alt

Συνέντευξη με τον Ορχάν Παμούκ με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά» (μτφρ. Στέλλα Βρετού, εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

Ο χαλκέντερος ιερουργός της ποίησης, Γιώργος Κακουλίδης, γράφει: «Ο πατέρας είναι το πιο τρελό σφαγείο». Μα, κι ο Φραντς Κάφκα, χρόνια πριν, αιώνες γεμάτους δευτερόλεπτα μεθοριακής ζωής, είχε φτιάξει το ομοίωμα του πατέρα του στο μέγεθος μιας σκιάς που κατοικεί στο βάθος του κοινού τους διαμερίσματος (βλ. το διήγημα Η ετυμηγορία, εκδ. Μελάνι). Η Ζαν Μορώ στον περιλάλητο Querelle του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, με φωνή πνιγμένη στα σύννεφα των άφιλτρων τσιγάρων, τραγουδάει: «Κάθε άνδρας σκοτώνει αυτό που αγαπά». Τω όντι, πόσο Αμλετικό! Όσο και το άχθος που κουβαλάει κάθε γιος για τον πατέρα του και κάθε πατέρας για τον γιο του. Ο Φίλιπ Ροθ και ο γεννήτοράς του, στο ύστατο, απολύτως προσωπικό, βιβλίο του Τα γεγονότα (εκδ. Πόλις) έρχονται σε αντιπαράθεση. Μια μάχη στα μαρμαρένια αλώνια της οικογενειακής εστίας. Πάνω από όλους, ηγέτης της επανάστασης του νιόφυτου προς τη ρίζα του, στέκει ο Οιδίποδας. Παρά τις όποιες φροϊδικές συνδηλώσεις, ο μύθος παραμένει αρραγής και εκρηκτικός. Ο Τζιμ Μόρισον το επιβεβαιώνει: «Father, i want to kill you/Mother, i want to…». 

Ο Ορχάν Παμούκ, στο τελευταίο του μυθιστόρημα Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά (εκδ. Πατάκη) εμμένει στην υπόρρητη σχέση της Δύσης με την Ανατολή, ωστόσο μεγεθύνει την εικόνα της προβληματικής του τοποθετώντας στο κέντρο της διαλεκτικής τη σχέση πατέρα-γιου. Δεν το κάνει εξ ανάγκης, αλλά διότι αυτό είναι το σημείο αιχμής του έργου: οδηγεί σε συνάντηση τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή και το Ρουστέμ και Σουχράμπ του Ιρανού Φιρντουσί. Δύο φαινομενικά ξένοι κόσμοι, δύο έπη που μιλούν με διαφορετικό τρόπο για το ίδιο ζήτημα κι ένας ήρωας, ο Τζεμ, που παλεύει με της μοίρας το γραμμένο. Ο νομπελίστας συγγραφέας, δικός μας εν πολλοίς καθώς είναι πολυδιαβασμένος στην ημεδαπή, μίλησε στο bookpress.gr για τη σχέση πατέρα-γιου, για το συναπάντημα των μεγάλων έργων και των πολιτισμών στη χοάνη του μετανεωτερικού κόσμου, αλλά και για την κατάσταση στη σημερινή Τουρκία (σ.σ.: η συνέντευξη έγινε μέσω Skype, κατά προτίμηση του ίδιου, επομένως είχα άμεση «επαφή» με το γάργαρο γέλιο του, την παιδική ευθυμία του σώματός του, αλλά και τον αφοπλιστικό του λόγο).

Προσωπικά από την αρχή τάχθηκα με σκεπτικισμό στον εκδυτικισμό της Τουρκίας, έτσι όπως αυτός προωθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες.

Μακριά από εθνικιστικές αγκυλώσεις, ολοένα και περισσότερο διαπιστώνει κανείς πως οι Έλληνες και οι Τούρκοι έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι οι μύθοι που τους συνέχουν. Πιστεύετε πως η λογοτεχνία είναι σε θέση να τους διατηρήσει αναλλοίωτους; 

