
Για το επιστολικό μυθιστόρημα της Άλις Γουόκερ [Alice Walker] «Το πορφυρό χρώμα» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Παπαδόπουλος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «The Color Purple» (1985) σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ.
Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη
Αρχές του εικοστού αιώνα στον αμερικάνικο νότο είναι τοποθετημένο το επιστολικό μυθιστόρημα της Άλις Γουόκερ [Alice Walker] Το πορφυρό χρώμα (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Ο νόμος της σιωπής
Δύο αδερφές, η Σίλι και η Νέτι, παιδιά Αφροαμερικανών, χάνουν τη μητέρα τους και προσπαθούν να προστατέψουν η μία την άλλη από τους κινδύνους που υπάρχουν εκτός και, κυρίως, εντός του σπιτιού. Η δεκατετράχρονη Σίλι, κακοποιείται συστηματικά από τον πατριό της, αλλά υπομένει την κακοποίηση χωρίς να μιλάει σε κανέναν, γιατί ντρέπεται. Από τους αλλεπάλληλους βιασμούς, γεννιούνται δύο παιδιά, τα οποία δεν προλαβαίνει ούτε να τα δει, καθώς εκείνος της τα παίρνει. Στη συνέχεια, την αναγκάζει να παντρευτεί κάποιον που έχει χάσει τη γυναίκα του και χρειάζεται μιαν άλλη για το μεγάλωμα των παιδιών του και φυσικά για τις ανάγκες του.
Ο σύζυγός της, ο οποίος στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου δεν κατονομάζεται, τής συμπεριφέρεται πολύ άσχημα. Κρύβει τα γράμματα που της στέλνει η αδερφή της, για να την κάνει να πιστέψει ότι εκείνη είναι νεκρή. Η Σίλι μετατρέπει τον εαυτό της σε ξύλο, λέει πως είναι δέντρο, για να μη νιώθει, για να μην χρειάζεται να αντιδράσει στην ταπείνωση και στον πόνο. Όταν έρχεται στο σπίτι τους η Σούγκαρ, μια ξεχωριστή γυναίκα, με την οποία ο σύζυγός της είναι ερωτευμένος, γοητεύεται από αυτήν και η ίδια η Σίλι. Ανάμεσα στις δύο γυναίκες χτίζεται μια σχέση αγάπης και αλληλεγγύης. Η σχέση αυτή της δίνει τη δύναμη να κάνει την επανάστασή της, να προσπαθήσει να βγει από το τίποτα και να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή. Η Σίλι, που αγνοούσε το σώμα της, τις ανάγκες και τις λειτουργίες του, ανακαλύπτει πλέον τη σεξουαλικότητά της, καλλιεργεί τη συντροφικότητα με τη Σούγκαρ και τις υπόλοιπες γυναίκες της οικογένειας, αρχίζει να πιστεύει στον εαυτό της και παίρνει τη ζωή της στα χέρια της.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί η Σίλι είναι απλή και άμεση, στην αρχή κάπως αδέξια, αφού η ηρωίδα δεν είναι εξοικειωμένη με τον γραπτό λόγο, αλλά βελτιωμένη στη συνέχεια.
Όλα αυτά που συμβαίνουν στη Σίλι και για τα οποία δεν τολμά να μιλήσει σε κανέναν, τα μαθαίνουμε από τις επιστολές της προς τον Θεό, οι οποίες παρατίθενται στο πρώτο μέρος του βιβλίου. Στο δεύτερο μέρος έχουμε επιστολές που ανταλλάσσουν οι δύο αδελφές, όταν η Σίλι ανακαλύπτει κρυμμένες τις επιστολές της Νέτι. Σε αυτή την πλούσια αλληλογραφία περιγράφεται απλά και ρεαλιστικά η θέση της γυναίκας στον αμερικάνικο νότο, ο ρόλος της οποίας είναι να υπηρετεί, να μεγαλώνει παιδιά, να φροντίζει το σπίτι,να τρώει πολύ συχνά ξύλο, να είναι αντικείμενο προς χρήση για τις ανδρικές ορέξεις, αλλά, να μην μιλά, να μην έχει γνώμη, να μην διαμαρτύρεται για τίποτα.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί η Σίλι είναι απλή και άμεση, στην αρχή κάπως αδέξια, αφού η ηρωίδα δεν είναι εξοικειωμένη με τον γραπτό λόγο, αλλά βελτιωμένη στη συνέχεια. Η έντονη προφορικότητα του λόγου της διατηρείται ως το τέλος του βιβλίου. Ο λόγος της Νέτι βλέπουμε ότι είναι διαφορετικός, πιο πλούσιος. Η ίδια υπήρξε καλή μαθήτρια, διαβάζει εφημερίδες, έχει ταξιδέψει σε αρκετές χώρες, και έχει περισσότερες γνώσεις. Η συγγραφέας καταφέρνει να θέσει τον αναγνώστη σε μια συνομιλία με τις δύο αδερφές, οι οποίες, χωρίς μελοδραματισμούς, του αφηγούνται τη ζωή τους, τις χαρές και τις πίκρες τους, και διεκδικούν το μερίδιό τους στην ευτυχία. Κι ο αναγνώστης περιμένει με αγωνία να διαβάσει το επόμενο γράμμα τους.
