to kratos ton somaton kentriki

Για την ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη «Το κράτος των σωμάτων» (εκδ. Περισπωμένη).

Γράφει η Ελιάνα Χουρμουζιάδου

Θα ξεκινήσω κάπως ανορθόδοξα, διότι αυτή δεν είναι μια ορθόδοξη παρουσίαση ποιητικού βιβλίου. Αρχές Νοεμβρίου, η είδηση έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Ένας εξ Ηνωμένων Πολιτειών ορμώμενος θείος μου, που κάθε χρόνο περνά τρεις τέσσερις μήνες στην Ελλάδα, μου είπε στο τηλέφωνο: «Θα είμαι στην Αθήνα τις τάδε μέρες. Το έχω κανονίσει έτσι ώστε να πάω και στην παρουσίαση του Στέλιου». «Του Στέλιου;» είπα σαστισμένη. «Έβγαλε νέο βιβλίο; Είναι εδώ;»

Είναι φανερό ότι με τον Στέλιο Χουρμουζιάδη δεν με συνδέει μόνο το επώνυμο. Οι πατεράδες μας ήταν αδέλφια. Μεγαλώσαμε στην Κυψέλη, τα σπίτια μας κυριολεκτικά σε απόσταση μερικών μέτρων. Από εκείνη την εποχή μου έχει μείνει κυρίως η εικόνα ενός πολλά υποσχόμενου εφήβου. Έμαθε, σχεδόν ταυτόχρονα, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά. Τον θυμάμαι κάποτε να μου λέει ότι ήθελε να προσθέσει στη βεντάλια των γνώσεων του τα ρωσικά και τα κινεζικά ή τα αραβικά (τις δύσκολες και «σπάνιες» γλώσσες), ως επιπλέον εφόδιο για τη μελλοντική διπλωματική του σταδιοδρομία. Συγχρόνως έκανε μαθήματα πιάνου. Όπως προκύπτει από το βιογραφικό του, οι υποσχέσεις τηρήθηκαν. Πτυχιούχος της Νομικής και της Ιταλικής Φιλολογίας, διδάκτωρ Μεταφρασεολογίας με ειδίκευση στην Ιστορία της Μετάφρασης, διπλωμάτης του οποίου η σταδιοδρομία έχει ήδη μπει στην τρίτη δεκαετία της, μεταφραστής και ποιητής – όλα αυτά κάθε άλλο παρά ασύμβατα με τις καλλιτεχνικές ανησυχίες και την υψηλή αισθητική που τον χαρακτηρίζουν. Η ζωή του διπλωμάτη μορφοποιεί, οξύνει, εμπλουτίζει την αντίληψή του για τον κόσμο, και έτσι, πολύ φυσικά, τον οδηγεί στη λογοτεχνία. Οι καινούριοι, άγνωστοι τόποι πάντα ανοίγουν τα μάτια της ψυχής.

perispomeni xourmouziadis to kratos ton somaton

Τα περάσματα του Στέλιου από την Αθήνα συνήθως είναι σύντομα και αιφνίδια για όλους εκτός της στενής οικογένειάς του. Η είδηση όμως ότι έρχεται στην Αθήνα για να παρουσιάσει όχι ένα αλλά δύο βιβλία ήταν όντως κεραυνός. Το πρώτο, η μετάφραση είκοσι επιλεγμένων ιστοριών του Βοκάκιου, έχει τον τίτλο Δεκαήμερο. Οι γυναίκες αφηγούνται (εκδ. Περισπωμένη, 2024). Το άλλο είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή του Το κράτος των σωμάτων, επίσης από τις εκδόσεις Περισπωμένη (2024), επτά χρόνια μετά τη συλλογή Βερολίνο-Βρυξέλλες (από τον ίδιο εκδότη), την οποία είχαμε παρουσιάσει με τον Νίκο Φιλντίση στο πάντα φιλόξενο βιβλιοπωλείο «Επί Λέξει».