Όχι, δεν είναι δουλειά της λογοτεχνίας να διατηρεί ζωντανούς τους αρχαίους μύθους. Αυτή είναι δουλειά άλλων και κυρίως επιστημόνων. Αυτό που μπορεί να κάνει η λογοτεχνία, εν πολλοίς το κάνει, είναι να αναπλάθει αυτούς τους μύθους. Να τους δίνει νέα ζωή. Προσωπικά από την αρχή τάχθηκα με σκεπτικισμό στον εκδυτικισμό της Τουρκίας, έτσι όπως αυτός προωθήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Οι νέοι άρχισαν να αντιδρούν σε οτιδήποτε ηχούσε από το παρελθόν. Ακόμη και σε ιστορίες και μύθους που μας έρχονται από περασμένους αιώνες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αγνοούν σημαντικά κείμενα και να μην επιθυμούν να τα προσεγγίσουν. Το 1970, αν μιλούσες ή αν έγραφες γι’ αυτά τα πράγματα σε θεωρούσαν ισλαμιστή ή παλαιολιθικό. 

Άρα δεν είναι μόνο η τεχνολογική εξέλιξη που στέκεται εμπόδιο στο παρελθόν. Είναι περισσότερο σύνθετο το θέμα. 

Σαφώς οι εξελίξεις (πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές) λειτουργούν αρνητικά. Οι νέοι στην Τουρκία ξεχνούν τα περσικά έπη. Αν τους ρωτήσεις, στην καλύτερη περίπτωση, θα σου απαντήσουν πως κάτι είδαν στον κινηματογράφο, αλλά ως εκεί φτάνει η γνώση τους. Κι όμως, ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβάνονται, αυτοί οι ήρωες και τα έπη λειτουργούν ως αρχέτυπα στη ζωή τους. Στο πίσω μέρος του μυαλού τους υπάρχουν αυτά τα μεγάλα έργα. Το ίδιο ισχύει και με τον Οιδίποδα και τα έργα των Αρχαίων τραγωδών. Εγώ, λοιπόν, στάθηκα αρκετά κριτικά σε αυτή τη δραστική εκδυτικοποίηση, ίσως περισσότερο από άλλους συγγραφείς της γενιάς μου. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να αναγεννήσω αυτές τους μύθους, να τους ξαναγράψω με διαφορετικό τρόπο. Το τελευταίο μυθιστόρημα Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά δεν είναι μόνο μια αναμόρφωση του μύθου του Οιδίποδα, αλλά και του Ρουστάμ και Σουχράμπ του Ιρανού Φιρντουσί. Δεν ξέρω αν αυτό που κάνω μας βοηθάει να θυμόμαστε τους παλαιούς μύθους. Εμένα, πάντως, με βοηθάει στη δουλειά μου. 

altΣτη Γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά πραγματεύεστε τη σχέση πατέρα-γιου σε μια πικρή και σκληρή εκδοχή της. Πιστεύετε πώς έτσι δομούνται πάντα αυτές οι σχέσεις; 

Κρύβουν πάντα πόνο οι σχέσεις πατέρα-γιου. Υπάρχουν πατέρες που συμπεριφέρονται άσχημα στους γιους τους. Πατέρες που είναι εξαφανισμένοι και γιοι που δεν μπορούν να εκπληρώσουν και να ικανοποιήσουν τις υψηλές απαιτήσεις των πατεράδων τους. Κάπως έτσι γίνονται απογοητευμένοι και οι πατέρες βλέπουν πως η επένδυσή τους δεν αποδίδει. Όλες αυτές οι προσδοκίες μέτρησαν στις ζωές των φίλων μου και μπορώ να πω ότι εγώ ήμουν τυχερός. Δεν είχα ποτέ έναν «φροϊδικού τύπου» πατέρα. Ο πατέρας μου ήταν πολύ φιλελεύθερος και με σεβόταν και δεν προσπάθησε ποτέ να με συνθλίψει. 

Άρα, το μυθιστόρημα δεν στηρίζεται σε αυτοβιογραφικά στοιχεία. 

Το 1988, σε μια περιοχή κοντά στη δική μου άρχισαν να χτίζουν ένα πηγάδι. Μια πολύ επίπονη δουλειά εκείνη την εποχή. Ο άνθρωπος που έκανε την παραγγελία ήταν ένας σκληρός άνδρας που έκανε αυτό ακριβώς που σας έλεγα νωρίτερα: ήταν αυταρχικός με τον γιο του, τον διέλυσε. Του φώναζε, τον υποτιμούσε. Έβλεπα το παιδί να είναι μπερδεμένο. Η σχέση πατέρα-γιου εμπεριέχει πάντα πόνο. Μην κοιτάτε τι βλέπετε στις διαφημίσεις, δεν είναι αυτή η πραγματικότητα. Πάντα υπάρχει θυμός και εκδίκηση και καταπιεσμένες επιθυμίες. Προσπαθείς πάντοτε να ξεφύγεις από αυτό που σου έχει επιβάλλει ο πατέρας σου. Αν θέλετε την άποψή μου, ένα βασικό κριτήριο που κάνει έναν άνθρωπο ενδιαφέροντα είναι αν έχει προβλήματα με τον πατέρα του (γελάει). Από εκεί πήρα το βασικό υλικό για το μυθιστόρημα. 

