Σίσσυ Δουτσίου: «Μέρος του αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη είναι και τα βιβλία μου, όχι εύκολη προβοκάτσια»

Πώς ξεκινήσατε να γράφετε τα διηγήματα της συλλογής σας; Το αρχικό ερέθισμα ήταν κάποιος χαρακτήρας, μια φράση, μια θέση που θέλατε να εκφράσετε;

Τα διηγήματα γράφτηκαν με χρονολογική σειρά. Μετά από πολλά ταξίδια σε όσο το δυνατόν πιο μακρινά μέρη, με ένα γράψιμο που απαιτούσε συγκέντρωση και πειθαρχία, πήρα την απόφαση τελικά να επικοινωνήσω με τις εκδόσεις Καστανιώτη για το βιβλίο μου Οι αδερφές του Κάιν. Παρατηρώντας την ερωτική διάθεση, τις σκοτεινές στιγμές των μακροχρόνιων σχέσεων, τους συναισθηματικούς δεσμούς των φίλων μου, την βία προς τα τρανς άτομα, την ανία στις ετεροφυλικές σχέσεις, την καθημερινότητα χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων, την εκμετάλλευση και την έμφυλη ανισότητα γεννήθηκαν οι «Γυναίκες στο Τούσον της Αριζόνας», ο «Μαύρος Αχινός», «Το φάντασμα στο προσκήνιο» και το «Lady Boy».

Νιώθω πως μεγάλη συνεισφορά σε όλη αυτή την διαδρομή έχει η συμμετοχή μου στο Κενό Δίκτυο και την κοινότητα των ποιητών που αποτελούν τις εκδόσεις Κενότητα. Οι τέσσερις ποιητικές συλλογές μου και η πρώτη μου ανθολογία διηγημάτων, οι συζητήσεις μας, οι εκδηλώσεις λόγου, οι spoken word βραδιές και τα φεστιβάλ ποίησης μου πρόσφεραν σε μεγάλο βαθμό την ψυχική δύναμη και την εμπειρία που οδήγησε στις Αδελφές του Κάιν.

Ποια είναι η αναλογία βιώματος και μυθοπλασίας στις ιστορίες σας; Προς τα πού θα λέγατε ότι «γέρνει η πλάστιγγα»;

Oι συγγραφείς τις περισσότερες φορές μάς εκθέτουν σε φανταστικές καταστάσεις, φανερώνοντας τις μυστικές σκέψεις των χαρακτήρων. Η μυθοπλασία μπορεί να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε σημαντικές εμπειρίες ζωής χωρίς να χρειάζεται να καταβάλουμε εμείς οι ίδιοι καμία προσπάθεια πόνου ή εκστατικής χαράς. Μας προσφέρουν προσομοιώσεις του κοινωνικού κόσμου. Οι γυναίκες που σκοτώνουν τους άντρες τους, τα φαντάσματα που κάνουνε έρωτα με μια άστεγη ηθοποιό και η ανήλικη Αφρικανή που δολοφονεί τον πλούσιο, ρατσιστή στρατηγό Ντέιλ διευκολύνουν τους βιβλιοφάγους να κατανοήσουν τον άλλον άνθρωπο, αυτόν που στέκεται κάθε φορά απέναντι μας σαν εχθρός ή σαν φίλος.

Η λογοτεχνία μπορεί να αυξήσει την ικανότητά μας για ενσυναίσθηση και κοινωνικά συμπεράσματα. Οι άλλοι άνθρωποι έχουν πεποιθήσεις και επιθυμίες και αυτές μπορεί να διαφέρουν από τις πεποιθήσεις και τις δικές μας επιθυμίες. Τα εσωτερικά συναισθήματα φανταστικών ηρωίδων καταγράφονται με ωμότητα αλλά και με συμπόνοια. Έχω ζήσει πολλές στιγμές από τα βιβλία μου, δεν ζω όμως μέσα στα βιβλία μου. Οι ηρωίδες των βιβλίων μου είναι από αυτόν τον κόσμο και σίγουρα όλες μας έχουμε κάποια κοινά με αυτές, όσο και αν αυτό ακούγεται τρομακτικό.