politeia deite to vivlio 250X102

Αναγνωρίζω ότι η ποίηση είναι συχνά προσωπική υπόθεση του ποιητή. Αυτό την κάνει, μερικές φορές, ερμητική και απροσπέλαστη. Δεν είναι όμως η περίπτωση του Στέλιου Χουρμουζιάδη. Ο αναγνώστης δεν χρειάζεται να ξέρει όσα ξέρω για να τον καταλάβει. Άλλωστε κι εγώ αγνοώ τα περισσότερα από τη ζωή του, η οποία μάλλον είναι διπλή. Από τη μια την ορίζουν συμβάσεις και κανόνες. Όπως έχει πει ο ίδιος, καθήκον του είναι να εκπροσωπεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη χώρα του στο εξωτερικό. Από την άλλη όμως έχει χαράξει ένα πεδίο ελεύθερης, προσωπικής έκφρασης, όπου βάζει τον ιδιωτικό του χώρο και τον εσωτερικό του κόσμο κάτω από το μικροσκόπιο της ποιητικής δημιουργίας. Αυτή η πραγματολογική αντίθεση συνιστά για εμένα το πλέον πρωτότυπο και αξιομνημόνευτο χαρακτηριστικό της ποίησης του. Ο διχασμός του ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό πρόσωπό του δεν είναι βαθύς, αλλά αυτό έχει επιτευχθεί, υποθέτω πάντα, με σκληρή δουλειά και αυστηρή πειθαρχία: «Βλέπεις επέλεξα τη φυλακή κι ας θέλω θάλασσες» λέει στο πρώτο ποίημα της συλλογής, ώστε να γίνει αμέσως αντιληπτό το σημείο τομής.

Ένα κρυφό ημερολόγιο

Πώς διάβασα αυτά τα ποιήματα; Σαν ένα κρυφό ημερολόγιο, χωρίς ημερομηνίες, που είναι όμως εύκολο να αποκαλυφθούν. Ή σαν «Γράμματα από το Νότιο Ημισφαίριο», όπως ήταν ο γενικός τίτλος μιας σειράς από αξιοπρόσεκτα πεζά κείμενά του –αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης– που τροφοδότησαν ως έναν βαθμό Το κράτος των σωμάτων. Το ότι τα ποιήματα γράφονται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και συγκεκριμένο τόπο γίνεται φανερό αμέσως. Το διάστημα της πανδημίας στο κέντρο περίπου της συλλογής στοιχειοθετεί το πριν και το μετά της περιόδου 2020-21. Πρώτη διαφορά σε σχέση με την πρωτόλεια ποιητική συλλογή, ο τόπος παραμένει σταθερά η Βραζιλία, όπου υπηρετεί τότε ως Γενικός Πρόξενος. Η επιρροή του couleur locale είναι όχι απλώς αισθητή αλλά συστατική ουσία αυτής της ποίησης, διευρύνοντας το οπτικό και συναισθηματικό πεδίο της.

Αφού έχει ορίσει τον τόπο και τον χρόνο, ορίζει και την περιοχή της εμπειρίας που θα τον απασχολήσει: είναι η απώλεια, τωρινή, χθεσινή, μελλοντική. Αιτία της η γεωγραφική απόσταση, η πάροδος του χρόνου, ο θάνατος. Νεότητα, έρωτες, όνειρα, αυταπάτες, αγαπημένοι νεκροί, όλα κάποτε σβήνουν, ακόμη και μέσα μας. Το κράτος των σωμάτων είναι κυρίως κράτος της απώλειας. Και αυτό επίσης αποτελεί βήμα προς έναν ποιητικό ορίζοντα πιο πλατύ από της προηγούμενης συλλογής, φέρνοντας στο προσκήνιο εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης πέρα από τον έρωτα. Ο ορίζοντας αυτός περιλαμβάνει την εμπειρία του εγκλεισμού στη διάρκεια της πανδημίας («Τα καλά πράγματα», «Λιμπερντάντζι», «Υπερωκεάνιος διάλογος»), την –αναγκαστικά– εξ αποστάσεως επικοινωνία με αγαπημένα πρόσωπα και τη μοναξιά («Η σοφία των μηνυμάτων», «Μπόσα νόβα»), την καμπύλη μιας ανθρώπινης ζωής («Ώριμα φρούτα», «Γαλλικές σουίτες»), το τέλος της («Έντερ ντε Μπρίτο»).

