alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Λάζα Λαζάρεβιτς «Στις όχθες του Σάβου» (μτφρ. Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, εκδ. Ενύπνιο).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο Βλάνταν Τζόρτζεβιτς (1844-1930), ελληνικής καταγωγής Σέρβος γιατρός, ιδρυτής του Σερβικού Ερυθρού Σταυρού, Ακαδημαϊκός, πολιτικός και διπλωμάτης, με ιατρικές σπουδές στη Βιέννη, υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός κατά τον σερβοτουρκικό πόλεμο του 1876-77, και κατόπιν διετέλεσε δήμαρχος Βελιγραδίου, υπουργός Παιδείας, Σέρβος πρέσβης στην Αθήνα από το 1891 έως το 1894, πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, και πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας. Γνώστης της ελληνικής, μετέφρασε ιστορίες του Σέρβου συγγραφέα Λάζα Λαζάρεβιτς (1851-1891), ψυχίατρου και νευρολόγου, διηγηματογράφου και μεταφραστή στα σερβικά των Τσερνισέφσκι και Τουργκένιεφ – και οι παλιές αυτές μεταφράσεις τριών διηγημάτων του Λαζάρεβιτς από τον Τζόρτζεβιτς, με πρόλογο του 1894 από τον ίδιο, κυκλοφορούν ξανά τώρα από τις εκδόσεις Ενύπνιο, σε όμορφη μονοτονική έκδοση. 

Και τα τρία διηγήματα είναι πρώτης τάξης δείγματα ρεαλιστικής ηθογραφίας, και το πρώτο ειδικά, «Στις όχθες του Σάβου», είναι έξοχο στον τρόπο που παρουσιάζει τους δυο κεντρικούς χαρακτήρες, τον χαλκιά Μπλάγογε και τον λοχαγό Θανάση Ελίτσιτς, καθώς περιμένουν να έρθει το ατμόπλοιο που φέρνει τον γιο του πρώτου, τραυματία πολέμου, και τη γυναίκα του δεύτερου, που έχει φύγει με το παιδί τους –ένα παιδί που ο λοχαγός δεν το έχει δει ακόμη– για να γλιτώσουν απ’ τους Τσερκέζους.

Και τα τρία διηγήματα είναι πρώτης τάξης δείγματα ρεαλιστικής ηθογραφίας, και το πρώτο ειδικά, «Στις όχθες του Σάβου», είναι έξοχο στον τρόπο που παρουσιάζει τους δυο κεντρικούς χαρακτήρες, τον χαλκιά Μπλάγογε και τον λοχαγό Θανάση Ελίτσιτς, καθώς περιμένουν να έρθει το ατμόπλοιο που φέρνει τον γιο του πρώτου, τραυματία πολέμου, και τη γυναίκα του δεύτερου, που έχει φύγει με το παιδί τους –ένα παιδί που ο λοχαγός δεν το έχει δει ακόμη– για να γλιτώσουν απ’ τους Τσερκέζους. Το ατμόπλοιο αργεί, και οι δυο άντρες μπαίνουν σ’ ένα άθλιο καπηλειό για να πιουν κάτι, περιμένοντας. Ο μάστορας Μπλάγογε πιστεύει πως ο γιος του είναι ελαφρά τραυματισμένος, μα δεν είναι βέβαιος κιόλας, και τη φαντασία του λοχαγού βασανίζουν εικόνες με το σπίτι του να καίγεται, με πτώματα στους δρόμους… Κι όταν την αυγή φτάνει επιτέλους το ατμόπλοιο, ο χαλκιάς κοιμάται, έτσι ο λοχαγός βγαίνει μονάχος και «σαν ένα παγωμένο χέρι να τον άρπαξε απ’ την καρδιά, αλλά αυτό το χέρι έγινε άφαντο αμέσως. Είχε δει πως στο γεφυράκι κουνιόταν ένας άνθρωπος με στολή στρατιώτη και χωρίς το δεξί του πόδι και το αριστερό του χέρι» – ο «ελαφρά» λαβωμένος γιος, που έλεγε πρωτύτερα γι’ αυτόν ο πατέρας του: «Ε και να τον βλέπατε πώς δουλεύει! Έχει ένα χέρι εδώ, χοντρότερο απ’ το πόδι μου».

Στο τρίτο διήγημα, «Στο πηγάδι», ένας νουνεχής γέρος φρονηματίζει μια από τις νύφες του, και στο δεύτερο διήγημα, «Πρώτη φορά με τον πατέρα στον όρθρο», ο πατέρας μιας οικογένειας, άνθρωπος αυταρχικός που δεν σηκώνει κουβέντα, χάνει τα πάντα στα χαρτιά και καταρρέει, απειλώντας να παρασύρει στο γκρέμισμά του κι όλη την οικογένεια, μα τους σώζει η υποτακτική μητέρα, που αποδεικνύεται πιο δυνατή. Στέρεος στο πλάσιμο των χαρακτήρων, ο Λαζάρεβιτς σχεδιάζει επίσης ολοζώντανους τους χώρους με εναργείς, λιτές περιγραφές σαν αυτή: 

