le deserteur

Για το μυθιστόρημα του Ματίας Ενάρ [Mathias Énard] «Ο χορός της προδοσίας» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Με τις ανεξάλειπτες κηλίδες των δύο Παγκόσμιων Πολέμων εξέπνευσε ο 20ος αιώνας μολύνοντας ακόμη και τις στιγμές πηγαίου ανθρωπισμού που μέσα στον περασμένο αιώνα μάς θύμισαν πως ο πολιτισμός μας δεν είναι μόνο πόνος, αδικαίωτο αίμα και καταστροφή. Με την 11η Σεπτεμβρίου και τον πόλεμο στην Ουκρανία ξεκίνησε ο 21ος, διότι το μέγα αξίωμα, αυτό που, τελικά, κυριαρχεί στην ανθρώπινη περίπτωση είναι το «πόλεμος πάντων πατήρ».

Η κλαγγή των όπλων, οι μπαρουτοκαπνισμένες πόλεις, οι ολετήρες που σκορπούν τρόμο, ο εξανδραποδισμός και οι μαζικές δολοφονίες, όλα αυτά συνθέτουν έναν χορό προδοσίας. Διότι μόνο ο άνθρωπος μπορεί να προδώσει εντελώς τον εαυτό του, καταρρίπτοντας κάθε έννοια αλληλεγγύης, συναδέλφωσης και ειρηνικής συμβίωσης. Ο πόλεμος γεννάει πόλεμο, αλλά, φευ, γεννάει και σπουδαία λογοτεχνία.

stereoma enard xoros ths prodosias

Tα λαγούμια του παρελθόντος 

Το νέο μυθιστόρημα του πολυβραβευμένου Γάλλου συγγραφέα Ματίας Ενάρ Ο χορός της προδοσίας (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Στερέωμα) είναι ένα στοχαστικό, ποιητικό και εμβριθές ξανακοίταγμα στα σκοτεινά λαγούμια του παρελθόντος, με σκοπό οι μνήμες να διασωθούν μέσα στο στενάχωρο παρόν που κι αυτό με τη σειρά του, πάλι, καταστροφή προσφέρει.

Δύο ιστορίες που φαινομενικά δεν έχουν καμία διασύνδεση, εντούτοις αμφότερες σκαλίζουν την ίδια προβληματική από διαφορετική σκοπιά, διαμορφώνουν το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.

Ένας ανώνυμος στρατιώτης, λερός και μόνος, έχοντας λιποτακτήσει από το στράτευμά του, περιδιαβάζει την ενδοχώρα κουβαλώντας μέσα του και πάνω τα τραύμα ενός άγνωστου πολέμου, για τον οποίο δεν θα μάθουμε ποτέ λεπτομέρειες. Τούτο αυτομάτως συμβολοποιεί την ιστορία του μετατρέποντάς τον σε ένα τραγικό υποκείμενο που φέρει όλα τα επίβουλα και τις ιταμότητες αυτού του κόσμου. Έχει σκοτώσει, βιάσει, εκδικηθεί και προκαλέσει πόνο με τον πλέον ωμό τρόπο. Το λέει, το παραδέχεται, αλλά δεν κομπάζει. Είναι ο ηττημένος των ημερών.

Η γυναίκα φοβάται τον ίσκιο του στρατιώτη κι εκείνος τη σκοτεινιά της ψυχής του που έχει μάθει μόνο να εξοντώνει. Και οι δύο είναι κυνηγημένοι. Και οι δύο τρέμουν τι μπορεί να τους συμβεί αν τους βρουν οι αόρατοι διώκτες τους.

Προσπαθεί να γλιτώσει από την κάψα του πολέμου όσο κι αν ξέρει πως κανένας δεν το κατάφερε. Ζει σαν φυγάς, σαν ερημίτης. Κάποια στιγμή καταφεύγει στην καλύβα που έζησε μικρός, αναζητώντας στη θαλπωρή της παιδικής ηλικίας να στεγάσει τη μολυσμένη φύση του.