Η ποίηση είναι απόπειρα θεραπείας του αποχωρισμού. Πετυχαίνει σε κάθε ποίημα, αλλά αναιρείται στο κενό ανάμεσα σε αυτό και το επόμενο.

Tα ερεθίσματα που δέχεται είναι επάλληλα, η μελαγχολία διάχυτη, σαν μια υφέρπουσα θλίψη στην οποία τα πάντα συμβάλλουν: η ανεστιότητα, οι χθεσινές αγάπες, τα εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα που τον χωρίζουν από εκείνους που θα ήθελε να έχει δίπλα του, το βάρος της φθοράς και της θνητότητας. Στα περισσότερα ποιήματα εκβάλλει μια νοσταλγία για πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που δεν θα επιστρέψουν, δεν θα επαναληφθούν («Μια Κυψέλη στο Σάο Πάολο», «Αμνός», «Πάλαι ποτέ εκπαιδευτήρια», «Αν-αγγελία»). Η ποίηση είναι απόπειρα θεραπείας του αποχωρισμού. Πετυχαίνει σε κάθε ποίημα, αλλά αναιρείται στο κενό ανάμεσα σε αυτό και το επόμενο. Εν τω μεταξύ η συναισθηματική ζωή δεν μαραζώνει χάρη στη συντροφιά των τετράποδων συγκατοίκων («Ζωτική αγάπη»). Μένει μετέωρο το ερώτημα: αρκεί κάτι τέτοιο;

Μου φαίνεται πάντως ότι από την ατελέσφορη αναζήτηση πραγμάτων οριστικά χαμένων θα προτιμήσει ένα τέλος ανοιχτό και μια νύξη αισιοδοξίας, που διαφαίνεται στους καταληκτικούς στίχους της συλλογής: «Διαβαίνω άδειος και πεζός / μα φαίνεται πλησιάζω».

Προσπάθησα να διαβάσω αυτά τα ποιήματα όσο πιο αποστασιοποιημένα γινόταν, αν και δεν ξέρω κατά πόσον τα κατάφερα. Αναφέρθηκα σε κάποια που ξεχώρισα, αλλά δεν ήταν τα μόνα. Πολλά από αυτά με έκαναν να αναγνωρίσω ότι η ποίηση είναι το ιδεώδες και φυσικό περιβάλλον της αυτομυθοπλασίας, ενδεχομένως και το πιο ασφαλές, λόγω της συμπύκνωσης και της ελλειπτικότητας του ποιητικού λόγου. Κράτησα για το τέλος εκείνο που μου μίλησε περισσότερο.

Ξύπνησα σαν από λήθαργο στα γενέθλιά σου
πάνε δεκατρία χρόνια τώρα που δεν τα γιόρτασα.
Σχεδόν σε έχω ξεχάσει.

Στη συνέχεια του ποιήματος όμως η ανάμνηση βήμα βήμα επιστρέφει, μέχρι που:

Σε βρίσκω ξάφνου στο μπαλκόνι μου στο Βερολίνο
να κάθεσαι στο τραπεζάκι σου ήσυχος
δίχως φωνές με το σουντόκου σου κι έναν καφέ.
Πόσο είχες αγαπήσει εκείνο το μπαλκόνι.
Σήμερα θα ’κλεινες τα ογδόντα μόλις.
Χρόνια μας πολλά.

