροχρονικό (προσωπικό ή συλλογικό) τοπίο. Αυτό που κάθε φορά μεταλλάσσει τα λόγια του αφηγητή σε απολύτως ενδεικτικά μιας συγκεκριμένης περίπτωσης είναι η διάθεση του ακροατή/αναγνώστη να τα ερμηνεύσει με τα δικά του μέσα, τα προσωπικά του βιώματα. Και ετούτα είναι πολλά. Γιατί –να το πούμε κι αυτό– η ανάγνωση εδώ έχει τις απαιτήσεις της. Ζητά το ξέσπασμα ψυχής, ανάλογου βάθους και παρόμοιας έντασης με αυτό του γράφοντος.

Εν μέρει ιστορητής και εν μέρει προφήτης ο αφηγητής θα πρέπει να νοηθεί ως υπεριπτάμενος (έστω λίγο) πάνω από τον υπαρκτό κόσμο, ώστε να είναι σε θέση παντεπόπτη και παντογνώστη κι έτσι να κοιτάξει στο παρελθόν για να το ιστορήσει αλλά και να προείπει τα μελλούμενα με τη φωνή που καλά γνωρίζουν οι μελετώντες τις παλαιές γραφές. Κι αν πει κανείς πως στην αφήγηση αυτή ταιριάζει ο τίτλος «Το κατά Μάνον», ας μη θεωρηθεί βλάσφημη η ρήση. Τα αφηγούμενα ίσως είναι η ιστορία του τόπου, τα παθήματα των ανθρώπων – κι ας μην ονοματίζεται κανείς. Ωστόσο, λίγο να ξεφύγουμε από τον καθ’ ημάς μικρόκοσμο, διαβάζουμε όλη την ιστορία την ανθρώπινη όπου γης. Με τους δυνατούς και τους αδύναμους, τους ευρισκόμενους σε αξιώματα περιβεβλημένα με τον ιερό μανδύα που όλα τα καλύπτει και όλα τα δικαιολογεί ελέω δόγματος, με το πανίσχυρο τέρας, που μέσα του όλοι διαβιούμε μέχρι να νιώσουμε εν συνειδήσει ή εξ αποκαλύψεως πως εμείς του παρέχουμε την ισχύ του και την τρομακτική του όψη.

Και το τέρας; Αυτό πάντα θα υπάρχει. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να ’χει κάτι να φοβάται κι ας το κοροϊδεύει μετά. Πάντα, όμως, έχει την ανάγκη να σκέφτεται και ν’ αναρωτιέται αν υπάρχει κάτι ανώτερο απ’ αυτόν, μακρινό, άγνωστο και αόρατο από τον ίδιο, με υπερφυσικές δυνάμεις, που με το ένα χέρι ελεεί και το άλλο τιμωρεί, να μπορεί να το αμφισβητεί, να το έχει φίλο, σύμμαχο και εχθρό, να μάχεται γι’ αυτό και στο όνομά του να μεγαλουργεί ή να δολοφονεί λαούς. Το τέρας πάντα θα υπάρχει.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα.

Μεσσίες αληθινοί και ψευδώνυμοι, άγγελοι εξ ουρανού και σοφοί διδάσκαλοι, πιστοί μαθητές και προδότες, όχλος και λαός, μονάδες περιώνυμες και μάζα ομοιόμορφη. Συλλήβδην η εικόνα του κόσμου, τότε παλιά και τώρα. Δεν αποτελεί μια καταγγελτική φωνή μόνο για τον πολύπαθο κόσμο του 20ού αιώνα· δεν συνιστά μόνο μια προφητική αναγγελία για τη δική μας πραγματικότητα. Ο Ευδόκιμος και ο Διδάσκαλος είναι δικοί μας όσο και όλης της ανθρωπότητας. Και οι αυτονόητοι συνειρμοί με τις θρησκευτικές περσόνες απλώς εξηγούν γιατί όλοι οι λαοί όλων των εποχών αναζήτησαν παρόμοιες μορφές για τους θεούς τους και παρόμοιους μύθους επινόησαν για την ανθρώπινη αδυναμία και τη θεϊκή ισχύ. Ο εξ αποκαλύψεως λόγος που γράφτηκε στο ταπεινό αιγαιοπελαγίτικο νησί απηχεί τον τρόμο του ανθρώπου για το άβατο των ουρανών, για το άγνωστο εσαεί του μέλλοντος και για το βάθος της απόγνωσης, το άχθος της ζωής.

Και σου μιλώ σ’ αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του Θεού 
(«Τα λόγια και τα χρόνια», 1968-71)

Η τελευταία αυτή γραφή του Μάνου Ελευθερίου συμπυκνώνει μέσα της όλα του τα κείμενα, όλα του τα τραγούδια. Περισσότερο ακόμη, έχει μέσα της όλη του τη ζωή, όπως βιώθηκε μέσα σε προσωπικό άλγος και κίνδυνο.

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά,
στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
Πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά,
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει; 
(«Ποιος τη ζωή μου», 1971)

Και είναι σαν (νιώθοντας πως όλα κάποτε τελειώνουν) να θέλησε να τα μαζέψει μέσα σε μια κρυπτική όσο και αποκαλυπτική παραβολή. Συντελεσθείσα, λοιπόν, η πορεία και έτσι πλήρης γνώσεως καταλήγει ο αφηγητής:

Και ενθάδε και εν τη χιλιέτει πορεία και πολύ περισσότερο ακόμα ην διεληλύθαμεν (όπως μπορέσαμε και αξιωθήκαμε και όπως αντέξαμε έως τώρα) ευ πράττωμεν πάντοτε από νεαράς ηλικίας, εν μέσω κινδύνων, ατυχίας και τρόμων, και με πολλά πένθη κάποτε και θλίψεις και χωρισμούς και μεγάλης ευτυχίας ενίοτε,
ευ πράττωμεν, λοιπόν, πάντοτε μήποτε είπει ο εχθρός μας:
Ίσχυσα προς αυτόν.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα κολάζ του © Ντίνου Πετράτου.


altΆνδρες του Αίματος
Μάνου Ελευθερίου
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 438, τιμή εκδότη €17,70

alt

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