Έχω την αίσθηση πως το τελευταίο βιβλίο σας είναι πολύ κοντά με τα πρώτα σας μυθιστορήματα, όπως π.χ. το Χιόνι και το Σπίτι της Σιωπής. 

Έχετε δίκιο. Ισχύει αυτό που λέτε. Είναι, όντως, πιο κοντά σε αυτά τα βιβλία. Σας ευχαριστώ που το επισημαίνετε. Και στα τρία βιβλία αναφέρομαι σε προβληματικούς νέους. Τα προβλήματά τους δεν προέρχονται μόνο από την πατρική φιγούρα, αλλά και από την πατριαρχική δομή της κοινωνίας στην οποία μεγαλώνουν. Η στρατιωτική ιεράρχηση που σε οδηγεί σε αυστηροποίηση και σε αναγκάζει να αποδέχεται αυτή την αυστηρότητα και την πειθαρχία. Αυτοί οι χαρακτήρες γίνονται θυμωμένοι, δεν ξέρουν τι να κάνουν. Θέλουν να ξεφύγουν από αυτή την καταπίεση και να αποκτήσουν δική τους φωνή. Δεν είναι τυχαίο ότι καταλήγουν σε πολιτικές ομάδες όλου του φάσματος (άλλοι σε κομμουνιστικά κόμματα κι άλλοι σε ισλαμιστικές οργανώσεις). Αυτοί οι χαρακτήρες υπάρχουν στα βιβλία μου. Προέρχονται κυρίως από συντηρητικούς οικογενειακούς κύκλους. Προσωπικά δεν έχω σχέση μαζί τους. Δεν προέρχονται από εμένα με κανένα τρόπο. Γράφω γι’ αυτούς αλλά δεν είμαι σαν αυτούς. Δεν ξέρω να σας πω γιατί επιλέγω αυτούς κι όχι κάποιους άλλους. Έχω πολλούς συμφοιτητές μου που κατέληξαν ακόμη και στη φυλακή. Ειδικά στη δεκαετία του ’70. 

Με ρωτάτε αν είμαστε κοντά η Ανατολή με τη Δύση. Με αυτό καταγίνομαι σε αυτό το βιβλίο. Δύο μύθοι από εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις έρχονται και συνενώνονται.

Είστε από τους συγγραφείς που έχουν με επίταση γράψει για τη γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Κάτι παρόμοιο θέλετε να κάνετε και στο τελευταίο σας μυθιστόρημα; 

Ναι, προσπαθώ να ανακαλύψω τις συνάφειες ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους. Γι’ αυτό και φέρνω στο προσκήνιο τον Οιδίποδα, αλλά και τον Ρουστάμ. Αντιλαμβάνομαι ότι για τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς αυτά τα έργα ανήκουν σ’ αυτό που λέμε Penguin Classics. Κι όμως, πρόκειται για ιστορίες με τις οποίες είμαστε πολύ κοντά. Τις βλέπουμε σε διάφορες εκδοχές συνεχώς. Ο Σοφοκλής και ο Οιδίποδας έγιναν γνωστοί σε όλο τον κόσμο χάρη στον Φρόιντ. Αυτό έκανε τον Σοφοκλή περισσότερο διάσημο. Όπως ο Μαρξ είχε πει κάτι για τον Μπαλζάκ και όλοι άρχισαν να τον διαβάζουν. Με ρωτάτε αν είμαστε κοντά η Ανατολή με τη Δύση. Με αυτό καταγίνομαι σε αυτό το βιβλίο. Δύο μύθοι από εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις έρχονται και συνενώνονται. Θα έλεγα πως γίνονται σάντουιτς! Μην ξεχνάμε πως είμαστε γείτονες, επομένως ο ένας έχει επηρεάσει τον άλλον. 

alt

Πιστεύετε πως ένας γιος πρέπει να «σκοτώσει» μέσα του τον πατέρα του για να φτιάξει τη ζωή του;   

Εδώ έχουμε τη γέννηση της ατομικότητας στη Δύση, σε αντίθεση με το περσικό έπος όπου διακόπτεται αυτή η ατομικότητα με τον πατέρα να σκοτώνει τον γιο. Γι’ αυτά τα πράγματα μιλάει το βιβλίο.