Εκεί θα συναντήσει μια άλλη καθημαγμένη ύπαρξη: μια γυναίκα που έχει βιώσει τα πάνδεινα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μαζί με τον γάιδαρό της προσπαθούν να κουρνιάσουν μακριά από τη σκληρότητα του κόσμου. Η συνάφειά τους δεν θα είναι ανέφελη. Η γυναίκα φοβάται τον ίσκιο του στρατιώτη κι εκείνος τη σκοτεινιά της ψυχής του που έχει μάθει μόνο να εξοντώνει. Και οι δύο είναι κυνηγημένοι. Και οι δύο τρέμουν τι μπορεί να τους συμβεί αν τους βρουν οι αόρατοι διώκτες τους.

Η καθαρότητα της υπαίθρου, η λαμπρότητα του ήλιου, η διαύγεια του νερού, όλη η πλάση που τους περιβάλλει συσκοτίζεται κάθε λεπτό από το φόβο της επερχόμενης καταστροφής. Τούτη την αντίθεση θα τη βιώσουν έντονα όταν μια ομάδα λιποτακτών θα τους βρει και εκεί, μπρος στο φάσμα της τελικής εκκαθάρισης, θα έρθουν κοντά. Όσο κοντά μπορούν να έρθουν δύο άνθρωποι πληγωμένοι βαθύτατα από τα επίχειρα του πολέμου.

Ο επιζών του Μπούχενβαλντ 

Η άλλη ιστορία έχει να κάνει με τον Γερμανό μαθηματικό Πολ Χόιντεμπερ, του οποίου η ζωή είναι η πλήρης αποτύπωση της Ιστορίας του 20ου αιώνα. Σπουδαίος επιστήμονας από τη μια, με φλογερό ταμπεραμέντο και ένα ανεξάντλητο πάθος για τα μαθηματικά, αλλά και θύμα των περιστάσεων, καθώς θα διωχθεί από τους ναζί και τελικά θα οδηγηθεί στο Μπούχενβαλντ. Εκεί θα συγγράψει τις Εικασίες του Μπούχενβαλντ, ένα υβριδικό βιβλίο που είναι γραμμένο με ποιητικό οίστρο και μαθηματική λογική.

Την ιστορία του μάς τη μεταφέρει η κόρη του, κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου που γίνεται προς τιμή του, στο πλοίο Μπετόβεν που βρίσκεται στο Βερολίνο. Ο Χόιντεμπερ έχει από καιρό πεθάνει και μάλιστα με τραγικό τρόπο. Προηγουμένως, όμως, έχει προλάβει να βιώσει τον διαχωρισμό του Βερολίνου και την κατάρρευση των σοσιαλιστικών οραμάτων, καθώς εμμονικά παραμένει στην Ανατολική πλευρά, τη στιγμή που η γυναίκα του, πολιτικός καριέρας, μεταπηδά στη Δυτική πλευρά.

Το συνέδριο έχει προγραμματιστεί για τις 11 Σεπτεμβρίου 2001, την ημέρα που θα γίνει η τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης. Σαν να μάς λέει αυτή η σύμπτωση πως ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει και να ξαναζεί τραγωδίες. Μια επονείδιστη αλληλουχία από την οποία έλκεται –σχεδόν– καρμικά.

Οι φλογερές επιστολές του Πολ προς τη γυναίκα του, οι μαθηματικές του έρευνες, ο ατιθάσευτος χαρακτήρας του (ειδικά ως προς τα πολιτικά) και το πρόωρο τέλος του (ενδέχεται να έχει αυτοκτονήσει), δείχνουν την κατάρρευση της λογικής μπρος στον παραλογισμό που δονεί τον κόσμο.

Μα, αυτό ακριβώς είναι και το μέλημα του μυθιστορήματος. Το παράλογο του πολέμου και της καταστροφής μπρος στο φάσμα των ιδεών και της καλοσύνης (ακόμη και της τραχιάς καλοσύνης). Μια διαλεκτική που ουσιαστικά νοηματοδοτεί τον ανθρώπινο πολιτισμό αφήνοντας πίσω νεκρούς, καταφρονεμένους, θύματα και θύτες αντάμα.

