alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Λάζα Λαζάρεβιτς «Στις όχθες του Σάβου» (μτφρ. Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, εκδ. Ενύπνιο).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο Βλάνταν Τζόρτζεβιτς (1844-1930), ελληνικής καταγωγής Σέρβος γιατρός, ιδρυτής του Σερβικού Ερυθρού Σταυρού, Ακαδημαϊκός, πολιτικός και διπλωμάτης, με ιατρικές σπουδές στη Βιέννη, υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός κατά τον σερβοτουρκικό πόλεμο του 1876-77, και κατόπιν διετέλεσε δήμαρχος Βελιγραδίου, υπουργός Παιδείας, Σέρβος πρέσβης στην Αθήνα από το 1891 έως το 1894, πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, και πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας. Γνώστης της ελληνικής, μετέφρασε ιστορίες του Σέρβου συγγραφέα Λάζα Λαζάρεβιτς (1851-1891), ψυχίατρου και νευρολόγου, διηγηματογράφου και μεταφραστή στα σερβικά των Τσερνισέφσκι και Τουργκένιεφ – και οι παλιές αυτές μεταφράσεις τριών διηγημάτων του Λαζάρεβιτς από τον Τζόρτζεβιτς, με πρόλογο του 1894 από τον ίδιο, κυκλοφορούν ξανά τώρα από τις εκδόσεις Ενύπνιο, σε όμορφη μονοτονική έκδοση. 

Και τα τρία διηγήματα είναι πρώτης τάξης δείγματα ρεαλιστικής ηθογραφίας, και το πρώτο ειδικά, «Στις όχθες του Σάβου», είναι έξοχο στον τρόπο που παρουσιάζει τους δυο κεντρικούς χαρακτήρες, τον χαλκιά Μπλάγογε και τον λοχαγό Θανάση Ελίτσιτς, καθώς περιμένουν να έρθει το ατμόπλοιο που φέρνει τον γιο του πρώτου, τραυματία πολέμου, και τη γυναίκα του δεύτερου, που έχει φύγει με το παιδί τους –ένα παιδί που ο λοχαγός δεν το έχει δει ακόμη– για να γλιτώσουν απ’ τους Τσερκέζους.

Και τα τρία διηγήματα είναι πρώτης τάξης δείγματα ρεαλιστικής ηθογραφίας, και το πρώτο ειδικά, «Στις όχθες του Σάβου», είναι έξοχο στον τρόπο που παρουσιάζει τους δυο κεντρικούς χαρακτήρες, τον χαλκιά Μπλάγογε και τον λοχαγό Θανάση Ελίτσιτς, καθώς περιμένουν να έρθει το ατμόπλοιο που φέρνει τον γιο του πρώτου, τραυματία πολέμου, και τη γυναίκα του δεύτερου, που έχει φύγει με το παιδί τους –ένα παιδί που ο λοχαγός δεν το έχει δει ακόμη– για να γλιτώσουν απ’ τους Τσερκέζους. Το ατμόπλοιο αργεί, και οι δυο άντρες μπαίνουν σ’ ένα άθλιο καπηλειό για να πιουν κάτι, περιμένοντας. Ο μάστορας Μπλάγογε πιστεύει πως ο γιος του είναι ελαφρά τραυματισμένος, μα δεν είναι βέβαιος κιόλας, και τη φαντασία του λοχαγού βασανίζουν εικόνες με το σπίτι του να καίγεται, με πτώματα στους δρόμους… Κι όταν την αυγή φτάνει επιτέλους το ατμόπλοιο, ο χαλκιάς κοιμάται, έτσι ο λοχαγός βγαίνει μονάχος και «σαν ένα παγωμένο χέρι να τον άρπαξε απ’ την καρδιά, αλλά αυτό το χέρι έγινε άφαντο αμέσως. Είχε δει πως στο γεφυράκι κουνιόταν ένας άνθρωπος με στολή στρατιώτη και χωρίς το δεξί του πόδι και το αριστερό του χέρι» – ο «ελαφρά» λαβωμένος γιος, που έλεγε πρωτύτερα γι’ αυτόν ο πατέρας του: «Ε και να τον βλέπατε πώς δουλεύει! Έχει ένα χέρι εδώ, χοντρότερο απ’ το πόδι μου».

Στο τρίτο διήγημα, «Στο πηγάδι», ένας νουνεχής γέρος φρονηματίζει μια από τις νύφες του, και στο δεύτερο διήγημα, «Πρώτη φορά με τον πατέρα στον όρθρο», ο πατέρας μιας οικογένειας, άνθρωπος αυταρχικός που δεν σηκώνει κουβέντα, χάνει τα πάντα στα χαρτιά και καταρρέει, απειλώντας να παρασύρει στο γκρέμισμά του κι όλη την οικογένεια, μα τους σώζει η υποτακτική μητέρα, που αποδεικνύεται πιο δυνατή. Στέρεος στο πλάσιμο των χαρακτήρων, ο Λαζάρεβιτς σχεδιάζει επίσης ολοζώντανους τους χώρους με εναργείς, λιτές περιγραφές σαν αυτή: 