![]() |
Η Αμερικανίδα συγγραφέας Alice Walker γεννήθηκε το 1944 στην πολιτεία της Τζόρτζια. Το έργο της εμπνέεται από τους αγώνες των Αφροαμερικανών -κυρίως των μαύρων γυναικών- για φυλετική ισότητα και κοινωνική χειραφέτηση. Η Walker έχει γράψει μυθιστορήματα, ποιήματα, διηγήματα και δοκίμια. Το πιο γνωστό βιβλίο της είναι το κλασικό μυθιστόρημα Το πορφυρό χρώμα (The Color Purple, 1982), για το οποίο τιμήθηκε το 1983 με το βραβείο Πούλιτζερ και το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ. Το 1985 το Πορφυρό χρώμα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Στίβεν Σπίλμπεργκ. |
Και στις χειρότερες συνθήκες υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής
Η Σίλι «είναι φτωχιά, είναι μαύρη, ίσως είναι άσχημη και δεν ξέρει να μαγειρεύει». Όμως υπάρχει, και δεν θέλει να ζει σε έναν κόσμο που είναι φτιαγμένος μόνο για αγόρια και άντρες. Επιστρατεύει την εφευρετικότητά της, παλεύει με σθένος, αναζητά κάτι που θα την κάνει να νιώθει καλά με τον εαυτό της και θα της δίνει χαρά, ψάχνει την αγάπη και την επιβεβαίωση. Θέλει να βλέπει το πορφυρό χρώμα της ευτυχίας στα λουλούδια του κήπου της ή στα ρούχα που φορά εκείνη και τα πρόσωπα που αγαπά. Στις σελίδες του βιβλίου παρακολουθούμε το προσωπικό δράμα της ηρωίδας που αγωνίζεται να επιβιώσει σε ένα εχθρικό περιβάλλον, βλέπουμε την πορεία της προς την ενηλικίωση και την αυτοπραγμάτωση, διακρίνουμε τα συναισθήματά της: αρχικά ντροπή, φόβο κι απελπισία, στη συνέχεια προσπάθεια κατανόησης και αποδοχής της κατάστασης, μετά θυμό, εξέγερση, θρίαμβο, αγάπη, χαρά, συγχώρεση και ελπίδα για το μέλλον, συνειδητοποίηση ότι η κακία φέρνει μόνο κακό, ενώ η αγάπη λυτρώνει. Η δημιουργικότητα της ηρωίδας, η εσωτερική της δύναμη σε συνδυασμό με τη βοήθεια των υπολοίπων γυναικών, έχει σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωσή της από τα δεσμά της αντρικής καταπίεσης.
Στέκεται με τόλμη απέναντι στην κοινωνία που εκδηλώνει βία, ρατσισμό, και σεξισμό, που κακοποιεί τις γυναίκες με κάθε τρόπο, και τονίζει ότι είναι δυνατή η ριζική αλλαγή της ζωής, ακόμα και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες.
Η συγγραφέας θεωρεί ότι «τα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, φτιάχτηκαν για τους δικούς τους λόγους. Οι γυναίκες δεν φτιάχτηκαν για να υπηρετούν τους άντρες». Πιστεύει ότι θα μπορούσε να υπάρξει ειρηνική συνύπαρξη και αμοιβαία κατανόηση ανάμεσα στα δύο φύλα. Στέκεται με τόλμη απέναντι στην κοινωνία που εκδηλώνει βία, ρατσισμό, και σεξισμό, που κακοποιεί τις γυναίκες με κάθε τρόπο, και τονίζει ότι είναι δυνατή η ριζική αλλαγή της ζωής, ακόμα και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες.
Η επιστολική γραφή έχει μια ιδιαίτερη γοητεία. Απουσιάζει ο φορτωμένος, βαρύς λόγος. Υπάρχει αλήθεια, αμεσότητα, ειλικρίνεια και πολύ περισσότερο συναίσθημα. Η συγγραφέας θίγει με πολύ εύστοχο τρόπο το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας και της σεξουαλικής κακοποίησης και υπογραμμίζει τη σημασία της ισότητας των φύλων και την αναγκαιότητα της κοινωνικής χειραφέτησης των Αφροαμερικανών γυναικών, αλλά και κάθε γυναίκας που υφίσταται βία.
Η Άλις Γουόκερ έγραψε Το πορφυρό χρώμα το 1982 και το 1983 τιμήθηκε γι’ αυτό με το Βραβείο Πούλιτζερ και το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ.
Το 1985 το βιβλίο -το οποίο θεωρείται και είναι τομή στη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία- μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ, σημείωσε μεγάλη επιτυχία και είχε έντεκα υποψηφιότητες για Όσκαρ. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε αρχικά το 1986, από τις εκδόσεις Λιβάνη και τώρα επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Η μετάφραση του Αντώνη Καλοκύρη αποδίδει τη μαγεία και τη δύναμη του καθηλωτικού αυτού μυθιστορήματος.
* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Όλη μου τη ζωή δεν με ένοιαζε τι σκέφτονταν οι άλλοι για όσα έκανα. Όμως, βαθιά μέσα μου μ’ ένοιαζε για τον Θεό. Τι θα σκεφτόταν. Και τελικά ανακάλυψα ότι δεν σκέφτεται. Μου φαίνεται ότι κάθεται εκεί πάνω δοξασμένος και κουφός. Αλλά δεν είναι εύκολο να προσπαθείς να τα καταφέρεις χωρίς τον Θεό. Ακόμα κι αν ξέρεις ότι δεν είναι εκεί, η προσπάθεια να τα καταφέρεις χωρίς αυτόν είναι ζόρικη.»