Δεν ξέρω, το ρήμα «σκοτώνω» είναι βαρύ. Με κάποιο τρόπο πρέπει να τα βρεις με τον πατέρα σου. Αντιλαμβάνονται αυτό που κάνει ο Οιδίποδας και μάλιστα με τη μοντέρνα κατανόηση που μας προσέφερε ο Φρόιντ. Με αυτή τη λογική, αυτό που σκοτώνει ο Οιδίποδας είναι τη φυλακή που καθηλώνει την ατομικότητά του. Κάπως έτσι λυπούμαστε γι’ αυτά που του συμβαίνουν και για τα πάθη του. Παρά το γεγονός ότι κάνει πολύ άγρια πράγματα: σκοτώνει τον πατέρα του, κοιμάται με τη μητέρα του. Εμείς τον συγχωρούμε διότι αντιλαμβανόμαστε πλέον τι είναι αυτό που τον σπρώχνει να το κάνει. Εδώ έχουμε τη γέννηση της ατομικότητας στη Δύση, σε αντίθεση με το περσικό έπος όπου διακόπτεται αυτή η ατομικότητα με τον πατέρα να σκοτώνει τον γιο. Γι’ αυτά τα πράγματα μιλάει το βιβλίο, αλλά ας μην το πω περισσότερα για να τα διαβάσουν μόνοι τους οι αναγνώστες. 

Προφανώς έχουμε να κάνουμε με μια μεταφορική δολοφονία... 

Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχει και η μεταφορική δολοφονία. Αν είσαι ο Νίτσε, φυσικά, θέλεις να σκοτώσεις τον Σοπενχάουερ μέσα σου. Δηλαδή να ξεφύγεις από κάποιον που σε έχει επηρεάσει σημαντικά. Αλλά αυτό δεν θα το έλεγα δολοφονία. Είναι ένα προχώρημα. Να πάρεις κάποια καλά στοιχεία και να τα εξελίξεις. 

Εσείς έχετε στο νου σας τον πατέρα σας; 

Συνεχώς, συνεχώς... Πάντα μου άρεσε ο πατέρας μου. Αφήστε που είχε μια πολύ καλή βιβλιοθήκη και συνεχώς του έπαιρνα βιβλία και τα μετέφερα στη δική μου (γελάει). Έχω πολλά ανέκδοτα να θυμάμαι από τον πατέρα μου. Η κόρη μου και η αδελφή του τον θυμούνται καλά. Του οφείλω πολλά. Μπορεί να έκανε κάμποσα πράγματα στην προσωπική του ζωή, ωστόσο εγώ τον αγαπάω.

Πολλοί φίλοι μου, όπως σας είπα, κατέληξαν στη φυλακή για τα πολιτικά πιστεύω τους. Τώρα τα παιδιά τους είναι 40άρηδες και δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πολιτική. Τους ενδιαφέρει η καριέρα και τα χρήματα. 

Για να επιστρέψουμε στο βιβλίο. Ο πρωταγωνιστής, ο Τζεμ, είναι θύμα της μοίρας; 

Όχι, γνωρίζει πολλά για τη μοίρα. Έχει διαβάσει αρκετά τον Οιδίποδα. Είναι ένα σύγχρονο πρόσωπο. Είναι μορφωμένος, αντιλαμβάνεται πολλά πράγματα. Ο Τζεμ δεν μπορεί να είναι θύμα της μοίρας. Μοιάζει με τον Οιδίποδα με την έννοια ότι θέλει να ξεφύγει απ’ αυτήν. Τον έχω φτιάξει έτσι ώστε να είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, ένας μπουρζουάς. Ξέρετε, το έχω δει να συμβαίνει και στη ζωή. Πολλοί φίλοι μου, όπως σας είπα, κατέληξαν στη φυλακή για τα πολιτικά πιστεύω τους. Τώρα τα παιδιά τους είναι 40άρηδες και δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πολιτική. Είναι σαν τον Τζεμ. Τους ενδιαφέρει η καριέρα και τα χρήματα. 