«Τότε πάλι κρυφοζύγωσα ως τη μεγάλη κάμαρη πατώντας στα δάχτυλα κι έριξα μια ματιά μέσ’ απ’ την κλειδαριά. Βλέπω: Στη μέση της κάμαρας τραπέζι, γύρω του οι καρέκλες, άταχτα βαλμένες και δυο τρεις ανάποδα. Στο πάτωμα άπειρα χαρτιά του παιχνιδιού και σιγαρέτα πατημένα κι απάτητα. Ένα φλιτζάνι σπασμένο. Κάτω από ένα χαρτάκι μισοφαινόταν ένα φλουρί. Το τραπεζομάντηλο κάτω, τραβηγμένο το μισό. Πάνω στο τραπέζι σκόρπια χαρτιά, φλιτζάνια πεσμένα, σκόνη πολλή και στάχτες απ’ τα τσιγάρα. Μένουν ακόμα πολλά πινάκια αδειανά. Ένας σωρός καπνού μισοκαμένου, τιναγμένος από λουλά τσιμπουκιού. Τέσσερα καντηλέρια χωρίς κεριά. Στο ένα, μόνο, καίγεται με φλόγα μεγάλη το χαρτί το χοντρό, που ήταν τυλιγμένο το κερί. Μαύρος καπνός σηκωνόταν ως το ταβάνι της κάμαρης».

Με την αρωγή του ολοζώντανου «ελληνικού ιδιώματος» του Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, τούτα τα διηγήματα ζωγραφίζουν με γλαφυρότητα την πατριαρχική, ταραγμένη σερβική κοινωνία στο δεύτερο μισό του προπερασμένου αιώνα.

Στο απόσπασμα, παραπάνω, φαίνεται και η άλλη αρετή τούτων των διηγημάτων: πως τα ελληνικά του Τζόρτζεβιτς, συγκαιρινά με τα σερβικά του Λαζάρεβιτς, αποδίδουν θαυμάσια την ατμόσφαιρά τους. Ο μεταφραστής δηλώνει ξεκάθαρα στην εισαγωγή του ποιο ήταν το μέλημά του όταν τα γυρνούσε στη γλώσσα μας: «Προτίμησα να μεταφράσω στο ελληνικό ιδίωμα, γιατί είναι πιο εύκολο για μένα αφού μαθαίνω τη γλώσσα από την ίδια τη ζωή, κι έτσι θα μπορέσω να αποδώσω πιστά τις χάρες των διηγημάτων αυτών».

Ένα παράδειγμα, όταν περιγράφει τη φορεσιά του πατέρα στο δεύτερο διήγημα, γιατί έχει η περιγραφή νόημα για να δηλωθεί η κοινωνική του θέση: οι λέξεις που χρησιμοποιεί (εξηγούνται σ’ υποσημειώσεις) είναι «τσεμαντάνι, χρυσογάιτανο, μεϊτάνι, σελάχι, χαρμπί, ποτούρι, τουνεζίνικο φέσι». Και σε μια τωρινή μετάφραση θα μπορούσαν οι λέξεις να βρεθούν από τον μεταφραστή και να χρησιμοποιηθούν, μα κάπως θα ξεχώριζαν απ’ όλο το γύρω κείμενο, δύσκολο να ήταν οργανικά ενταγμένες σ’ αυτό· ενώ εδώ ταιριάζουν μ’ απόλυτη φυσικότητα. Με την αρωγή του ολοζώντανου «ελληνικού ιδιώματος» του Βλάνταν Τζόρτζεβιτς, τούτα τα διηγήματα ζωγραφίζουν με γλαφυρότητα την πατριαρχική, ταραγμένη σερβική κοινωνία στο δεύτερο μισό του προπερασμένου αιώνα.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του Ewing Galloway. Ο ποταμός Σάβος στο Βελιγράδι, 1929.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σκοτείνιασε και ακόμα να φανεί το βαπόρι. Ο κόσμος άρχισε να φεύγει απ’ την αποβάθρα. Έφυγε ένα παιδάκι μ’ ένα ξεροκόμματο ψωμί στο χέρι, έφυγε μια λοχαγίνα με πρόσωπο σαν το χώμα, έφυγαν κι οι δύο υπάλληλοι με το Μάρκο το μαραγκό, αφού ανταλλάξανε βρισιές με τον καφετζή, γιατί τους έδωσε μπίρα απ’ το βαρέλι που το ’χε ανοίξει από την περασμένη Τετάρτη.

Οι αμαξάδες, για την επιστροφή, ζητούσαν αγώγι δυο γρόσια μονάχα ίσαμε την πολιτεία. Ο περισσότερος κόσμος ξεκίνησε πεζός, έτσι για να κάνει όρεξη ή να ξεμουδιάσουν τα πόδια, με τα ραβδιά στον ώμο ή με τα δάχτυλα στου γιλέκου τη μασχάλη. Μάλιστα, η γυναίκα του Μαρίγκα, που ο άντρας της πουλούσε πανιά, δε θέλησε να μπει σε αμάξι και πήγαινε πεζή με τον πρόστυχο τον κόσμο και γύριζε αδιάκοπα να κοιτάζει εκείνους που ’ρχονταν από πίσω της, με χαμόγελο αδιάφορο κι ευχάριστο, σα να ’βλεπε πυροτεχνήματα στο Ζάιτσαρ ή σα να ’τρεχε στο Κνιάζεβατς ποταμός από γάλα».


altΣτις όχθες του Σάβου
Λάζα Λαζάρεβιτς
Μτφρ. Βλάνταν Τζόρτζεβιτς
Ενύπνιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €7,95

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