Πολύ δύσκολο να πάρω απόσταση από «Το μπαλκόνι», όταν μέσα σε λίγες αράδες ξαναζωντανεύει μπρος μου ένας τόσο ξεχωριστός άνθρωπος, όπως ήταν ο θείος μου, ο πατέρας του Στέλιου, ο αγαπητός σε όλους, γιατρός Παναγιώτης Χουρμουζιάδης. Υποδειγματική και σπάνια ώσμωση μεταξύ πατέρα και γιού, ανταλλαγή νευμάτων μέσω ενός «γράμματος από το Νότιο Ημισφαίριο» που κοινολογείται σε όλο τον κόσμο. Γιατί το βίωμα της αγάπης μας αφορά όλους.

Η ΕΛΙΑΝΑ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Μια τελευταία επιστολή αγάπης» (εκδ. Πατάκη).


Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Στέλιος Χουρμουζιάδης γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα και έλκει την καταγωγή του από τη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο. Σπούδασε Νομική στην Αθήνα και τη Λυών και Ιταλική γλώσσα και φιλολογία στη Θεσσαλονίκη.

stelios hourmouziadis

Είναι διδάκτορας μεταφρασεολογίας με ειδίκευση στην ιστορία της μετάφρασης (KU Leuven) και επισκέπτων ακαδημαϊκός του Πανεπιστημίου της Μπολόνια. Σπούδασε επίσης κλασικό πιάνο και μουσικὴ στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών. Είναι διπλωμάτης και έως τώρα έχει υπηρετήσει στο Βερολίνο, στις Βρυξέλλες, στο Σάο Πάολο και, από το 2022, στο Τόκυο. Γράφει πεζά και ποιήματα. Μιλάει επτά γλώσσες και ενίοτε γράφει σε ορισμένες από αυτές. Μεταφράζει συχνά λογοτεχνία προς τα ελληνικά, ιδίως από τα αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά και πορτογαλικά. Βιβλία του κυκλοφορούν από ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, ενώ ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά και τα πορτογαλικά.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο συγγραφέας και η εποχή του – Τι αναζητάμε σε ένα λογοτεχνικό έργο;

Ο συγγραφέας και η εποχή του – Τι αναζητάμε σε ένα λογοτεχνικό έργο;

Υφίσταται ο διαχωρισμός μορφής / περιεχομένου; Τι αναζητάμε στο έργο ενός συγγραφέα; Ταυτιζόμαστε με τους χαρακτήρες και τις κοινωνικές συνθήκες ή είμαστε «ανοιχτοί» στην αποδόμηση της τρέχουσας ηθικής και αισθητικής;

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Το νόημα των Χριστουγέννων και οι σκοτεινές ρίζες τους: Από τα Σατουρνάλια στη Μαράια Κάρεϊ

Το νόημα των Χριστουγέννων και οι σκοτεινές ρίζες τους: Από τα Σατουρνάλια στη Μαράια Κάρεϊ

Ποιο είναι το νόημα των Χριστουγέννων; Από πού ξεκίνησαν και τι έφτασαν να σημαίνουν για πολλούς ανθρώπους της σημερινής εποχής, μέσα στο καταναλωτικό κλίμα των ημερών; Μια ανορδόδοξη αναδρομή από το «άστρο της Βηθλεέμ» έως τη Βικτωριανή εποχή και τον Ντίκενς, κι από το Χειμερινό Ηλιοστάσιο (σήμερα, ακριβώς) μέχρι τ...

Επιλέγω ένα βιβλίο για δώρο: Το μήνυμα της αγάπης και της σύνδεσης

Επιλέγω ένα βιβλίο για δώρο: Το μήνυμα της αγάπης και της σύνδεσης

Ένα βιβλίο για δώρο: Το μήνυμα της αγάπης και της σύνδεσης αποκτά αυτές τις μέρες βαθύτερο νόημα.

Γράφει η Μαρία Καμπάνταη

Στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, οι επιλογές δώρων που κάνουμε αντικατοπτρί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Μια επίκαιρη συνέντευξη με τον Αθηνόδωρο Μεταλλίδη, με αφορμή το βιβλίο του «Intelligence: το ηθικό δίλημμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποιότητα. «Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις απειλές, καταλήγουν να βλάπτουν το αξιακό τους σύστημα».

...
Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