«Τότε πάλι κρυφοζύγωσα ως τη μεγάλη κάμαρη πατώντας στα δάχτυλα κι έριξα μια ματιά μέσ’ απ’ την κλειδαριά. Βλέπω: Στη μέση της κάμαρας τραπέζι, γύρω του οι καρέκλες, άταχτα βαλμένες και δυο τρεις ανάποδα. Στο πάτωμα άπειρα χαρτιά του παιχνιδιού και σιγαρέτα πατημένα κι απάτητα. Ένα φλιτζάνι σπασμένο. Κάτω από ένα χαρτάκι μισοφαινόταν ένα φλουρί. Το τραπεζομάντηλο κάτω, τραβηγμένο το μισό. Πάνω στο τραπέζι σκόρπια χαρτιά, φλιτζάνια πεσμένα, σκόνη πολλή και στάχτες απ’ τα τσιγάρα. Μένουν ακόμα πολλά πινάκια αδειανά. Ένας σωρός καπνού μισοκαμένου, τιναγμένος από λουλά τσιμπουκιού. Τέσσερα καντηλέρια χωρίς κεριά. Στο ένα, μόνο, καίγεται με φλόγα μεγάλη το χαρτί το χοντρό, που ήταν τυλιγμένο το κερί. Μαύρος καπνός σηκωνόταν ως το ταβάνι της κάμαρης».

Με την αρωγή του ολοζώντανου «ελληνικού ιδιώματος» του Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, τούτα τα διηγήματα ζωγραφίζουν με γλαφυρότητα την πατριαρχική, ταραγμένη σερβική κοινωνία στο δεύτερο μισό του προπερασμένου αιώνα.

Στο απόσπασμα, παραπάνω, φαίνεται και η άλλη αρετή τούτων των διηγημάτων: πως τα ελληνικά του Τζόρτζεβιτς, συγκαιρινά με τα σερβικά του Λαζάρεβιτς, αποδίδουν θαυμάσια την ατμόσφαιρά τους. Ο μεταφραστής δηλώνει ξεκάθαρα στην εισαγωγή του ποιο ήταν το μέλημά του όταν τα γυρνούσε στη γλώσσα μας: «Προτίμησα να μεταφράσω στο ελληνικό ιδίωμα, γιατί είναι πιο εύκολο για μένα αφού μαθαίνω τη γλώσσα από την ίδια τη ζωή, κι έτσι θα μπορέσω να αποδώσω πιστά τις χάρες των διηγημάτων αυτών».

Ένα παράδειγμα, όταν περιγράφει τη φορεσιά του πατέρα στο δεύτερο διήγημα, γιατί έχει η περιγραφή νόημα για να δηλωθεί η κοινωνική του θέση: οι λέξεις που χρησιμοποιεί (εξηγούνται σ’ υποσημειώσεις) είναι «τσεμαντάνι, χρυσογάιτανο, μεϊτάνι, σελάχι, χαρμπί, ποτούρι, τουνεζίνικο φέσι». Και σε μια τωρινή μετάφραση θα μπορούσαν οι λέξεις να βρεθούν από τον μεταφραστή και να χρησιμοποιηθούν, μα κάπως θα ξεχώριζαν απ’ όλο το γύρω κείμενο, δύσκολο να ήταν οργανικά ενταγμένες σ’ αυτό· ενώ εδώ ταιριάζουν μ’ απόλυτη φυσικότητα. Με την αρωγή του ολοζώντανου «ελληνικού ιδιώματος» του Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, τούτα τα διηγήματα ζωγραφίζουν με γλαφυρότητα την πατριαρχική, ταραγμένη σερβική κοινωνία στο δεύτερο μισό του προπερασμένου αιώνα.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του Ewing Galloway. Ο ποταμός Σάβος στο Βελιγράδι, 1929.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σκοτείνιασε και ακόμα να φανεί το βαπόρι. Ο κόσμος άρχισε να φεύγει απ’ την αποβάθρα. Έφυγε ένα παιδάκι μ’ ένα ξεροκόμματο ψωμί στο χέρι, έφυγε μια λοχαγίνα με πρόσωπο σαν το χώμα, έφυγαν κι οι δύο υπάλληλοι με το Μάρκο το μαραγκό, αφού ανταλλάξανε βρισιές με τον καφετζή, γιατί τους έδωσε μπίρα απ’ το βαρέλι που το ’χε ανοίξει από την περασμένη Τετάρτη.

Οι αμαξάδες, για την επιστροφή, ζητούσαν αγώγι δυο γρόσια μονάχα ίσαμε την πολιτεία. Ο περισσότερος κόσμος ξεκίνησε πεζός, έτσι για να κάνει όρεξη ή να ξεμουδιάσουν τα πόδια, με τα ραβδιά στον ώμο ή με τα δάχτυλα στου γιλέκου τη μασχάλη. Μάλιστα, η γυναίκα του Μαρίγκα, που ο άντρας της πουλούσε πανιά, δε θέλησε να μπει σε αμάξι και πήγαινε πεζή με τον πρόστυχο τον κόσμο και γύριζε αδιάκοπα να κοιτάζει εκείνους που ’ρχονταν από πίσω της, με χαμόγελο αδιάφορο κι ευχάριστο, σα να ’βλεπε πυροτεχνήματα στο Ζάιτσαρ ή σα να ’τρεχε στο Κνιάζεβατς ποταμός από γάλα».


altΣτις όχθες του Σάβου
Λάζα Λαζάρεβιτς
Μτφρ. Βλάνταν Τζόρτζεβιτς
Ενύπνιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €7,95

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

«Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», του Σέχαν Καρουνατίλακα (κριτική)

«Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», του Σέχαν Καρουνατίλακα (κριτική)

Για το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Shehan Karunatilaka «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», που κυκλοφορεί στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Σρι ...

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