enard

Ο Ματιάς Ενάρ (Mathias Énard), γεννήθηκε στη Νιόρ της Γαλλίας το 1972. Σπούδασε αραβικά και περσικά στο Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και πέρασε αρκετά χρόνια στη Μέση Ανατολή. Το πρώτο του μυθιστόρημα, “La perfection du tir” τιμήθηκε με το βραβείο Prix des Cinq Continent de la Francophonie το 2004. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Remonter l'Orénoque (2005), Zone (2008, βραβείο Décembre), Parle-leur de batailles de rois et d'éléphants (2010, βραβείο Goncourt des Lycéens), Rue des voleurs (2012, βραβείο Le Choix de l'Orient), Boussole (2015, βραβείο Goncourt 2015, και Le banquet annuel de la confrérie des fossoyeurs (2021). Το 2022 του απονεμήθηκε το βραβείο Αλμπέρ Καμύ για το σύνολο του έργου του, σε αναγνώριση της σημασίας του για τον σύγχρονο μεσογειακό κόσμο. Από τις εκδόσεις Στερέωμα κυκλοφορούν τα βιβλία του Πυξίδα (2016) και Μίλησέ τους για μάχες, για ρηγάδες και για ελέφαντες (2018).

Η ποίηση του Ενάρ 

Ο Ενάρ γράφει τη στιγμή που ένας ακόμη πόλεμος βρίσκεται εν εξελίξει (μάλιστα στο βιβλίο αναφέρεται η πρώτη φάση του ουκρανικού ζητήματος που στις μέρες μας οδήγησε στον πόλεμο) θέλοντας έτσι να επισημάνει πως μόνο οι τόποι αλλάζουν (ενδεχόμενα και οι επιδιώξεις), αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: κάθε εχθροπραξία είναι ένας χορός της προδοσίας του ανθρώπου προς τον εαυτό του.

Οι παύσεις, ο ήχος των λέξεων, τα νοήματα, οι συμβολικές φράσεις, αλλά και οι εσωστρεφείς εικόνες, παραπέμπουν σε μια ποιητική ματιά που περιβάλλει το σκοτεινό θέμα του με μια άλω αισθαντική και ακτινοβόλα.

Από το γαργαντουικό μυθιστόρημα Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα), ένα αξεπέραστο πικαρέσκο, ο Ενάρ περνάει σε τούτο μυθιστόρημα στην αφαίρεση. Οι παύσεις, ο ήχος των λέξεων, τα νοήματα, οι συμβολικές φράσεις, αλλά και οι εσωστρεφείς εικόνες, παραπέμπουν σε μια ποιητική ματιά που περιβάλλει το σκοτεινό θέμα του με μια άλω αισθαντική και ακτινοβόλα.

Πρέπει να σημειωθεί εδώ και η μεταφραστική προσπάθεια της Χαράς Σκιαδέλλη που καταφέρνει να περάσει αυτές τις παύσεις (ωσάν να είναι μουσικές) στην ελληνική απόδοση.

Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Θα πάει να προσπαθήσει να κοιμηθεί, στον πέτρινο πάγκο, μες στην καλύβα, σχεδόν γυμνός τυλιγμένος στη δροσιά του σκοταδιού, το ξημέρωμα θα έρθει πολύ γρήγορα, με τα μπράτσα κάτω απ’ το κεφάλι προσπαθεί να μην σκέφτεται, εδώ στο μέρος της παιδικής ηλικίας είναι η παιδική ηλικία που διατάζει, αυτή αποφασίζει, ξαναβλέπει τον εαυτό του ξαπλωμένο ολόιδια, αγόρι κολλημένο στον πατέρα του, τα μαύρα μαλλιά του κολλημένα στα μαύρα μαλλιά σου, στον πέτρινο πάγκο μες στην παράγκα…» (σελ. 125).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ (Marta Sanz) «Μικρές κόκκινες γυναίκες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ταινία «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς (Ken Loach), με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο.

...
«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

Για τα βιβλία του Έρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Σιντάρτα» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης) και «Γερτρούδη» (μτφρ. Ρένα Γεούργα) από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η μοίρα των συγγραφέων (ακόμη και τ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του μέλους της Πάνου Θεοδωρίδη. 

Επιμέλεια: Book Press

Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα και συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών. Γνωστός και με το ψευδώνυμο «Πετεφρή...

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