Ο Τζεμ, τώρα που το λέτε, μαθαίνει πως η σχέση με τον πατέρα μπορεί να «προσφέρει» φόβο, αλλά και έλξη. 

Αυτό ακριβώς είναι το βιβλίο. Έχει ενδιαφέρον να δεις πώς προκύπτει μια ζωή που κινείται μεταξύ αυταρχισμού και ανάγκης να αναζητήσει το δικό της δρόμο. Με ενδιέφερε να δω τι συνέβη στις ζωές των παιδικών μου φίλων. Δεν μπορώ να μην πω ότι κάποιες οικογένειες, ειδικά οι πιο συντηρητικές, που υπάρχουν στο βιβλίο μου, προέρχονται από αντίστοιχες που έχω ζήσει πραγματικά. Μοιάζουν με κάποιων παιδικών μου φίλων. 

Αντιλαμβάνομαι επίσης το συμβολικό στοιχείο που ενθέτετε στην ιστορία. 

Ναι, όντως, υπάρχει αυτό το συμβολικό στοιχείο που λέτε. Είναι αυτό που λένε και οι Γάλλοι ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα. Από τη μία ήθελα να έχει μια γρήγορη κινηματογραφική διάσταση δίνοντας πολλές λεπτομέρειες, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχουν πολλά αλληγορικά στοιχεία στην πλοκή. Διπλά μηνύματα και συμβολισμοί υπάρχουν παράλληλα με τα ρεαλιστικά σε μια προσπάθεια να τα παντρέψω. 

Ειδικά η χρήση του πηγαδιού είναι χαρακτηριστική. 

Ναι, γι’ αυτό και υπάρχει. Θυμάμαι ένα σπίτι που πηγαίναμε όταν ήμουν μικρός και είχε ένα πηγάδι. Τότε δεν υπήρχε επαρκές δίκτυο ύδρευσης, επομένως όποιος μπορούσε είχε πηγάδι. Θυμάμαι να πηγαίνουμε κοντά με τα ξαδέλφια μου, και τη γιαγιά μας να μας φωνάζει να μην πλησιάσουμε πολύ και πέσουμε μέσα. Αν και το πηγάδι ήταν καπακωμένο, όσο περισσότερο μας απαγόρευαν να πλησιάζουμε τόσο εμείς πηγαίναμε εκεί. Στην Κωνσταντινούπολη, όταν έφτασαν πολλοί μετανάστες, η κυβέρνηση δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες τους για νερό. Έτσι, όλοι προσπαθούσαν να βρουν άλλο τρόπο και ο πλέον πρόσφορος, αλλά και δύσκολος, ήταν να σκάψουν για πηγάδι. Υπάρχει ένα νοσταλγικό στοιχείο με τα πηγάδια που μας πηγαίνει στα παλαιότερα χρόνια. Σε ό,τι έχει να κάνει με την Κωνσταντινούπολη, το φαινόμενο υπήρχε ακόμη και τη δεκαετία του ’70. Το πηγάδι ως σύμβολο υπάρχει στη Βίβλο, σας θυμίζω τον Ιωσήφ, αλλά και στο Κοράνι. Όλες οι ιστορίες της Μέσης Ανατολής περιέχουν ένα πηγάδι. Είναι ταυτισμένο με τον πλούτο, με την ευτυχία, αλλά δεν μπορείς να αποφύγεις και το σκοτάδι με όλα αυτά. Σαν να λέμε: για να αποκτήσεις οικονομική άνεση πρέπει να πέσεις στο πηγάδι. Ακόμη και στην περίπτωση που σας έλεγα με τη γιαγιά μου που μας φώναζε: μια μέρα ανοίγεις το καπάκι και βλέπεις μέσα στο πηγάδι σκορπιούς, σαύρες, αράχνες και φυσικά τον εαυτό σου σε μια σκοτεινή αντανάκλαση. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στο μυθιστόρημα. Το βιβλίο περιλαμβάνει όλες αυτές τις αναμνήσεις. 

Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση της χώρα μου γίνεται ολοένα και πιο αυταρχική, αλλά ο κόσμος πιστεύει τα τελευταία 20 χρόνια ότι η κυβέρνηση θα τον οδηγήσει σε μια οικονομική ανάπτυξη.

Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά είναι μια παράλληλη ιστορία για το τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία; 

Ναι, αλλά δείτε το ως αλληγορία όχι ως ευθύ παραλληλισμό. Αυτό που με ενδιαφέρει να ανακαλύψω είναι γιατί υπάρχουν ακόμη γιοι που θέλουν να σκοτώσουν τους πατέρες τους. Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση της χώρας μου γίνεται ολοένα και πιο αυταρχική, αλλά ο κόσμος πιστεύει τα τελευταία είκοσι χρόνια ότι η κυβέρνηση θα τον οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη. Θα σας πω κάτι άλλο: είχα φίλους που είχαν αυταρχικούς γονείς κι όμως δεν είχαν πρόβλημα να αποφασίσουν για το τι θα κάνουν στη ζωή τους. Οι περισσότεροι ακολούθησαν τη δουλειά του πατέρα τους. Εγώ δεν το έκανα, ακολούθησα το δικό μου δρόμο. Αν θέλετε, η μοντέρνα ατομικότητα εδράζεται στην απόφαση να τα βάλεις με τον πατέρα σου, να παλέψεις μαζί του. Αν και είχα έναν πατέρα που μου πρόσφερε ελευθερία, παραήταν καλός για μένα. Κι όμως, οι αυταρχικοί πατέρες έλεγαν στα παιδιά τους, στους φίλους μου, τι είχαν κάνει καλό. Τους επαινούσαν. Εγώ δεν το είχα ποτέ αυτό και πάντα μου έλειπε. Ακολουθείς τους κανόνες και κάποιος σε επαινεί. Αυτό είναι το κέρδος του να έχεις έναν αυταρχικό πατέρα. 

Αλήθεια, η Κωνσταντινούπολη είναι πάντα παρούσα στα βιβλία σας. Είναι η μούσα σας;

Όχι, δεν θα την έλεγα μούσα. Δεν είναι πρόσωπο. Μούσα λες μια όμορφη γυναίκα. Δεν γίνεται να βάλεις ένα αντικείμενο ή μια πόλη σε αυτή τη θέση. Η σχέση μου με την πόλη μου είναι πιο άμεση, πιο άγρια. Φυσικά, όλη τη ζωή μου έχω ζήσει εδώ με μικρά διαστήματα αποχής, αλλά γράφω συνέχεια γι’ αυτήν. Αναπόφευκτα θα γράψω γι’ αυτή, αλλά δεν είναι χαρακτήρας. Βρίσκεται πάντα στο βάθος των ιστοριών μου. Μην  ξεχνάτε ότι μιλάμε για μια μεγάλη πόλη. Τώρα, σε αντίθεση με τα πρώτα μου βιβλία, γράφω για την Κωνσταντινούπολη που έχω στο μυαλό μου. Την άλλη Κωνσταντινούπολη. 

Έχετε πει σε μια συνέντευξη για την έμπνευση πως σε εσάς έρχεται ως μουσική που δεν ξέρετε από πού έρχεται και δεν θέλετε να μάθετε. Εξακολουθείτε να λέτε το ίδιο; 

Ναι, το λέω. Ακούγεται κάπως ποιητικό, αλλά αυτή η μουσική, όντως, υπάρχει και κατά μια έννοια με καταλαμβάνει. Ορισμένες φορές γράφω κάτι και είναι σαν μην το γράφω εγώ. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν γράφεις ένα μυθιστόρημα πρέπει να είσαι και αρκετά συγκεντρωμένος. Έχεις μια δομή, τους χαρακτήρες, την πλοκή. Είναι και μια τεχνική δουλειά που ελάχιστη σχέση έχει με την έμπνευση και τη μουσική της. Μην νομίζετε ότι η έμπνευση είναι οι καλύτερες στιγμές για έναν συγγραφέα. Χρειάζεται να επιλέξεις τι θα γράψεις και να το δουλέψεις ξανά. Από τη μια έχεις τη λυρική πλευρά του πράγματος και από την άλλη την πραγματιστική και απολύτως ρεαλιστική. Όταν γράφω έχω και τις δύο πλευρές στο μυαλό μου. 

Δεν έχουμε και πολύ ελευθερία λόγου στην Τουρκία και δεν υπάρχει Δημοκρατία χωρίς αυτήν. Τι να σας πω, λοιπόν, για τη λογοτεχνία στην Τουρκία; Οι Τούρκοι συγγραφείς είναι θαρραλέοι. Παλεύουν κι αυτοί από την μεριά τους εναντίον αυτής της κατάστασης.