Η λογοτεχνία μπορεί να αυξήσει την ικανότητά μας για ενσυναίσθηση και κοινωνικά συμπεράσματα.

Από τον τίτλο της συλλογής σας, μέχρι τους χαρακτήρες και τις ιστορίες που αφηγείστε κυριαρχεί το μη αναμενόμενο, μια διάθεση προβοκατόρικη, σαν να δοκιμάζετε τα όρια ανοχής των αναγνωστών σας. Αυτό είναι κάτι που το κάνετε ενσυνείδητα; Και αν ναι, πιστεύετε ότι το «ξεβόλεμα» στην τέχνη, είναι ένας τρόπος για να προχωρήσει τόσο ο θεατής/αναγνώστης όσο και ο καλλιτέχνης;

Ο κόσμος που ζούμε είναι τόσο συντηρητικός που αυτό το βιβλίο αντιμετωπίζεται ως προβοκατόρικο. Γράφω για χάρη μιας εποχής όπου τα βιβλία μου δεν θα θεωρούνται πλέον προκλητικά. Είναι προσβλητικό, να σου λένε πως γράφεις για να προκαλέσεις, ειδικά όταν συχνά αυτή η κριτική έρχεται από συντηρητικούς κύκλους και υπονοεί πως προκαλείς για να τραβήξεις την προσοχή. Έτσι είμαι, αυτά γράφω, έτσι ζω, αυτά σκέφτομαι. Η κοινωνία μας έχει να κάνει πολλά βήματα ακόμα για να γίνει πιο δίκαιη, μέρος του αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη είναι και τα βιβλία μου. Όχι μια εύκολη προβοκάτσια.

Κάποιοι λένε, «ένα μεγάλο βιβλίο, χρειάζεται ένα μεγάλο θέμα». Το πιστεύετε;

Ένα μεγάλο σε όγκο βιβλίο, χρειάζεται μια πολύπλοκη ιστορία με πολλές σελίδες. Ένα σπουδαίο βιβλίο απαιτεί μια ευφυή πένα που να περνάει πάνω από τους αιώνες και να ταξιδεύει προς το μέλλον με αφετηρία την ειλικρίνεια. Ένα σπουδαίο βιβλίο είναι ένα κράμα ευφυΐας, ευαισθησίας και εμβληματικής διαχρονικότητας.

Οι ιστορίες των ασήμαντων ανθρώπων δεν είναι ασήμαντες, κρύβουν μέσα τους όλα όσα πραγματικά συνέβησαν σε μια εποχή. Άλλωστε αυτό πλέον το αναγνωρίζει και η επιστήμη της Ιστορίας, προσφεύγοντας όλο και περισσότερο σε καταγραφές αφηγήσεων απλών καθημερινών ανθρώπων, πάνω στα σώματα των οποίων αποτυπώθηκαν τα σημάδια της Ιστορίας. Πιστεύω πως ένα μεγάλο βιβλίο χρειάζεται ένα μεγάλο θέμα, αλλά μεγάλα θέματα είναι όλα όσα βιώνουν οι «ασήμαντοι» άνθρωποι κάθε μέρα γύρω μας. Αυτό έχει για εμένα μεγάλη σημασία.

Ποιο θα λέγατε ότι είναι το βασικό θέμα των διηγημάτων του βιβλίου σας;

Οι αδερφές του Κάιν είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ. Όλες οι ιστορίες δημιουργούν μια ατμόσφαιρα συναισθηματικής έντασης και αγωνίας. Γυναίκες που αναζητούνε τη λύτρωση μέσα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Αποφασίζουν να δραπετεύσουν από το παιχνίδι της χειραγώγησης και να διαφύγουν μέσω της απελευθερωτικής βίας σε τραγικές και περίπλοκες καταστάσεις. Γυναίκες που σκοτώνουν, άλλες για εκδίκηση και άλλες από ανία. Είναι σκληρές και σαγηνευτικές και δεν τους πειράζει να χαρακτηρίζονται ως «αντιπαθητικές» ή «ψυχοπαθολικά ανισόρροπες».

