«Φλέγοντα ερωτήματα» της Μάργκαρετ Άτγουντ (κριτική) – Λόγια ευθύβολα και σταράτα

Απαντήσεις σχεδόν σε άπαντα τα Φλέγοντα Ερωτήματα (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ψυχογιός) των καιρών μας θα μας δώσει η Μάργκαρετ Άτγουντ σε αυτή την απολαυστική συλλογή σύντομων κειμένων της, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Διαυγής, καυστική, διορατική και δυναμικά καταγγελτική, η 84χρονη συγγραφέας της Ιστορίας της θεραπαινίδας (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός), των Διαθηκών (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός) και του Τυφλού δολοφόνου (μτφρ. Πόλυ Μοσχοπούλου, εκδ. Ψυχογιός) –και κάτοχος του βραβείου Booker για τα δύο τελευταία– μας καταθέτει την οπτική και τις πεποιθήσεις της σε όσα μας απασχολούν όλους στη σφαίρα της πολιτικής, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του φεμινισμού, της κλιματικής αλλαγής.

Δεν παραλείπει να μιλήσει για το γράψιμο και τη λογοτεχνία, για αγαπημένους της συγγραφείς, αλλά και για τα δικά της επιτυχημένα βιβλία.

Δεν παραλείπει, φυσικά, να μιλήσει για το γράψιμο και τη λογοτεχνία, για αγαπημένους της συγγραφείς, αλλά και για τα δικά της επιτυχημένα βιβλία.

Με ύφος προσωπικό

Πρόκειται για δοκίμια γραμμένα με ύφος προσωπικό, μάλλον αναπόφευκτα και λογοτεχνικό, με το ιδιαίτερο χιούμορ της να παρεισφρέει ανάμεσα στις σκέψεις της. Απολαμβάνουμε μια εξαιρετική συγγραφέα σε στιγμές μεγάλης οξύνοιας, σε κείμενα διδακτικά μεν, χωρίς διδακτισμό δε. Οι φανατικοί της θαυμαστές δεν μπορούν παρά να την εκτιμήσουν ακόμη παραπάνω για αυτήν εδώ τη συλλογή που μας παραδίδει αρθρώνοντας λόγο τέτοιο που θα έπρεπε να είναι αυτονόητος για κάθε πνευματικό άνθρωπο.

Όπως μας εξηγεί η ίδια η Καναδή δημιουργός στην εισαγωγή της, της αρέσει να συγκεντρώνει αυτά τα μη λογοτεχνικά κείμενά της ανά είκοσι περίπου χρόνια, έχοντας ξεκινήσει τα γραψίματα αυτά ήδη από το 1960. Αυτά εδώ, που γράφτηκαν από το το 2004- 2021, θα τα βρούμε χωρισμένα σε πέντε ενότητες, με την καθεμιά να σηματοδοτείται από ένα γεγονός ή ορόσημο.

Η Μάργκαρετ Άτγουντ γεννήθηκε στην Οτάβα του Καναδά το 1939. Έχει γράψει περισσότερα από 40 μυθιστορήματα, ποιήματα, παιδικά βιβλία και δοκίμια. Κατά τη διάρκεια της συγγραφικής της καριέρας έχει βρεθεί υποψήφια ή έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία στον Καναδά και σε άλλες χώρες, όπως το βραβείο Premio Mondello (1997), το Commonwealth (1987, 1994), το Orange (2001, 2004) και το Booker (1989, 1996, 2000, 2003, 2005, 2007), το οποίο απέσπασε και το 2019 για το βιβλίο Οι διαθήκες. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες.

Οι ενότητες

Έχουμε, λοιπόν, την πρώτη που ξεκινά το 2004, με έναν πλανήτη να ζει στην καχυποψία και τον φόβο, στον απόηχο της επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους το 2001, και τελειώνει το 2009, με τον κόσμο να προσπαθεί να συνέλθει από το οικονομικό κραχ του 2008.

Ακολουθεί η ενότητα που περιλαμβάνει τα πρώτα χρόνια της προεδρίας Ομπάμα στις ΗΠΑ (2010- 2013), αλλά και την περίοδο κατά την οποία ο σύντροφός της, ο Καναδός συγγραφέας Γκρέιαμ Γκίμπσον, διαγνώστηκε με άνοια.

Η πέμπτη και τελευταία ενότητα, η διετία 2020- 2021, σηματοδοτείται από την πανδημία του COVID- 19 και από το διαρκώς αυξανόμενο, καθ’όλα αυτά τα χρόνια, ενδιαφέρον της ίδιας για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Την τρίτη ενότητα καλύπτουν τα χρόνια 2014- 2016, με την προεκλογική περίοδο να δείχνει πως τα πράγματα πρόκειται να λάβουν μια απροσδόκητη τροπή, ενώ η επόμενη βρίσκει τις ΗΠΑ υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ (2017- 2019), με τον κόσμο να ανησυχεί όλο και περισσότερο πως το αυταρχικό καθεστώς της Γαλαάδ που περιέγραφε η ίδια στην «Ιστορία της θεραπαινίδας» –και μεταφέρθηκε σε τηλεοπτική σειρά το 2017– θα γίνει όντως πραγματικότητα. Τώρα σημειώνεται και η άνοδος του κινήματος «Me too», ενώ το 2019 είναι και η χρονιά που ο σύντροφός της πεθαίνει, έπειτα από επιδείνωση της υγείας του.

Η πέμπτη και τελευταία ενότητα, η διετία 2020- 2021, σηματοδοτείται από την πανδημία του COVID- 19 και από το διαρκώς αυξανόμενο, καθ’ όλα αυτά τα χρόνια, ενδιαφέρον της ίδιας για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Προσωπικό μοίρασμα

Διαβάζοντας μια ανάλυση για τον «Σκρουτζ» του Τσαρλς Ντίκενς ή την τοποθέτησή της σχετικά με την άμβλωση, το πώς έγραψε τις Διαθήκες ή το κείμενο όπου υποδύεται ένα εξωγήινο ον που ήρθε στον πλανήτη μας και μαθαίνει τι είναι –και πώς καταπατούνται– τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο αναγνώστης θέλει οπωσδήποτε να μάθει πού καταλήγει η σκέψη της, μετέχοντας στο προσωπικό της μοίρασμα.

Η Άτγουντ πιστεύει πως το πλέον φλέγον από τα φλέγοντα θέματα εμπρός στο οποίο είναι πια αδύνατον να κλείνουμε τα μάτια είναι η κλιματική κρίση – αν συνεχίσουμε έτσι, θα πάψουμε να υπάρχουμε, λέει. Και εναποθέτει τις ελπίδες της για τη φροντίδα του πλανήτη στους «μετα-millenials»: «Οι μετα-millenials σύντομα θα βρεθούν σε θέσεις εξουσίας. Ας ελπίσουμε ότι θα χρησιμοποιήσουν την εξουσία αυτή με σύνεση. Και σύντομα».

* Η ΕΛΕΑΝΑ ΚΟΛΟΒΟΥ είναι δημοσιογράφος.