Κύριε Παμούκ, με το χέρι στην καρδιά, το Νόμπελ σας έχει αλλάξει; 

Ναι, με άλλαξε. Με έκανε χαρούμενο. Μου πρόσφερε πολλούς αναγνώστες, αλλά και πολιτικές ερωτήσεις που μου κάνουν οι δημοσιογράφοι. Βέβαια, και πριν με ρωτούσαν. Ξέρω πως λέγονται πολλά για τα βραβεία, αλλά εγώ εξακολουθώ να πιστεύω πως με έκανε χαρούμενο και το λέω συνέχεια. Αν είμαι το ίδιο πρόσωπο; Ναι, αλλά πιο χαρούμενος πλέον. Μπορείτε να πείτε πως είμαι επιπόλαιος (γελάει). 

Η λογοτεχνική κατάσταση στην Τουρκία πώς είναι; 

Τι να σας πω, δεν την παρακολουθώ τόσο στενά. Μπορώ να σας πω όμως κάτι άλλο για να καταλάβετε πώς έχουν τα πράγματα εδώ: έχουμε σαράντα εφημερίδες. Οι μισές επευφημούν την κυβέρνηση και ελέγχονται από αυτήν. Υπάρχουν και οι άλλες μισές που κάνουν κριτική και υπάρχουν δημοσιογράφοι που φυλακίζονται γι’ αυτά που γράφουν. Δεν έχουμε και πολύ ελευθερία λόγου στην Τουρκία και δεν υπάρχει Δημοκρατία χωρίς αυτήν. Τι να σας πω, λοιπόν, για τη λογοτεχνία στην Τουρκία; Οι Τούρκοι συγγραφείς είναι θαρραλέοι. Παλεύουν κι αυτοί από την μεριά τους εναντίον αυτής της κατάστασης. Φυσικά για να μην είμαστε πεσιμιστές, ευτυχώς υπάρχει το ίντερνετ και οι μπλόγκερς που γράφουν τι συμβαίνει. Υπάρχει αντίσταση στη χώρα και αυτό πρέπει να το λέμε.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΟΡΧΑΝ ΠΑΜΟΥΚ

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κέβιν Άντερσον: «Η Ιρλανδία προσδιορίζεται μέσα από τη λογοτεχνία της»

Κέβιν Άντερσον: «Η Ιρλανδία προσδιορίζεται μέσα από τη λογοτεχνία της»

Συνέντευξη με τον συγγραφέα Κέβιν Άντερσον [Kevin Anderson] με αφορμή την «Ανθολογία σύγχρονης ιρλανδικής ποίησης» (ανθολ. – μτφρ. Καίτη Λογοθέτη-Άντερσον, Κέβιν Άντερσον, εκδ. Βακχικόν). 

Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

Πριν από λίγο και...

Άνα Βούτσκοβιτς: «Ο ''Γιουγκοσλάβος'' ήταν ένα δύσκολο, προσωπικό, θεραπευτικό βιβλίο για μένα»

Άνα Βούτσκοβιτς: «Ο ''Γιουγκοσλάβος'' ήταν ένα δύσκολο, προσωπικό, θεραπευτικό βιβλίο για μένα»

Συνέντευξη με τη συγγραφέα Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vuckovic] με αφορμή το νέο της μυθιστόρημα «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος, εκδ. Βακχικόν). Μια ελεγεία για τον θάνατο του πατέρα της αφηγήτριας, που συνοδεύεται από τον συμβολικό θάνατο της Γιουγκοσλαβίας. 

Συν...

Λιουντμίλα Ντιατσένκο: «Με τον πόλεμο γύρω μου, έχω εκτιμήσει περισσότερο την Ομορφιά σε όλες τις εκφάνσεις της»

Λιουντμίλα Ντιατσένκο: «Με τον πόλεμο γύρω μου, έχω εκτιμήσει περισσότερο την Ομορφιά σε όλες τις εκφάνσεις της»

Συνέντευξη με την Ουκρανή ποιήτρια Λιουντμίλα Ντιατσένκο [Lyundmyla Diadchenko] με αφορμή την ποιητική συλλογή της «Το χρώμα της γεωγραφίας» (μτφρ. Ελένη Κατσιώλη, εκδ. Βακχικόν).

Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

Το...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