Η ποίηση και τα διηγήματά μου έχουν μια έντονη παραστατική διάθεση...

Συγκεντρώνετε στο πρόσωπό σας ένα σύνολο καλλιτεχνικών εκφράσεων: θέατρο, αναγνώσεις ποίησης, performances και σπουδές αστροφυσικής. Πιστεύετε ότι η εποχή της εξειδίκευσης έχει περάσει ανεπιστρεπτί; Ο καλλιτέχνης οφείλει να αναζητά πολλαπλούς τρόπους έκφρασης και προσέγγισης της «Μεγάλης εικόνας»;

Στην πραγματικότητα οι θεατρικές παραστάσεις του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών που έχω πρωταγωνιστήσει, η «Μεταμόρφωση» του Franz Kafka, το «4.48 Psychosis» της Sarah Kane, οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ, το «Πεθαίνω σαν Χώρα» του Δ. Δημητριάδη κ.α., υπηρετούσαν την ποίηση. Η ποίηση και τα διηγήματά μου έχουν μια έντονη παραστατική διάθεση, είναι σχεδόν σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Η αστροφυσική, η κβαντομηχανική μου έμαθαν να αναλύω τον κόσμο εις βάθος, να μην μένω στην επιφάνεια των πραγμάτων. Δεν νιώθω σαν να ασχολούμαι με διαφορετικά εκφραστικά μέσα, νομίζω πως χρησιμοποιώ διαφορετικούς τρόπους για να υπηρετήσω την Τέχνη και τους ανθρώπους γύρω μου.

Πώς θα περιγράφατε τον ιδανικό αναγνώστη του βιβλίου σας;

Ο αναγνώστης είναι ένας αποκωδικοποιητής. Ο «ιδανικός» αναγνώστης είναι αυτό το άτομο που θα αγαπήσει το βιβλίο όπως και εγώ, με το ίδιο πάθος. Μπορεί να είναι κάποιος που γνωρίζω ή κάποιος που έχω φτιάξει με το μυαλό μου ή ένα μείγμα και των δύο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, αντιπροσωπεύει τον τύπο του ατόμου που θα έπαιρνε το βιβλίο μου, θα απολάμβανε να το διαβάσει και θα το συνιστούσε στους φίλους του.

Ο ερωτισμός, η φρεσκάδα της σκέψης, η περιπετειώδης διάθεση και η αισθητική καλλιέργεια είναι τα χαρακτηριστικά του ιδανικού αναγνώστη στη φαντασία μου, αλλά ίσως αυτό δεν έχει και πολύ σημασία, γιατί μέσα στα χρόνια γνώρισα ανθρώπους που αγαπούν το έργο μου χωρίς εγώ να τους έχω ποτέ φανταστεί. Πάντως σίγουρα τα βιβλία μου διαβάζονται από άτομα που δεν υπακούν στις κοινωνικές προκαταλήψεις. Οι αναγνώστες μου μοιάζουν με τους ήρωες των βιβλίων μου. Είναι αυτή η προσωπικότητα που θα κρίνει τα πράγματα βάση μιας ενστικτώδους, πηγαίας αντίληψης και όχι βάση της αναγνωρισμένης αυθεντίας, θα βασίσει τις επιλογές του όχι στον κανόνα αλλά στην προσωπική κριτική ικανότητα και τη ατομική συναίσθηση.

Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτές τις μέρες;

Το θεωρητικό περιοδικό Misfit που είναι αφιερωμένο στους Deleuze και Guattari με κείμενα νέων διανοουμένων από τις εκδόσεις Οpositο. Το μυθιστόρημα Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε του Zia Haider Rahman από εκδόσεις Πόλις. Ο σύντροφος μου με παρακάλεσε να διαβάσω το μακροσκελές κεφάλαιο «Ο επαναστάτης διανοούμενος» από το βιβλίο του Enzo Traverso Επανάσταση, μου υποσχέθηκε ότι θα εμπλουτίσει πολύ τις συζητήσεις μας.

^＊ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.